සිංහබාහු නාට්‍ය

මහාචාර්ය එදීරිවීර සරත්චන්ද්‍ර

යුස්ටස් රෙජිනෝල්ඩ් ද සිල්වා

නාට්‍ය යනු ශ්‍රව්‍ය දෘෂය කලා මාධ්‍යකි.

• ආංගික අභිනය
• වාචික අභිනය
• සාත්වික අභිනය
• ආහාර්ය අභිනය

• ලෝක ධර්මී – ස්වාභාවික නාට්‍ය
• නාට්‍ය ධර්මී – ශෛලීගත නාට්‍ය

• මළ ගිය ඇත්තෝ
• මළවුන්ගේ අවුරුදු දා

මනමේ,සිංහබාහු, පේමතෝ ජායතී සෝකෝ,පබාවතී

• කල්පනා ලෝකය
• සාහිත්‍ය විද්‍යාව

පිං ඇති සරසවි වරමක් දෙන්නේ

• භාරතයේ    –   කුමාරන් අශාන් සම්මානය
• පිලිපීනයේ   –   රැමොන් මැග්සෙසය
• ජපානයේ    –   ස්වර්ණ රජත

1. දාරක ස්නේහය

• ප්‍රිය වචන කතා කිරීම.

“ මා ප්‍රිය පුතණුවනි හා දියණියනි, මාවෙත එනු මැනව “

“ ප්‍රේමවන්ත දරුවෙනි මා , හිඳිනු කන් යොමා “

• කුඩාකළ දරුවන්ට කළ ස්නේහය

“ ඔබ පාමුල හිඳුවා මා

වැඩෙන වයසේ දී

රාජ කතා කී විසිතුරු

දැන් සිහි වන්නේ “

• දරුවන්ට සත්‍ය තතු පැවසීම.

“ සඟවන්නට තතු බැරිය පුතුගෙන්

මිගිඳා නිතින සොඳිනා පෙනෙනා විලසා

අදහන්නේ නැත කී වද මුසා

නැණ මුහුකුරා ගොස් ඇත පුරා වයසා  “

• තම සැමියා පවා දරුවන් නිසා අත්හැරීම.

“ දෙවියන් බාරයි මා සමිඳා

මා වෙත නොවනුය කෝපා

දරුවන් සන්දා

කැරනෙම් හැම කල් හද සෝකෙන්

සමා වනු ඇත වරදා “

2. ස්වාමි භක්තිය පෙන්වන අවස්ථා

• පියාගේ ගුන දරුවන්ට කියා ලෙනෙහි නතර කර ගැනීමට උත්සහ ගැනීම.

“ මෙවන් බස් දොඩනු කිම

ඔබ පියා හැර දම‍ා

යා හැකිද මේ ලෙනෙන්

අප නැතිවා පියා ඔබ

ළය පැලී මැරී යයි. “

• දරුවන්ට පියා හැරදමා යාම වැළැක්වීමට විවිධ දේ ඇය පවසයි.

“ පුරුදු වූ වන වාසේ

මෙහි සැපත නොසෑහෙ ද

ඔබ පියා සමඟිනා

මෙතෙක් කල් වින්ද මා“්‍

• සැමියා හැරදමා යාම වේදනාවක් බව ඇය පැවසීම.

“ දෙවියන් බාරයි මා සමිඳා

මා වෙත නොවනුය කෝපා

දරුවන් සන්දා

කැරනෙම් හැම කල් හද සෝකෙන්

සමා වනු ඇත වරදා “

“ මා මෙසේ කරන්නේ හඳ තුළ ඇති මහත් වේදනාවකිනි. දිවි හිමියෙන් මා ඒ වේදනාවෙන් පෙළෙන බව දනිමි. යමු දරුවනි. “

1. අවස්ථා හා සිද්ධි නිරූපණය

• සිංහබාහු ලෙන අතහැර යාමට සිතන අවස්ථාව

“ යන්ට දැන් නම් කාලෙ වේ

මෑණියන් හි නැගණි සමඟින්

උරුමේ අපගේ සොයමිනා

වංග දේසේ වෙසෙන ජනතා

කෙරෙහි මේ මා යුතුකම්

කුමක්දෝ පාපේ ලෙනේ මේ විසීමේ සෙතක් දෝ“

• දරු සෙනෙහස හා ස්වාමි භක්තිය අතර අතරමං වන සුප්පා දේවිය ගනු ලබන තීරණය කුමක් දැයි දැන ගැනීමේ කුතුහලය දනවන අවස්ථාව

“ වේ රුදු දෝසා  කළ  මේ දේ

මා පුතු නොතකා විපාකේ

මුව පත් වූයේ

නියත විනාසේ

මේ මොහොතේ කීම් කරන්නේම් දෝ

මුළාවී මග නොපෙනේ

යන්නට වේ දැන් සැමියා හැරඳා“

2. භාෂාව රසවත්ව ලෙස හැසිරවීම.

• අවස්ථානෝචිත ව භාෂාව යොදා ගැනීම.

“ සිත නොම සැනසේ හිඳිනට මෙලෙසේ

දිවි හිමියෙන් මේ ලෙනේ

බොහෝ ආදර ඇති මුත් මා පිය අපහට

පල නැත මේ දිවියෙන්

අප නරයෝ වඟ පැවසු එ අරුමය

නැත මට වැටහෙන්නේ “

• සිංහයාට කෝපයට පත් අවස්ථාවෙහි භාෂාව රසවත් යොදා ගැනීම.

“ ගල්ලෙන බිඳලා

ලෙන් දොර හැරලා

සිංහබා සිංහබා සිංහබා

ලෙන තුළ නොවෙති

පෙරළා නොඑති

මම දැන ගතිමි මම සැක කළෙමි

හෙණයක් සේ පතිත වූ අහසින් “

• චරිත නිරූපණයට සුදුසු පරිදි බස හැසිරවීම.

සුරතල් දියණිය – මොළ කැටි වදනින්

මා සතු සන්නිය – අහර පිසින්නිය

කවන්නිය – පොවන්නිය

මා ගැන බිය – බියවන්නිය

• බොරුවෙන් , මුසාවෙන් දරුවන් රැවටීම දරුවන්ගේ සුබ සිද්ධියට පටහැනි බව හා ආදර්ශමත් බව ඇගේ චරිතයෙන් නිරූපිතය. පියා හා තමා ගැන සත්‍ය සිදුවීම් පෙළ සදා කල් වසන් කිරිමට නොසිතා සියල්ල දරුවන්ට අනාවරණය කළ යුතු යැයි සිතන අවස්ථා වේ මේ බව සනාථ වේ.

“ අදහන්නේ නැත කී වද මුසා

නැණ මුහුබුරා ගොස් ඇත පුරා වයසා“

• සුප්පා දේවිය දරුවන් හා පියා අතර පවතින සම්බන්ධය පළුඳු නොවීමට කටයුතු කළ උදාර මවකි. පිට සෙනෙහස ,රුකවරණ ඉවත නොලන්ට දරුවන් පොළඹයි.ලෙනේන් පිටව යන්නට පුතු කරන යෝජනාවේදී ද ඇය පවසන්නේ මේ පරිද්දකි.

“ නොකරන් එලෙසා පියතුමගේ අණ

ඉක්මවලා පුතුනේ

නපුරුයි වන්නේ අප හැම දෙනාට

නොකලොත් කී ලෙසිනා “

• තම සැමියා පවා දරුවන්ගේ සුබ සිද්ධිය පතා අත්හැරීම.

“ දෙවියන් බාරයි මා සමිඳා

මා වෙත නොවනුය කෝපා

දරුවන් සන්දා

කැරනෙම් හැම කල් හද සෝකෙන්

සමා වනු ඇත වරදා “

එච්.එච්.කුඩලිගම හෙවත් හේවාවසම් මුනිදාස කුඩලිගම මහතා

1918 දී කළුතර කුඩලිගම දී

කොළඹ යුගයේ මැද භාගයේ ( කොළඹ යුගයේ දෙවන කවි පරපුර)

• කුරුලු කූඩුවක්
• වැස්ස
• සිරිමලී

කුණාටුව, ඈ,සිරිමලී,එකමත් එක රටක

මන් බැඳි පන්හිඳ

• පී.බී.අල්විස්
• මීමන ප්‍රේමතිලක
• සාගර පලන්සූරිය
• විමලරත්න කුමාරගම
• ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මනාවසිංහ

කොළඹ යුගයේ එළිසම සිවුපද කවි

සිංහල ෂෙලී

• මනුෂ්‍ය ජිවිතය
• සොබාදහම
• ප්‍රේමය

1973.08.01

ගංගාවක ආරම්භයේ සිට මුහුදට ඇඳී යාම දක්වා වූ ගමන් මගෙහි ගංගාවේ ක්‍රියා විකාශනයයි.

ගංගාවට ප්‍රාණත්වය රෝපණය කරවමින් මිනිස් දිවියෙහි උපතේ සිට මරණය දක්වා වූ ගමන් මඟෙහි ස්වරූපය ඊට ආදේශ කරවමින්, දාර්ශනික අදහස් පහළ කරවමින් රසිකයා මන බඳින විලාශයෙන් ඉදිරිපත් කිරීමයි.

සමුද්‍ර ඝෝෂ විරිත ( මාත්‍රා 18)

උත්තම පුරුෂ දෘෂ්ටි කෝණය

• කලදෝ දියෙන්        –    රිදී පාට වතුරෙන්
• පුලින තලා               –    වැලිතලා
• මහ මුහුද හිමි         –    මුහුද නැමැති සැමියා
• ඉඳු නිල්                     –   තද නිල්
• හිරිමල්                     –   ළඳරු
• හේලි දහම              –    ස්වභාව ධර්ම නීතිය

කඳු බැවුමක දං – බෝවිටි පඳුරු          ත ළා

පහළට ඇඳි පරමල් පෙති ඉවත       නො ළා

කලදෝ දියෙන් පොඟවා රන් පුලින     තලා

සංගීතවත් වී යමි ඉදිරියට                    ගලා

• කඳු බැවුම් දෙපස දං,බෝවිටියා පඳුරු රැසක් තිබෙන බවත් ඒවා තලා දමමින් ගංඟා දිය පහලට ගලා බසින බව දක්වමින් ප්‍රාණවත් බවක් මෙන්ම ඉතා අලංකෘත ලෙස කවි පද්‍ය දෙකකට සීමා කර ද , රීදිවන් ජලයෙන් සෝදා දැමීම නිසා පූලීන තලා හෙවත් වැලි තලා ජලයෙන් නැහැවී යන ඉදිරියට යන බව දක්වා ඇත.

හිරිමල් සිනා රැළි පෙණ පිඬු මිහිරි            තම

ගල් පරවල හැපි හැපි බිහි    කරමි             මම

සම තැනිතලා හමුවෙයි            අලස         කම

නීරසයි අතරමඟ අවහිර         නුදුටු          බිම

• ගංගාවක් ගල්පර වල හැප්පීම මගින් පෙණපිඬු බිහි කරයි.එසේම තැනිතලා බීමක ගමන් ගන්නා විට අලංකාර වූ ගංඟා පිඬු බිහිවීමට තරම් එහි වේගයෙන්,රිද්මයෙක් එහි නොමැත. මෙලෙස ගංගාවට සජිවි බවක් ආරෝපණය කර ඇත.

සැඟවෙමි – එබෙමි -නිසසල වෙමි –    සසල  වෙ මි

ඇඹරෙඹි – එහෙත් පසු නොබසිමි –  නොනවතිමි

කවදා කොතැනක දී හෝ මහ මුහුද               හිමි

හමු වූ කෙණෙහි මා සතු බර ඔහුට               දෙමි

• ගලා යන ගඟ තැන් තැන් වලදී සැඟවෙමින් ද, නිසල වෙමින් ද, සසල ලෙසින් ද තම ජීවන ගමන ගත කරන බවට ජිවි බවක් එක්කොට ඇත. කවදා කොතැනක හෝ වුවද මහ මුහුදට හමුවිට සියලු බර මුහුදට එක් කරන බව පෙන්වා දී ඇත.

සැඟවෙමි – එබෙමි -නිසසල වෙමි –   සසල  වෙ මි

ඇඹරෙඹි – එහෙත් පසු නොබසිමි –  නොනවතිමි

කවදා කොතැනක දී හෝ මහ මුහුද               හිමි

හමු වූ කෙණෙහි මා සතු බර ඔහුට               දෙමි

• ගලා යන ගඟ තැන් තැන් වලදී සැඟවෙමිනින් ද, නිසල වෙමින් ද, සසල ලෙසින් ද තම ජීවන ගමන ගත කරන බවට ජිවි බවක් එක්කොට ඇත.කවදා කොතැනක වූවද ගලා යන ගඟ මහමුහුද හමුවු විට ගංගාවේ සියළු බර මුහුදට ලබා දෙයි. මෙලෙස සජිවි ක්‍රියාවන් යොදා ගනිමින් පද්‍ය තුළ අජිවි වස්තුන්ට සජිත්වය ආරෝපණය කර ඇත.

හිරිමල් සිනා රැළි පෙණ පිඬු මිහිරි            තම

ගල් පරවල හැපි හැපි බිහි    කරමි             මම

සම තැනිතලා හමුවෙයි            අලස          කම

නීරසයි අතරමඟ අවහිර         නුදුටු           බිම

• ගංගාවක් ගල්පර වල හැප්පීම මගින් පෙණපිඬු බිහි කරයි.එසේම තැනිතලා බීමක ගමන් ගන්නා විට අලංකාර වූ ගංඟා පිඬු බිහිවීමට තරම් එහි වේගයෙන්,රිද්මයෙක් නැත. මෙලෙස අවහිර නොතකා ඉදිරියට යන ගංඟාව සජිත්වය ආරෝපණය කරයි.

රන් තරු පිරිවරා ගත් සඳ මඩල                   යට

මහ වන බිමක් මැද ගිරි කුළු අතර               සිට

නොමියෙන හේලි දහමක පණිවුඩය            පිට

කොඳුරමි කෙඳිරියක් මුළු ලොව නිසල     කොට

• අවසානයේ ස්වභාව ධර්මයේ මූල ධර්ම සියල්ලම හේලි දහම හෙවත් සනාතන දහමට ලක්වන බව දක්වා සජිවත්වයට භාජනය කර ඇත.

1. විවිධ අභියෝග ජය ගනිමින් ඉලක්ක කරා නොනවතී ගමන් කළ යුතු ආකාරය පෙන්වා දීම.

සැඟවෙමි – එබෙමි -නිසසල වෙමි –  පසසල  වෙ මි

ඇඹරෙඹි – එහෙත් පසු නොබසිමි –  පනොනවතිමි

කවදා කොතැනක දී හෝ මහ මුහුද                  හිමි

හමු වූ තැනදී මා සතු බර ඔහුට                        දෙමි

• ගලා යන ගඟ තැන් තැන් වලදී සැඟවෙමිනින් ද, නිසල වෙමින් ද, සසල ලෙසින් ද තම ජීවන ගමන ගත කරන බවට ජිවි බවක් එක්කොට ඇත.කවදා කොතැනක වූවද ගලා යන ගඟ මහමුහුද හමුවු විට ගංගාවේ සියළු බර මුහුදට ලබා දෙයි. එසේම මිනිස් දිවිය තුළ බාධා හමුවේ. ඇතැම් ප්‍රශ්ණ , ගැටලු හමුවේ පසු බැසීමට සිදුවේ. මිනිස් පවුලක සියලු බර දරන්නේ බිරිඳ විසිනි.මෙලෙස ගංගාව නැමැති බිරිඳ මහමුහුද නැමැති ස්වාමියා මුණ ගැසුණු සතු ඈ සතු බර ඔහුට දුන්නා සේය.

එන්නේ කොහි සිටද කොතැනකට ද      යන්නේ

ඔබ කුමටද මා තුටු තැන්  විම                 සන්නේ

මිනිසුන් ගිහින් නිතරම ආපසු                 එන්නේ

කී මදැයි කියා කිසිවෙකු ඇයි?  නො සොයන්නේ

• කෙනෙකු හමූ වූ විට උපතේ සිට සියල්ල විමසන පුද්ගලයන් තමන් ගැන සොයන්නේ නැත. එවන් අයට ගංගාවේ සංගීතය ඔස්සේ වටිනා උපදෙසක් ලබා දෙයි.

මී අඹ කිරල – මා දම් ගෙඩි ළදරු            වියේ

ඇකයෙහි හෙළා හඩවයි සැඩ සුළඟ     රැයේ

සුළි මැඳ කැරකෙමින් ඉදුනිල් ගැඹුරු      දියේ

සමහර තැනක ලස්සන මල් කැකුළු      තියේ

• ජිවිතය අනිත්‍යය වේ. මරණය ද එසේමය. ඇතැම්මුන් ඉපදුණු විඟස යයි. තරුණ කාලයේ, ලෙඩ වී ආදි විවිධාකාරයෙන් ජිවිතයට සමුදේ. මෙලෙස ජිවිතයේ අනිත්‍යභාවය පිළිබඳ ජීවන දර්ශයක් මතු කිරීම.

1. උපයුක්ත භාෂා ශෛලීය

• සරල භාෂාව

සැඟවෙමි – එබෙමි -නිසසල වෙමි – සසල  වෙ මි

ඇඹරෙඹි – එහෙත් පසු නොබසිමි –  නොනවතිමි

කවදා කොතැනක දී හෝ මහ මුහුද             හිමි

හමු වූ කෙණෙහි මා සතු බර ඔහුට             දෙමි

• අනුප්‍රාසය මුසු බස් වහර

සැඟවෙමි – එබෙමි -නිසසල වෙමි – සසල  වෙ මි

ඇඹරෙඹි – එහෙත් පසු නොබසිමි –  නොනවතිමි

කවදා කොතැනක දී හෝ මහ මුහුද             හිමි

හමු වූ කෙණෙහි මා සතු බර ඔහුට             දෙමි

මී අඹ කිරල – මා දම් ගෙඩි ළදරු         වියේ

ඇකයෙහි හෙළා හඩවයි සැඩ සුළඟ   රැයේ

සුළි මැඳ කැරකෙමින් ඉදුනිල් ගැඹුරු    දියේ

සමහර තැනක ලස්සන මල් කැකුළු     තියේ

• භාෂාත්මක යෙදුම් භාවිතය

කලදෝ දියෙන් පොඟවා රන් පුලින තලා

ඇකයෙහි හෙළා හඬවයි සැඬ සුළඟ රැයේ

• අත්දැකීම රසවත්ව ඉදිරිපත් කිරීමට භාෂාව යොදා ගැනීම.

එන්නේ කොහි සිටද කොතැනකට ද  යන්නේ

ඔබ කුමටද මා තුටු තැන්  විම             සන්නේ

2. උචිත කාව්‍ය උපක්‍රම යොදා ගැනීම.

• රූපක භාවිතය

මහ මුහුද හිමි

හිරිමල් සිනා රැළි පෙණ පිඬු මිහිරිතම

• ශබ්ද අලංකාර යොදා ගැනීම.

සැඟවෙමි – එබෙමි -නිසසල වෙමි – සසල  වෙ මි.

ගල් පරවලම හැපී හැපී බිහි කරමි මම

මී අඹ කිරල – මා දම් ගෙඩි ළදරු         වියේ

• එළිසමය යොදා ගැනීම.

මිනිසුන් ඉවුරුවල යන එන අඩි       සද්දෙන්

ළය යට සසල බව මින් මතු නොනැඟෙද්දෙන්

කෙකටිය ඔළු නලියන ඔරු කඳ     මැද්දෙන්

මල් පෙති වියළි කොළ එන අතකට එද්දෙන්

• උත්තම පුරුෂ දෘෂ්ටි කෝණයෙන් නිර්මාණය

සැඟවෙමි – එබෙමි -නිසසල වෙමි – සසල  වෙ මි

ඇඹරෙඹි – එහෙත් පසු නොබසිමි –  නොනවතිමි

කවදා කොතැනක දී හෝ මහ මුහුද             හිමි

හමු වූ කෙණෙහි මා සතු බර ඔහුට             දෙමි

• අජිවි වස්තු සජිවත්වයට පත් කිරීම.

නොමියෙන හේලි දහමක පණිවුඩය            පිට

කොඳුරමි කෙඳිරියක් මුළු ලොව නිසල     කොට

ටිබේට් ජාතික එස්. මහින්ද හිමි

1901

ඇස්.කේ.තෂි නම්ග්‍යල්

1918 දී  – හික්කඩුවේ පොල්ගස් දුවේ “ශෛලබිම්බාරාමයේ දී“

1951.03.16

• ළමයින් උදෙසා ලියූ කවි
• දේශානුරාග හා ජාතිකාභිමාන කවි
• බුද්ධාභිවන්දනා කවි

• නිදහසේ දැහැන
• නිදහස් මන්ත්‍රය
• ලංකා මාතා

• කව්මිණ
• කව්මුතු
• ළමා කව් කළඹ
• නන්දන ගීත
• දරු නැළවිල්ල හෙවත් ජාතික තොටිල්ල

ඔවාමුතු

පල්ලේගම කෝලාන ගමේ වේල් යායේදී

නිදහස මහ මුහුදක්             වේ

එහි උල්පත පුත නුඹ           වේ

ඒ බව සිහිකොට මෙලො     වේ

යුතුකම ඉටු කළ යුතු           වේ

ජාතික රණ දෙරණ                     මතේ

ගැටී වැටී මළ                     මොහොතේ

සූන්දර සුරඹුන්ගේ                       අතේ

නැළවෙනු බව සිතනු                   පුතේ

තමන් ලැබූ දිවි                       පෙවෙතේ

කොටසක් රට සමය                  වෙතේ

පුද නොකෙළොත් නුඹෙන්          පුතේ

මොළොවට කිසි පලක්               නැතේ

• තමන් ඉපදුණු රට කෙරෙහි ආදරය ඇති කිරීම උදෙසා ළමා පරපුර වෙත සරලවම ප්‍රකාශ කොට ඇත්තේ මේ රට නුඹගේ බවයි. ඒ බැවින් තමන් තමාගේ රට වෙනුවෙන් යුතුකළ යුතුකම් ඉටු කළ යුතුබවද දක්වයි. තමන්ගේ රට වෙනුවෙන් කැප වී මිය යන් පුද්ගලයා ලබන සැනසීම මෙන්ම තමන්ගේ ජිවිතයෙන් කොටසක් රට , සමය වෙනුවෙන් කැප නොකරන පුද්ගලයා කිසි පලක් නොමැති බව පෙන්වා දෙයි. ළමා මනසට සරලව දේශාභිමානී හැගිම් ජනිත කරවීමට උචිත ලෙස බස හැසීරවීමට කවියා සමත් වේ.

තමන් ලැබූ දිවි                        පෙවෙතේ

කොටසක් රට සමය                   වෙතේ

පුද නොකෙළොත් නුඹෙන්          පුතේ

මොළොවට කිසි පලක්              නැතේ

• පුද්ගලයෙකු වශයෙන් තමන්ගේ චරිතය සංවර්ධනය කරගැනීමේ කටයුතු කළ යුතු ආකාරය මින් පහදා දේ. තමන් ලැබූ ජිවිතය තුළ රට,සමයට වැඩක් කිසි ඵලක් නොවන පුද්ගලකු වීමට වඩා තමන්ගේ දිවියෙන් කොටසක් රට වෙත කැප කළ යුතු බව මෙලොවට වැඩදායි පුද්ගලයෙකු ලෙස තම චරිතය සකසා ගත යුතුය.

ඉටුකොළ කළ යුතු              යුතුකම්

ලැබුණත් ලෝකෙන්            ගැරහුම්

ඉවසන්නට පුළුවන්                   නම්

නුඹයි මගේ පුතා                   උතුම්

• පුද්ගලයෙකු ලෙස තමන්ගේ රටට, දැයට හා සමයට විය යුතු යුතුකම් ඉටු කරන, නමුත් ලොකෙන් පැමිණෙන ගැරහුම් ඉවසිය හැකි චරිතවත් ඉවසීම ප්‍රගුණ කළ යුතු යහපත් ආකල්ප වලින් හෙබි මිනිසෙකු විය යුතු බව මින් පැහැදිලි කරයි.

සිනිඳු මොලොක් බව    මලෙහි

පිරිසිදු බව පිනි              පිදෙහි

එක් වී මාගේ පුතෙකු      ලෙහි

සැම දිනයේ අරක්           ගනීයි.

• මිනිසෙකු වශයෙන් චරිතවත් ලෙස ජිවත් වීමට , පිරිසිදු බව, මෙලෙක් ගති ඇත්තෙකු ලෙස සැමදින දිවි ගත කළ යුතු බව මින් දැක්වේ. ඒ අනුව පුද්ගල චරිත සංවර්ධනයෙහි ලා ජාතික තොටිල්ල පද්‍ය ලබා ගත හැකි උපදේශ බොහෝ වේ.

ලෙනාඩ් සිඩ්නි වුල්ෆ් මහතා

The Village in the Jungle (විලේජ් ඉන් ද ජන්ගල්)

1. Sowing                       –   1880-1904 (1960)
2. Growing                     –    1904-1911 (1961)
3. Beginning Again        –   1911-1918 (1963)
4. Downhill All the way  –   1919-1939
5. The Journey Not The Arrival Matters –  1939-1969 (1969)

මේ ග්‍රන්ථ, වුල්ෆ්ගේ ස්වයං චරිතාපාදාන වේ.

6. The wise virgins         –   නවකතා
7. The Hotel                   –   නාට්‍ය
8. Stories from the East –   කෙටිකතා

ඇඩ්ලින් වර්ජිනියා වුල්ෆ්

• උපන් දිනය          –   1880.11.25
• අධ්‍යාපනය          –   ලන්ඩන් කේම්බ්‍රිජ් විශ්ව විද්‍යාලයේ ගෞරව උපාධිධාරියෙකි.
• වෘත්තිය              –    ලංකා සිවිල් සේවයට බැඳීම.
• පළමු පත්වීම       –   යාපනයේ පරිපාලන නිලධාරී,යාපනයේ අතිරේක පොලිස් මහේස්ත්‍රාත්
• දෙවන පත්වීම     –   උතුර පළාතේ අතිරේක සහකාර ඒජන්ත
• තෙවන පත්වීම   –   1907 දී මහනුවර කච්චේරියට
• සිව්වන පත්වීම   –   1908 දී අතිදුෂ්කර හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ සහකාර දිසාපති

ඒ.පී.ගුණරත්න මහතා

• වානරයා             –   The Monkey
• වන සරණ          –   Savage Sanctuary
• මැකී ගිය දඩමං –   Vanished trails
• සුදු ගෝනා         –  Where the white sambhur roams

1. සිලිඳුගේ චරිතය

සිලිඳු තම දරුවන්ට සෙනෙහෙ මෙන්ම ගුණධර්ම ද ආරක්ෂා විය යුතු ආකාරය මැනවින් කියා දී ඇත.

• “සිලිඳුගේ අණට කීකරුව පුළුවන් උපක්‍රමයකින් බබුන් ආපසු එනතුරු කර්ලිනාහාමිත් සමඟ ගෙදර බලා සිටිනවා විනා පුංචි මැණිකා විසින් කළ හැකි අන් කිසිවක් නොවීය.“

තම දරුවන්ට පරිසරයට ආදරය කිරීමට යොමු කළ බව

• “කුඩා කළ සිලිඳු කී වනයෙහි මංමුලා දඩයක්කාරයින්ගේ කතා ඈට සිහි විය.“

2. පුංචි මැණිකාගේ චරිතය

ඇගේ ස්වාමි භක්තිය

• “ සිර ගෙදරට ගොස් බබුන් ගැන විමසන්නට ද ඈ සිතා ගත්තාය.නන් නොදන්නා රටකට තනිව යාම ගැන සිහිවන විට පවා ඈ තුළ බියක් උපන් නමුත්..“

ඇය දිරිමත්ව ජිවිතයට මුහුණ දුන් අයුරු

• “හේන් නාරයට අනුන්ගේ හේන්වල බස්තියන් අප්පුගේ,බාල අප්පුගේ…… පින් තකා ඇයට දුන් කුරක්කන් අහුරු කීපයකට ඈ බොහෝ වෙහෙස වී වැඩ කළ යුතු වුවාය“

පුංචි මැණිකා අහිංසක බව

• “පුංචි මැණිකාගේ කලබල නැතිබව හා යටහත් ගතියක් නිසා කවුරුත් ඈ ප්‍රිය කළහ. පුංචිරාළ පවා කිවේ පුංචි මැණිකා මුවැත්තියක් වගේ කියාය.“

• “ක්‍රමයෙන් පිරිහී ගොස් අවටින් තෙරපා ගෙන එන බැද්දට බත්වී යන වනගත කුඩා ගම්වලින් එකකි.එක පහරකට එක දවසකින් එහි තිබුණු ගෙවල් හයෙන් එකක් නැති විය.“
• “මුලින්ම වැට අද්දර කුඩා ගස් හා පඳුරු ඝනව වැඩී විට යට කර ගත්තේය. දෙවනුව අළු පැහැති කොළ හා දම් පැහැති මල් ඇති වරා පඳුරු හා මානා …“
• “ලොකු දළුක් පඳුරක් වහල මත වැටී උළු එහා මෙහා කරමින් මුල් ඇඳුණේය.බිත්ති අතර කැලය වැඩී ගෙය ඔබා ගත්තෙත් බිත්ති ඇඳ වැටී වහළ බිමට පාත් විය.“
• “මේ ගම දැන් හොල්මන් අඩිකෝඩ පිරුණු යකුන් අරක් ගත් කාලකණ්ණි ගදකි. එහි දැන් ළමයි නූපදති.“

බබුන් සිරගත වූ දිනවකවානූ පිළිබඳ හරිහැටි දැනසිටි පිරිසක් එහි නොවීම තුළින් ගැමි ජනයාගේ අව්‍යාජ බව පෙන්නුම් කරයි.

• “බබුන් හිරයට ගියේ සිංහල අවුරුද්දට මාස දෙකකට පෙර යයි කී කල මාස දෙකකට නොව එක මාසකට පෙර යැයි අනිකෙක් කීය.මාසයකට කලින් වෙන්ඩ බෑ ..මොකද ,තව හේන් කැපුවේ නැතැයි…“

නූගත් ගැමියන් තවත් නොදන්නා දේ ගමේ සිටින යමක් කමක් දැන උගත් අයගෙන් අසා දැන ගනියි.පුංචි මැණිකාද එවැන්නියකි.

• “අන්තිමට ඈ විමසුවේ අලුත් මුලාදෑනියා වූ පුංචිරාළ වෙදරාළගෙනි. රාළහාමි ඇත්තටම මේ මුකුත් ආරංචියක් දන්නවාද? එයා මළයි කියලා දැනගන්ඩ ලැබුණ ද?“

නූගත් ගැමියන් තමන් නොදන්නා අයෙකුට පවා සියලු විස්තර කියයි. පුංචි මැණිකාගේ මහල්ලාට සියල්ල පැවසීමෙන් මේ බව පැහැදිලි වේ.

• “එයා මේ හිර ගෙදර එව්වා.මාස ගණනකට ඉස්සර, ඒක බොරු නඩුවක්,එයා මාස හයකින් හිරේට නියම වුණා.මං මේ බොහොම දුර ඉඳලායි ආවේ. මට බෙහෝම මහන්සි සීයේ..“

1. ද්‍රරිද්‍රතාවට ගොඳුරු වීම.

බබුන් සිරගත වූ මාස හයක් ගත කරන්නේ කෙසේද යන්න පුංචි මැණිකා සිතන ආකාරය

• “පුංචි මැණිකාට හා කර්ලිනා හාමිට වේලක් හැර වේලක් කා මාස හයක් ගත කර ගැනීමට සෑහෙන තරම් ධාන්‍යයක් ගෙයි ඉතිරි වී නොතිබුණේය.“

කර්ලිනා හාමි වයසට වඩා වැහැරී ඇති අයුරු දක්වන ආකාරය

• “අව්ව හා සුළඟත් වෙහෙසත් බඩගින්නත් ලෙඩ දුකත් ශරීර ශක්තිය මෙන්ම මානසික ශක්තියද උරා බොයි..“

තමාගේත් කර්ලිනා හාමිගේත් ජිවත් වීම සඳහා පුංචි මැණිකාට බොහෝ වැඩ කළ යුතුවීම.

• “බිස්සේ තිබූ කුරක්කන් ඉවර වූ පසු කෑ හැකි කොළ වර්ග ,අල වර්ග හා පලතුරු සෙවීමට වනයට යෑමට සිදු විය.“
• “ඇයට දුන් කුරක්කන් අහූරු කිහිපයක් ලබා ගැනීමට බොහෝ වෙහෙස වී වැඩ කළ යුතු වූවාය“

2. අන්ධ විශ්වාසයන්ට නතු වීම.

ආරච්චිගේ ගෙයි වාසය කරන්නට කිසිවෙක් ඉදිරිපත් නොවීම.

• “අපල ගෙන දෙන අසුබ නිමිති ඇත්තේ යැයි අවතාර අඩිකෝඩවලින් පිරුණේ යැයි ද ප්‍රසිද්ධි ව ගිය මේ ගෙයි වාසයට ඒමට තරම් සැහැසි වූ කිසිවෙක් ගමේ නොවුහ.“

නැන්චෝහාමිගේ ප්‍රකාශය

• “මේ ගම දැන් හොල්මන් අඩිකෝඩ පිරුණු යකුන් අරක් ගත් කාලකණ්ණි ගමකි.“

සිංහල ජනකවි සංග්‍රහය

දැනමුතු කවි හෙවත් උපදේශාත්මක ජනකවි

• පහසුවෙන් අවබෝධ කරගත හැකි වීම.
• කාව්‍ය ආකෘතියෙහි හා බස් වහරේ ලිහිල් බව
• අව්‍යාජ අත්දැකීම් ඉදිරිපත් කිරීම.
• මනා සංයමයකින් අදහස් ඉදිරිපත් කිරීම.
• ව්‍යංගාර්ථයෙන් අදහස් ප්‍රකාශනයේ ප්‍රබලත්වය
• එළිසමය ආරක්ෂා කිරීම.
• ගීතවත් බව
• විරිත් අනුගමනය කිරීම.

1. කෘෂිකාර්මික කටයුතු ආශ්‍රිත කවි

• ගොයම් කවි
• පැල් කවි
• නෙළුම් කවි
• හේන් කවි
• කමත් කවි
• කුරක්කන් කවි

2. විවිධ රැකියා / වෘත්තින් සා බැඳුණු කවි

• පතල් කවි
• කරත්ත කවි
• ඔරු කවි
• පාරු කවි
• ධීවර කවි
• පන් කවි

3. පැරණි ජන ක්‍රීඩා ආශ්‍රීත කවි

• මේවර ක්‍රිඩා කවි
• ඔංචිලි වාරම් කවි
• පොරපොල් ගැසීමේ කවි
• ලී කෙළි කවි
• ඔළිඳ කවි
• කළගෙඩි කවි

4. ඇදහිලි හා දේවපූජා ආශ්‍රීත කවි

• බලි කවි
• තොවිල් කවි
• යහන් කවි
• දෙවොල් කවි
• කෝල් මුර කවි
• ගම්මඩු කවි

5. පුද්ගල හා සිද්ධි පදනම් වු කවි

• පත්තිනි හෑල්ල
• සොකරි නාඩගම
• වෙස්සන්තර කතාව
• සඳ කිඳුරු කතාව

6. වෙනත් විවිධ මාතෘකා යටතේ බිහි වූ ජන කවි

• තලමල් වරුණ කවි
• බමර කැපීමේ කවි
• දඩයම් කවි
• තේරවිලි කවි
• සෙත් කවි

7. විවිධ මාතෘකා යටතට ගත හැකි කවි

• දරු නැලවිලි කවි
• ටීකා කවි
• තෙතඟු කවි

• පෑයුමෙන්                    –     ගස වටේට පිරිසිදු‍ කිරීමෙන්
• මිනිහා නොමිනිහා    –     වැදගත් පුද්ගලයෙකුද? නැද්ද? යන වඟ
• අමුතු බත් දීම             –     ආගන්තුක සත්කාරය
• පානා                           –     පෙන්වන
• අඬහැරෙන්                 –     හරක්ට මහා හඬින් කෙරෙන කෑ ගැසීම.
• නහින දෙහින             –     ජිවිතේ අවසාන අවධිය.
• කූරින්                          –      කුඩා මාළුවන්.
• සකිය                          –      මිතුර
• ගොඩැල්ලේ තරම      –      බිමෙහි උස
• බොරැල්ලේ                 –      බොරළු ගල් කැට සහිත පොළොව
• කඩුල්ලේ                     –      පැළ ඉණි වැටෙන් එහා මෙහා යාම පිණිස තනා ඇති කුඩා දොරටුව
• කඟ                             –      කඩුව
• යක් දෙබරේ                –     දෙබර කූඩුව (මැස්සන් කිහිප දෙනෙක් දෂ්ට කළ විට සර්ප විෂ ගෙනෙයි.
• සේමා                          –      වගේ මයි
• කරිවිල තිත්බටු          –      තිත්ත හා අමිහිරි රස ඇති බව
• පැණි මීයේ                   –      මී පැණි
• විමානේ                       –      මාලිගාවේ
• ගත                             –       ශරීරය
• හෙණ                         –       අකුණු
• මුවා වෙලා                  –      හැංඟිලා
• ගිනි හූළ                      –      ගිනි පන්දම
• නෙළුව පලා                –      කඩා ගත් පලා කොළ වර්ග

1. උපදේශාත්මක අදහස් ඉදිරිපත් කිරීම.

ගොඩැල්ලේ තරම දැනගෙන ළිඳ           කපනු

බොරැල්ලේ තරම දැනගෙන උඩ           පනිනු

කඩුල්ලේ තරම දැනගෙන කඳ                බදිනු

තමුන්ගේ තරම දැනගෙන කල්              හරිනු

• යම් ක්‍රියාවක් කිරීමට පෙර ඒ පිළිබඳව හොදින් විමසා බලා තමන්ට එය කළ හැකිද? නොහැකි ද? යන්න විමසා බලා කටයුතු කළ යුතු බව මින් අදහස් වේ.

ඇස නැතිදා පොත ගත්තේ          කියන්නට ද

දත නැතිදා උක් දඬු ගිනි                   තපින්නද

වෙර නැතිදා ගහ ගත්තේ                  දිනන්නද

යුද ඇති දා නැති කඟ කොස්         කොටන්නද

• වයසට යාමත් සමඟ පෙනීම අඩු වේ. ශරීරය දුර්වල වේ. වෙර විරීය දුබල වේ. ඒම නිසා නිසි කාලයේ දී සුදුසු අයුරින් කටයුතු කළ යුතුවේ. නිසි කාලයේ දී නිසි දේ නොකළ විට පසු කාලීනව ඒම ක්‍රියාවන් කිරිම අපහසුවේ.

2. පොදු ජන වහර යොදා ගැනීම.

රන් විමනේ සිටි මුත් දුක නැති       වෙද්ද

පැණි මීයේ කෑ මුත් බඩ ගිනි           නැද්ද

මිණි භරණින් සැදු මුත් ගත     නොරිද්දද

පැණි වරකා ගහටත් හෙණ     නොවදිද්ද

නහින දෙහින කාලේට පින් කෙරුම       යුත

වහින කලට කූරීන් විල්වලින්                    එත

බහින දියෙන් දෝතක් මුත් ගතොත්      ඇත

පනින රිලවුංට ඉනිමං කමක්                 නැත

• මෙම කවි පද වල අප එදිනෙදා ජිවිතයේ භාවිතා කරන පොදු වචන භාවිතා කර ඇත. දුක,පැණි,බඩගින්න ,මිණි වැනි වචන මෙන්ම  පොදු වහරේ භාවිතා කරන “පැණි වරකා ගහටත් හෙණ වදිනවා” යෙදුම් මෙන්ම
• නහින දෙහින කාලය, පින් කිරීම, වහින කාලය ආදි වචන මෙන්ම “පනින රිලවුංට ඉනිමං කමක් නැත” ආදී සරල පොදු ජනවහර මෙම කාව්‍ය සඳහා උපයෝගී කරගෙන ඇත.

ඇස නැතිදා පොත ගත්තේ   කියන්නට ද

දත නැතිදා උක් දඬු ගිනි           තපින්නද

වෙර නැතිදා ගහ ගත්තේ           දිනන්නද

යුද ඇති දා නැති කඟ කොස් කොටන්නද

• ජිවිතයේ අප ගත කරන විවිධ කාලවකවානූ ඇත. ළමා අවධිය,තරුණ අවධිය හා මහළු අවධිය ලෙස ප්‍රධාන වශයෙන් මෙම අවස්ථා පෙන්වා දිය හැකිය. මෙම කාලයන් තුළ නිසි වයසට කළ යුතු කාර්යයන් ප්‍රමාණයක් වගකීම් ප්‍රමාණයක් ඇත. වයසට යාමත් සමඟ පෙනීම අඩු වේ. ශරීරය දුර්වල වේ. වෙර විරීය දුබල වේ. ඒම නිසා නිසි කාලයේ දී සුදුසු අයුරින් කටයුතු කළ යුතුවේ. නිසි කාලයේ දී නිසි දේ නොකළ විට පසු කාලීනව ඒම ක්‍රියාවන් කිරිම අපහසුවේ.

එක් වු දාට  උක් දණ්ඩේ පැණි                   සේමා

වෙන් වූ දාට යක් දෙබරේ වද                    සේමා

ගොසින් ගොසින් කටු අත්තේ අග          සේමා

ඉතින් ලදේ කරවිල තිත්බටු                      සේමා

• ජිවිතය පුරාවට විවිධාකාරයේ මිනිසුන් මුණගැසේ. ඔවුන් සමඟ හොඳ සිතින් මිතුරුව ඇසුරු කරන ලද කල මිනිසුන් ඉතා ප්‍රණීත වේ සුහෘද වේ.නමුත් අපනාපයක් වූ කල මිනිසුන් බොහෝ විෂ සහිත වේ. කුරීරු වේ. එවැනි මිනිසුන් සමඟ ජිවත් වීමෙන් ගත කරන්නා වූ දිවිය තිත්ත හා අමිහිරි බව දැන මිනිස් ස්වභාවයන් හැඳින ජිවත් විය යුතුයි.

නහින දෙහින කාලේට පින් කෙරුම   යුත

වහින කලට කූරීන් විල්වලින්               එත

බහින දියෙන් දෝතක් මුත් ගතොත්  ඇත

පනින රිලවුංට ඉනිමං කමක්              නැත

• ජිවිත කාලය ගත කරමින් මිනිසුන් වයසට පත්වේ. මහළු වේ. මහළු කාලය තුළ ජිවිතයේ සැඳැ සමයේ පින් දහම් කළ යුතුය. ජිවිතයේ විවිධාකර අවස්ථා වල ඒ අවස්ථාවට සුදුසු පරිසරයක් නිර්මාණය වේ. ඒ කාලය තුළ මිනිසුන් කරනා දේ ජිවිත කාලය පුරාවටම රදා පවතී.

ගොඩැල්ලේ තරම දැනගෙන ළිඳ   කපනු

බොරැල්ලේ තරම දැනගෙන උඩ   පනිනු

කඩුල්ලේ තරම දැනගෙන කඳ        බදිනු

තමුන්ගේ තරම දැනගෙන කල්     හරිනු

• අප විසින් යම් ක්‍රියාවක් කිරීමට පෙර ඒ පිළිබඳ ව හොදින් විමසා බැලිය යුතුයි. යම් ක්‍රියාවකට පෙර එය සුදුසු ද? නුසුදුසු? කළ හැකිද? නොහැකිද? ආදි වශයෙන් විමසා බැලිය යුතුයි. එසේ විමසා බැලිමක් නොකළ විට එම කාර්යයන් සාර්ථක නිම කිරීමට , පවත්වා ගෙන යාමට නොහැකි වේ.

ගසට කෙටුම ගස මුල පැයුමෙන්                   දැනේ

මිනිහා නොමිනිහා යන අත ඇල්ලුමෙන්      දැනේ

අමුතු බත් දීම අත ඇල්ලුමෙන්                      දැනේ

හානා හීය පාන අඩහැරෙන්                          දැනේ

• එදිනෙදා ජිවිතයේ අපිට විවිධාකාර මිනිසුන් සමඟ කටයුතු කිරිමට සිදුවේ. සියලු මිනිසුන් හොඳ මිනිසුන් නොවෙති. නමුුත් ජිවත් විමේදී අපිට සියලු දෙනා සමඟ කටයුතු කළ යුතුවේ. නමුත් මිනිසුන්ගේ හැසිරීම් වලින්, සංග්‍රහයන් වලින්,ක්‍රියාවන්ගෙන් හා වචනයෙන් පාවා මිනිසුන් පිළිබඳ දැන ගැනීමට හැකිවේ. සුදුසු පරිදි මිනිසුන් පිළිබඳ අවබෝධයෙන් අප ජිවිතය ගෙන යා යුතුය.

වරද පෙනෙන තරමට වැරදුණා                නොවේ

වරද ඇතත් නිකරුණේ වැඩ කලා             නොවේ

වරද පෙනෙති වැඩ නුගත් අයට                 ලොවේ

වරදි නැති කෙනෙක් නැත සකිය මේ         ලොවේ

• ජිවත් වීමේදි අප විසින් දැනුවත් හෝ නොදැනුවත්ව වැරදි සිදු වේ. සියයට සියයක් නිවැරදි මිනිසුන් ලොව නැත. අප අතින් වැරදි සිදු විය හැක. නමුත් එම වැරදි නැවත නොවීමට වඟබලා යුතුය. එසේම සැම විටම අන් අයගේ වැරදි පමණක් සොයන්නන් නූගතුන් මෙනි. ඒම නිසා වරදින් වැළකීමට නිරතුරුව කටයුතු කරමින් ජිවිතය නිවැරදිව ඉදිරියට ගෙන යාමට කටයුතු කළ යුතුය.

රන් විමනේ සිටි මුත් දුක නැති       වෙද්ද

පැණි මීයේ කෑ මුත් බඩ ගිනි          නැද්ද

මිණි භරණින් සැදු මුත් ගත   නොරිද්දද

පැණි වරකා ගහටත් හෙණ   නොවදිද්ද

• ජිවිතයේ සියලුම දෙනාට එක ලෙස ජිවත් වීමට නොහැකිය. ධනයෙන්,බලයෙන්,ක්‍රියාවෙන් මිනිස්සු විවිධාකාර ජිවිත ගත කරයි. නමුත් සියල්ලටම පොදු ධර්මතා ලොවේ ඇත. රන් මිණි බරණින් සැරසී සිටිටද විපත්,ලෙඩ දුක් වෙයි, පොදුවේ ඉතා මිහිරි භෝජන ආහාරයට ගත්තද නැවත බඩගිනි වේ. අවසානයේ සියලු දෙනාම මරණය පත්වේ. ඒම නිසා කිසිවකින් උදම් නොවී සම සිතින් ජිවිතත් විය යුතුය.

අඳුරු  කරුවලේ පඳුරට මුවා            වෙලා

විදුලි එළිය දැක ගිනිහුළ දියේ         හෙලා

අනුන් ලියන් දැක තම ලියට       තල තලා

දුවන මුවන් දැක නොදමන් නෙළුව   පලා

• ජිවිතයේ මුහුණ පෑමට සිදුවන අභියෝග විවිධාකාරවේ. එම නිසා ජිවත් වීමේ දී විමසා බලා දුර දිග සිතා කටයුතු කළ යුතුය. අනුන් සතු දේ දැක තමාට නැතැයි සිතමින් , ලැබෙන්නය ඇති දේවල් ගැන සිතමින් තීරණ නොගත යුතුයි. තමන් විසින් තමන්ගේ පමණ දැන තමා සතු දේ රැක ගනිමින් , වැරදි තීරණ ගැනීමෙන් වැළකී සම සිතින් ජිවත් වීමට කටයුතු කළ යුතුය.

වෑත්තෑවේ හිමි

කෝට්ටේ යුගය

ගුත්තිල ජාතකය පදනම් කරගෙන

සිරි පැරකුම්බා හෙවත් හයවන පරාක්‍රමබාහු රජු

සලාවත ජයපාල මැතිඳුන්

511

තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමි

වායු ගණයෙන්

• 1 – 13 කවි = ගී විරිත (මාත්‍රා අසමානයි)
• 14 -32 කවි = පාදක විරිත (පෙද විරිත) (මාත්‍රා 16)
• 33 -34 කවි = නුපුන් සඳ විරිත (නව විරිතක්) (මාත්‍රා 26)

• 01 කවිය

සඳ        – උතුම්

උන් සඳ – වාඩි වූ විට

• 02 කවිය

නොපැකිළ – පසු බසින්නේ නොමැතිව

සබයට       – පිරිස අතරට

පදකමල    – දෙපා නැමැති නෙළුම් මල

• 03 කවිය

වෙසෙස     – විශේෂයෙන්ම

සුරපුරෙන් – දෙව්ලොවෙන්

• 04 කවිය

මිණිබරණ  –  මැණික් ආභරණ

රැස් රැසින් –  රශ්මි සමුහයෙන්

සුර සැව්      –  දේදුනු

සුවහසක්   –  ලක්‍ෂයක්

සහසැස්     –  ශක්‍ර දෙවියෝ

සුරන්          –  දෙවියන්

අහස්කුස්   –  අහස් ගැබ

• 05 කවිය

සව්සත     -සියලු සත්ත්වයන්

තුටුකොට – සතුටු කරවා

ගඳඹුන්     -ගාන්ධර්වයන්

• 06 කවිය

ගිගිරියේ      – කෑකෝ ගැසීම.

සරියේ         – සමාන ලෙසට

සිත් පිරියේ – සිත් සතුටින්

• 07 කවිය

තතක්   – වීණාවේ කම්බියක්

එ විගස – ඒත් එක්කම

• 08 කවිය

මහ සිවී      –   මහා ශිල්පය

සැතපී         –  සෑහීමකට පත්ව

දැපී             –  ආඩම්බර

බමර කත –  වීණාවේ පළමු තත

• 09 කවිය

පිළිමල්    –  විරුද්ධකරු

යස         –  කීර්තීය

දිගත      –  සියලු දිශාවන්හි

සිරි සඳ  –  ශ්‍රී කාන්තාව

• 10 කවිය

එසඳ       –  ඒ වෙලාවේ

එතනින් –  ඒ තන්තුවේ

විනි විද  –  විසිර ගොස්

• 11 කවිය

සින්ඳේ                     –  නොසලකා හැරියා

වීණා තතද සින්ඳේ –  වීණාවේ තන්තුවද කඩා දැම්මේ

• 12 කවිය

පතළ නොවූ     –  පැතිර ගියේ නැත

අයස                 –  අපකීර්තිය

මුළු දියත          –  සම්පුර්ණ ලෝකය

• 13 කවිය

සිඳි සඳ – කඩා දැමු අවස්ථාවේ

• 14 කවිය

දිය ගොස  –  ජය ඝෝෂාව

ගිය ගිය     –  යන යන තැන

දිය නඳ       –  ජය ඝෝෂා නාදය

මිණි            –  දෝංකාරය

දිය              –  ලෝකයෙහි

• 15 කවිය

විය සත් නොව – බය නිසා පියාපත් සොලවමින්

කුහූලී                –  කුතුහලය ඇති ව

සන්සූන් මඳ      –  මඳ ගතිය සීඳි ගොස්

පියොවින්         –  සාමාන්‍ය ස්වරූපයෙන්

සිටි ගප්සෙන්   –  සිටිනා ලද  ඇත් සේනාව

ගජ සිරි            –  ඇතුන්ගේ විලාසය

කියොලී           –  පෙන්නුම් කළෝය.

• 16 කවිය

කන් කලු           –  කනට මිහිරි

ලොබිනේ          –  ආසාවෙන්

රන් රසු දැල්     –  රත්තරන් ගෙජ්ජි වැල්

නස්සල නොව –  නොසෙල්වී

හය සෙන්        –  අශ්ව සේනාව

• 17 කවිය

රැති ලෙස –  හිතේ හැටියට

රැපුනොද –  සතුරන්ගේ බලය නසා

අතිනවි    –  අතින් ආයුධ

• 18 කවිය

දන මත           –  මිනිසුන්ගේ සිත්

නාද කරණා    –  සතුටු දනවන සුලු වූ

සවනොත් සඳ –  කන්වලට ඇසෙන විට

ඇකයෙන්        –  උකුලෙන්

නොදනිත්       –  නොදනිති

• 19 කවිය

පන්සිළු           –  පංච සිඛ නම් දෙවියාගේ

නන් දනකැන් –  නොයෙක් ජන සමුහය

මින් රළ          –  මාළු රංචු

• 20 කවිය

වර             –  විශිෂ්ට වූ

සියොතුන් –  කුරුල්ලන්

පුරඹර       –  නගරයේ අහස

සර හැර    –  නාද නොකොට

සුර අසුන්  –  දිව්‍ය ආසන

• 21 කවිය

වෙණ නඳ රස් – වීණා නාදයේ රසය

සවන් යොදා – කනින් අසා

සකොබ ව සිත් – කැලඹි තිබු සිත්

නඳා – සතුටින්

අසුබව එහි – නරක අසුන්දර දෙයක් ලෙස

සන්සල බව – රිලවුන්ගේ කලබලකාරී බව

• 22 කවිය

ඒ මාසත් හූ – ඒ මහා බෝධිසත්ත්වයන්

මානය – ආඩම්බර බව

අවමානය වින්දෝ – අවනම්බු විඳ ගත්තෝය.

• 23 කවිය

අසන රිසින් ඕසලෝය – වීණා නාදය අසන බලාපොරොත්තුවෙන් රැස් වූ

ඔවුන්වෙතම  – ඔවුන් ළඟටම වී

• 24 කවිය

දනමන බැඳි – ජනයාගේ සිත් ඇද බැඳගත්

මදුරෝ ය – මිහිරි බව

ඉඳුරෝයා – ඉන්ද්‍රියන් ඇති

කිඳුරෝයා – කිඳුරෝ

වැඳි -වන්දි භට්ට  (ප්‍රශස්ති ගී)

දන සිරි -මිනිසුන්ගේ විලාසය

• 25 කවිය

පිල්බර ගණ – මොනරු

වෙසෙස් රුවින් – විශිෂ්ට රූපයකින්

සඳැස් – පිහාටුවල ඇස් සලකුණු

• 26 කවිය

වෙසෙසින් -විශේෂයෙන්

දිගත පුරායා – දස දෙස පිරී

තුරු හිස රඳන – ගස් මුදුන් හොබවමින්

උමුවෙන් – ආශාවෙන්

ගත් මියුරායා – ගන්නා ලද මිහිරි වූ

• 27 කවිය

රුති – ඇසැවූ.

සමුවෝයා – රිළවූ/වඳුරෝ/මුව රංචු

ළමුවෝයා – සිත් යොමු කළහ.

• 28 කවිය

නොමඳේම – බොහෝ

සිටි වන ලෙස – උන්හිටි අන්දමටම

• 29 කවිය

පටන් – ප්‍රථමයෙන්

සුරිඳු-ශක්‍රයා

ඉටන් බලෙන් – අධිෂ්ඨාන බලෙන්

• 30 කවිය

ළඟ ළඟවා – කරට කර

රඟ බේදය – නැටුම් විශේෂයන්හි

රඟ -විලාසය

අඟවා –  පෙන්නුම් කරවමින්

සෙද වහා

• 31 කවිය

යටැසින් – ඇස් කොනින්

වෙසෙසින් – විශේෂයෙන්

රඟ ගත් රඟ – නැටුම් පැවැත් වූ විලාසය

විදුලිය සිය දහසි – විදුලි රේඛා සිට දහසක්

• 32 කවිය

කුසුම් සරාගේ – අනංගයාගේ

දිමුතු – බබළන

යසස් වන්- කීර්තිය වැනි

සරා ගේ – වර්ණ සහිත වූ

නුමුතු සුවඳ – නො අඩු සුවඳ ඇති

• 33 කවිය

රූ රැසේ – රූප සමුහයක්

විදුලිය පබා- විදුලි එළියේ දීප්තියෙන්

රන් රසේ – රන් හා රසදිය

අත් ලෙළ දිදී -අත් සොලවා බබළවමින්

කම්පසේ -අනංගයා

සර දෙන ලෙසේ – මල් ඊ වලින් විදින්නා වගේ

වර සුර ළඳුන් – ශ්‍රේෂ්ඨ දිව්‍යාංගනාවන්

• 34 කවිය

පුන් – පිපුණු

සුනිිල් – ඉතා නිල් වූ

මන්මදා – අනංගයාගේ

කිතුලිය – කීර්ති ලතා සේ

දිලිමුතු ලතා – බබළන මුතු මාලා වලින්

උරතුර සරා – පපුව පෙදෙස සරසාගෙනා

මන් නඳා වන- සිත් සතුටු කරවන

මිණි මෙවුල් නඳ – මණි මේඛලා හඬ

1. විරිත වෙනස් වන අවස්ථා

දෙදෙනාම ඉඳ දෙ                       පිට

සව් සත සතන් තුටු               කොට

සූර ගදඹුන්                            ලෙසට

පටන් ගෙන වෙණ          ගායනාවට

( ගී විරිත)

රූ රැසේ අදිනා ලෙසේ අත්            –        ලෙළ දිදී විදුලිය පබා

රන් රසේ එක් ලෙසේ වෙණ          –         නාදනු පා තබ තබා

කම්සැපේ දෙන සැර ලෙසේ දෙස –  බල බලා නෙතඟින් පබා

මම් කෙසේ පවසම් එසේ වර        –    සුර ළඳුන් දුන් රඟ සුබා

( නව විරිතක් , නුපුන් සඳ විරිත)

2. සරල භාෂා භාවිතය

නවතා                           ගිගිරියේ

අසන ලෙස සිත්               පිරියේ

කැර කන්                      බිහිරියේ

කරත වෙණ ගායනා      සරියේ

• ඝෝෂාව නවතා , චිත්ත ප්‍රීතියෙන් යුක්තව අසන ලෙස, කන් බිහිරි කර, සමාන වීණා ගායනා කරන කල්හී ,

තත මතු ද                    සින්දේ

පිළිමල් දප ද                 සින්දේ

යස දිගත                     ඇන්දේ

විජය සිරි සඳ ලෙන වැලැන්දේ

• සින්දේ වීණාවේ තත පමණක්ද? ප්‍රතිවාදියාගේ දර්පණය ද බින්දේය. කීර්තිය දීගන්තයෙහි පැතුරවා තමා වෙතය ජය පමුණුවා ගැනීමෙන් ඓශ්චාර්යක් ලද බව

1. අර්ථ ශබ්දය

මන් මත් කරවන දන මුළු          දෙරණා

රසවත් වන වෙණ නද නද          කරනා

සවනොත් සඳ පුරඟන ලොබ      දිවුණා

නොදනිත් දරුවන් ඇකයෙන්     වැටුණා

• මුලු පොළෝතලයේම ජනයාගේ සිත් මත් කරවන, රසවත් වීණා නාදය ,කන් වලට වැටුණු කල පුරංගානාවන්ගේ දරුවන් නොදැනීම ඇකයෙන් වැටුණු බව මෙහි අර්ථය වේ. අර්ථ ශබ්ද සඳහා කරණ නද, හෙවත් කරණ නම් වැයුමේ සමත්කම් පල කරන අංග ඒවායේ වැසුණු නද්ධ (නද) , සවනොත්ථ නොදනිත් ආදි අර්ථ ශබ්ද ද ආදිය උපයෝගී කරගෙන ඇත.

රූ රැසේ අදිනා ලෙසේ අත්

ලෙළ දිදී විදුලිය පබා

රන් රසේ එක් ලෙසේ වෙණ

නාදනු පා තබ තබා

කම්සැපේ දෙන සැර ලෙසේ දෙස

බල බලා නෙතඟින් පබා

මම් කෙසේ පවසම් එසේ වර

සුර ළඳුන් දුන් රඟ සුබා

• රූප රාශියක් අඳිනා ලෙස විදුලිය ප්‍රභා ඇති අත් ලෙල දිදී, රන් හා රසදිය එක් වන්නා සේ වීණා නාදයට පාද තබමින්, අනංලයා පස් හීය විදින්නාක් මෙන් නෙතඟින් සභාව දෙස බලමින් ,උත්තම සුරංගනාවන් රංගනයෙන් දුන්නා වූ ස්වභාවය කෙසේ පවසම්ද? රන්රසේ එක්වෙන ලෙසේ,නාදනූ ආදි ශබ්ද භාවිතා කර ඇත.

2. ශබ්ද රසය

දියදිය ගොස පළ කෙරෙමින්          සපැමිණි

ගිය ගිය තැන ඉස්වා රන් මුතු                මිණි

ගිය ගිය දිය නද එන මෙන් ගෙන          මිණි

සිය සිය ගුණයෙන් වෙණ නද         නික්මිණි

• පැමිණි ජය ඝෝෂාව ලෝකයේ ප්‍රකට කරමින් , නාදය දියුණු වන තරමට පැතිරෙන දුර වැඩි වී , ඒ නාදය යම් දුරකට ගියේ නම් එහි සිට එය ඇසුවෝ සතුටු වී රන් මුතු ඉසින්නාහ. නද සිය ගුණයෙන් වැඩි වී ඒවිට නිකුත් වන වෙණ නාද කෙතරම් දියුණු වීද යත් පැතිර ගියාවූ ජය නාදය ප්‍රතිරාව නංවන්නා වැනිය.
• මෙහි ශබ්ද රසය වැඩි කිරීමට පද අවසානයේ මිණි යන වචනය භාවිතාව ද,
• දිය දිය ,ගිය ගිය , සිය සිය වැනි වචන එක ලඟ යොදා ඇත්තේ ශබ්ද රසය මතු කිරීමටයි.

දිමුතු යසස් වන් කුසුම                සරාගේ

නුමුදු සුවඳ මල් පැළඳ                  සරාගේ

දකුතු රඟන සුරඟන රඟ               ලාගේ

උමතු නො වෙ ද කෙලෙසක සිත කාගේ

• අනංගයාගේ දීප්තිමත් කීර්තිය වැනි සුවඳ නො මිදුණා වූ මල් පැළඳ සුරංගනාවියෝ නටති. දිව්‍යාංගන රංග විලාසය දැක සිත උමතු නොවන්නේ ද? යැයි යන්න මින් හැඟවේ.
• පද පේළි අවසානයේ ගේ යන වචනය මගින් ද, රඟන,සුරඟන ආදි වචන භාවිතයෙන් අර්ථ ශබ්ද රස මතුවේ.

පියසන් නොව බිඟු දැල් රැදී   කොපුලී

අවසන් නොව වෙණ නදටම     කුහුලී

මද සන් සුන් පියොවින් සිටි   නොසැලී

ගජ සෙන් සිතුයම් ගජ සිරි      කියෙලී

• මද කිපුණු අලින්ගේ දෙකෙපෙුලෙන් ගලන ජලය පානය කිරිමට මීමැස්සෝ එති. එසේ එන මී මැස්සන්ට යළි යළිත් වැසීමට සිදු වන්නේ අලියන් නිතර කන් තලන බැවිනි. නමුත් මී මැස්සා පියාපත් නොසලා සිටීමට සමත් වූයේ වීණා වාදනයට ආකර්ෂණය වු  අලින්ට කන් සැලීමට පාවා අමතක වූ බැවිනි. ඒ තරමට  වීණා නාදය මිහිරි බව මින් අදහස් වේ.

නීති නිරිඳුගේ රැකවලෙහි           නියුත්තෝ

රුති ලෙස රුපුනොද බිඳ ජය          ගත්තෝ

පැති රෙන වෙණ නද බැඳුණු      සිතැත්තෝ

අති නවි ගිලිහෙන බව නොම         දත්තෝ

• රජුගේ නිතය ආරක්ෂාක භටයන් අතින් අවි ගිලිහිම ඔවුන්ට දඬුවම් වීදීමට තරම් වරදකි. එසේ සිදු විය හැකි විපාකය පාවා සිහිපත් නොවී අතේ තිබුණු ආයුධ බිමට වැටීමට තරම් මිහිරි වීණා නාදයක් වාදනය වී ඇති මින් පෙන්වා දේ.

මනමත් කරවන දන මුළු             දෙරණා

රසවත් වන වෙණ නද නද           කරණා

සවනොත් සඳ පුරඟන ලොබ        දිවුණා

නොදනින් දරුවන් ඇකයෙන්       වැටුණා

• මුළු දෙරණම ජනයා මත් කරවන්නා වූ , රසවත් වෙණ නාදය , කන් වලට වැටුණු විට වීණා නදට ආශාව වැඩි වී තම ඇකයෙහි සිටිනා දරුවා වැටෙන බවද නොදන්නා තරමට පුරංගනාවෝ වශි වී වීණා නාදයට බැදුණු බව මින් අදහස් වේ.

1. භාෂාව සුමට ලෙස හසුරවා ගැනීම.

• දෙ වැනි තුන්වන තත

සතර වන පස්වන තත

සවැනි සත්වන තත

මෙසේ සීදී සඳ මෙ අප බෝසත

• රූ රැසේ අදිනා ලෙසේ අත්

ලෙළ දිදී විදුලිය පබා

රන් රසේ එක් ලෙසේ වෙණ

නාදනු පා තබ තබා

කම්සැපේ දෙන සැර ලෙසේ දෙස

බල බලා නෙතඟින් පබා

මම් කෙසේ පවසම් එසේ වර

සුර ළඳුන් දුන් රඟ සුබා

2. අවස්ථානෝචිත ලෙස සිද්ධි පෙළ ගැස්වීම.

ගුත්තිල මහ               සිපී

සක් දෙව් බසින්         සැතපී

මින් දිනමැයි                  දැපී

බමර තත පළමුවෙන් සිඳපී

දියදිය ගොස පළ කෙරෙමින්          සපැමිණි

ගිය ගිය තැන ඉස්වා රන් මුතු                මිණි

ගිය ගිය දිය නද එන මෙන් ගෙන          මිණි

සිය සිය ගුණයෙන් වෙණ නද         නික්මිණි

පන්සිය පනස් ජාතක කතා පොත

උම්මග්ග ජාතකය

පාලි ජාතකට්ඨකතාව

• සියවස – 14 වන සියවස
• රජු- හතරවන පරාක්‍රමබාහු රජු

කුරුණෑගල අවධිය

• වර්තමාන කතාව
• අතීත කතාව
• සමෝධානය

• උම්මග්ග ජාතකය
• එළු උමංදාව
• උම්මදන්ති ජාතකය

• මුවදෙව්දාවත
• සසදාවත
• කව්සිළුමිණ

• කාව්‍යශේඛරය,ගුත්තිල කාව්‍ය, සඳ කිඳුරු දා කව, කුස ජාතක කාව්‍ය,වෙස්සන්තර ජාතකය,මුවජාතකය,කව්මිණි මල්දම,කව්මිණි කොඬොල

මහෞෂධ පඬිතුමාගේ බුද්ධි මහිමය ප්‍රකාශ කිරීමයි.

මෙම කතාව තුළ උමගක් පිළිබඳ සඳහන් වන නිසාය.

උම්මග්ග ජාතකය

• ගන්ධදාම                      –   සුවඳ වැල්
• පුෂ්පදාමාවලම්බිත      –   මල් වැල් එල්ලපන ලද
• නානා වර්ණ විවිත්‍ර       –   නොයෙක් වර්ණයෙන් විසිතුරු වූ
• විතානෝප ලක්ෂිත      –   උඩු වියනකින් සමන්විත
• කොට පිය යුතු කතාවෙක් – කිව යුතු කතාවක්
• ඇතුළු නුවර                  –   රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් වසන ආරක්‍ෂිත නුවර
• කුරුබිලියෙන්                –   රහස් දොරටුවෙන්
• රා මැඩිල්ලේ                  –   රා බීමට තැනු මණ්ඩපයේ
• ගිවිස්සාහ                     –   කැමති වූහ.
• සාල්ලෙක ලාලා පාතට බාන – මල්ලක දමා පහතට බාන
• සකන් වැ ගියේය          –   කන් සයකට ගියේය.
• වතෙක්                         –   ප්‍රතිපත්තියෙන්
• දසරුවට                       –   උරහිසට
• පියා සඟල මැඩ           –   පියාපත් දෙක පිරිමැඳ
• නියම්ගම්                     –   ප්‍රධාන දොරටුව ඉදිරිපසෙහි ඇතිගම්
• හස්ත පශ්වාදී             –   ඇතුන් අසුන් ආදී
• මස මුළු                        –   මස් වලින් පිසු ආහාර
• අන්තස්සර පුරුෂයෝ –   චර පුරුෂයෝ
• පිටිවහල් වුව මැන       –   සහාය විය යුතුයි.
• මා ඇඟි අස්නක්           –   වටිනා ආසනයක්
• වැසි බොරෙමින්           –   පුරසාරම් කියමින්
• මුව පොව්වන්               –   තරුණ මුවන්
• යමගුරු බාලා               –    යකඩ පොලු වලින් ගසා.
• සැළවල් බිඳ තූ තූ කොට – හැලි වළන් සුනු විසුණු කොට
• අඩයටි                           –   හෙල්ල
• පත් කෙහොල්              –   අනින උල් ආයුධය (කුන්තය)
• පාරා වළලු                     –  වටේම කැපෙන තල ඇති දමා ගැසූ අය කරාම හැරී එන රවුම් ආයුධය
• නඳුන් උයන් මෙන්         –  සක්‍රයාගේ උයන මෙන්
• පසල් දනව්ව                  –  ඈත පිටිසර ජනාවාස
• දළ පුඩු සේසත්              –  ඇත් දත් මිටි සහිත සුදු කුඩ ඇති
• ක්ෂෝභ කොට              –  කැළඹිමට පත් කොට

• තල් පැන් පලක් – තල් කුරුම්බා ගෙඩියක්
• අටළෝස් අක්ෂෞහිණියක් – 18 වර්ගයක අංග සම්පුර්ණ සේනාව
• අභිමානපුරස්සර වූ – ආඩම්බර පෙරදැරීව
• විධ්වංසනය – විනාශය
• පරම්පරා ශබ්දයක්- කටවහරින්
• දඬු වැට පහන් – විලක්කු
• පා පොළෝ අගල – වැලි අගල
• රන් සන්නාහ- රනින් කළ උඩුකය ආභරණ
• රන් සැත් -රනින් සෑඳු පිහි
• රන් පොරොන්දු – රනින් කළ ඇතුන් ,අසුන්ගේ පිටට පොරවන යුධ ඇඳුම්
• හස්ත්‍යලංකාරයෙන් -ඇතුන් සරසන අලංකාර විධිවලින්
• දෙකපොලය – කම්මුල් දෙකෙහි
• මදයකින් – ශක්තිමත් ඇතුන් අසුන්ගේ සිරුරෙන් ගලන ඕජස් දියර
• සර්වාභරණයෙන් විභූෂිත – සියලු ආභරණ වලින් සැරසුණු
• ජය අකුසු – හෙණ්ඩුව
• තෝමරාදී – එක් කෙළවරක් උල් සහිත ආයුධ ආදිය.
• නානාභරණ ප්‍රතිමණ්ඩිතව – නොයෙක් ආභරණ වලින් සැරසුණු
• කාහල ශබ්දයෙන් – හොරණෑ ශබ්දයෙන්
• නනා වර්ණ ධ්වප් පන්ති – නොයෙක් පාටැති කොඩි පේළි
• සෛන්ධවයන් – සින්දු දේශයෙන් ගෙනා සුදු අශ්වයන්
• හියොවුරු – හී කොපු.
• ධනුර්ධරයන් – දුනු වායන්
• සමතිස් පැරුම් -සමාන පාරමිතා දහයක්
• බෝධි ධ්‍රැමයක – බෝ ගසක
• සත්තිස් බෝධි පාක්‍ෂික ධර්ම – තිස් පහක් වූ පාරමි ධර්ම
• විදුරසින් අරා – දියමන්ති ආසනයේ වැඩ හිඳ
• චූලනී රාජ වකුජයෙන් ආ – චූලනී රජුගේ වේශයෙන් ආ
• පොණ්ඩිවාල කරවාල -අනින පොලු විශේෂයක්
• දසබිම්බ ර – පොළොවේ බර මෙන් දස ගුණයක්
• සමාධියෙන් නටමින් – සතුටු හැඟිමෙන් නටමින්
• මිණි දඬු වැටෙහි – මැණික් ඇල්ලූ ලී මිට සහිත පහන්
• මෝහාන්දකාර – අවිද්‍යාව
• විගමනයෙන් -ඉවත්වීමෙන්
• සින්නම් – හොරණෑ
• තත්තිරිපට – බෙර විශේෂයක්
• දිලිහී ලා – වෙව්ලා ගොසින්
• ගැටපහටු පනාබෙර -ගැටබෙර හා උඩැක්කි
• සී මැදුරු කවුළුව – හතර දිසාවට ජනේල් 4 ක් ඇති කාමරය
• දැව පත්‍ර – ලෑලි
• සංගාලියම් – යකඩ දම්වැල්
• වෙට්ටම් ලෑලි – හැඩ කැපු ලෑලි
• සිවුරඟ සේනාව – චතුරාංගනී සේනාව (ඇත්,අස්,රිය,පාබල)
• මූ දූ පරගානා සේ – සමුදු ඝෝෂාව සේ
• මෘදංග මද්ද ලැදී වූ – විශාල බෙර,දෙමළ බෙර
• නා නා ප්‍රකාරි භේරී ශබ්ද – නොයෙක් වර්ගයේ බෙර ශබ්ද
• ස්වර්ණ ජාල හස්ති කුන්ත – රන් දැළින් කළ ඇතුන්ට අන්දවන හැට්ට
• කනක කටක – රන් වළලු
• රඝනා – මැණික් මෙවුල්දම (ඉනේ පළදින ආභරණයකි.)
• නූපුර – පා වළලු හා අත් වළලු
• තාඩංග – තෝඩු
• තිසර පට – පාල විශේෂයක්
• අවුල්හර – මුතුමාලය
• පස් රූ – කනේ පළදින ආභරණ
• පේරැස් – රජුගේ නම කෙටූ මුද්දකි.
• එක් වැටි – ලොකු මුතු පටියකි.
• පාදත්‍ර පාවහන්
• සමුඡ්වලිත – මොනවට බබළන
• සුපුතිෂ්ඨිතය – මනා කොට පිහිටියේය.
• නපුරු කොට පසුත්බව – නුසුදුසු ලෙස විසඳු බව
• සාධුකින් – බඩගින්නේ
• බඩැබන් කඩ පමණකටක් අස්වාමික කරවා -කෑම බීම සපයා.
• එළුසන් – ප්‍රිතියෙන් නගන හඩ.
• ආශිර්විෂයක් හූ මෙන් – විෂ ඝෝර සර්පයෙක් මෙන්
• අන්නරට්ටාලවල – අතුරු අට්ටාලවල
• රි පත් ඔඩම් – රා පිරවූ භාජන හා පීප්ප
• පුළු ගන්වා – ආශාව ඇති කරවා
• තපස්වීන් ලවා ඇඹුල බීජ – තාපසයෝ ලවා ඕලුු ඇට
• චින්තා මාණික්‍යයක් බඳු වූ – සිතන දේ ඉටු කරන්නා වූ
• ඔරැ අගුලු – ඔරු හා ඔරු දෙකක් යා කොට තැනූ යාත්‍රා
• කලල් අතුරා – මඩ අතුරා
• තිලින් පොදියකින් – මෙයින් පොදියක්
• අති නීලව – ඉතා නිල් එක්ව (තද කොළ)
• ඇවිලි අවන්නා වූ – ශාපකරන්නා වූ

• පුර දියවක -පසළොස්වකට දින දෙකකට පසු
• පෑදුම් දිග – පෙරදිග
• ලෝමුදුන් කළ -ලෝකයාගෙන් වැඳුම් ලත්
• විභූෂිත වැ – සැරසී
• අෂ්ට වංක මාණික්‍ය රත්නය – අට තැනකින් නැමුණු මැණික
• සිවුරඟ සෙනඟ – චතුරාංගනී සේනාව
• හැළි අසුන් – සුදු අශ්වයන්
• දිගන්තයෙහි පතළා වූ – සෑම දිශාවකටම පැතිරුණු
• අසම්භීත වැ – බිය නැතිව
• කෙසරු සලා විදහා කිළිපොළන්නා වූ – බෙල්ලේ ලෝම ගසා පුම්බා කෙළින් කරන
• විෂ්කම්භනය කෙරෙමින් – වැජඹෙමින්
• රූ පෛශ්වර්යය – රූප සම්පත්තිය
• සමාධීන් – සතුටින්
• උපමා විෂයානි ක්‍රාන්ත වූ – උපමාවකින් දැක්විය නොහැකි
• සිටි පළ සිටින්නට – සිටි තැනම සිටින්නට
• අමුතු පඬුරක් – අසමාන්‍ය ත්‍යාගයක්
• නුහුපුවහ – අසමත් වූහ.
• පිටිකර – බෙල්ල
• පිටි මුල -ඉඟටිය
• ඉස්බක් -බඹ තිස් පහක්
• පර්ෂක් -පිරිස
• පිළිහිස සිසාරා – රෙදි හිසවටා කරකවා
• නිකෘෂ්ට -ඉතා පහත්

• සාල්ලක ලා ලා පාතට බාන කෙනෙකු මෙන්
• නඳුන් උයනක් මෙන්
• තල්පත් පලක් මස්නා සේ
• සිංහයෙකු විසින් රක්නා ලද රත්ගල් ගුහාවක්
• දණ්ඩකින් පහරන ලද සර්පයෙකු සේ
• වේරම්බ වාතයෙන් හැළලී ගිය මහා සාගරය සේ
• මූදු පරගානා සේ
• පොළොව මැඬපියන්නා සේ
• ඔද වැඩියා වූ සාගරය පරිද්දෙන්
• කෙසරු සලා විදහා කිලිපොළන්නා වූ සිංහරාජයෙකු සේ

1. උපයුක්ත භාෂා රීතිය

• කෙටි වැකි භාවිතය

“ අනෙකුත් කෙනෙකුගේ සන්තක නොවෙයි. චූලනි බ්‍රහ්මදන්ත නම් රජ්ජුරුවෝ සන්තක මෙබඳු සම්පත් දුන් රජ්ජුරුවන් සියලු දඹදිවට අග රජ කළොත් යහපත , එසේ වූවහොත් මමත් අඟරජ වෙමි.”

• තත්සම වචන යොදා ගැනීම.

සංස්කෘත තත්සම

“ ගන්ධද්‍රම පුෂ්පද්‍රමවලම්බිත නා නා වර්ණ විවිත්‍ර විතානෝපලක්ෂිත අලංකෘත ශ්‍රී යහන් ගර්භය බලන්නාහු”

ද්‍රවිඩ තත්සම

“ සාරිගෙවල් වටබැඳි වෙට්ටම් පුලිමුඛම් … ”

• ශ්‍රැති ගෝචර රටාව

“ නුවර ඇතුළෙහි ගී කියන වයන අරගල පිටත සිට සතුරෝ ආසන්නාහ. සතුරන්ගේ බොහෝ දෙනා ඇතුළු නුවරට වදනාහ. ”

• අනුප්‍රාසාත්මක යෙදුම්

“ හස්ති ශබ්දයැ , අශ්ව ශබ්දයැ රථ ශබ්දය, වීණා ශබ්දයැ,මෘදංග ශබ්දයැ,ගීත ශබ්දයැ,තාල ශබ්දය විදුව ගනුව… ”

2. යෝග්‍ය උපමා භාවිතය

• “ සාල්ලෙක ලාලා පාතට බාන කෙනෙකුන් මෙන් ”
• “ සිංහයෙකු විසින් රක්නා රත්ගල් ගුහාවක් පරිද්දෙන්”
• “ ඔද වැඩියා වූ සාගරය පරිද්දෙන්”
• “ නඳුන් උයන මෙන්”

• සතුරු පක්ෂයේ යුද්ධෝපක්‍රම දැන ගැනීම සඳහා චරපුරුෂයන් යෙදීම.

“ බ්‍රහ්මදන්ත රජ්ජුරුවන් විසින් අද එකය මෙතෙක් නුවර ගන්නා ලද පණ්ඩිතයන් වහන්ස නොපමා වන සේක් වා”

• මියුලු නුවර වටලා ගත් පසු සැණකෙලි පැවැත්වීම.

“ සතුරෝ වටලා ගත්තේ වේදැයි නොසිතා මල් ගඳ විලෙවුන් හා අටළොස් වර්ගයේ කැවූම් හා රා මස් ආදී නොයෙක් අන්තපාන සපයා වස්ත්‍රාභරණයෙන් සැරහී උත්සවයට පටන් ගනුව”

• චරපුරුෂයන් ලවා බ්‍රහ්මදන්ත රජු නොමඟ යවන සුලු වර්ණනා ඉදිරිපත් කරවීම.

“ මා එක් දවසක් රා ටිකක් බී පියනු කැමති ව කුරුබිලියෙන් ඇතුළු නුවරට වන්නේමි. නුවර වාසීන් දිය කෙළිනා මහ පොකුණක් දිටිමි.”

• ධර්ම යුද්ධය ජයග්‍රහණය කිරිම.

“ නැගී සිටුවැ ආචාරිනී, නැඟී සිටුව! ආචාරිනි, මම බාලයෙක්මි. තොපගේ මුනුබුරු තරමට ඇත්තේමි. මා නො වඳුව”

1. කේවට්ට බමුණාගේ චරිතයත්

• කපටි , උපක්‍රමශීලි,ආත්මාර්ථකාමී ,තෘෂ්ණාධික පුද්ගලයෙක්

“මෙබඳු සම්පත් දුන් රජ්ජුරුවන් සියලු දඹදිවට අග රජ කළොත් යහපත,එසේ වුවහොත් මමත් අග්‍ර පුරෝහිත වෙමි.”

• නොබසුබට උත්සහායෙන් යුතු චරිතයක් බව

“ දෙ සේනාව සටන් නොකොට මැනව,රජ දරුවන් දෙදෙනාගේ පණ්ඩිත දෙදෙන එක තැනකට එද්ද ඉන් එක් කෙනෙක් වැන්ද වූ නම්…”

2. මහෞෂධ පඬිතුමාගේ චරිතය

• උපාය කෞශල්‍ය

“ මහෞෂධ පණ්ඩිකයන් වසන නුවර රාජ්‍යය ගන්නට නොපොසතුම්හ. ඒ පණ්ඩිතයන් වනාහී මෙබඳු නුවණැත්තාහ.”

• ස්ථානෝචිත ප්‍රඥාව තිර අදිටනින් ක්‍රියා කිරීමේ හැකියාවපරාර්ථකාමී බව

“ මෙම අටළොස් අක්ෂෞහිණියක් පමණ සේනාව බඩැබන් කඩ පමණක් අස්වාමික කරවා නිගණ්ඨ සේනාවක් පරිද්දෙන් ඉස් ලූ ලූ අත ලුහුබැඳව පියමි”

1.චුලනී බ්‍රහ්මදත්ත රජු

• කේවට්ඨ බමුණාගේ උපදෙස් අනුව ක්‍රියා කිරිමට ගොස් සියලු උපායන් පරාජය වෙයි.
• “ එක් සියයක් රජ දරුවන් අපගේ නුවරට ගෙනවූත් උයනදී රා මණ්ඩපයක් සාදා උන් හැමදෙනා රා බොන්නට යැයි රා මැඬිල්ලේ හිඳුවාලා විෂ යොදා කරන ලද්දා වූ …. ”
• “ මහරජ නුවරට පැන් නම් පිටතින් වන්නේය. කීප දවසක් පැන් නවතා ලන්නා පැන් නොලදිත් ක්ලාන්ත වූවාහු දොර ඇරහුන්නාහුය.

2.වේදේහ රජු

• මහෞෂධ පඬිතුමාගේ උපදෙස් අනුව ක්‍රියා කිරීමෙන් රජුත් රාජ්‍යයත් ආරක්‍ෂා විය. ”
• “ රජ්ජුරුවෙනි… උන් ආ බව දැන භයින් ත්‍රස්ත වැ… ”
• “ ඉතකින් අපගේ දිවි නැති බ්‍රහ්මදත්තයා තෙමේ දැන් දැන් අප හැම මරන්නේ යැයි.. ”
• “ එය මට භාරය. සටනෙකැ යි සිතක් නොතබා භය නෙ ගෙන සුවසේ රාජ්‍ය ශ්‍රී අනුභව කළ මැනැවැ ”

සහෘද මනසෙහි රසවත් වූ හැඟීම් ඇති කිරීමට සමත් ගද්‍ය සහ පද්‍ය කෘති සාහිත්‍ය නිර්මාණ ගණයෙහි ලා සැලකේ.

සාහිත්‍ය නිර්මාණ වින්දනය කිරීමෙන් ඉස්මතු වූ හැඟීම් සමුදාය හා එහි මතු කරගන්නා අර්ථ සමුදාය විචිර වේ.

භාෂාවයි.

1. ව්‍යංග්‍යාර්ථ භාෂාව හඳුනා ගැනීම.

( ඇතුළතින් යන අර්ථය)

2. බසෙහි සමුද්‍රගෝචර වන කොටස හඳුනා ගැනීම.

• හින්දුන්ගේ විශ්වාසයට අනුව ලොව අඳුර නසා ආලෝකය උදා වූ ද අඥානය හැකි කොට ඥානය පහළ වු දිනයයි.

“දීප” යනු පහන් හෙවත් ආලෝකය යන්නයි.

“ආවලි” පේළිය හෙවත් දාමයයි.

එම පද දෙක එක් වීමෙන් “ආලෝක පේළි” යන අරුත දැක්වේ.

• ශ්‍රී ලක්‍ෂමීය හෙවත් ශ්‍රී කාන්තාව ක්‍ෂීර සාගරයෙන් මතුවීම මෙම දිනයේ සිදුවීම.
• ක්‍රිෂ්ණ  දෙවියන් නරක අසුරයා පරාජය කිරීමේ පුවත මේ දිනට යෙදීම.
• රාවණා පරාජය කිරීමෙන් අවුරුදු 14 කට පසු රාමා,සීතා,ලක්‍ෂමන් යළි සිය නිජබීම වන අයෝධ්‍යාවට පැමිණිම මෙම දිනයක සිදු වීම.

ධර්ම,කාම,අර්ථ හා මෝක්ෂ යන ගුණාංග වේ.

1. දීපාවලි පළමු දින ධානත්‍රයෝදර්ශි හෙවත් ධාන් ටෙරස් ලෙස හැඳින්වෙන්නේ රන්,රිදී භාණ්ඩ මිලදී ගනිති.

“දීයාස්” නම් පහන් කූඩු නිවෙස් වල දල්වයි.

2. දීපවාලි දෙවන දින (නරක චතුර්දශි ) නරක අසුරයා පරාජය කිරීම සිහි කරයි.

“රංහෝලි” සිත්තම් නිර්මාණය

පහන් දල්වයි.

3. දීපාවලි තුන්වන දින

ලක්‍ෂමි පුජා පැවැත්විම.

“දියාස්” පහන් කූඩු දල්වා නිවෙස් ආලෝකමත් කිරීම.

4. දීපාවලි හතරවන දින ලෝවර්ෂන පුජා පැවැත්වීම.

හින්දුන්ගේ අලුත් අවුරුද්ද ලෙස හැඳින්වේ.

5. දීපවාලි පස්වන දිනය

භායදුර් හෙවත් සහෝදරයන්ගේ දිනය ලෙස හැඳින්වේ.

• ක්‍රිෂ්ණ පක්ෂයේ – චන්ද්‍රයාගේ කලා පිහිටීම සිද්ධ වන පෑළවිය පටන් අමාවක තෙක් දින 15 කින් යුතු කළුවර දින
• අව පක්ෂයෙහි – පුර පසළොස්වක හා අමාවක අතර හඳ කෙමෙන් මැකී යන කාලය
• ශූක්ල පක්ෂයෙහි – අමාවක දිනයේ සිට පසළොස්වක පොහොය දිනතෙක් සඳ එළිය වැඩි වන කාලය
• පුර පක්ෂයෙහි – චන්ද්‍ර මාසයෙහි ක්‍රමයෙන් සඳ වැඩෙන කාලය

• අතින් අත යන පත්‍රිකා ය.
• ඒවා අධ්‍යාපන,දේශපාලන,සෞඛ්‍ය,වෙළදාම ආදිය සම්බන්ධයෙන් ප්‍රජාව දැනුවත් කිරීම සඳහා විවිධාකාරයෙන් අත් පත්‍රිකා දක්නට ලැබේ.

• මාතෘකාව යෙදීම.
• නිකුත් කරන්නාගේ නම,තනතුර,ලිපිනය
• දිනය
• නිර්මාණශීලීත්වය

• මාතෘකාවට හෝ තේමාවට අදාළ පරිදි නිරවුල්ව කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම.
• භාෂාව,අමතනු ලබන පිරිසට තේරුම් ගත හැකි පරිදි දැක්විය යුතුය.

ජනතාවට නොයෙක් දේ පිළිබඳව දැනුම් දීම සඳහා යොදා ගන්නා දෙයකි.

භාණ්ඩ හා සේවා පිළිබඳ පාරිභෝගිකයන් දැනුවත් කිරීමේ අරමුණෙන් නිර්මාණය කරන දැන්වීමකි.

• අන්තර්ගතය
• නිර්මාණශීලිත්වය
• නිවැරදි භාෂා භාවිතය

• වෙළඳ දැන්වීම්, භාණ්ඩයක් සම්බන්ධව නම් එහි නමද සේවාවක් නම් එහි නමද සඳහන් කළ යුතුය.
• නිෂ්පාදන ආයතනයේ හෝ සේවා ආයතනයේ නම ලියන්න.
• එම භාණ්ඩ හා සේවා ලබා ගැනීමේදී ඇතිවන ගුණ,වාසි,ප්‍රතිලාභ ගැන සඳහන් විය යුතුය.

• පාරිබෝගික ආකර්ෂණයට ලක්වන පරිදි සකස් විය යුතුය.
• සරල භාෂාව,විවිධ හැඩ අකුරු , රූප ,චිත්‍ර ආදිය යොදා තිබීම.

• භාෂාව නිවැරදිව භාවිතා කිරීමයි.
• අක්ෂර වින්‍යාස නිවැරදිව භාවිතා කිරීම, පද සාධනය වාක්‍ය යෝජනය ආදීය පිළිබඳ සැලකිලිමත් විය යුතුය.

• කිසියම් ආයතනයක් තුළ භාවිතා කරන අභ්‍යන්තර සන්නිවේදන ක්‍රමයකි.
• කිසියම් කණ්ඩායමකට තොරතුරු දැනුම් දීම මෙහි මුලික කාර්යය වේ.

යම්කිසි සත්ත්වයකු හෝ වස්තුවක් හෝ දූත කාර්යයහි යොදවා ගෙන පණිවිඩයක් යවන සේ වර්ණනාත්මකව රචිත කාව්‍ය විශේෂය සන්දේශ කාව්‍ය වේ.

• මයුර සන්දේශය
• ගම්පොළ යුගය.
• “කවීශ්වර” විසින් රචනා කර ඇත.

• පරෙවි සන්දේශය          –   තොටගමුවේ රාහුල හිමි
• සැළලිහිනි සන්දේශය    –   තොටලමුවේ රාහුල හිමි
• කෝකිල සන්දේශය      –   ඉරුගල්කුලතිලක විසින්
• ගිරා සන්දේශය             –   කර්තෘ අඥාතය.
• හංස සන්දේශය            –   වීදාගම මෛත්‍රී හිමියන්

සංචාරක ජිවිතයක් මිදී එක් තැනක දිර්ඝ කාලයක් ජීවත් වීමේ දී පුරුද්දට නැඹුරු වීමයි.

• බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයට අයත් හල්දුම්මුල්ලේ පිහිටි “කොස්වත්ත “ නම් පෞද්ගලික තේ වත්තක ( ක්‍රි.ව. 1750 පමණ)
• රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි කුඩා ගම්මානයක් වන උඩරංචාමඩම ( ක්‍රි.ව. සියවස් 12 කය පමණ පෙර කාලකයට අයත් වේ.)
• හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයට අයත් තිස්සමහාරාමයේ පිහිටි කිරින්දගොඩවාන නමින් හැඳින්වෙන ගම්මානයෙන් (ක්‍රි.පූ . 240 ට පමණ පෙර)
• හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයට අයත් වලගම්පත්තුව නමින් හැඳින්වෙන ගම්මානයෙන් ( ක්‍රි.ව 240 පමණ)

• වෘත්තාකාර හැඩයෙන් යුත් ගෙබිමක් සහිතය. එහි විශ්කම්භය මිටර් 2 .20 කි.
• නිවාසයෙහි බිත්ති චරිච්චි මැට්ටෙන් තනා තිබෙන්නට ඇත.
• වහළ සඳහා කිසියම් කොළ අතුවර්ගයක් හා දැව දඬු යොදා ගෙන ඇතයි විශ්වාස කෙරේ.

• පැරණි වළං කැබැලිති
• යකඩ උපකරණටකට අයත් කොටස්
• මැටියෙන් සැදූ පුලුස්සා ගත් පබළු කිහිපයක්

• ගෙබිම ආයත චතුරාස්‍රාකාර හැඩයකින් යුක්තය.
• බිමට කළු ගල් අතුරා ඇත.
• නිවාසය දිගින් මීටර් 10.20 කින්ද, පළලින් මිටර් 6.80 කින් ද සමන්විත වේ.
• ඇතුළත අවකාශය කොටස් දෙකකට බෙදා ඇත. ඊට යොදාගෙන ඇත්තේ බිත්තියයි.
• එම බිත්තියට අයත් අත්තිවාරමේ දැවමය උළුවස්සක් වළලා තිබූ බවට සාධක ඇත.

• කාන්තාවගේ ඇස් අඳුන් තැබීමට භාවිතා කරන ලෝහ කූරක්
• ශරීරය වර්ණ ගැන්වීමට යොදා ගත් කහ,රතු පැහැති ගුරුගල් කැබලි දෙකක්
• මැටියෙන් සඳා පුලුස්සා ගත් පබළු කිහිපයක්
• පිලිස්සු මැටියෙන් තැනූ මුර්තියක්

• සෙන්ටීමීටර 35 ක් පමණ ගැඹුරු පොළොව හෑරීමෙන් ගෙබිම සකසා ඇත.
• එම නොගැඹුරු වළේ පතුලේ සහ ඉවුරුවල ගොම මැටි ආලේප කර ගෙබිම නිමවා ඇත.
• නිවාසයේ වහළ උස් නැත.

වෙනස් නොවන එනම් වර නොනැගෙන පද අව්‍යය පදවේ.

• නිපාත
• උපසර්ග

නාම පද හා ක්‍රියාපද අතර සම්බන්ධතාවය ගොඩනැගීම සඳහා ඉවහල් වන පද විශේෂයකි.ඒවා වාක්‍යයක මුල,මැද,අග යෙදේ.

• කාලය හැඟවීමේ නිපාත
• ප්‍රශ්නාර්ථයේ නිපාත
• නිෂේධාර්ථ නිපාත
• සමානාර්ථයේ නිපාත
• සීමාර්ථයේ නිපාත

අතර,අන්න,කෙරෙහි,පරිදි,එබැවින්,මෙන්,සේ,වැනි,වශයෙන්,විනා,සඳහා,සමඟ,සහ,හා ආදී වශයෙන් දක්නට ලැබේ.

• උපසර්ග නිපාත පදමෙන් තනිව නොයෙදේ. ප්‍රකෘතියක මුලට යෙදී අර්ථය වෙනස් කරයි.

ප්‍ර බල – ඉතා බලවත්

සු දන – යහපත් තැනැත්තා

• ඇතැම් අවස්ථාවල උපසර්ග යෙදුණද පදයේ අර්ථය වෙනසක් සිදු නොවේ.

විරහිත

විරචිත

1. සංස්කෘත උපසර්ග

• අති,අනු,අභි,ආ,උත්,අධි,අප,අව,උ,දු
• දුර්,ප්‍ර,පරි,සු,නි,ප්‍රති,වි,නිර්,පරා,සම්

2. සිංහල උපසර්ග

• අති,නි,අති,ප,පර,පස්,අනු,වි,අප,වි,අව,උ,පිළි,උප,සු,දු,නො

උච්චාරණයේ පහසුව සඳහා සිදුවන ශබ්ද ගැළපීමේ ක්‍රමයකි.

• උච්චාරණ පහසුව ඇති වේ.
• ශබ්ද කෙටි වීම සිදුවේ.
• භාෂාවේ ව්‍යක්ත භාවය ඇතිවේ.

1. ලෝපය
2. ආදේශය
3. ආගම
4. රූපය

1. ලෝපය

• පවතින ශබ්ද ඉවත් කිරීම ලෝපය යි.

උදා – ගුරු + උතුමා

ගුරුතුමා

2. ආදේශය

• පවතින ශබ්දය වෙනුවට වෙනත් ශබ්දයක් පැමිණ වීම ආදේශය යි.

උදා – දඩ + කම්

දඩයම්

3. ආගම

• පවතින ශබ්දය අතරට අලුත් ශබ්දයක් එක් කිරීම ආගමය යි.

උදා – වි + අවුල්

වියවුල්

4. රූපය

• සන්ධි වන පද දෙකේ පෙර පදයේ රූපය පරපදයට ගෙන ඒම හෝ පර පදයේ රූපය පෙර පදයට ගෙන ඒම මෙහිදී සිදුවේ.

උදා – සිත් + කම්

සිත්තම්

10 යි.

• ස්වර සන්ධිය (සර සඳ)
• පුර්ව ස්වර ලෝප සන්ධි ( පෙර සර ලොප් සඳ)
• පර ස්වර ලෝප සන්ධිය (පර සර ලොප් සඳ)
• ස්වරාදේශ සන්ධිය (සරදෙස් සඳ)
• ගාත්‍රාදේශ සන්ධිය (ගතදෙස් සඳ)
• ගාත්‍රාක්ෂර ලෝප සන්ධිය (ගතකුරූ ලොප් සඳ)
• ආගම සන්ධිය (අගම් සඳ)
• පූර්ව රූප සන්ධිය (පෙර රූ සඳ)
• පර රූප සන්ධිය (පර රූ සඳ )
• ද්විත්ව රූප සන්ධිය (දෙ රූ සඳ)

• පද දෙකක මුල් පදයේ අග ඇති ව්‍යඤ්ජන ශබ්දය පසු පදයේ මුල ඇති ඇති ස්වරය සමඟ එක් වීමෙන් මේ සන්ධිය සිදුවේ.

උපන් + උපන්

නු

උපනුපන්

හිත් + ඇති

තැ

හිතැති

• ප්‍රකෘතිය හා ප්‍රත්‍ය එක්වීමෙන් ද මෙම සන්ධිය සිදු වේ.

මිනිස් + උන්

සු

මිනිසුන්

අත් + ඉන්

ති

අතින්

• සන්ධි වන පද දෙකෙන් පෙර පදයේ අග ඇති ස්වරය ලොප් කර ඉතිරි වන හල් අකුරට පර පදයේ මුල ඇති ස්වරය එක් කිරීමෙන් ගැළපෙන සන්ධිය යි.

දකුණු + අත

දකුණ් + උ + අත

දකුණ් + අත

ණ

දකුණත

• ප්‍රකෘතිය ප්‍රත්‍යය එක් වීමෙන්

සතුරු + ආ

සතුර් + උ + ආ

සතුර් + උ + ආ

සතුර් + ආ

සතුරා

• සන්ධි වන පද දෙකෙන් පසු පදයේ මුල ඇති ස්වරය ලොප් කිරීමෙන් ගළපන සන්ධියයි.

මුනි + උතුමා

මුනි + උ + තුමා

මුනිතුමා

• ප්‍රකෘතිය ප්‍රත්‍ය සංයෝගය ද මෙයින් සිදුවේ.

ගුරු + උන්

ගුරු + උ +න්

ගුරුන්

• සන්ධි වන පද දෙකෙන් පෙර පදයේ අග ස්වරයක් පසු පදයේ මුල් ස්වරයක් වෙනුවට වෙනත් ස්වරයක් පැමිණවීමෙන් සෑදෙන සන්ධියයි.

දෙ + අත

ද් + එ + අත

ඈ

ද් + ඈ + ත

දෑ

දෑත

• සන්ධි වන පද දෙකෙහි පවත්නා ගාත්‍රාක්ෂරයක් හෙවත් ව්‍යඤ්ජන අක්ෂරයක් ‍වෙනුවට වෙනත් ව්‍යඤ්ජන අක්ෂරයක් පැමිණවීමෙන් සෑදෙන සන්ධියයි.

සිති + කම්

සිති + ක් + අම්

සිති + ය් + අම්

ය

සිතියම්

• සඤ්ඤකයට අදාළ පදාන්ත ඝෝෂ අල්පප්‍රාණය හා එයට එක්වූ නාසික්‍ය අර්ධය පුර්ණ නාසික්‍යය බවට පක් වීමක් සිදු වේ.

ගඟ + තෙර

ග +ං +ඟ +තෙර

ග + ං + තෙර

ගංතෙර

• සන්ධි වන්නා වු ශබ්ද දෙකක් අතරට අමුතුවෙන් ම අකුරක් පැමිණි සන්ධි වේ නම් එය ආගම සන්ධිය යි.

පුන + උත්පත්තිය

පුන + ර් + උත්පත්තිය

පුනරුප්පත්තිය

• ප්‍රකෘති ප්‍රත්‍යය සංයෝග වීමෙන්

හෙළ + ඕ

හෙළ + ය් + ඕ

හෙළයෝ

• සන්ධි වන පද දෙකෙන් පෙර පදයේ අග ඇති රූපය පර පදයේ මුල ඇති රූපය කරා පැමිණවිමෙන් ගළපන සන්ධිය පූර්ව රූප සන්ධිය වේ.

වත් + හල

වත් + හල

වත්තල

• ප්‍රකෘතිය ප්‍රත්‍ය සංයෝගය

ගොන් + හූ

ගොන්+නූ

ගොන්නු

• සන්ධි වන පද දෙකෙන් පර පදයේ මුල අකුර පෙර පදයේ අග අකුර කරා පැමිණවීමෙන් සිදු අග අකුර කරා පැමිණවීමෙන් සිදු වන සන්ධිය පර රූප සන්ධියයි.

දුක් + පත

දුක් + පත්

දූප්පත්

• පෙර පදයේ අග ඇති හල් අකුරු දෙකක් බවට පත් කිරීමෙන් පසු පර පදයේ මුල ඇති ස්වරය සමඟ එක් කිරීමෙන් ගළපන සන්ධිය ද්විත්ව රූප සන්ධියයි.
• පොත් + අල්මාරිය

පොත් + ත් + අල්මාරිය

ත

පොත්තල්මාරිය

• ප්‍රකෘතිය ප්‍රත්‍ය එක් වීම ද මේ සන්ධියෙන් සිදු වේ.
• උගත් + ඕ

උගත් + ත් + ඕ

උගත්තෝ

ආපදාවක් යනු ක්ෂණිකව හෝ ක්‍රමිකව වර්ධනයක් විදිහට සිදුවන දෙයක් වන අතර එයින් විශාල හානියක් සිදු වේ.

1. යම් විපතකින් මිනිසුන් දස දෙනෙකු ජිවිතක්ෂයට පත්වීම.
2. සිය දෙනෙකුට වැඩි සංඛ්‍යාවකට බලපෑමක් ඇති වීම.

1. බෞද්ධ සුත්‍ර

• අග්ගඤ්ඤ සුත්‍රය
• ලක්ඛණ සුත්‍රය
• මහා පරිනිබ්බාන සුත්‍රය

2. බයිබලය

• නොවාගේ කතාව

3. මහා වංසය

• විහාරමහාදේවිය සම්බන්ධ සිද්ධිය

• ස්වභාවික ආපදා
• මිනිස් ක්‍රියාකරකම් ඇසුරෙන් නිර්මාණය වන ආපදා

1. දේශගුණික ආපදා

• නියඟ,ජල ගැලීම්,ටොනාඩෝ,ග්ලැසියර්

2. භූ භෞතික හා භූ විද්‍යාත්මක ආපදා

• නායයාම් , භූ කම්පන,සුනාමි

1. කාර්මික ආපදා

• රසායනික ද්‍රව්‍ය පුපුරා යෑම්
• විකිරණ හානි
• ගිනි ගැනීම්

2. ප්‍රවාහන ආපදා

• මාර්ග අනතුරු
• දුම්රිය අනතුරු

3. විවිධ ආපදා වර්ග

• නිවාස කඩා වැටීම්
• දියේ ගිලීම්

ආපදාවක් ඇතිවීමට පෙර හා පසු ඇති ක්‍රියාවලිය විධිමත් සැලැස්මක් හා ක්‍රමවත් පාලනයක් යටතේ මෙහෙය වීමයි.

• 2005 අංක 13 දරන ශ්‍රී ලංකා ආපදා කළමනාකරණ පනත
• 2005 අංක 16 දරන සුනාමි (විශේෂ විධි විධාන) පනත

• පාසල් ආපදා කමිටු ස්ථාපිත කිරීම
• පාසල් පරිසරය තුළ අනතුරුදායක ස්ථාන සොයා ගැනීම.
• ඒවා ආරක්ෂිත ස්ථාන බවට පත් කිරීම.
• ගිනි උවදුරෙන් ආරක්ෂා වීම සඳහා ගුරුවරුන් හා දරුවන් දැනුවත් කිරීම.
• ප්‍රථමාධාර හා හදිසි අවස්ථා සැලසුමක් සකස් කිරීම.

• උපත       –    1920.11.13 , අහංගම කතළුවේදී
• මව          –    සිල්වියා ජයවර්ධන
• පියා        –    බිබිල වලව්වේ චාල්ස් විලියම් බිබිලේ
• පාසල     –    මහනුවර ත්‍රිත්ව විද්‍යාලය
• විවිධ බාධක ඔස්සේ වෛද්‍ය විද්‍යාලය දක්වා ඉගෙනීමේ කටයුතු කළේය. (පියාගේ මරණින් පසු )
• වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ දී ශිෂ්‍යත්ව කිහිපයක් ලැබීය.
• ඔහු ලැබු රන් පදක්කම් –

වෛද්‍ය අංශයට පිදෙන පදක්කම්

ශල්‍ය වෛද්‍ය විද්‍යාවට පිදෙන රන් පදක්කම

• උසස් අධ්‍යාපනය ලැබුවේ – එඩින්බරෝ විශ්ව විද්‍යාලයේ (එහිදී ආචාර්ය උපාධිය හිමි විය.)
• සිය ආචාර්ය උපාධිය සඳහා ස්ටෙරොයිඩ් පිළිබඳ කළ පර්යේෂණය සිදු කළේ මහාචාර්ය වාන්හෙඩ් මහත්මිය සමඟයි.
• ඒ සඳහා එඩින්බරෝ සරසවියේ ආචාර්ය උපාධිය හිමි විය.
• 1954 දී වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ ඖෂධවේදය පිළිබඳ අධ්‍යයන අංශයත් බිහිවූ අතර එහි ප්‍රධානියා මෙතුමාය.
• ජාතික ජාත්‍යන්තර වශයෙන් මෙතුමා මහා පුරුෂයෙකු වුයේ ඔහුගේ නායකත්වයෙන් බිහිවූ ජනවාදී ඖෂධ ප්‍රතිපත්තියයි.
• 09.22 රාජ්‍ය ඖෂධ නීතිගත සංස්ථාව මෙතුමාගේ සභාපතිත්වයෙන් සහ සැලසුම්කරණයෙන් ආරම්භ විය.
• සේනක බිබිලේ මහතාගේ ඖෂධ ප්‍රතිපත්ති නිසා විශාල විනිමය ප්‍රමාණයක් රට තුළ ඉතිරි කර ගැනීමට හැකි විය.
• පසුව ඇන්ක්මැඩ් සංවිධානයේ ජ්‍යේෂ්ඨ ඖෂධ ප්‍රතිපත්ති විශේෂඥයා ලෙස ඔහු ජිනීවා නගරයේ දී වැඩ භාර ගත්තේය.
• මෙතුමා විසින් ඖෂධ ප්‍රතිපත්ති සැකසු රටවල් ( ට්‍රිනිඩෑඩ්,ජැමෙයිකා,බාබේඩෝස්,ඩොමිනිකා,ග්‍රෙනාඩ්,ඇන්ටිගා,පුවටෝ රිකෝ )

• ලංකාවට අනවශ්‍ය බෙහෙත් වර්ග ගෙන්වීම නතර කිරීම.
• රාජ්‍ය ආයතනවලත් පෞද්ගලික අංශයෙත් ඖෂධවලට ඖෂධීය හෙවත් නිල නාමය පමණක් යෙදිම.
• මෙරට ඖෂධ ගෙන්වීම සහ මෙරට ඖෂධ බෙදා හැරීමට සම්පුර්ණයෙන් ම රජයේ ආයතනයන්ට පැවරීම.
• ලංකාවේ ඖෂධ නිෂ්පාදනය තත්ත්ව පාලන අංශය දියුණු කිරීම.
• ඖෂධ ගැන විද්‍යාත්මක කරුණු විශ්වාස කටයුතු ලෙස වෛද්‍යවරුන්ට සහ සෞඛ්‍ය සේවාවන්හි යෙදී සිටි අයටත් මහජනයාටත් ලබා දී ඔවුන් සතු දැනුම පුළුල් කිරීම.

• විවිධ දුෂ්කරතා මධ්‍යයේ වූවද අධ්‍යාපනය සාර්ථකව ලබා යුතුබව
• මිනිස් වර්ගයා කෙරෙහි ආදරය හා කරුණාව දැක්වීම.
• වැටුපට වඩා සේවය උසස් කොට සැලකීම.
• අලුත් දෑ නිර්මාණය සඳහා පෙළඹීම.
• දේශිය දේ අගය කොට සැලකීම.
• මුදලට තම වෘත්තිය හා ප්‍රතිපත්ති පාවා නොදීම.
• දුෂණය හා නාස්තිය පිටු දැකීම.

කිසියම් සිදුවීමක් පිළිබඳ තොරතුරු ලේඛනගත කිරීමේ ක්‍රමයයි.

එදිනෙදා අසන්නට  ලැබෙන සිදුවීම් ඇසුරෙන් පුවත්පත් සඳහා සම්පාදනය කෙරෙන වා‍ර්තා වේ.

• අදාළ සිදුවීමට සම්බන්ධ පුද්ගලයා
• එය සිදු වූ ස්ථානය
• දිනය
• වේලාව
• සිදු වු ආකාරය
• පසුබිම් තොරතුරු ආදිය නිරවුල් ව පැහැදිලි ව ඇතුළත් කළ යුතුය.
• අත්‍යඅවශ්‍ය තොරතුරු පමණක් සටහන් කර අනවශ්‍ය දිර්ඝ විස්තර බැහැර කළ යුතුය.

• රැස්වීම් පැවැත් වූ කාරණය
• දිනය
• වේලාව
• ස්ථානය
• සහභාගි වූ අය සටහන් කිරීම අතිශය වැදගත්ය.
• රැස්වීමේදී සාකච්ඡා කළ කරුණු සංක්ෂිප්තව හා නිරවුල් නිවැරදිව ඉදිරිපත් කිරීම.

උත්සවයක්, රැස්වීමක්,වැඩමුළුවක් වැනි විශේෂිත අවස්ථාවක එම කාල රාමුවකට හා අනුපිළිවෙළකට පෙළ ගස්වා සකස් කරන ලද සැලැස්මයි.

1. අමාවතුර

• කතුවරයා        – ගුරුළු ගෝමීන් පඬිතුමා
• ලියැවුණු යුගය – පොළොන්නරු යුගය
• විශේෂතා         – කිවයුතු කරුණු කෙටියෙන් පැහැදිලිව කීම.

2. බුත්සරණ

• කතුවරයා        – විද්‍යා චක්‍රවර්තී
• ලියැවුණු යුගය – පොළොන්නරු යුගය
• විශේෂතා         – ශ්‍රැති ගෝචර ශෛලියෙන් ලියැවී ඇත.
• යමක් එකවර වටහා ගත නොහැකි සාමාන්‍ය ජනතාවට ඉතා ප්‍රයෝජනවත් රචනා විලාසය
• අලුත් මඟක් ඔස්සේ යමින් සිංහල භාෂාව පෝෂණය කර ඇත.

3. පුජාවලිය

• කතුවරයා – මයුරපාද පිරිවේනාධිපති බුද්ධ පුත්‍ර හිමි
• ලියැවුණු යුගය – දඹදෙණි යුගය
• විශේෂතා – පොදු ජනයාට හොදින් වැටහෙන සරල බසිකින් රචනා කර ඇත.

• අකුස්සෙන්                    –  හෙණ්ඩුවෙන්
• ඇඳුන් කුලක්                  –  අංජන පර්වතය
• අධිවාසනා                     –  ඉවසිමේ ගුණය
• අනන්තාපරිමාණ          –  සිමාවක් හෝ ප්‍රමාණයක් නොමැති
• අමා                                –  අමෘතය
• අමා හැල්ලෙන්              –  අමෘතය නැමැති දිය දහරින්
• අවිනෂ්ට                        –  විනාශ නොවූ
• ඇළ ව යා                       –  ඉවතට වන්න.
• ඉදුහ බලයෙන්              –  ඍද්ධි බලයෙන්
• එබූ එබූ පයින්               –  තබන තබන පියවරින්
• කකුත් කළකුරුවා නො ඇවිද – පාද පීඩාවකට වෙහෙසකට පත්තර ගෙන ඇවිදින්නේ නැතිව
• කෝ ගිනි කඳ                –  කෝපය නමැති ගිනි ජාලාව
• කෝ වේයකට               –  කුඩා වීදියකට
• දහසක් කිරිය හැල් කෙතින් – අමුණු හාරදහසක කුඹුරක්
• දිවිදුන් සනායෙන්         –  ජිවිතය දුන් සෙනෙහසින්
• දිවි පියා                         –  ජිවිතය පුද කරමින්
• පාපිය                            –  පය අසල
• පිළිබහා                        –  වළක්වා
• පිළ ලද සංවේගය         –  අවබෝධයෙන් යුක්තව
• පුත්‍ර සංඥාව                 –  දරුවෙකු පිළිබඳ හැඟිම
• මාගමක්                       –  ස්ත්‍රීයක්
• මියුර් බඹ ගොස්          –  මිහිරි බ්‍රහ්ම ඝෝෂාව
• යුගත් ගිනි                   –  කල්පාන්ත ගින්න
• යුගාන්ත වාතයෙන්    –  යුගයේ කෙළවර හමන සුළඟින්
• රත් යවට වැනි             –  රත් වූ යකඩ බෝලයක් වැනි
• වාලධිය අමුඩ හස්සෙහි ගන්වා ගෙන – වල්ගය දෙකළවා අතරේ සඟවාගෙන
• සවනක්                        –  වර්ණ හයක්(නීල,පීත,ලෝහිත,ඕදාත,මාංජරීෂ්ඨ , ප්‍රභාෂ්වර)
• සොළොස් කළක්         –  කළගෙඩි 16 ක්
• හස්තිකාන්ත විණා නාදය – ඇතුන් වසඟ කරන වීණා නාදය

• යම් වස්තුවක් වඩා හොඳින් පැහැදිලි කිරීම සඳහා හෝ තේරුම් කිරීම සඳහා තවත් වස්තුවකට සමාන කර දැක්වීමයි.

මෙහිදී

මෙන්,සේ,වැනි,විලස,වගේ,බඳු ආදි උපමා වාචික නිපාත පද යොදා ගැනේ.

උදා – ඇගේ මුහුණ සඳ වැනිය.

• ඇගේ මුහුණ සඳ                වැනිය.

උපමේය               උපමාව             නිපාත පදය

• උපමානය – අදාළ වස්තුවකට බැහැරින් ගෙන සමාන කරන යෙදුමයි.

උදා – සඳ

• උපමේය – සමාන කිරීමට ලක්වන පදයයි.

උදා -ඇගේ මුහුණ

සමානාර්ථවාවී නිපාත භාවිතා නොකොට එක් වස්තුවක් සතු ලක්ෂණය අනෙක් වස්තුවට ආරෝපණය කිරීමයි.

උදා – ඇගේ මුහුණ සඳකි.

භාෂාවක ලේඛන ව්‍යවහාරයේ දී නිවැරදි අක්ෂර භාවිතා කිරීම අක්ෂර වින්‍යාසය ලෙස හැඳින්වේ.

• වර්තමාන සිංහල ව්‍යවහාරයේ වචනයක මුල “ණ“ යෙදෙන්නේ ණය යන වචනයෙහි පමණි.
• ගෞරවාර්ථ තද්ධිත ප්‍රත්‍යයන්හි යෙදෙනුයේ මුර්ධජ “ණ“ කාරය යි.

අණි ප්‍රත්‍යය -මැණි,දියණි

අණු ප්‍රත්‍යය-පුතණු,මලණු

ආණ ප්‍රත්‍යය – පියාණ,සිටාණ

• අතීත ක්‍රියා පදවල හා කෘදන්ත රූපවල යෙදෙනුයේ මුර්ධජ “ණ“ කාරය යි.

ඉණි/ඉණ – බැලිණි,බැලිණ

උණූ/උණ- බැලුණු,බැලුණ

• ඍ,ර්,ෂ් යන මුර්ධජ අකුරුවලට පරව යෙදෙන්නේ මුර්ධජ “ණ“ කාරය යි.

අර්ණව,උෂ්ණ,ඍණ,වර්ණ,තෘෂ්ණ

• ර් කාරයේ වෙනස් වන රකාරාංශයට හා රේඵයට පසුව යෙදෙන්නේ මුර්ධජ “ණ“ කාරය යි.

චිත්‍රණ, මිශ්‍රණ,ප්‍රාණ,ශ්‍රේණි

• ර් අකුරට හා එහි වෙනස් වන රේඵයට හා රකාරාංශයට මෙන්ම ඍ යන අක්ෂරවලටද පරව ස්වරයක් හෝ ක්,බ්,ග්,ඝ්,භ්,ම්,ය්,ව්,හ් යන අකුරක් හෝ කිහිපයක් හෝ යෙමදී ඇතත් ඊ ළඟම යෙදෙන “ණ“ මුර්ධජ වේ.

අරමුණ,ප්‍රවීණ,රමණිය,ප්‍රවණතා,සංක්‍රමණ,ග්‍රහණය

• සංස්කීත තත්සම නාමපදවලට ඨ,ඩ,ණ යන මූර්ධජ අක්ෂරකට පෙර හල්ව යෙදෙනුයේ “ණ“ කාරකය යි.

චණ්ඩ,ඝන්ටාර,දණ්ඩන

• එහෙත් සිංහලයේ වර්තමාන කෘදන්ත රූපවලදී “ර“ කාරයෙන් පසුව යෙදෙන “න“ මුර්ධජ නොවේ.

කරන,දරන,මරන,කිරනවා

• විභක්ති ප්‍රත්‍යය ගැන්වීමේදී ද්වීත්ව වන ව්‍යඤ්ජන අක්ෂරයක් සහිත වචනවල යෙදෙන්නේ දන්තජ “න“ කාරය යි.

ඉනි – ඉන්න

දුනු -දුන්න

ගිනි- ගින්න

ගොනු -ගොන්න

• සන්ධි හා සමාස පදවලදී “ර“ පරව “න“ යෙදේ.

ධාරානිපාත,අමරනාත්,පරනිර්මික,සුරනර,බණ්ඩාරනායක,පිරිනමනවා.

• ආලපන විභක්ති ප්‍රත්‍යයන්හි දන්තජ “න“ යෙදේ.

උතුමනි,මිනිසුනි,ළමයිනි

• සිංහලයේ ස්ත්‍රී ලිංග තද්ධිත ප්‍රත්‍යයන්හි යෙදෙන්නේ “න“ කාරය යි.

ඇතිනි,කෙකිනි,යකිනි,මැතිනි,සැපිනි

• දන්තජ ව්‍යඤ්ජන අක්ෂරයකට පෙර හල්ව යෙදෙනුයේ “න“ කාරය යි.

අන්න,චන්දන,ආසන්න,දන්ත

• සංස්කෘත වචනවල තාලුජ “ශ“ කාරයට පරව යෙදෙන්නේ “න“ කාරයයි.

ප්‍රශ්න, දර්ශන,ප්‍රකාශන,විදර්ශන

• නොමේරූ යන අරුත දීමට “ළ“ යෙදේ.

ළදරු ,ළමේ,ළහිරු

• අභ්‍යන්තර යන අරුත දීමට “ළ“ යෙදේ.

ඇතුළත,තුළ,ඇතුළු වීම.

• “ල“ කාර දෙකක් එක තැන යෙදෙන විට පළමු “ළ“ මුර්ධජ වේ.

පළල,වළලු,බළලා,කළල

• අල අකුරු හල් නොවන ප්‍රකෘතිවල අග යෙදෙන “ළ“ මුර්ධජ වේ.

පැළ -පැළය

සළු – සළුව

නළු – නළුවා

මාළු- මාළුවා

• අතීත කාල ක්‍රියා රූපවල “ර“ කාරය “ළ“ බවට පත් වේ.

සිසුපෙළ,අලි රැළ,සෙබලමුළු

• කුඩා යන අර්ථය දෙන “සුළු“ යන්නෙහි “ළ“ මුර්ධජ වේ.

සුළු කරන්න, සුළු පියා

• “පිළි“ යන උපසර්ගයේ “ළ“ මුර්ධජ වේ.

පිළිසකර,පිළිබඳ,පිළිසඳර

• අග අකුර හල්ව යෙදෙන තැන්වල “ල“ දන්තජ වේ.

කුඹල්,සිල්,වැල්,පොල්

• අග අකුර හල්ව යෙදෙන තැන්වල “ල“ දන්තජ වේ.

පාරවල්,ගෙවල්,රටවල්,තුලාව

• තුල්‍යාර්ථයේ (සමාන බව හැඟවෙන) යෙදෙන “ල“ දන්තජ වේ.

තුලනය,තුලිත,තුලාව

• ඒක වචන නාම පදවල අග “ල“ ද්විත්වය යෙදෙන තැන්වල “ල“ දන්තජ වේ.

සියලු -සියල්ල

මහලු-මහල්ලා

කුරුලු-කුරුල්ලා

දලු-දල්ල

බලු- බල්ලා

• ස්වභාවය යන අර්ථය දෙන “සුලු“ යන්නෙහි “ල“ දන්තජ වේ.

බිඳෙන සුලුය.

ගිනි ඇවිලෙන සුලුය.

• “ච“ හෝ “ශ“ යන අකුරට පෙර ඇති දන්තජ “ස“ වෙනුවට තාලුජ “ශ“ ආදේශ වේ.

ආස් + චර්ය = ආශ්චර්ය

නිස් + ශබ්ද = නිශ්ශබ්ද

• ශ,ෂ,ස අකුරු තුනෙන් දෙකක් එක ලඟ යෙදෙන විට තාලුජ “ශ“ මුලින් යෙදේ.

ශාසනය,ශිෂ්‍ය,විශේෂ,ප්‍රශස්ති,ශිෂ්ට,ශාස්ත්‍රීය

• දන්තජ “න“ කාරයට පෙර යෙදෙන “ශ“ තාලුජ වේ.

ප්‍රශ්න, ප්‍රදර්ශන,සන්දර්ශන,විමර්ශන,විකාශන,ප්‍රකාශන

• පහත සඳහන් වචනවල “ශ“ යෙදේ.

ශාස්ත්‍රීය,ශල්‍ය,ඊශ්වර,ශිල්ප,ආශ්වාස,ක්ලේශ,ශාන්ති

• ට,ඨ,ඩ,ඪ,ණ යන මුර්ධජ අක්ෂරයට පෙර යෙදෙන “ෂ“ මුර්ධජ වේ.

දෘෂ්ටි, දුෂණ ,භාෂණ,ජ්‍යේෂ්ඨ,පර්යේෂණ,තෘෂ්ණා,කනිෂ්ඨ

• “ක්“ අක්ෂරයට සමඟ එකට බැදෙන්නේ “ෂ“ කාරය යි.

රක්ෂණ- රක්‍ෂණ

පක්ෂ – පක්‍ෂ

දක්ෂ -දක්‍ෂ

• ප/ඵ අක්ෂරයට පෙර බොහෝ විට “ෂ“ යෙදේ.

වාෂ්ෂ,නිෂ්ඵල

• තත්සම “ශ“ සහිතව පද සිංහලයට බිදෙන විට එම “ශ“ දන්තජ “ස“ බවට පත්වේ.

ශිෂ්‍ය -සිසු

ශාස්ත්‍ර- සතර

ශාසන – සසුන

• ච/ඡ සහිත තත්සම ශබ්ද සිංහලයට බිඳෙන විට ඒවා ද “ස“ බවට පත්වේ.

චරිත – සිරිත

චන්දන- සඳුන්

ඡවි -සම

ඡේදනය- සිඳීම.

• තිත් පෙළ

උපුටා දැක්වීමේදී මුල හෝ මැද කොටසක් අත්හළ බව දැක්වීමට යෙදේ.

ප්‍රකාශනයක හිසුතැන් දැක්වීමේදී ද යෙදේ.

• වරහන

යම් ප්‍රකාශනයක් වඩාත් පැහැදිලි කීරිමේදී යෙදේ.

• විස්තර කීරිමේ ලකුණ

යම් අදහසක් වත දුරටත් විස්තර කීරිමේදී යෙදේ.

• තරු ලකුණ

පහතින් දක්වා ඇති බව දැක්වීමට යෙදේ.

• කාක පාදය

අත් හැරුණු අකුරු පද වාක්‍යය ආදීය නැවත එක් කිරීමේදී යෙදේ.

වෙසකුරු දා කව හෙවත් වෙස්සන්තර ජාතක කාව්‍ය

වෙස්සන්තර ජාතකය

චූල සම්ප්‍රදාය

පැන්තොටේ දී ගමේ බැමිණියෝ ජූජක බමුණාගේ නුගුණ කියමින් ඔහුගේ බැමිණිය වූ අමිත්තාපාව ජූජක බමුණාගෙන් බිඳවීමට දරන උත්සහායත් ඒ ඇසූ ඇය ඔහු කෙරේ දක්වා ඇති ප්‍රතිචාරත්ය.

• ලීල් නැතිව            –   මොළොක් බවෙන් තොරව
• වාල්                       –   දාසයා
• කැසපට                –   ඇඳිවතෙහි පහළ කොටස
• සොඬු                   –   කම්මුල
• බඩවක                 –   බඩෙහි වකය
• පිටවක                 –   පිටෙහි වකය
• වැරටිල්ලා             –   වියළි ගොම කැබලි
• සන්                       –   සම
• පුපුරුටි                 –   පුපුරු වැනි වූ
• දත්කඩතොල්ලා  –   දත් කඩතොලු
• නරමුල්                 –   පැසුණු කෙස්
• ආනන කල          –   ඈනුම් අරින විට
• කෝනමකුට        –   කොන්ද නැමුණු මිනිහකුට .කුදහට
• රොස් කොට        –   කෝප වී
• පූන නූල               –   බ්‍රාහ්මණයන් පළඳින නූල
• කන්සෙට පාරක් –    කම්මුත පහරක්.
• කන්කටුව            –   අමිහිරි ලෙස

ර්යුනෙසුකෙ අකුතගාවා

ටෝකියෝ අගනුවර කියෝබෂි දිස්ත්‍රික්කයේ

රෂෝමොන්

ජයන්ත විමලසේන

හදවත පාළුයි

ළමා මනස ක්‍රියා කරන ආකාරය මැනවින් නිරූපනය කර තිබීම.

මිනිස් ජිවිතයේදී මුහුණපාන්නට සිදුවන යම්සැප හෝ දුක් සහිත අවස්ථාවක් වේද භය ආංගික ආදී අභිනය සතරින් දැක්වූ විට නාට්‍යයි.

හේන්රි ජයසේන

කොකේසියන් චෝක් සර්කල්

බර්ටෝල්ට් බ්රෙෂ්ට්

• ගෘෘෂා
• අසඩක්
• සයිමන්
• නටාලියා
• අරක්කැමි ස්ත්‍රීය

• රංගගත කරන මොහොතේම නැරඹිය හැකිවීම.
• ප්‍රේක්ෂක ප්‍රතිචාර ඒ මොහොතේම ලැබිය හැකිවීම.
• රංගගත කරන මොහොතේම යම් වරදක් වුවහොත් සංස්කරණය කළ නොහැකි වීම.

• ආංගික අභිනය   –  අංග චලන
• වාචික අභිනය     –  වචන භාවිතය
• සාත්වික අභිනය –  මුහුණේ ඉරියව්
• ආහාර්ය අභිනය –  ඇඳුම් , පැළඳුම් , සංගීතය හා වේදිකා පසුතල

• නාට්‍යයක් බිහි කිරීමට කිහිප දෙනෙකුගේ සහාය අවශ්‍ය වන බැවින් එය සාමුහික කලාවකි.
• ඒ අනුව නාට්‍යයක් සඳහා සහභාගී වන පිරිස මෙසේය.

1. නාට්‍ය රචකයා
2. නාට්‍ය අධ්‍යක්ෂකවරයා
3. නළුනිළියන්.
4. පසුතල නිර්මාණ ශිල්පින්
5. අංග නිර්මාණ ශිල්පින්
6. රංගාලෝක ශිල්පින්
7. රංග වස්ත්‍රාභරණ නිර්මාණ කරන්නන්
8. සංගීත නිර්මාණ ශිල්පින්
9. ප්‍රේක්ෂකයෝ
10. විචාරකයෝ

• තේමාව
• තේමාව ඉදිරිපත් කිරීමට සුදුසු කථා වස්තුවක්
• තමාගේ අත්දැකීමක් ඇසුරු කරගත් කතාවක්
• නිර්මාණය කරගත් කතා වස්තුවක්
• ජන කතාවක් පාදක කර ගැනීම.
• ළමා කතාවක් පදනම් කර ගැනීම.
• ජාතක කතාවත් පදනම් කර ගැනිම.
• ඉතිහාස කතාවක් පදනම් කර ගැනීම.
• නාට්‍යම අවස්ථා තෝරා ගැනීම.
• ගැටුම් අවස්ථා නිර්මාණය කිරීම.
• ආරම්භය , වර්ධනයක් හා උච්ච අවස්ථාවක් තිබීම.
• සංවාද යෙදීමේදී වචන උච්චාරණය කිරීමේ දී විරාම සහිතව ,විරාම ලකුණු මගින්  පෙළ රචනය තුළ සඳහන් කිරීම.
• කිසියම් ශෛලීයකට අන රචනා කිරීම.
• රංග විධාන සඳහන් කිරිම.

• ලෝක ධර්මීය නාට්‍ය ශෛලිය
• නාට්‍ය ධර්මීය නාට්‍ය ශෛලිය

• ශෛලිය – සාමාන්‍ය ජිවිතයට සමිප වේ.
• දෙබස් – සාමාන්‍ය ජිවිතයේ කතාබහ කරන ආකාරයට සමානය.
• වේදිකා මත හැසිරීම – ගමන බිමන ආමිය සාමාන්‍ය හැසිරීම් ලෙස සිදුවෙයි.
• ඇඳුම් පැළදුම් හා වේශ නිරූපණය – සාමාන්‍ය ජිවිතයේ කෙරෙන ආකාරයට සකස් කරයි.
• සංගීතය – සංගීතය අනිවාර්ය නොවේ.
• පසුතල නිර්මාණ – භාවිතා වේ.
• වස්තු විෂය තේමාව- සමකාලීන සමාජ ප්‍රශ්න
• නිදර්ශන

කැලණි පාලම = ආර්.ආර්.සමරකෝන්

බෝඩිංකාරයෝ, තට්ටු ගෙවල් = සුගතපාල ද සිල්වා

• ශෛලිය – සාමාන්‍ය ජිවිතයට දූරස්ථ වේ.
• දෙබස් – සම්පුර්ණයෙන්ම ගායනයෙන් හෝ කාව්‍යමය ශෛලියකින් දෙබස් ඉදිරිපත් වේ.
• වේදිකා මත හැසිරීම – නර්ථනය හෝ මුද්‍රා සහිත රිද්මානුකූල ගමන් තාල භාවිතය
• ඇඳුම් පැළදුම් හා වේශ නිරූපණය – නිර්මාණ කළ ඇඳුම්පැළදුම් භාවිතා වේ.වේශ නිරූපනය වඩා කැපී පෙනෙන ලෙස සුදුවේ.
• සංගීතය – සංගීතය අනිවාර්ය වේ.
• පසුතල නිර්මාණ – යොදා නොගැනයි.
• වස්තු විෂය තේමාව- ජාතක කතා, ජන කතා,සුරංගනා කතා (සමකාලීන ප්‍රශ්නයද තේමා විය හැක)
• නිදර්ශන

මනමේ , සිංහබාහු – එදිරිවීර සරත්චන්ද්‍ර

කුවේණි – හේන්රි ජයසේන

• නම      –   තුවාන් බුහාර්නුද්දීත් ජායා
• උපත   –   1890.01.01 මහනුවර ගලගෙදර
• පියා     –   කාසිම් ජායා
• මව      –   නෝනා ජායා සෞජා
• වයස අවුරුදු 13 දී ගල්කිස්ස ශාන්ත තෝමස් විද්‍යාලයට ඇතුළු විය.

• කේම්බ්‍රිජ් කනිෂ්ඨ විභාගය
• කේම්බ්‍රිජ් ජ්‍යෙෂ්ඨ විභාගය
• ලන්ඩන් මැට්‍රිකියුලේෂන් විභාගය (1908)
• ලන්ඩන් A උපාධිය

• ගුරුවරයෙකු ලෙස සේවය කිරිම.
• මහනුවර ධර්මරාජ විද්‍යාලය
• මොරටුව වේල්ස් කුමාර විද්‍යාලය
• කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලය
• විදුහල්පතිවරයෙකු ලෙස සේවය කිරීම.
• මරදාන සහිරා විද්‍යාලය

• ව්‍යවස්ථාදායක සභාව රාජ්‍ය මන්ත්‍ර සභාව හා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය වැනි ආයතනයන්හි ද ඒවායින්  පිටත දී ද ගුරුවරුන්ගේ අයිතීන් වෙනුවෙන් සටන් කිරීම.
• සමස්ත ලංකා ගුරු සංගමයේ සභාපති හා ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම ගුරු සමුළුවේ සභාපති වශයෙන් පත්ව ගුරු වෘත්තිය පිළිබඳ ඉතා සුළු මෙය පවා සැලකිල්ලට ලක් කිරීම.

• ගුරුවරයෙකු වශයෙන් සේවය කිරිම.
• මුස්ලිම් ජනතාවගේ අධ්‍යාපන තත්ත්වය නංවාලීමට ක්‍රියා කිරීම.
• ඉතා දුර්වල තත්වයක පැවති සාහිරාව දිවයිනේ ප්‍රථම පෙළේ විද්‍යාලයක් බවට පත් කිරීම.
• දෙවන ලෝක යුද්ධ අවධියේ වසා දමන ලද විද්‍යාලය වෙනුවට දිවයිනේ විවිධ ප්‍රදේශවල සහිරා විද්‍යාලයේ ශාඛා බිහි කිරිමට කටයුතු කිරීම.

• මුස්ලිම් ජනතාවගේ සමාජීයය හා දේශපාලන නටයුතුවල මෙහෙයුම්කරුවෙකු හා මාර්ගෝපදේශකයකු ලෙස සේවය කිරීම.
• මුස්ලිම් ජාතික රජයේ සේවකයන්ට ජුම්මා නිවාඩු ලබාදීමේ අවශ්‍යතාවය පෙන්වා දීම.
• 1947 දී ඇති වූ මහා ගංවතුරෙන් අනාථ වූ ගම්පොළ ප්‍රදේශයේ ජනතාවට නිවාස ඉදිකර දෙමින් මාරියිවත්ත නිවාස යෝජනා ක්‍රමය ආරම්භ කිරීම.
• මක්කම ශුද්ධ නගර වන්දනාවට යන ශ්‍රී ලාංක්‍රික ඉස්ලාම් බැතිමතුන් උදෙසා ලැඟුම් නිවාසයන් පිහිටුවීම සඳහා සෞදි අරාබි රජුගෙන් අවසර ගැනීම.

යවන්නාගේ ලිපිනය

දිනය

ලබන්නාගේ ලිපිනය

ආමන්ත්‍රණය

මාතෘකාව

අන්තර්ගතය

ස්තුතිය (ව්‍යාපාරික ලිපියක් නම් පමණි)

යවන්නාගේ අත්සන

නම තනතුර

අත්දැකීම් ඇසුරු කරගෙන සිත තුළ උපන් හැඟිම් කවියකට නැගීම කාව්‍ය නිර්මාණයයි.

රමණිය අදහස් හා අරුත් දැක්වෙන පරිදි කරන භාෂාමය නිර්මාණය කවියයි.

• ප්‍රතිභාව
• ව්‍යුත්පත්තිය
• සතතාභ්‍යාසය

• තමා විඳින අත්දැකීම් ඇසුරෙන් අපූර්ව සිතුවිලි පහළ කර ගැනිමේ හැකියාවයි.
• “ අභිනව ගුප්ත “ පඬිවරයාට අනුව ප්‍රතිභාව යනු අපූර්ව වස්තු නිර්මාණය කිරිමේ දක්ෂතාව ලෙස හැඳින්වේ.
• කවියාගේ ප්‍රතිභාව පරිකල්පනයයෙන් (අත්දැකිම් යලි යලිත් සිහි කිරිමෙන් පෝෂණය ලබන්නකි.

• කාව්‍ය නිර්මාණකරණය මෙන්ම විවිධ ශාස්ත්‍ර සා විෂය සම්බන්ධ පරිණත අවබෝධයයි.
• ව්‍යුත්පත්තිය හීන වුවකුගෙන් පාඨකයාගේ කල්පනා ශක්තිය පුබුදුවාලන අන්දමේ උසස් නිර්මාණයක් අපේක්ෂා කළ නොහැකිය.

නිර්මාණකරණයෙහි නිරන්තරයෙන් අභ්‍යාසයේ යෙදීමයි.

• ව්‍යංග්‍යාර්ථවත් වචන
• කාව්‍ය ආකෘතිය
• රිද්මය
• සංකල්ප රූප
• සංක්ෂිප්තතාව
• වචන යෙදීම.

• රන් රෝස                    –    ආරියවංශ රණවීර
• ගස වතු සුදු                 –    කුමාරතුංග මුනිදාස
• රෑන් රෑන් ඉගිල්ලිලා    –    ඩබ්ලියු.ඒ.අබේසිංහ
• වලාකුළේ රන් පාටට   –    පී.බී.අල්විස් පෙරේරා
• පොළොවට වැටෙන    –    එච්.එම්.කුඩලිගම
• චිචිරි චිරි චිචිරි චිරි      –    ගුණදාස අමරසේකර
• සඳ මඬල වසාගෙන   –    මහගම සේකර
• ලස්සනම අහස හා මතක සිතිවිලි –  රත්ත ශ්‍රී විජේසිංහ
• බෝඩිම                       –    මහගම සේකර
• ආවර්ජනා (දිනපොතේ ලියු කවි ) – ගුණදාස අමරසේකර
• මියගිය උවැසිය          –    විමල් දිසානායක
• වස්සානේ                   –    රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ

• වැවකින් ගොවිතැන සඳහා පළමුවරට ජලය නිකුත් කිරීමේදී වෑකන්ද මත කිරි උතුරුවා වැව් ජලය වැඳ සුබ නැකතනික් ගොවිබිම් වෙත ජලය නිකුත් කිරීම. මෙය දියවර මංගල්‍ය ලෙස හැඳින්වේ.
• කෘෂිකාර්මික කටයුතු පවුලේ සාමාජිකයන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් සිදු වී අතර ප්‍රධාන පවුල් සතු වු “ දාස “ නමින් ගෘහසේවිකාවෝද යොදා ගැනිණි.
• අත්කම් ක්‍රමයට හෙවත් ශ්‍රම හුවමාරුව සිදු වීම.
• ගොවියා විසින් බුලත් අතක් රැගෙන ගෙයින් ගෙට ගොස් ගොයම් කයියට‍ ආරාධනා කිරීම.
• “ කමත“ නැතහොත් “ කලවිට“ ගැමියන් විසින් අසීමිත භක්තියෙන් සැලකීම.
• පළිබෝධකයන් පලවා හැරීමට පරිසර හිතකාමී ක්‍රමවේද අනුගමනය කිරීම.
• “ කුරුලු පාලුව“ නමින් කුරුල්ලන්ට වෙනම ලියැද්දක් වෙන් කිරීම.
• සියලුම කෘෂිකාර්මික කටයුතු සුබ දින හි නැකැත් සැලකිල්ලට ගනිමින් බ්‍රහස්පතින්දා,සෙනසුරාදා,සඳුදා යන දිනවල ආරම්භ කිරීම.
• වී අස්වැන්න ගෙට ගැනීමෙන් පසුව අලුත් සහල් “අලුත් සහල් මංගල්‍ය“ පැවැත්වීම.

• හේන් කටයුතු ආරම්භ කිරීම සඳහා සුබ දිනයක් හා නැකැතක් තෝරා ගැනීම.
• නැකැත් වේලාවට කැලයට පිවිස කැත්තට හා පළමු කැපිමට තෝරා ගත් පඳුරට තෙවරක් නමස්කාර කිරීම හා එම පැඳුර වටා තුන් යලක් පැදකුණු කොට හේන් ඇල්ලීම.
• කැලෑව කපා දැමිමෙන් අනතුරුව හේන් ගිනි ලෑම ද නැකතට අනුව සිදු කිරීම.
• හේන් ගිනි තැබීමට පෙර තුන් වරුවක් “ හූ“ යාදින්න කීම.
• අත්කම් ක්‍රමය කෙරෙහි සැලකිල්ලක් දැක්වීම.
• අක්වැස්සෙන් පසුව දෙවියන් බුදුන් වැඳ සිහිකර හේන් කොනක බීජ රෝපණය කිරිම.
• හේන් වගාවට වඩාත් ම තර්ජනයක් වන අලියා පන්නා හැරීම සඳහා අලියාට ගරු කරමින් හෙවත් නම්බු දී කතා කිරීම.

• ගඟෙන් මැටි හාරා ගැනීම සඳහා ගඟට බැසීමට පෙර දිය දෝතක් ගෙන සිප ගැනීම
• ගඟෙන් හාරා ගත් මැටි ගොඩට ගෙනැවිත් ගොඩ ගසා මල් සහිත කොළ අතුවලින් ආවරණය කර තැබීම.
• මැටි කාර්මිකයාගේ විවාහයේදී මැටියෙන් තැනූ වේදිකාවක් නිර්මාණය කිරීම.
• මනාලියගේ දෙමාව්පියන් විසින් ප්‍රධාන දායාදයක් ලෙස සකපෝරුවක් මනමාලයාට ලබා දීම.
• අලුත උපන් දරුවාගේ නළලත මැටියෙන් තිලකයක් තැබීම හා සකපෝරුව මත දරුවා තබා සෙමින් වටයක් කැකවා මී පැණි ස්වල්පයක් කට ගෑම.
• කැලෑ දෙවියන් වෙනුවෙන් ප්‍රදීපාලෝක පුජාවක් පැවැත්වීම.

• විශේෂාංග ලිපියක් ප්‍රවෘත්තියක් හෝ වාර්තාවක් මෙන්ම සමාජ වැදගත්කමකින් යුක්ත වෙනත් මුලාශ්‍රයක් ද පදනම් කර ගනිමින් සම්පාදනය කළ හැකිය.
• එහි ප්‍රධාන ලක්ෂණය විය යුත්තේ පාඨකයා වන මාතෘකාවක් අළලා සම්පාදනය කිරීමයි.

• පුද්ගල චරිත වටා ගෙතුණු විශේෂාංග ලිපි
• චාරිකා ඇසුරෙන් ලියැවෙන විශේෂාංග ලිපි
• යම් නිර්මාණ ඇසුරෙන් ලියැවුණු විශේෂාංග ලිපි
• විචාර විශේෂාංග ලිපි
• දරුවන්ගේ කුතුහලය දනවන විශේෂාංග

• විශේෂාංග ලිපියක් ලිවීමේදී සැමට එය එක සේ තේරුම් ගැනීමට හැකි වන පරිදි භාෂාව ඉතා සරලව යොදා ගත යුතුය.
• ඕනෑම කටුක පුවතක් රසවත් ලෙස ඉදිරිපත් විය යුතුය.
• ආරම්භය ආකර්ෂණීය විය යුතු මෙන්ම මුළු අරුත කැටිකර දක්වන අවසානයක් ද තිබිය යුතුයි.
• ලේඛනය වඩාත් හෘදයාංගම ව ඉදිරිපත් කළ යුතු අතර සිද්ධියේ සෑම කළ පැත්තක් විවරණය වී තිබිය යුතුයි.
• අනවශ්‍ය වැල් වටාරම් ඇතුළත් නොකර සංක්ෂිප්තව අදාළ කරුණු පමණක් තෝරාගෙන පාඨකයා ග්‍රහණය වන ලෙසත් කුතුහලය දනවන ලෙසත් ලිවිය යුතුයි.
• ප්‍රස්ථාර, අධෝ ලිපි, සංඛ්‍යා ලේඛන ආදිය ඊට ඇතුළත් නොකළ යුතුයි.
• පෞද්ගලික චරිතයකට හෝ ආගමකට හෝ ජාතියකට අපහසුවක් සිදු නොවිය යුතුය.
• සදාචාරාත්මක බව සුරැකිය යුතුයි.
• හැමවිටම සත්‍ය කරුණු පමණක්ම ඊට ඇතුළත් විය යුතුය.
• අධිකරණයේ නඩු විභාගයක් පැවැත්වෙන කරුණක් පිළිබඳ ලිවීමේදී ඊට යම් බලපෑමක් සිදු නොවන ලෙස ලිවිය යුතුයි.
• ශිර්ෂ පාඨය සිත් ගන්නා සුලු ලෙස යොදාගත යුතුයි.

1. වාක්‍යයක උක්ත කර්තෘ හා ආඛ්‍යාතය එකිනෙක පුරුෂ වචන හා ලිංග වශයෙන් ගැලපීමෙන් නිර්මාණය කෙරෙන වාක්‍ය වේ.

• ළමයා පොත                        කියවයි.

උක්තය              කර්මය                       ආඛ්‍යාතය

( කර්තෘ)           (අනුක්තය)             (අවසාන ක්‍රියාව)

2. කර්තෘ කාරක වාක්‍යවල කර්තෘ උක්ත නිසා එම උක්ත කර්තෘට අනුව ආඛ්‍යාතය යෙදේ.

• මිනිස්සු ගස               කපති

( උක්තය )                            ( ආඛ්‍යාතය )

3. කර්තෘ කාරක වාක්‍යයක කර්මය අනුක්ත වේ.

• ගොවියෝ   ගවයන්   (කර්මය)    බැඳිති.

4. උක්ත කර්තෘ අයත්වන පුරුෂයට අනුව ආඛ්‍යාතය යෙදිය යුතුය.

• මම ගෙයක් සාදමි. (උත්තම පුරුෂ)
• නුඹ ගෙයක් සාදහි. (මධ්‍යම පුරුෂ )
• මිනිසා ගෙයක් සෑදුවේය. (ප්‍රථම පුරුෂ)

• අවසාන ක්‍රියාව කර්මය විසින් සිදුකරන වාක්‍ය කර්ම කාරක වාක්‍ය වේ.

ගොවියන් ගවයන් බැඳිති.

• උක්ත කර්තෘ අනුක්ත කිරීම.

ගොවියන්

• අනුක්ත කර්තෘට පසුව “විසින්” නිපාතය එකතු කරන්න.

ගොවියන් විසින්

• අනුක්ත කර්මය උක්ත කරන්න.

ගොවියන් විසින් ගවයෝ

• උක්ත වූ කර්මයට ගැළපෙන පරිදි හා දී ඇති වාක්‍යයේ කාලයට (අතීත-අනතීත) ගැළපෙන ක්‍රියා පදයක් යොදන්න.

ගොවියන් විසින් ගවයෝ බැඳෙති. (බඳින් ලැබෙති)

1. වර්තමාන කාලය

• ප්‍රථම පුරුෂ –

මව විසින් පුතා රැකෙයි/ රකිනු ලැබේ.             ( ඒක වචන)

මව විසින් පුත්තු රැකෙති/රකිනු ලැබෙති.        ( බහු බචන)

• මධ්‍යම පුරුෂ –

මා විසින් නුඹ රැකෙහි/රකිනු ලැබෙහි.              ( ඒක වචන)

මා විසින් නුඹලා රැකෙහු / රකිනු ලැබෙහු.        ( බහු බචන)

• උත්තම පුරුෂ –

ඔහු විසින් මම රැකෙමි / රකිනු ලැබෙමි.             ( ඒක වචන)

ඔහු විසින් අපි රැකෙමු / රකිනු ලැබෙමු              ( බහු වචන)

2. අතීත කාලය

• ප්‍රථම පුරුෂ –

මව විසින් පුතා රැකිණි / රකිනු ලැබිණි / රකින ලදී.         ( ඒක වචන)

මව විසින් පුත්තු රැකුණු / රකිනු ලදහ / රකින ලැබුණු     (බහු වචන)

• මධ්‍යම පුරුෂ –

මා විසින් නුඹ රැකිණිහි/ රකිනු ලැබුණෙහි/ රකින ලදහි.  ( ඒක වචන)

මා විසින් නුඹලා රැකුණෙහු/ රකිනු ලැබුණෙහු/ රකින ලදහු.  ( බහු වචන)

• උත්තම පුරුෂ –

ඔහු විසින් මම රැකුණෙමි / රකිනු ලැබුණෙමි/රකින ලදිමි.             ( ඒක වචන)

ඔහු විසින් අපි රැකෙණෙමු / රකිනු ලැබුණෙමු /රකින ලදිමු.           ( බහු වචන)

3. අනාගත කාලය –

• ප්‍රථම පුරුෂ –

මව විසින් පුතා රැකේ. / රැකෙන්නේ / රකිනු ලැබෙන්නේය.         ( ඒක වචන)

මව විසින් පුත්තු රැකේති. / රැකෙන්නෝ / රැකෙන්නාහු/රකිනු ලැබෙති/ රකිනු ලැබෙන්නෝය.     (බහු වචන)

• මධ්‍යම පුරුෂ –

මා විසින් නුඹ රැක‍ෙහි/ රැකෙන්නෙහි/ රකිනු ලැබෙන්නෙහි.  ( ඒක වචන)

මා විසින් නුඹලා රැකෙහු/ රැකෙන්නෙහු/ ර‍ැකෙන ලැබෙහු/ ලැබෙන්නෙහු.  ( බහු වචන)

• උත්තම පුරුෂ –

ඔහු විසින් මම රැකෙමි / රැකෙන්නෙමි/රකිනු ලැබෙමි/රකිනු ලැබෙන්නෙමි.

( ඒක වචන)

ඔහු විසින් අපි රැක‍ෙමු / රකෙන්නෙමු /රකින ලැබෙමු/රකිනු ලැබෙන්නෙමු.

( බහු වචන)

1. ආඛ්‍යාතය සම්පුර්ණ කිරිම සඳහා කර්තෘ පදයට අමතරව තවත් නාම පදමයක් උක්ත කිරීම .

උදා – ඔවුහු ක්‍රීඩකයෝ වෙති.

• මෙවැනි වාක්‍යවල උක්ත දෙකම උක්ත ස්වරූපයෙන් තැබිය යුතුය.
• ඇතැම් විට වාක්‍ය අවසානය ඇගවීම සඳහා “ ය“ හෝ “ යි“ නිපාත යොදනු ලැබේ. එවිටද ආඛ්‍යාතය පුර්ණය උක්තය හා සම ව සිටී.

උදා – ඔවුහු ක්‍රීඩකයෝ ය./ යි.

• ප්‍රශ්නවාචී “ ද“ නිපාත යෝගයෙහි ද ඉහත රීතියම අනුගමනය කෙරේ.

උදා – ඔවුහු ක්‍රීඩකයෝ ද?

• ඉහත වාක්‍යයට “ ලු“ නිපාතය යෙදීමෙන් ඇසු බව දැක්වෙන අර්ථයක් එක්වෙයි.එහිදී ද  රීතිය අනුගමනය කෙරේ.

උදා – ඔවුහු ක්‍රීඩකයෝ ලු

• ඇතැම් විට ඉහත වාක්‍ය ආඛ්‍යාතයක් රහිතව ද යෙදේ.

උදා – ඔවුහු ක්‍රීඩකයෝ

2. උක්තය සම්පුර්ණ කිරීම සඳහා කර්තෘ පදයට අමතරව තවත් නාම පදයක් උක්ත කිරීම.

• උක්තය වශයෙන් යෙදෙන ප්‍රාණවාචී නාම පදයකට පසුව සංඛාර්ථවත් හෝ සමූහාර්ථවත් පදයක් යෙදෙන විට සංඛ්‍යාව හැඟවෙන පදය හා එක්වන පිරිස් වාචී දෙන/දෙනා යන පද බහු වචනය ගනී.

උදා –

සැකකරුවෝ සියලු දෙනා නිදහස් කරනු ලැබුහ.

සොරු දෙදෙනෙක් අත් අඩංගුවට පත් වූහ.

• මේ අනුව ඉහත වාක්‍යවල කර්තෘ පද දෙකම උක්තය සේ ක්‍රියා කරන බැවින් ඒවා උක්ත රූපයෙන් තැබිය යුතුය.

3. ප්‍රශ්නවාචි යෙදුමකින් අවසන් වන වාක්‍යයක යෙදෙන කර්තෘ වාචක නාම පදය අනුක්ත ස්වරූපය ගනී.

• ඇයි? කෙසේ ද? කවදාද? මොනවාද? වැනි ප්‍රශ්නවාචී යෙදුම් හා බැඳෙන නාම පද අනුක්ත රූපයෙන් සිටී.

උදා –

මිනිසුන් අවංක නොවන්නේ ඇයි?

අප සාමය ළඟා කර ගන්නේ කවදාද?

4. ඇත , නැත ,හැකි , යුතු , මැනවි ,යෙහෙකි , වටී යන පදයකින් අවසන් වන වාක්‍යයන්හි කර්තෘ වාචක නාම පදය අනුක්ත ස්වරූපයක් ගනී.

උදා –

ගුරුවරුන් ඇතැම් පාඩම් අත්හරිනු ඇත.

සිසුන් පන්තියට පැමිණ ඇත.

5. ඇත,නැත,හැකි,යුතු යන රූප වර නැඟී වාක්‍යක යෙදෙන කල ඊට සම්බන්ධ වන කර්තෘ උක්ත ස්වරූපයක් ගනී.

උදා –

මම එය කියවා ඇත්තෙමි.

තොපි සත්‍යගරුක විය යුත්තහු.

6. තෙමේ, තොමෝ,තුමු පද භාවිතය

• තෙමේ, තොමෝ,තුමු ප්‍රාණවාචී සර්ව නාම උක්ත රූප වේ.
• “තෙමේ” යන්න පුරුෂ ලිංග ඒක වචනයයි.
• “තොමෝ” යන්න ස්ත්‍රී ලිංග ඒක වචනයයි.
• “තෙමේ, තොමෝ,” යන දෙකෙහිම බහු වචනය තුමු වේ.

උදා –

• ඒ තෙමේ ගමට ගියේය.
• ඕ තොමෝ ගමට ගියාය.
• ඔවුහු තුමු ගමට ගියහ.

තම මාතෘ භූමිය කෙරෙහි ඇති ඇල්ම, දේශප්‍රේමිත්වය හා ආදරයයි.

දේශානුරාගී හැඟිම් ඔස්සේ තම ජාත භූමිය පිළිබඳ ඇතිවන ආඩම්බරයයි.

රට වැසියා තුළ දේශභිමානය ජනනය කිරීම.

• රත්නදීප ඡන්ම භූමි      – මහගම සේකර
• පෙර රජ දවස ලංකාව  – එස්. මහින්ද හිමි
• බාලරාමායණය             – ශ්‍රී රාජසේකර
• ලක්බිම වන සැරිය        – මනෝ ප්‍රනාන්දු
• වේලාසන කොක්කු ඇවිත් – ඩබ්ලියු. ඒ. අබේසිංහ

(කිර්ගීස් ජාතික චින්ගීස් අයිත්මානෝව් ලියු – “රාන්නයේ ෂුරව්ලි” කෙටි නවකතාව “The Early Cranes” ඉංග්‍රීසි බසට පරිවර්ථනය විය. එය සිංහලයට පරිවර්ථනය කළේ ඩබ්ලියු. ඒ.අබේසිංහ මහතාය.)

• වෙර වීරිය ඇතත් හිතේ – මඩවල . එස් .රත්නායක

• භාරතයේ විසු ප්‍රකට , පඬිවයෙකු වූ ශ්‍රී රාජසේකරයන් ලියු “බාලරාමායණ”කෘතියෙහි ශ්‍රී ලංකාව උතුම් රටක් ලෙස හැඳින්වීම.
• පර්සියානු ජාතික විලියම් නයිටොන් විසින් 1854 දී රචනා කළ “Forest Line in Ceylon “ කෘතියෙහි ලංකාව වනාන්තර,මුහුදුබඩ,පරිසරය,වාතය හා ජනයා වැනි අප අගය නොකරන බොහෝ දෑ වර්ණනා කර තිබීම.
• කිර්ගීස් ජාතික වින්ග්‍රීස් අයිත්මාතොව් ලියු රාන්නයේ ෂුරවිලි කෙටි නවකතාවේ ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ කෙරෙන රමණීය විවරණයකින් ආරම්භ වේ.
• අහඹු ලෙස ලංකාවට පැමිණ වසර 20 ක් පමණ මෙහි ජිවත් වූ රෝබට් නෝක්ස් විසින් ලියූ Historical Relations of Ceylon කෘතියෙහි ලංකාවේ යහගුණ,ආගම,භෘෂාව,රැකියා ආදිය ගැන මහත් අභිරුචියෙන් විස්තර කර තිබීම.

• සින්ධුපමාන           –   සාගරය හා සමාන
• රිදී වණින්               –   රිදී පාටින්
• දසරජ දමින්           –   දස රාජ ධර්මයෙන් (දානය,සීලය,පරිත්‍යාගය,සෘජුබව,මෘදුබව,තපස,අක්‍රෝධය,අහිංසාව,ක්ෂාන්තිය හා මෛත්‍රීය )
• කුලුණින්                 –   කරුණාවෙන්.
• සව් ඉසුරු               –   සියලු සම්පත්
• උවම්                       –   උපමා
• සුලලිත                   –   ලාලිත්‍ය බැවින් යුතු
• ජනකාන්තභාවය –   ජනයා ඇද ගන්නා බව.

• භාෂාව මාධ්‍ය කොට ගනිමින් සම්පාදනය වන ලිඛිත මෙන්ම අලිඛිත ද සියලු දෑ සාහිත්‍යය වේ.
• වර්තමානයේ එය, කිසියම් වින්දනයක් ආස්වාදයක්, රසයක් ලැබිය හැකි නිර්මාණාත්මක කෘති ලෙස සැලකෙයි.

• ගද්‍ය පද්‍ය
• නවකතා,කෙටිකතා,නාට්‍ය

1. අකීකරු පුත්‍රෙයකුගේ ලෝකය කාව්‍ය සංග්‍රහයෙන් උපුටා ගත් “ සූරියමල“  – පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු
2. සක්වාලිහිණි – (කෙකටියමල්) – මහගම සේකර
3. සුනේත්‍රා – ඩබ්ලියු.ඒ.සිල්වා
4. විජයබා කොල්ලය – ඩබ්ලියු.ඒ.සිල්වා
5. සදා මෙලෙස පුර දෙරණේ – ඒ.වී. සුරවීර

1. කාව්‍ය නිර්මාණයේ දී ලේඛන ව්‍යවහාරයේ යෙදුම් මෙන්ම ව්‍යවහාරගත යෙදුම් මනාව සංයෝග කිරීම.

• උදා –

සුරිය මල අහස්තලේ

සිනාමවන හිමිදිරියේ

“ගල් ගැහුණා

එක පාරට!

මේ පැත්තෙන්

ඒ පැත්තට “

(සුරිය මල)

2. සාමාන්‍ය කාව්‍ය ව්‍යවහාරයේදී භාවිතා නොවන යෙදුම් යොදා ගැනීම.

• උදා –  කාර් – වෑන් – බස් පෙරහැර

3. පැරණි කවි බස්වහර හා ජන කවි වහර ඇසුරෙන් සකස් වූ බස්වහරක් කාව්‍ය නිර්මාණ සඳහා යොදා ගැනීම.

• උදා –

“ඉහළ වෙලේ ඉස්මත්තේ

දිය හබරල මල් ගොල්ලෝ

නීල වරල ළමැඳ හෙලාලා

බිමට නැමී ඔය කවුදෝ

පලා නෙළන්නේ

නීල නුවන් දෑල වරින්

වැස්ස වහින්නේ     “

(සක්වාලිහිණි)

4. වාච්‍යාර්ථ ඉක්මවා ව්‍යංග්‍යාර්ථ ජනනය කෙරෙන ආකාරයට බස හැසිර වීම.
5. භාවික ගුණයට මුල්තැන දීම.

• උදා – රසිකයාගේ භාවයත් ප්‍රබෝධමත් කොට , ඔහු මැනවින් අත්දැකිමට සහභාගී කරවා ගැනීමේ හැකියාවයි.
• උදා – “ පසු දින රාත්‍රියද සැද එළියෙන් ඉතාම ප්‍රසන්න විය.සෑම තැන්හි පැතිර ඉතිර ගිය,සඳ කැලුම් නිසා සීතාවක සඳ ලොවින් ගෙනා සඳ කඩක් මෙන් රිදි පැහැයෙන් බබළන්ට විය. “

6. ධ්වනි පූර්ණ යෙදුම් භාවිතය
7. අවස්ථානෝචිත පරිදි වියත් වහර හා කටවහර සම්මිශ්‍රණය කරමින් නිර්මාණකරණයේ යෙදීම.

• සුසංයෝජනය        –   මැනවින් සංයෝජනය වූ
• කාව්‍යේක්ති            –   කාවයමය,කාව්‍යය සඳහා යොදා ගන්නා
• වාව්‍යර්ථ                 –   මතුපිට අර්ථය
• විස්මයාවහ            –   පුදුම උපදවන
• වාක්කෝෂය          –   වචන සමූහය
• ප්‍රහර්ෂය                 –   අධික සන්තෝෂය
• විස්මයෝත්ඵුල්ලනයනයෙන් – පුදුමයෙන් පිරී ගිය
• සර්වාංගය              –   සියලු ශරීරය
• ගාම්භීරත්වය         –   ගැඹුරු බව
• චින්තන                  –    පෞරාණික
• උක්තීන්                  –   කියමන්
• ධ්වනිපූර්ණ            –   මතුපිට අර්ථට ඉක්මවා සැඟවුණු අර්ථයෙන් පෝෂණය වූ
• අවස්ථෝචිත         –    අවස්ථාවට සුදුසු
• හසළත්වය            –    මැනවින් පුරුදු පුහුණු බව, නිපුණත්වය
• පරිකල්පනය         –    සිතින් මවා ගැනීම.

මහගම සේකර (1924 – 1976 )

සරල සිද්ධියක් හා එක් ප්‍රධාන චරිතයක් අනාවරණය කරන නිර්මාණයක් වීම.

• සියලු සිද්ධි අබිමවා සිටින එක් ප්‍රබල සිද්ධියක්
• ඉස්මතු වී සිටින එක් ප්‍රබල චරිතයක්
• පරිකල්පනය
• කථා වින්‍යාසය
• සියල්ල එකට කැටි වීම.
• සංවිධානත්මකභාවය
• ධාරණවේ ඒකීත්වය

• කම්කරුවන් පිරිසක් පාරක් සකස් කිරීම පිළිබඳ සිද්ධියක් වටා කෙටිකතාව නිර්මාණය වී තිබිම.
• මහේන්ද්‍ර නැමැති ප්‍රධාන චරිතය වටා රචනා වීම.
• පාඨක විශ්වාසය නොබිඳෙන පරිදි සිද්ධි ගලපා තිබීම.
• මතුපිටින් දිවෙන ආස්වාදයට යටින් මනුෂ්‍යත්වය පිළිබඳ පන්ති පරතරය පිළිබඳවත් ගැඹුරු අරුතක් සම්පාදනය වීම.
• කතාවේ සංක්ෂික්තතාව රැකීම සඳහා සංකේත යොදා ගැනීම.                                         උදා – කරත්තයේ බැඳි ගොනා

• කථා වින්‍යාසය       –    කථාව ඉදිරිපත් කිරීමට අනුගමනය කරන ශෛලීය
• ආකස්මිකව            –    හේතුවක් නැතිව
• ප්‍රතිභාව                  –    අපුර්ව වස්තුවක් නිර්මාණය කිරීමේ හැකියාව
• පරිකල්පනය           –    අනුමාන සිතුවිල්ල
• හේතුඵල සම්බන්ධතාව – සිද්ධි එකිනෙක අතර විශ්වාසනීය ගැළපීම.
• ප්‍රතිනිර්මාණය        –    යළි ගොඩනැඟීම.
• පරිශිලනය              –    ඇසුරු කිරීම, හැදෑරීම.
• සතතාභ්‍යාසය       –    නිරන්තරයෙන් අභ්‍යාසයේ යෙදීම.

• සම්පුර්ණ නම – ක්‍රිස්ටෝපර් විලියම් විජේකොන් කන්නන්ගර
• උපත – 1884.10.13 , අම්බලන්ගොඩ රන්දොඹේ ගමෙහි
• විපත – 1969.09.23
• පියා – ඩැනියෙල් විජේකොන් කන්නන්ගර
• මව – එමලී විජේසිංහ
• මුලික අධ්‍යාපනය ලැබුවේ – අම්බලන්ගොඩ රත්දොඹේ වෙස්ලියන් උසස් පාසලේ
• ෆවුන් ඩේෂන් ශිෂ්‍යත්වයෙන් පසු – ගාල්ලේ රිචමන්ඩ් විදුහලට ඇතුළත් විය.
• පස්දෙනෙකුගෙන් යුතු පවුලේ දෙවෙනි දරුවාය.

• රිච්මන්ඩ් විද්‍යාලයේ ත්‍යාග ප්‍රදානෝත්ස්වයේ දී වැඩිම ත්‍යාග ගණනක් දිනා ගැනීම.
• කේම්බ්‍රිජ් සීනියර් විභාගයෙන් හොඳම ශිෂ්‍යයාට ලැබෙන ත්‍යාගය හිමිවීම.
• 1902 දී අංක ගණිතය විෂයෙන් බ්‍රිතාන්‍ය රාජ්‍යයෙන්ම ප්‍රථම ස්ථානය හිමිවීම.
• ක්‍රීඩා , නාට්‍ය ,කථික ආදී විෂය බාහිර ක්‍රියාකාරකම් වලදී විශිෂ්ටතා පෙන්නුම් කිරීම.

• ගුරු වෘත්තියේ නියැලීම.
• 1910 දී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ නීතිඥ සේවාව පිණිස නීතිඥයකු ලෙස කටයුතු කිරීම.
• අමද්‍යප ව්‍යාපාරයේ ක්‍රියාකාරී සාමාජාකයෙකු ලෙස ජාතික නිදහස් ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධ වීම.
• ව්‍යවස්ථාදායක මන්ත්‍රණ සභාවට පිවිස එහි සාමාජිකයෙකු ලෙස කටයුතු කිරිම.
• ලංකා ජාතික සංගමයේ සභාපති ලෙස කටයුතු කිරිම.
• රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාවේ අධ්‍යාපන ඇමතිවරයා ලෙස පත්ව , රජයේ පරිපාලනයට යටත් පොදු අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් පිහිටු වීම.

• සියලුම දරුවන්ට අධ්‍යාපනය නොමිලේ ලබා දීම.
• ග්‍රාමීය පාසල් රාශියක් බිහි කිරීම.
• අධ්‍යාපනය සියලු ගාස්තුවලින් නිදහස් කිරිම.
• ඉංග්‍රීසි පාසල්වල මවුබස භාවිතයටඅනුබල දීම.
• ශාස්ත්‍රිය හා වෘත්තීය විෂය ධාරාවලින් යුත් මධ්‍ය විද්‍යාල රැසක් පිහිටු වීම.
• අධ්‍යාපන චින්තාවලිය තුළ ආහාර නිෂ්පාදනයට උපරිම අවධානයක් යෙදවීම.

• ස්වභාෂා පාසලේ ඉංග්‍රීසි ඉගැන්වීම හා ඉංග්‍රීසි මාධ්‍ය පාසල් හි සිංහල හෝ දෙමළ ඉගැන්වීම අනිවාර්ය කිරීම.
• එක් ඡන්දදායක දිස්ත්‍රික්කයක එක බැගින් මධ්‍ය මහා විද්‍යාල පිහිටුවීම.
• දුප්පත් ශිෂ්‍යයන් සඳහා විශ්ව විද්‍යාලය තෙක් අධ්‍යාපනය ලබා ගැනීමට ආධාර දෙන ශිෂ්‍යත්ව ක්‍රමයක් ආරම්භ කිරිම.
• උපකෘත පාසල්වල ගුරුවරුන්ට සෘජුව වැටුප් ගෙවීම ආරම්භ කිරීම හා විවිධ වූ අධ්‍යාපන පටිපාටිවලට අනුගතව ඉතා කාර්යක්ෂමව ගුරුවරුන් විශාල ප්‍රමාණයක් පුහුණු කිරීම.
• පාසල් දරුවන් සඳහා දිවා ආහාරය සැපයීම.
• පිරිවෙන් අධ්‍යාපනය දියුණු කිරීම.
• පාසල් අධ්‍යාපනයට ගෘහ කර්මාන්ත හා ග්‍රාමීය වෘත්තිය අධයාපන ක්‍රම ඇතුළත් කිරිම.
• වෘත්තිය විෂයන්ට අමතරව ගුරුවරුන්ට සංගීතය,නාට්‍යය හා නැටුම් කලාව ඉගැන්වීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම.

• ශාස්ත්‍රධරත්වය    –   ශාස්ත්‍රය දන්නා බව
• දෘෂ්ටිය                  –   දැක්ම
• ස්වභාෂා               –   සියබස
• ප්‍රවේණි                  –   පරම්පරාගත
• ජාතී හිතෛෂි      –   ජාතියට හිතවත්
• යථාර්ථය              –   සැබෑ අර්ථය
• චින්තාවලිය         –   සිතුවිලි සමුහය
• ජාති මමත්වය     –   මගේ ජාතිය යන හැඟීම.
• කෞෂශල්‍ය         –   කුසලතාව

• කෘතිය       –  ලක්දිව බුදුසමයේ ඉතිහාසය
• කතුවරයා –  වල්පොළ රාහුල හිමි

චීවර, පිණ්ඩපාත,සේනාසන,ගිලන්පස

තිස්සමහාරාමය (පසු කාලක මහාවිහාරය විය) – දෙවනපෑතිස් රජු

ථුපාරාමය

• අභයගිරිය ( ක්‍රි.පූ.1 ශත වර්ෂයේ)
• ජේතවනාරාමය ( ක්‍රි. ව 4 )

• චෛත්‍ය
• ලැඟුම්ගෙය
• ධර්ම දේශනා කිරීම.

සම්පුර්ණ ආරාමයක දොරටුවේ පැන්කළ තබා තිබූ තැනයි.

සිද්ධස්ථානයට පිවිසෙන්නට පෙර වන්දනාකරුවන්ට අත් ධෝවනය කිරීමට, මල් වට්ටියට පැන් ඉසීමට හා පානය කිරිමට

සිද්ධස්ථානයට ඇතුළු වන්නට පෙර වන්දනාකරුවන්ට පා සෝදා ගැනීමට තිබු දිය පිරුණු ගල්දෙණි වේ.

රුවන්වැලිසෑය වැනි ප්‍රධාන දාගැබ් වටා තිබුණු සුදුවැලි අතුළ මළු වේ.

කයියෝරුවකින් (ඇත් පවුරකින් ) වටවූ ගල් ලෑලි අතුරන ලද මළුව වේ.

තුන්මහල් පේසාව වේ.

ඉහළම පේසාවයි.

• පහළම පේසාවේ සෑය වටේම නියමිත පරතරයට අනුව කොටවන ලද අඩි සලකුණු 16 ක් තිබූ තැන
• මේවා සෑයට පැදකුණු කර පසඟ පිහිටු වා වැදිය යුතු තැන් ලෙස සැලකේ.

• චෛත්‍ය වටා ඉදිකරන ලද ගොඩනැගිල්ල

උදා –

ථූපාරාම ථූපඝර

අම්බස්ථාලය ථූපඝර

• සම්බුද්ධ ධාතුන් නිදන් කොට ඇති චෛත්‍යයකට හෝ ප්‍රතිමාවකට හෝ ආසනඝාරයකට බාධාවක් වූ විට
• අත්තක් දිරා ගිය අවස්ථා වල
• දුම්මපකාරී ආදිය අත්තකින් වැස්සීමේදී
• ගසට සුව සේ වැඩිමට පිළියමක් ලෙස
• අත්තක වසන කුරුල්කන් සෑය මත වසුරු හෙළන්නේ නම්

• බෝ ගසේ අතුවලට පහතින් බෝධිය වටා ඉදිකළ ගෙය

උදා –

නිල්ලක්ගම බෝධිඝරය

සීගිරියේ බෝධිඝරය

පිළිම වටා ඉදිකළ ගෙය පටිමාඝාර වේ.

උදා – තිවංක පිළිම ගෙය

• යුගල පද
• රූඪි හෙවත් ඉඟිවැකි
• ප්‍රස්තාව පිරුළු

වාච්‍යාර්ථය මත අමුතු  අර්ථ ආරෝපණය වූ යෙදුම් වේ.

• දෙහි කැපුවා                    –   බැණ වැදුණා
• අත්වැල් බැඳගෙන           –   එකට එක්වීලා
• කණකොකා හඬලනවා –   විනාශය ළං වෙලා
• හය හතර නොදන්න     –   දැනුම් තේරුම් නොමැති
• කරබාගෙන                    –   නිශ්ශබ්දව
• කජු කන්නා සේ             –   ඉතා පහසුවෙන්
• හමස් පෙට්ටියට යෑම    –   ක්‍රියාත්මක නොවී තිබීම.
• කෑලැ නීතිය                   –   බලවතා දුබලතා පෙළිම.
• හුඹස් බිය                      –   අස්ථාන බිය
• මර ඇඳේ                        –   අන්තිම අවස්ථාවේ
• අඟින් කිරි දෙවීම          –   නිශ්ඵල කාර්යයක නිරත වීම.
• පටි කැඩුණා                  –   ගෞරවය කෙළෙසුණා

භාෂාවක සජීව බව, ඕජෝ ගුණය පළ කෙරෙන සාම්ප්‍රදායික යෙදුම්ය.

• වදින්න ගිය දේවාලේ හිසේ මත කඩා වැටීම – පිහිටක් පතා ගිය තැනින් විපතක් සිදු වීම.
• උපන්ගෙයි සිරි බලි ඇරියත් යන්නේ නැතිලු – ඡන්මයෙන් ආ දුර්ගුණ ඉවතලිය නොහැකි බව
• දිකීරිට බළල්ලුත් සාක්ෂිලු – වාසි පැත්තට කවුරුත් හිතවත්ව කතා කිරිම.
• කැලේට පායපු හඳ වගේ – අගයක් නොමැති වීම.
• එපා වාහේට හොඳි බෙදන්නා වගේ – පිළිකුලෙන් හෝ නොසැලකිල්ලෙන් සැලකීම.
• උඩින් මිතුරු යටින් හතුරු – බොරුවව මිතුරුකම් පෙන්වමින් රහසින් හතුරුකම් කිරිම.
• අතු කඩා මොර කන්නා සේ – අය මාර්ග මුළුමනින්ම විනාශ කර දැමීම.
• ඌරෝ කවදාද කහ කෑවේ? – අධමයන්ට උතුම් දෙයක් පලක් නැති බව
• කළුවා මාරපන් ගියා වගේ – අරමුණකින් තොරව වැඩ කිරීම.
• පුංචි අම්මාත් කැවුම් පුංචි කළා වගේ – විශාල බලාපොරොත්තුවක් ඇතිව සිටිය දී ප්‍රතිඵල අල්ප වීම.
• කලකදී වහලු කලකදී රස වෙනවාලු – කලක් සතුරුව සිටි අය පවා පසුව මිතුරන් වන බව
• අලි මදිවට හරක් – එක් කරදරයකය සිට තවත් කරදරයටකට පත් වීම.

• පද දෙවරක් එක ලඟ යෙදී තනි අරුතක් ප්‍රකාශ කරන ඉඩකඩ ,අයවැය වැනි .. යෙදුම්ය.

1. අර්ථයෙන් සමාන යුගල පද

• ගරු නම්බු
• හුරු පුරුදු

2. අර්ථයෙන් අසමාන යුගල පද

• බාල මහලු
• කන කර

3. එක් පදයක අර්ථය පැහැදිලිව නැති නමුත් හය අනෙක් පදයේ අර්ථය ත්‍රීව කිරීමට ඉවහල් වේ.
   • අස්පස්
   • අඟහිඟ
   • ඉඩම් කඩම්

ප්‍රදේශීයකට විශේෂ වූ භාෂා ව්‍යවහාර වේ.

මහාචාර්ය ජේ.බී . දිසානායකගේ සිංහල ජන වහර කෘතියෙන්

පොදු වහර                                 විශේෂ  වහර

• වැටවල්                           –   වැටං
• දොරවල්                         –   දොරං
• ගොඩවල්                       –   ගොඩං
• ඇළවල්                           –   ඇලං
• ළිං                                   –   ළිඳං
• තමාගේ පුතා                –   මා පුතා
• තමාගේ දුව                   –   මා දූ
• තොගේ                          –   තොග
• මහත්තයගෙ                 –   මහත්තයග
• හාමිනේගේ                   –   හාමිනෙග
• බැලුවා                            –   බලව්වා
• කැඩුවා                           –   කඩව්වා
• වැපුරුවා                        –   වපුරව්වා
• විසි කළා                        –   ගහමව්වා
• නිදිකෙරුවා                   –   පුන්නව්වා
• ඉර පැව්වා                      –   ඉර පෑය්යා
• අව්ව පැව්වා                   –   අව්ව පෑය්යා
• දැක්කා                           –   දුටා
• අම්මා පුතුන් දුටු බව     –   අම්මා දුටා පුත්තු
• රෑ වෙලා                         –   රෑවිලා
• මුවාවෙලා                       –   මුවාවිලා
• කරපං                             –   කරප
• බලපං                             –   බලප
• බීපං                                –   බීප
• විසි කරපං                      –   ගහමප
• බුදියගනිං                       –   කුදහප
• වරෙං                               –   වරෙංකොය්
• දුවපං                               –   දුවපංකොය්
• බලපං                              –   බලපංකොය්
• මං එනකම් පලයං          –   මං එද්දිං යාකොය්
• යනතුරු                           –   යද්දිං
• කපනතෙක්                     –   කපද්දිං
• වැස්ස වහිද්දිත්                –   වැස්ස වහින්ටත්
• වැපිරූ බව                        –   වපුරව්වා
• කියන්ඩත්                         –   කියද්දිත්
• බලන්ටත්                          –   බලද්දිත්
• නැතිව                               –   නැතුං
• කැටුව                                –   කැටුං
• නිදාගන්නේ නැතිව ආ යුතු බව- කුහදන්නැතිව වරෙල්ලා
• කවුරුන් කැටුව ගියාද?     –   මොක්කු කැටුං පනං උනේ?
• කවුද දන්නේ ?                   –   කවුද්දං
• නැත්තං                              –   නැට්ටං
• අප්පච්චි හේනට ගියාද?    –  අප්පච්චි හේනට ගියා?
• කොහේද?                          –   කොහා
• මොනවාද?                         –   මොනා
• ඉරිඟු                                   –   ඉගුරු , ඉරුං ගස් , ඉඟුරු කරල්
• පැපොල්                              –   අඹ
• කිරි අල                               –   කොකිස්
• කුරුල්ලා                             –   සකලයා
• කුරුල්ලන් පැන්නීම           –   සකලයෝ අඹනවා
• පොල් ලෙල්ල                      –   පොල් කටුව, පොල් පොත්ත
• පොල් ලෙලි ගහනවා         –   ඔයනවා.

මෙම ජනවහර මොනරාගල ජනවහර වේ.

• තාත්තා – අප්පච්චි , අප්පුච්චා (උඩරට)
• අම්මා – අම්මණ්ඩි (දකුණු පළාතේ )
• ආච්චි , සීයා – සීයා , ආච්චි ( කොළඹ ආසන්න ප්‍රදේශවල)
• සීයා – කිරි අත්තා, කිරි අප්පා , ආත්තා ,අත්තප්පා,ලොකු අත්තා (කොළඹින් ඈත ප්‍රදේශවල)
• ආච්චි – කිරි අම්මා, අත්තම්මා,හීන් අත්තා (කොළඹින් ඈත ප්‍රදේශවල)
• සීයා – මුත්තා ( දකුණු පළාතේ)
• පියාගේ වැඩිමහල් සහෝදරයා – ලොකු තාත්තා,ලොකු අප්පච්චි,බක්කප්පච්චි
• පියාගේ බාල සහෝදරයා – බාප්පා , කුඩප්පා,කුඩප්පච්චි,බාප්පොච්චි
• මවගේ වැඩිමහල් සහෝදරිය – ලොකු අම්මා,බක්කම්මා,මහම්මා
• මවගේ බාල සහෝදරිය – පුංචි අම්මා , කුඩාම්මා
• මාමා, මාමණ්ඩි – මාමණ්ඩි, අම්මාණ්ඩි
• නැන්දා -අම්මණ්ඩි

1. උඩරට ජනවහර

• බීවා                –   බුන්නා
• හිටියා            –   හිට්ටා
• බැලුවා           –   බලව්වා
• හිතුවා           –   හිතව්වා
• වැපිරුවා       –   වපුරව්වා
• එන්න            –   එන්ට
• වාඩිවෙන්න  –   වාඩිවෙන්ට
• බොන්න       –   බොන්ට
• කන්න          –   කන්ට

2. දකුණු පළාත

• දැම්මා        –   දෑවා
• කරපං       – කරහං
• කියපං       –   කියහං
• කරපල්ලා  –   කරහල්ලා
• බලපල්ලා  –   බලහල්ලා
• කියපල්ලා –   කියහල්ලා

නාම පදයක මුල් ස්වරූපය නාම ප්‍රකෘතිය වේ.

1. දී ඇති නාම පදය විශේෂණ පදයක් ලෙස සැකසීම.

උදා – මිනිසා

මිනිස් (විශේෂණ පදය) + ඇස් ( විශේෂ්‍ය පදය)

2. මෙහි විශේෂ්‍ය පදය ඉවත් කරන්න.

මිනිස් ඇස් =    මිනිස්

3. එවිව නාම ප්‍රකෘතිය ලැබේ.

මිනිසා යන පදයේ නාමප්‍රකෘතිය හා ප්‍රත්‍ය වෙන්කළ විට පහත පරිදිය.

• මිනිස් + ආ = මිනිසා

(නාම ප්‍රකෘතිය) + ප්‍රත්‍ය = නාමපදය

මෙහිදී , අප්‍රාණවාචී නාමපදය බහුවචනයට හැරවීමෙන් නාම ප්‍රකෘතිය ලැබේ.

උදා –

• පුටුව – පුටු
• මේසය – මේස
• පොත – පොත්

ක්‍රියා පදයක මුල් ස්වරූපයක් ධාතු ප්‍රකෘතිය වේ.

1. ක්‍රියාව මිශ්‍ර ක්‍රියාවක් බවට හැරවීමෙන් ධාතු ප්‍රකෘතිය සෑදිය හැක.

උදා – නටයි.

නට මින් =  නට

නට නටා = නට

ගය ගයා = ගය

ගය මින් = ගය

2. ක්‍රියාව ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියාවක් බවට හරහා එහි “වයි” ඉවත් කිරිම.

උදා – නටයි.

නටවයි = නට

කරවයි = කර

අවසාන ක්‍රියාවට පෙර කරනු ලබන ක්‍රියා පූර්ව ක්‍රියා වේ.

• උදා – කා , බී , හැඳ , බැස

අවසාන ක්‍රියාවට සමගාමීව සිදු කරනු ලබන ක්‍රියා මිශ්‍ර ක්‍රියා වේ.

• උදා – කකා ,නටමින්, ගයමින්,ගය ගයා

වෙනත් අයකු ලවා කරවන ක්‍රියා ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියාවේ.

• උදා – කරවයි , නටවයි

වෙනත් අයෙකුට කරන කිසියම් විධානයක් ,ඉල්ලීමක් හැඟවෙන ක්‍රියා විධි ක්‍රියා වේ.

• උදා – කන්න , බොන්න , බලනු

කිසියම් ප්‍රාර්ථනාවක් හැඟවෙන ක්‍රියා පද වේ.

• උදා – දිනේ වා! , ලැබේවා! , වැනසේවා!

1. කාලාර්ථයේ අසම්භාව්‍ය ක්‍රියා
2. අනියමාර්ථයේ අසම්භාව්‍ය ක්‍රියා

යම් කිසි ක්‍රියාවක් සිදුවන අවස්ථාවේ  සිදුවන වෙනත් ක්‍රියා වේ. මෙහිදී කාලය පිළිබඳ හැඟවේ.

• උදා – කද්දී , බලද්දී , නටද්දී

යම් කිසි ක්‍රියාවක් සිදු වීමට බලපාන අනෙක් ක්‍රියා වේ. එහි අවිනිශ්චිත බවක් හැඟවේ.

• උදා – කෑවොත් , බීවොත් , බැලුවොත්

කථා කිරීමේදී මුවින් නිකුත්වන ශබ්ද ලියා දක්වන දෘෂ්ටිගෝචර සංකේත වේ.

• සිංහල හෝඩිය
• සිංහල වර්ණමාලාව

• මුළු අක්ෂර ගණන 60 කි.

1. ස්වර

අ      ආ     ඇ     ඈ     ඉ    ඊ

උ     ඌ     ඍ    ඎ    ඏ   ඐ

එ      ඒ     ඓ    ඔ      ඕ   ඖ

2. ව්‍යඤ්ජන

(අ)ං   (අ)ඃ

ක , ඛ , ග , ඝ , ඞ

ච , ඡ , ජ ,ඣ , ඤ

ට , ඨ , ඩ , ඪ ,  ණ

ප , ඵ , බ , භ , ම

ය , ර , ල , ව

ශ , ෂ , ස , හ , ළ ,ෆ

• ස්වර          –   18
• ව්‍යඤ්ජන  –   42

වෙනත් ශබ්දයක උපකාරයකින් තොරව තනිව උච්චාරණය කළ හැකි අකුරු ස්වර වේ.

18 කි.

• (ලුහු ස්වර , හ්‍රස්ව ස්වර )
• අ , ඇ , ඉ , උ , ඍ , ඏ , එ , ඔ

• (දික් ස්වර , ගුරු ස්වර )
• 10 යි.
• ආ , ඈ , ඊ , ඌ , ඎ ,ඐ , ඒ , ඕ

ස්වර ගණනයට අයත් නොවූ අකුරු ව්‍යඤ්ජන අක්ෂර වේ. මේවා තනිව උච්චාරණය කළ නොහැක. ඒ සඳහා ස්වරයක් සමඟ එකතු කර උච්චාරණය කළ යුතුය.

උදා –

ම් + අ = ම

ය් + අ  = ය

25 කි.

• ක වර්ගය –  ක , ඛ , ග , ඝ , ඞ
• ච වර්ගය  –  ච , ඡ , ජ ,ඣ , ඤ
• ට වර්ගය  –  ට , ඨ , ඩ , ඪ ,  ණ
• ත වර්ගය –  ත , ථ , ද , ධ ,  න
• ප වර්ගය –   ප , ඵ , බ , භ , ම

• උච්චාරණයේදී අඩු ප්‍රාණයකින් ශබ්ද කෙරෙන අකුරු අල්පප්‍රාණ අක්ෂර වේ.
• මේවා 10 කි.
• ක , ච , ට , ත , ප
• ග , ජ , ඩ , ද , බ

• ක – ලේකම්
• ච – චන්ද්‍රයා
• ට – ශිෂ්ට
• ත – සමස්ත
• ප – පවර
• ග – සංයෝග
• ජ – විජය
• ඩ – දඩය
• ද – මර්දනය
• බ – අර්බුදය

• උච්චාරණයේදී වැඩි ප්‍රාණයකින් ශබ්ද කෙරෙන අකුරු මහාප්‍රාණ අක්ෂර වේ.
• මේවා 10 කි.
• ඛ , ඡ , ඨ , ථ , ඵ
• ඝ , ඣ , ඪ , ධ , භ

• ඛ – ලේඛන
• ඡ – ඡන්දය
• ඨ – කුෂ්ඨ
• ථ – මාර්ගස්ථ
• ඵ – නිෂ්ඵල
• ඝ – අනර්ඝ
• ඣ – බොජ්ඣජංග
• ධ – වර්ධනය
• භ – ප්‍රභේද

• නාසික්‍ය අක්ෂර
• අනුනාසික අක්ෂර

ඞ , ඤ , ණ , න , ම

• මඞගල     –  මංගල
• ලඞකාව   –  ලංකාව
• වඤ්චාව   –  වංචාව

• අර්ධානුනාසික්‍ය අක්ෂර
• ඟ , ඦ ,ඬ ,ඳ , ඹ

ය , ර , ල ,ව

අර්ධ ස්වර

• ඉ , ඍ ,ඏ හා උ යන ස්වරවලට අනූරූප වන හෙයින් මේ අක්ෂර අර්ධ ස්වර ලෙස හැඳින්වේ.

ය – (ය්) – ඉ

ර – (ර්) – ඍ

ල -(ල්) – ඏ

ව -(ව්) – උ

• සන්ධි වලදී “ඉ” ස්වරය වෙනුවට “ය” ව්‍යඤ්ජනය ආදේශ වීම.

නීති + අනුකූල

නීත් + ඉ + අනුකූල

නීත් + ය + අනුකූල

නීත්‍යනුකූල

• උස් ස්වර වෙනුවට “ව්” ව්‍යඤ්ජනය ආදේශ වීම.

බහු + අර්ථ

බහ් + උ + අර්ථ

බහ් + ව් + අර්ථ

බහ්වර්ථ

• උච්චාරණයේදී මුඛයෙන් වායු ධාරාව උණුසුම් නිකුත් වන ශබ්ද සංකේතවත් කරන අක්ෂර ඌෂ්මාක්ෂර වේ.
• (අ)ං , ශ , ෂ , ස , හ , ෆ

ඝර්ප අක්ෂර

(අ)ං

(අ)ඃ

• ක , ඛ , ශ
• ච , ඡ ,  ෂ
• ට , ඨ , ස
• ත , ථ , (අ)ඃ
• ප , ඵ , ෆ

ග  ඝ  ඞ  ඟ  (අ)ං  හ

ජ  ඣ  ඤ  ඦ  ය  ළ

ඩ  ඪ  ණ  ඬ  ර

ද   ධ  න  ඳ  ල

බ  භ  ම  ඹ   ව

• සියලුම ස්වර අකුරුද ඝෝෂ අක්ෂර වලට ඇතුළත්ය.

• කණ්ඨජ   –  අ , ආ , ක ,ඛ ,ග , ඝ ,ඞ ,ඟ , හ , (අ)ඃ
• තාලුජ      –  ඉ , ඊ , ච , ඡ , ජ , ඣ , ඤ ,ඦ , ය , ශ
• මුර්ධජ     –  ඍ , ඎ , ට , ඨ , ඩ , ඪ ,ණ ,ඬ ,ර ,ෂ , ළ
• දන්තජ    –  ත , ථ ,ද ,ධ , ඳ , ල , ස
• ඕෂ්ඨජ    –  උ , ඌ , ප , ඵ , බ , භ , ම , ඹ , ව , ෆ

ආචාර්ය ආනන්ද ගුරුගේ මහතා

• කෘතිය              –   හෙළදිව අතීත ප්‍රතිරාවය
• පරිවර්තකයා   –   අභය හේවාවසම්

දේවානම්පියතිස්ස රජුගේ කනිටු සොහොයුරා වූ උත්තිය රජු විසින් මිහිඳු මා හිමිගේ ආදාහන උත්සවයේදී උන්වහන්සේගේ ගුණ කථනයක් සේ ලියැවුණු කල්පිත රචනයකි.

ක්‍රි.පු. තෙවන සියවසේ දී

මහාතිත්ථ ඇමති

මඟුලැතු විසින් අදින ලද රන් නඟුලක ආධාරයෙන්

• බෝධීන් වහන්සේ
• මහා ස්තූපය
• මෙහෙණවර ආරාම
• දානශාලා

• මිහිඳු හිමි ඇතුළු සයදෙනාම සහ මෙරට පැවිදි බිමට ඇතුළු වු 54 දෙනමක් උන්වහන්සේගේ ඉල්ලීම පරිදි මිහින්තලාවේ ගල්ගුහා එළිපෙහෙළි කර සැකසු ලෙන් විහාර සංකීර්ණයයි.

• ධර්මය ඉගැන්වීම.
• අර්ථ විවරණය කිරිම.
• සාහිත්‍ය කටයුතු ආදියයි.

• සංඝමිත්තා තෙරණින් වහන්සේ සමඟ 18 කුලකය ශිල්පීන් මෙරටට පැමිණීම.
• උදාහරණ – උගත්තු,වෙළෙන්ඳාන්,කලාකරුවන්,තාක්ෂණික නිලධාරීන්

• බුහුමන්            –    ගෞරවය
• සෝබර            –    දුක්බර
• පෙළහර           –   ප්‍රතිහාර්යය
• මිස්සකපව්ව    –   මිහින්තලය
• ද්වාරය             –   දොරටුව
• සම්ප්‍රාප්තිය     –   පැමිණිම
• අපේක්ෂාව      –   බලාපොරෙත්තුව
• සුක්ෂම            –   සියුම්
• වස්සානය        –   වර්ෂා කාලය

ත්‍රිවිධ රත්නයේ ගුණ පිළිබඳ අවබෝධයෙන් ඒ පිළිබඳ ඇතිකරගන්නා ශ්‍රද්ධාව

බුද්ධ ධර්ම මාර්ග පිළිබඳ සන්සන්දනාත්මකව ඇති කරගන්නා ආගමික විශ්වාසය

සත්‍ය්‍ය අවබෝධ කිරිම හා ප්‍රඥාවෙන් ත්‍රිලක්ෂණයේ විනිවිද දැකිම.

කරුණු නොදැන පදනමකින් තොරව ඇති කරගන්නා ශ්‍රද්ධාව

කරුණු දැන බුද්ධියෙන් ඇති කරගන්නා ශ්‍රද්ධාව

ආකාරවතී ශ්‍රද්ධාව තුලින්

බ්‍රහ්මායු නම් තරුණ බමුණෙකුට

• දස සක්විතිවත්
• සප්ත අපරහානීය ධර්ම
• සතර සංග්‍රහ වස්තු
• සතර අගතියෙන් තොර වීම.

දීඝ නිකායේ චක්කවත්තී සීහනාද සුත්‍රය

දල්හනේමි

සප්තරත්නය

1. ඔබගේ අඹු දරුවන් ඇතුළු රජ පවුලේ පිරිසට ධාර්මිකව රැකවරණය සැලසීම.
2. රාජය සේවයේ නියුතු විවිධ තනතුරු දරන ක්ෂත්‍රීය පිරිසට ධාර්මිකව රැකවරණය සැලසීම.
3. රට රකින බල සෙනඟට ධාර්මිකව රැකවරණය සැලසීම.
4. කෘෂි කර්මාන්තය ආදී නිෂ්පාදන කටයුතුවල නිරත වන බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතීන්ට ධාර්මිකව රැකවරණය සැලසීම.
5. කුඩා ගම්මානවල වැසියන්ට හා ජනපදවාසීන්ට ධාර්මිකව රැකවරණය සැලසීම.
6. ජනතාවගේ සාදාචාර සංවර්ධනයට මඟ පෙන්වන ශ්‍රමණ බ්‍රාහ්මණ පිරිස්වලට ධාර්මිකව රැකවරණය සැලසීම.
7. තිරිසනුන්ට හා පක්ෂින්ට ධාර්මිකව රැකවරණය සැලසීම.
8. රටේ අධාර්මික ක්‍රියා ඇති නොවන අයුරින් කටයුතු කිරිම.
9. දිළිඳු ජනයාට ධනය දීම.
10. සිල්වත්,ගුණවත්,වියත්,මහණ බමුණන්ගේ අවවාද අනුශාසනා ලබා ගනිමින් රට පාලනය කිරීම.

1. ධාර්මික රාජ්‍ය පාලනය
2. මිනිස්, තිරිසන් ආදී සෑම කොටසකයට ආරක්ෂාව ලබා දීම.
3. නීතිය ක්‍රියාත්මක කරමින් නීති වීරෝධී අධාර්මික ක්‍රියා වැළැක්වීම.
4. සුදුසු පුද්ගලයන්ගේ උපදෙස් ලබා ගැනීම.

1. නිතර නිතර රැස් වීම.
2. සමගිව රැස් වී , සමගිව සාකච්ඡා ‍කොට, සමගිව විසිර යාම.
3. පෙර නොපැනවූ නීති , නොපැනවීම හා පවත්නා ලද නීති කඩ නොකොට ආරක්ෂා කිරීම.
4. වැඩිහිටියන්ට හා ඔවුන්ගේ අදහස් වලට ගරු කිරිම.
5. කාන්තාවන්ට ආරක්ෂාව සැලසීම.
6. වජ්ජි රාජ්‍යය ඇතුළත හා පිටතට පුජනීය ස්ථාන ආරක්ෂා කිරිම හා කඩ නොකොට පුද සිරිත් පැවැත්වීම.
7. තම රාජ්‍යයට පැමිණි හා පැමිණෙන පුජනීය උතුමන්ට පහසුකම් සැලසීම.

1. රාජාණ්ඩු පාලනය
2. සමුහාණ්ඩු පාලනය

වජ්ජි රජ දරුවන්

1. රාජ්‍ය පාලකයින් සමගිව ක්‍රියා කිරිම.
2. නීතිය නිසි ලෙස ආරක්ෂා නොවීම.
3. කාන්තාවන්ට ආරක්ෂාව සැලසීම.
4. පූජනීය ස්ථාන ආරක්ෂා කරමින් එම උතුමන්ට පහසුකම් සැලසීම.

දානය,ප්‍රිය වචනය,අර්ථ චර්යාව,සමානත්මතාව

• ගොවිතැන් කිරීමට අවශ්‍ය ප්‍රාග්ධනය සැපයීම.
• වෙළඳාමේ යෙදෙන අයට වෙළඳපල හා ප්‍රාග්ධනය සැපයිම.
• රාජ්‍ය සේවකයන් ට වැටුප්,ආහාරපාන සැපයීම.

නන්දිවිසාල ජාතකය

• පාලකයා ප්‍රජාවට සත්‍ය ප්‍රකාශ කළ යුතුය.
• ප්‍රජාව භේද කිරිමෙන් වැළකිය යුතුය.
• අර්ථවත් දේ ප්‍රකාශ කළ යුතුය.
• මිත්‍රශීලි ප්‍රියමනාප පාලනයක් ගෙන යා යුතුය.

මෙත්තා,කරුණා ,මුදිතා , උපේක්ෂා

ඡන්දය,ද්වේෂ,මෝහ,භය

කැමැත්ත වේ.

විරුද්ධවාදී වීම.

මුලාවට පත්වීම.

• බිම්බිසාර රජු
• කොසොල් රජු
• වජ්ජි හා මල්ල රජ දරුවන්

අනුරාධපුර රාජධානිය

අටුවා හා  වංශ කතාවල

සීහලට්ඨ කථා හෙවත් හෙළ අටුවා

සීගිරි කැටපත් පවුර

සියබස්ලකර, සිඛ වළඳ හා සිඛ වළඳ විනිස,ධම්පියා අටුවා ගැටපදය

1. අමාවතුර – ගුරුළුගෝමී පඬිතුමා

( බුදුරජාණන්වහන්සේගේ පුරිස දම්ම සාරථි ගුණය පිළිබඳ සදහන් වේ.)

2. ධර්මප්‍රදීපිකාව – ගුරුළුගෝමී පඬිතුමා

( බෝධින් වහන්සේ වටා ගෙතුණු කතා වලින් සංගෘහිත වේ.)

3. බුත්සරණ – විද්‍යා චක්‍රවර්තී නම් පඬිතුමා

( නව අරහාදී බුදුගුණ වර්ණනාව පිළිබඳ දැක්වේ.)

4. මුවදෙව්දාවත – මඛා දේව ජාතකය ගැන දැක්වේ. කර්තෘ අඥාතය.
5. සසදාවත – සස ජාතකය ගැන දැක්වේ. කර්තෘ අඥාතය.

1. පුජාවලිය – මයුරපාද පිරිවෙන්පති බුද්ධපුත්‍ර හිමිපාණෝ

( නව අරහාදී බුදුගුණ වල අරහං ගුණය පිළිබඳ දැක්වේ.)

2. සද්ධර්මරත්නාවලිය – ධර්මසේන හිමි
3. දහම් සරණ – කර්තෘ අවිනිශ්චිතය

( ධම්මානුස්සතිය පදනම් කොට ගෙන රචනා වී ඇත.)

4. සඟ සරණ – කර්තෘ අවිනිශ්චිතය.

(සඟ සරණ පදනම් කොට ගෙන රචනා වී ඇත.)

5. කව් සිළුමිණ – දෙවන පැරකුම්බා රජු

( කුස ජාතකය පදනම් කොට ගෙන රචනා වී ඇත.)

• පැරණි යුගවල ආර්ථික,සාමාජිය,දේශපාලන තොරතුරු හා ඉතිහාසගත කරුණු පිළිබඳ ව දැනුම ලබා ගත හැක.
• පැරණි කෘතිවල පවතින භාෂා පිළිබඳ හෑදැරීමට හැකියාව ලැබීම.
• රස වින්දනය වර්ධනය කර ගත හැක.

මිහිදුමහ රහතන් වහන්සේ

බුදුදහම ආරක්ෂා කර ගනිමින් ඉදිරියට පවත්වාගෙන යාම සඳහා

• ස්තූපය
• බෝධි වෘක්ෂය
• බුද්ධ ප්‍රතිමාව

අටලොස් කුලයක්

චෛතය,වෙහෙර,සෑය,දා ගැබ,ථුපය,චේතිය

බුදුරජාණන්වහන්සේගේ ශාරීරික චෛත්‍යය

බුදු,පසේ බුදු,මහ රහතන් යන උතුමන්ගේ ධාතු හා විවිධ පුජා වස්තු

ථුපාරාමය

• දෙවන පෑතිස් රජු
• බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දකුණු අකු ධාතුන් වහන්සේ

1. ඝණ්ටාකාර – ඝන්ඨාරයක හැඩය ඇති
2. ඝටාකාර – කළයක හැඩය ඇති
3. බුබ්බුලාකාර – දිය බුබුලක හැඩය
4. ධාන්‍යාකාර -ධාන්‍ය ගොඩක හැඩය ඇති
5. පද්මාකාර – පියුමක හෙවත් නෙළුමක හැඩය
6. ආමලකාකාර – නෙල්ලි ගෙඩිය හැඩය

• ඝන්ඨාකාර හැඩය – ථුපාරාමය,මහියංගණය
• බුබ්බුලාකාර හැඩය – රුවන්වැලි මහසෑය, අභයගිරිය
• ධාන්‍යාකාර හැඩය – කැළණි රජ මහ විහාර ස්තූපය

1. තුන් මහල් පේසාව
2. ගර්භය
3. හතරැස් කොටුව
4. කොත් කැරැල්ල
5. චූඩාමානික්‍යය

ස්තූපය සඳහා ඉදි වූ වෘත්තාකාර පියස්සක් සහිත ගෘහය

• ථුපාරාමය,අම්බස්තලය,ලංකාරාමය‍
• අනුරාධපුර පිහිටි ස්තූප වටා ඇති ගල් කණු පොළොන්නරුවේ හා මැදිරිගිරිය වටදාගෙවල්

ස්තූපවල ගර්භයට සම්බන්ධ සිව් දිසාවට මුහුණලා තනන ලද අලංකාර තොරණ වාහල්කඩයි.

හංස රුප ,වාමන රුප, ඇත් හිස් හා ‍බොරදම්

මිහින්තලේ කණ්ඨක චෛත්‍යයහි නැගෙනහිර වාහල්කඩ

බෝධින් වහන්සේ වටා නිමවන ලද පටු පියස්ස සහිත මණ්ඩපය බෝධිඝර වේ.

• අනුරාධපුර ජය ශ්‍රී මහ බෝධින් වහන්සේ වටා පිහිටි බෝධිඝරය.

බෞද්ධ විහාරස්ථානයකයට හෝ යම් කිසි ගොඩනැගිල්ලකට පිවිසිමට සඳකඬපහණට පා තැබු විට ඊළඟට පියවර තබන්නේ පියගැටපෙළටයි.

වාමන රූප , පලාපෙති කැටයම්

පියගැටපෙළක ආරම්භයේ දක්නට ලැබෙන අර්ධකාවාකාර ගල් පුවරුව සඳකඬපහණයි.

අඩ්ඪචන්දපාසාණ

අනුරාධපුරයේ බිසෝ මාළිගය අසල‍

• මල් ලියකම් (නෙළුම්)
• සත්ත්ව රුප ( ඇත්,අස්,සිංහ,ගව,හංස )
• පලාපෙති මෝස්තරය

• ගව රුපය
• කලා නිර්මාණවලට හින්දු ආභාසය එකතු වී ඇති නිසා

විහාර මන්දිරයක හෝ රාජකීය ගොඩනැගිල්ලක දොරටු අලංකාර කරන අර්ධ කවාකාර මුදුන් සහිත ගල් පුවරු දෙක මුරගල් වේ.

• පුන්කලස,බහිරව රූප,වාමන රුප,පෙනය,නයි පෙණ මාලාව
• අභයගිරියට අයත් රත්නප්‍රසාදය නැමැති ගොඩනැගිල්ල

මුරගලට පිටුපසින් පියගැට පෙළ දෙපස කැටයම් සහිතව හෝ රහිතව අත්වැලක් ලෙස දිගැටිව ඇති ගල් පුවරුව කොරවක් ගල් වේ.

• මකර මුඛයකින් නිකුත්වන ලියවැලක්, වෘත්තාකාර දඟර, සත්ත්ව රුප ( හස්ති,සිංහ,නාග)
• වාමන රුප

• මුරගලට පිටුපසින් පියගැට පෙළ දෙපස කැටයම් සහිතව හෝ රහිතව අත්වැලක් ලෙස දිගැටිව ඇති ගල් පුවරුව කොරවක් ගල් වේ.

• මකර මුඛයකින් නිකුත්වන ලියවැලක්, වෘත්තාකාර දඟර, සත්ත්ව රුප  (හස්ති,සිංහ,නාග)
• වාමන රුප

සීගිරිය හා හිඳගල

ඉන්දියාවේ අජන්තා සිතුවම් වලට

• මහියංගණය
• දිඹුලාගල ලෙන්
• තිවංක පිළිම ගෙය

බෝධිසත්ව චරිතයේ හා බුද්ධ චරිතයේ විවිධ අවස්ථා

තිවංක පිළිමගෙයහි

• ජාතක කථා ( සස,වෙස්සන්තර,සාම )
• බුදුන් වහන්සේ දෙව්ලොව සිට සංකස්සපුරයට වැඩම කිරිම.

• වන්දනාමානයට යන අවස්ථා වල පැරණි ගඩොල් බැමි මත ඇවිද යාමෙන් වැළකිම.
• එම ස්ථානවල ඇති චිත්‍ර,කැටයම්, ආදිය විනාශ නොකිරිම,කුරුටු ගෑමෙන් සිරිමෙන් වැළකිම.
• මෙම ස්ථානවල ප්‍රසිද්ධ කොට ඇති උපදෙස් ප්‍රචාරණයන් අනුව ක්‍රියා කිරිම.

බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද ධර්මය හා පනවන ලද විනය භික්ෂුන්වහන්සේලා එක් වී සඡ්ඣායනා කිරිම.

ශාසනාභිවෘද්ධිකාමී මහ තෙරවරුන් විසින් බුද්ධ වචනය ඒකරාශි කොට , වැරදි අදහස් ඇත්නම් ඒවා නිවැරදි කොට ඇතිවන ගැටලු විනයට අනුව විසඳමින් ,ශාසන ශෝධනයක් ඇති කරලීම අරමුණු කොට සිදු කරන ක්‍රියාවලියකි.

• සංගායනා හයකි.

1. පළමු සංගායනාව -( බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් තෙමසකට පසු ,මගධ රජගහ නුවර දී )
2. දෙවන සංගායනාව -( බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් වසර 100 කට පසු ,විශාලා මහනුවර දී)
3. තුන්වන සංගායනාව -( බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් වසර 236 කට පසු , පැළලුප් නුවර දී)
4. හතරවන සංගායනාව -( ක්‍රි.පු 1 සියවසේ , අලුවිහාරයේදී)
5. පස්වන හා හයවන සංගායනාව – ( මියන්මර් හි- බුරුමය)

• අලුවිහාර සංගීතිය
• පුස්තකාරූඪ සංගීතිය

බුද්ධ පරිනිර්වාණයේ පටන් ශාසන මාමක භාණක තෙරවරුන් විසින් මුඛ පරම්පරාවෙන් පවත්වාගෙන ආ ත්‍රිපිඨකය ග්‍රන්ථාරූඪ කිරිම.

1. දෙවන වරට බලයට පත් වළගම්බා රජු ප්‍රතිඋපකාර වශයෙන් අභයගිරිය විහාරය කරවා පුජා කිරිම නිසා නිර්මාණය වූ ශාසනික අර්බුදය
2. වළගම්බා රජ්‍ය සමයේ ඇති වූ බැමිණීතියා නම් සාගතය
3. දිර්ඝකාලින යුධ වාතාවරණයක් පැවතිම නිසා බුදු දහමේ චිරස්ථියට හානියට ලක්වීම.
4. භික්ෂුන් වහන්සේලාගේ ශාසනින පිළිවෙත් පිරිහි යාම.
5. ග්‍රන්ථ ධුරය හා විදර්ශනා ධුරය වඩන භික්ෂුන් ලෙස කොටස් දෙකකට බෙදිම.
6. ධර්මය ඇසිමට, පර්යේෂණ කිරිමට,ඉගෙනීමට කැමති පිරිසක් බිහි වී තිබීම.

කුපික්කල මහා තිස්ස හිමියන්ට

• ත්‍රිපිටකය කට පාඩමෙන් පවත්වා ගෙන ආ භික්ෂුන් වහන්සේලා පිරිසක් අධික ආහාර අහේනිය හමුවේ මරණයට පත් විය.
• භික්ෂුන් වහන්සේලා පිරිසක් ඉන්දියාවට වැඩම කොට ජිවිතය රැක ගැනීම.
• හාමතේ මියයත් ලක්දිව හැර යාමට අකමැති පිරිස මහාවැලි ගඟේ‘ වැලි තලාවේ වැතිර ත්‍රිපිටකය පාඩම් කලේය.

• සත් ද්‍රවිඩයෝ
• දාහතර වසරක්

1. ත්‍රිපිටකය කට පාඩමෙන් පවත්වාගෙන යාමෙන් එහි කිසියම් විකෘතිතාවයක් ඇති වීමට තිබු ඉඩකඩ මග හැරී යාම.
2. භික්ෂුන්වහන්සේ නිකායාන්තර වශයෙන් බෙදී විවිධ මතවාදයන්හි පිහිටා ධර්මය විවිරණය කිරිම තුලින් ථේරවාද බුදුදහම විෂයෙහි එල්ල වීමට තිබු අභියෝග අවම විම.
3. ථෙරවාදී බුදුදහම අභාගයට යන අවස්ථා වලදී නැවත එය ස්ථාපනය කිරිමට මෙම ධර්ම ග්‍රන්ථ උපයෝගි විම.
4. ලෝකයේ වෙනත් රටවල බුදුදහම අභාගයට ගිය අවස්ථාවලදී නැවත එය ස්ථාපනය කිරිමට සුරක්ෂිතව පැවති මෙම ධර්ම ග්‍රන්ථ උපයෝගි විම.
5. බුදුදහම ව්‍යාප්ත නොවු බටහිර රටවලට බුදුදහම ව්‍යාප්ත වීමේදී ඒම දැනුම බෙදා ගැනිමට මෙම ධර්ම ග්‍රන්ථ උපකාරි වේ.

කණිෂ්ක රජතුමා

ව්‍ය.ව.120-162

සර්වාස්තිවාදී සංගායනාව

1. සංඝ සමාජය නිකාය වශයෙන් බෙදි ඒ ඒ නිකාය විසින් විවිධාකාරයෙන් බුදුදහම අර්ථ දැක්වීම.
2. ත්‍රිපිටක පොත්පත් එක්රැස් කිරිම හා සර්වාස්තිවාදී ධර්මයට අනුව සම්පාදනය කිරිමේ අවශ්‍යතාවය

වසුමිත්‍ර හිමියෝ

1. සුත්‍ර,විනය,අභිධර්මය යන ත්‍රිපිටකය විභාෂා නම් සර්වාස්තිවාදි අටුවා ග්‍රන්ථ සම්පාදනය වීම.
2. අටුවා ග්‍රන්ථ තඹපත් ඉරුවල ලියවා සෙල්මුවා මංජුසාවල බහා ස්තූපයක තැන්පත් කරමින් ඒවායේ සුරක්ෂිතාවය තහවුරු කිරිම.
3. පාලියෙන් පැවති ත්‍රිපිටකය බුද්ධ ධර්මය, සංස්කෘත භාෂාවලට පරිවර්ථනය වීම.
4. විසිරි පැවති ගුරුකුල එක නිකායක්  යටතට පත්වී මහායාන සම්ප්‍රදාය ආරම්භ වීම.
5. මධ්‍ය ආසියාවේ ධර්ම ප්‍රචාරයට ධර්ම දූත පිරිස් යෙදවීම.

• සමාජය තුළ ඇතිවන ඕනෑම ගැටලුවකදී සාකච්ඡා මාර්ගයෙන් විසඳුම් ලබා ගැනීමට හැකි බව
• සුරක්ෂිත කල යුතු දෑ නිසි අවස්ථාවන්හි සුරක්ෂිත කිරිමට පෙළඹිම තුලින් පසු කාලීනව ඇතිවන බොහෝ ගැටලු අවම කරගත හැක.

සියලු සත්ත්වයෝ ආහාරයෙන් ජිවත් වෙති.

ආයුෂ,වර්ණය,සැප,බලය,ප්‍රඥාව

කෙසොල් රජතුමා

දෝණපාක සුත්‍රය

මම සිහි නුවණින් යුතුව පිණ්ඩපාතය පරිහරණය කරමි. මා මේ ආහාර වළදන්නේ ක්‍රිඩාව පිණිස නොවේ. මද වඩනු පිණිස ද නොවේ.කඩවසම් වනු පිණිස ද නොවේ.සිරුර සරසා ගනු පිණිස නොවේ.යම්තාක් මේ සිරුරෙහි යැපීම පිණිස පමණි.පිළිවෙත් පිරිමට උපකාර පිණිස පමණි.

• ආහර හත්ථක – අන්අයගේ උපකාර නැතිව නැඟිටින්නට බැරි තරමට අධිකව ආහාර ගන්නා තැනැත්තා
• අලංසාටක -ආහාර ගත් පසු ඇඳුම ඇඳ ගැනිමටවත් බැරි තරමට, ඇඳුම ගැනවත් නෙිසලකා ආහාර ගන්නා තැනැත්තා
• තත්ථාවට්ටක -නැගීට ගැනිමටවත් බැරි තරමට ආහාර ගෙන එහිම වැටි සිටින තැනැත්තා
• කාකමාසක – කපුටෙකුට හොටය දමා ගැනිමට හැකිවන කරමට උගුර පිරෙන තුරු ආහාර ගන්නා තැනැත්තා
• භුත්තවමිතක – අනුභව කර ආහාර වමාරා දමා නැවතත් ආහාරයට ගන්නා තරමට කෑමට ගිජු වූ තැනැත්තා

සේඛියා ධර්ම

• ආහාර ළං කිරිමට කලින් මුඛය විවෘත කිරිම.
• ආහාර ගන්නා විට අත්ල මුඛයට ඇතුළු කිරිම.
• ආහාර මුඛයේ තිබියදි කථා බහ කිරිම.
• මුඛ්‍ය විවෘත කර ඒ තුළට ආහාර විසි කිරිම.
• බත් පිඬ කටින් කඬ කඩා වැළදීම.
• අත ගසා දමමින් ආහාර ගැනිම.
• දිව මුවින් පිටතට ඇද ආහාර ගැනීම.
• සුරු සුරු හඬලමින් ආහාර ගැනිම.
• අත ලෙව කමින් ආහාර ගැනිම.
• පාත්‍රය ලෙව කමින් ආහාර ගැනිම.
• තොල් ලෙව කමින් ආහාර ගැනිම.
• ඉඳුල් සහිත අතෙන් පැන් බඳුන ඇල්ලිම.
• වඳුරන් මෙන් හක්කේ තබාගෙන ආහාර අනුභව කිරිම.

දුර්වල ගසක් සුළඟින් ඇඳ වැටෙන්නා සේ මරු වසඟයට ඇද වැටෙන බව

සියලුු බුදුවරුන්ගේ අනුශාසනා තුළ  අඩංගු භික්ෂුන් වහන්සේලා පමණ දැන ආහාර ගත යුතු බව දක්වා තිබේ.

එනම් ආහාර ඇතුළු භෞතික සම්පත් දියුණු කිරිම,ඉතිරි කිරිම, රැක ගැනිම ආදියට යොමු විම් අඩු , පරිභෝජනයට මුල් තැනක් ලබා දෙන සමාජයයි.

• නිවැරදි ආහාර රටාවක් අනුගමනය නොකිරිම.
• දවසේ ආහාර වේල් නියමිත වේලාවට අනුභව නොකිරිම.
• කෙටි ආහාර භාවිතය
• තෙල් සහිත,පිෂ්ඨය බහුල ආහාර භාවිතය
• රසකාරක භාවිතා කෙරු ආහාර ආහාරයට ගැනීම.

ව්‍යාධි ලෙසයි

• කායික රෝග
• මානසික රෝග ( චේතසික රෝග)

චේතසික රෝග

සියලු කෙලෙස් ඳුරුකළ රහතුන් වහන්සේලා පමණි.

ගිරිමානන්ද ස්වාමින්වහන්සේට

• ඇස් රෝග, ශ්‍රවණ රෝග, නාසා රෝග, දිවෙහි රෝග, දත් රෝග, ක්ෂය රෝග,සිරුරෙහි,හිසෙහි,මුඛයෙහි,ඇදුම,පීනස,දැවිල්ල,උණ,කුසෙහි රෝග, සිහි මුර්ජා වීම,ලේ අතීසාරය,කොළරාව,කූෂ්ඨ,දද,ගඩු,හමේ රෝග, අංශභාග,පිළිකා ,භගන්දලා

1. ශාරීරයේ පිත් ධාතුව කිපිමෙන් වැළඳෙන රෝග
2. සෙම් ධාතුව කිපිමෙන් වැළඳෙන රෝග
3. වාතය ධාතුව කිපිමෙන් වැළඳෙන රෝග
4. වා,සෙම්,පිත් යන තුන් ධාතුව කිපිමෙන් වැළඳෙන රෝග
5. ඍතු විපර්යාස නිසා වැලඳෙන රෝග
6. වැරදි කායික ක්‍රියාකාරකම් වලින් හට ගන්නා රෝග
7. අනුන්ගේ උපක්‍රම නිසා හට ගන්නා රෝග
8. කර්ම විපාක නිසා හට ගන්නා රෝග

රාග,ද්වේෂ,මෝහ,ඊර්ෂාවන්,මාන හා මද ආදි කෙලෙස් සිතුවිලි

• රාගාඳි කෙලෙස් මතින් මත්වූ සිත් ඇත්තෝ දුසිරිතට යොමු වෙති.
• මෙලොව ද , පරලොව ද දුකට පත්වේ.

උපක්ලේෂ , නීවරණ , සංයෝජන

බුදුරජාණාන්වහන්සේ

• “සත්හට වන බව දුකට වෙදාණන්”
• ලෝ වැඩ සඟරාව

• පිරිසිදුව සිටිම.
• නිතර ස්නානය කිරිම.
• සිවුරු අඳන,පොරෝනය ආදි පිරිසිඳුව තබා ගැනීම.
• අවේලාවේ ආහාර නොගන්නා භික්ෂුන් වහන්සේලා රෝලී නොවීමට කැපසරුප් පානය වැළදීම.
• මනා සිහි නුවණින් ගිලන්පස පරිහරණය කිරිම.
• බෙහෙත් වර්ග වැළදීම.
• ජලය පානය

විනයෙ හි සඳහන් වේ.

කෙසොල් රජුට

• විධිමත්ව කැලි කසළ බැහැර කිරිම.
• පරිසරයට කෙළ, මුත්‍ර නොකිරිම.
• ජලය අපිරිසිදු නොකිරිම.

ආගමික වත, ගමික වත,භත්තග්ග වත,වැසිකිළි වත

• ජීව පරිසරය
• අජීව පරිසරය

• සිදුහත් බෝසතාණාන්ගේ උපත ලුම්බිණි සල් උයනේ සිදු වීම.
• වප් මඟුල් දින දඹරුක් සේවනේ බවුන් වැඩිම.

• බුද්ධත්වය සඳහා සිත්කලු වූ නේරංජනා නදිය තෝරා ගැනීම.
• උතුම් බුදුබව ලැබීමට පිට දුන් ඇසතු වෘක්ෂයට කළගුණ සැලකිම.
• බරණැස සිට උරුවෙල දනව්වට වඬින මාර්ගයේ කැප්පෙටියා වන ලැහැබේ විවේක ගැනීම.

මුචලින්ද නාගරාජයා වර්ෂාවෙන් ආරක්ෂාව සැපයීම.

• පළමු වස් කාලය – මුවන්ගේ අභය භූමියන් වූ බරණැස ඉසිපතන මිගදාය
• දෙවන, තෙවන හා සිව්වන වස් කාලය –  ලෙහෙණුන්ගේ අභය භූමියන් වූ වෙළුවනාරාමය
• පස්වන වස් කාලය –  විශාලා මහනුවර  කූඨාගාර ලෙනෙහි
• අටවන වස් කාලය –  භේෂකලා  පර්වතයේ
• දහවන වස් කාලය –  පාරිලෛය්‍ය වනයේ
• දහතුන,දහඅට,දහනවය වස් කාලය –  චාලිය පර්වයේ

• ඉසිපතන මිගදායේ පළවෙනි දම් දෙසුම පැවැත්වීම.
• ගිඡ්ඡකුට පර්වතයේ සුකරකත ලෙනෙහි – වේදනා පරිභව සුත්‍ර දේශනාව
• ඉච්ඡානජගල වනයේ – අම්බට්ඨ සුත්‍ර දේශනාව
• අචිරවතී නදී තීරයෙහි – තේවිඡ්ඡ සුත්‍ර දේශනාව
• විශාල මහා නුවර – මහා සීහනාද සුත්‍රය
• කලන්දක නිවාප අභය භූමියේ – මහා මොග්ගල්ලාන සුත්‍ර දේශනාව
• චම්පා නුවර ගග්ගරා පොකුණ සමීපයේ – සෝණදණ්ඩ සුත්‍ර දේශනාව

බුද්ධාදී උතුමන් විසින් අවබෝධ කරගනු ලැබු නිසා

චතුරාර්ය සත්‍ය

• දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය – දුක පිළිබඳ උතුම් සත්‍ය
• දුක්ඛ සමුද්‍රය ආර්ය සත්‍යය – දුක හට ගැනීමට හේතුව පිළිබද උතුම් සත්‍ය
• දුක්ඛ නිරෝධ සත්‍යය – දුක නැති කිරිම පිළිබඳ උතුම් සත්‍ය
• දුක්ඛ නිරෝධ ගාමීණි පටිපදා ආර්ය සත්‍යය – දුක නැති කිරිමේ මාර්ගය පිළිබඳ උතුම් සත්‍ය

අසාර බව,අතෘප්තිකර බව, තුච්ඡ බව, අර්ථ ශූන්‍ය බව

• දුක්ඛ දුක්ඛතා (සාමාන්‍ය දුක)
• විපරිණාම දුක්ඛතා ( වෙනස් විමේ දුක)
• සංඛාර දුක්ඛතා ( ඇතිවීම් නැතිවීම් හේතුවෙන් හටගන්නා දුක)

තණ්හාව මුල් කොටගත් සියලු  කෙලෙස් දුකට හේතුවන බව

කාම තණ්හා – පස්කම් සැපතට ඇති ආශාව

භව තණ්හා – මම හෙවත් ආත්මය මුල් කරගත් ආශාව

විභව තණ්හා – පරලොව නැතැයි සිතා මේ ආත්මයේ සැප වීදිමට ඇති ආශාව

සසර දුක හේතුවෙන් තණ්හාව මුළුමනින්ම උඳුරා දැමීම.

තණ්හාව නැති කිරිම.

ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය

• සම්මා සමාධි – චතුරාර්ය සත්‍ය පිළිබඳ ඥානය
• සම්මා සංකප්ප – අවිහිංසාව
• සම්මා වාචා – වාචික අකුසල් වැළකීම.
• සම්මා කම්මන්ත – පරපණ නැසිම, සොරකම, කාම සේවනයෙන් වැලකිම.
• සම්මා ආජිව – ධාර්මිකව ජිවත් විම.
• සම්මා වායාම – නූපන් අකුසල් නොඉපදීම, උපන් අකුසල් නැති කිරිම,නුපන් කුසල් ඉපදවීම.
• සම්මා සතිය – සතර සතිපට්ඨානය වැඩීම.
• සම්මා සමාධි – ධ්‍යාන වැඩිමෙන් සිත දියුණු කර ගැනීම.

• කාමසූඛල්ලිකානුයෝගය
• අත්තකිලමථානූයෝගය

මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව

යථාපිමූලෙ අනුපද්දවේ දළ්හේ – ඡින්නෝපි රුක්ඛෝ පුනරේවරූහති

ඒවංපි තණ්හානුසයේ අනූහතේ – නිබ්බන්තති දූක්ඛමිදං පුනප්පුනං

• යම් සේ මුල් නිරුපද්‍රිතව තිබියදී කපන ලද ගස නැවත නැවත ලිය ලයිද , එමෙන්ම සියුම් ලෙස හෝ ඇති තණ්හාව ඉවත් නොකල කල්හි දුක නැවත නැවත හට ගනියි.

පටිච්චසමුප්පාද ධර්මය හෙවත් හේතුඵල ධර්මය

අනෝන්‍ය වශයෙන් සම්බන්ධයක් නැති , ස්වාධීන , තනිව ඇතිවන තනිව පවතින කිසිවක් නැති බවය.

යේ ධම්මා හේතිප්පභවා – තේසං හේතුං තථාගතෝ ආහ

තේසංච යෝ නිරෝධෝ – එවං වාදි මහාසමණෝ

• උපදින යම් ධර්ම කෙනෙක් වෙත් ද ඒ ධර්මයන්ගේ හේතුව තථාගතයන් වහන්සේ වදාළ සේක. ඒ ධර්මයන්ගේ යම් නිරෝධයක් වේද එය ද දේශනා කළ සේක. මහාශ්‍රමණ වූ ඒ තථාගතයන් වහන්සේ මෙබඳු දේශනාවක් කරන්නෙකි.

ඉමස්මිං සති ඉදං හෝති

( මෙය ඇති කල්හි මෙය වේ.)

ඉමස්ස උප්පාදා ඉදං උපපජ්ජති

( මෙය ඉපදීමෙන් මෙය ඇතිවේ.)

ඉමස්මිං අසති ඉදං න  හෝති

(මෙය නැති කල්හි මෙය නැතිවේ)

ඉමස්ස නිරෝධා ඉදං නිරුජ්ඣති

(මෙය නැති වී යාමෙන් මෙය  නැති වේ.)

• දුප්පත් අයට ධනය නොදිම නිසා දිළිඳුකම වැඩි විය.
• දිළිඳුකම වැඩි නිසා හොරකම වැඩි විය.
• හොරකම වැඩිවීම නිසා අවි ආයුධ වැඩිවිය.
• අවි ආයුධ වැඩි වීම නිසා ජිවිත හානි වැඩි විය.

• අනිත්‍ය
• දුක්ඛ
• අනාත්මය

ත්‍රිලක්ෂණය අවබෝධ කරවීම.

ලොව පවතින සියල්ල වෙනස් වන බවයි.

• වේදනා – වින්දනය
• සංඥා – හැඳිනිම.
• සංස්කාර – චේතනා
• විඤ්ඤාණ – විජානනය

ඇස,කන,නාසය,දිව, ආදී වශයෙන් දැක්වෙන ශරීරය

අනිත්‍ය ලක්ෂණ හේතුවෙන් ලොව සියල්ල දුක් සහිත බව

රූප,වේදනා,සංඥා,සංඛාර,විඤ්ඤාණ යන පඤ්ච උපාදානස්කන්ධයේ තදින් එළඹ ගැනිමයි.

මෙය මගේය, යනුවෙන් ආත්මයක් ලෙස ගත හැකි පදාර්ථයක් නැති බව

අනිච්චාවත සංඛාරා    –  උප්පාද වයධම්මානෝ

උප්පඡ්ජිත්වා නිරුඡ්ඣන්ති – තේසං වූපසමෝ සූඛෝ

(පරිනිබ්බාන සුත්‍රය)

• ඇති වී නැති ව යන බැවින් සංස්කාර ඒකාන්ත වශයෙන්ම අනිත්‍ය ය. සංස්කාර ඉපදි නැති වන්නේය. ඒ සංස්කාර වල සංසිඳිම සැපතකි.

ක්‍රියාවයි.

චේතනාව ම කර්මය යයි කියමි.

සචේතනික ක්‍රියාව විසින්

සිත,කය,වචනය

• ලෝභය
• ද්වේෂය
• මෝහය

• අලෝභය
• අද්වේෂය
• අමෝහය

1. දිට්ඨධම්මවේදනීය කර්ම – මෙලොව දීම විපාක දෙන කර්ම
2. උපපඡ්වේදනීය කර්ම – මරණින් මතු පළමු ආත්මභාවයේදී විපාක දෙන කර්ම
3. අපරාපරියවේදනිය කර්ම – දෙවන ආත්මභාවයෙන් පසු කවර හෝ ආත්මභාවයක විපාක මෙන කර්ම
4. අහෝසි කර්ම – විපාක නොදී අහෝසි වී යන කර්ම

• ගරුක කර්ම – වෙනත් කර්මයකින් නොවැළැක්විය හැකි ශක්තිමත් කුසලාකුසල කර්ම
• ආසන්න කර්ම – මරණාසන්න මොහොතේ සිහියට නැගෙන කර්ම
• ආචින්න කර්ම – පුරුද්දක් ලෙස කරන කර්ම
• කටත්තා කර්ම – දැඩි චේතනාවක් නොමැතිව සිදු කරන කර්ම

• පඤ්චාන්තරිය පාපකර්ම
• නියත මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය

• ජනක කර්ම- ඊලඟ ආත්මභාවයක උපත ලබා දෙන කර්ම
• උපත්ථම්භක කර්ම – ජනක කර්මයට රුකුල් දෙන කර්ම
• උපපීඩක කර්ම – ජනක කර්මයට බාධා පමුණුවන එහි බලය හීන කරවන කර්ම
• උපඝාතක කර්ම – ජනක කර්මයන්ට විපාක දිමේ හැකියාව නැතිකොට තමාම විපාක ලබා දෙන කර්ම

• ගති සම්පත්ති – කර්ම විපාක දීමට නොගැලපෙන පරිසරයක් වීම.
• උපධි සම්පත්ති – උසස් රූප සම්පත්තියකට හිමිකම් කීම.
• කාල සම්පත්ති – යහපත් කාලයක උපත ලැබීම.
• ප්‍රයෝග සම්පත්ති – ස්ථානෝචිත ප්‍රඥාවෙන් හා උත්සහායෙන් කටයුතු කිරිම.

යාදිසං වපතෙ බීජං – තාදීසං හරතෙ ඵලං

කල්‍යාණකාරි කල්‍යාණං – පාපකාරී ච පාපකං

• යම් බීජයක් වපුරා ද ඒ අනුව ඵල ලැබේ. එසේම යහපත් ක්‍රියා තුළින් විපාක ලැබේ.අයහපත් ක්‍රියා තුළින් අයහපත් විපාක ලැබේ.

සමගිය යහපතකි.

සමගි වෙන්න, වාද නොකරන්න.

• විවිධ කරුණු මුල් කොට ගෙන එකිනෙකට වෛර කිරිම අනුමත නෙකිරිම.
• ඇතැම් වෙනත් ජන කොටස් හි හොඳ දැන අගය කිරිම.
• අන් මත ඉදිරිපිට මැදුම් පිළිවෙත අනුගමනය කිරිම.
• අන්‍ය ආගමික උතුමන් හා සුහඳව කටයුතු කිරිම.

• චතුරාර්ය සත්‍ය
• ත්‍රිලක්ෂණ
• පටිච්ච සමුප්පාදය
• පංචශිලය

දානය

ප්‍රිය වචනය

අර්ථ චර්යාව

සමානාත්මභාවය

මෙත්තා,කරුණා,මුදිතා,උපේක්ෂා

කෘෂිකර්මය

• ස්වාභාවික විපත් අවස්ථාවකදී
• පොදු දේපල භාවිතයේදී

නෙළුම් මල් මෙන් බුද්ධාදී උතුමෝ කෙලෙස් මඩ වගුරෙන් ඉහළට නැගී එහි නොගැවී වැඩ වාසය කිරිම.

ගඟ පහළට ඇදී යන්නා සේ මිනිසුන් රාගයෙන් රාගයටම යන නිසා.

දුෂිත සමාජය තුළ ඒ අනුව නොයා සුසිරිත් වඩන්නෙකු වීමට පොළඹන නිසා..

වෛර කරන්නවුන් අතර වෛර නොකර අපි සුවසේ වසන්නෙමු. අවෛරීව ජිවත් වන්නෙමු.රාඟාදි කෙලෙස්  ලෙඩ නොමැතිව සුවසේ වසන්නෙමු.නිරෝගී ව ජිවත් වන්නෙමු. පස්කම් සැප සෙවීමෙහි  ම උනාන්දු වන්නන් අතර එබඳු උනන්දුවකින් තොරව සුවසේ ජිවත් වන්නෙමු. උත්සුක  මිනිස්සුන් අතර අත්උත්සුක වාසය කරන්නෙමු.

සුසුඛං වත ජීවාම – වේරිනේසු අවේරිනෝ

වේරිනේසු මනුස්සේසු – විහරාම අවේරිනෝ

• අප වෛර කරන්නවුන් අතර අවෛරී ව සුවසේ වාසය කරන්නෙමු.

• අවම පෞර්ෂය ඇත්තෝ
• මධ්‍යම වර්ධනය සහිත පෞර්ෂය ඇත්තෝ.
• උත්තම පෞර්ෂය ඇත්තෝ

සිඟාලෝවාද සුත්‍රය

සිඟාල නම් ගෘහපතිට

1. උඩ දිශාව – පැවිදි උතුමන්
2. යට දිශාව – සේව්‍ය -සේවකයන්
3. උතුරු දිශාව – හිතමිතුරන්
4. දකුණු දිශාව -ගුරුවරුන්
5. නැගෙනහිර දිශාව – මව්පියන්
6. බටහිර දිශාව – ස්වාමි භාර්යාවන්

බ්‍රහ්මයන් තුළ පවතින මෙත්තා,කරුණා,මුදිතා,උපේක්ෂා යන සතර බ්‍රහ්ම විහරණයන්ගෙන් දෙමාව්පියන් යුක්ත නිසා

1. මවුපියන් පෝෂණය කිරිම.
2. ඔවුන්ගේ කටයුතු සොයා බලා ඉටුකර දීම.
3. දෙමාව්පියන් රැකගෙන ආ කුල පරපුර හා ඊට සම්බන්ධ සිරිත් විරිත් ආරක්ෂා කිරිම.
4. දෙමාව්පියන්ගේ හිමි වූ දේ රැක ගැනීම.
5. මවුපියන් පරලොව ගිය පසු පින් අනුමෝදම් කරවීම.

1. දරුවන් වරදින් මුදවා ගැනිම.
2. ඔවුන් යහපත් කටයුතු වල යෙදවීම.
3. ඉගෙනිමේ කටයුතු වල යෙදවීම.
4. ගැලපෙන ආවාහ/විවාහ කරදීම.
5. සුදුසු කල්හි සම්පත් පවරා දිම.

• දුටු විට හුනස්නෙන් නැගිටිම.
• අවශ්‍ය උපස්ථාන කිරිම.
• අවවාද අනුශාසනා වලට මැනවින් ඇහුම්කම් දීම.
• අවශ්‍ය කටයුතු ඉටු කරදීම.
• මැනවින් ඉගෙන ගැනිම.

1. මැනැවින් හික්මවීම.
2. මැනැවින් ඉගැන්වීම.
3. දන්නා සියලු ශිල්ප ශාස්ත්‍ර ඉගැන්වීම.
4. තම මිත්‍රයන්ට ශිෂ්‍යාව හඳුන්වා දීම.
5. ශිෂ්‍යයා ආරක්ෂා කර ගැනිම.

1. ගරු කිරිම.
2. අවමන් නොකිරිම.
3. පරදාර සේවනයේ නොයෙදීම.
4. ගෙදර වගකීම් පැවරිම.
5. ඇඳුම් පැලඳුම් සපයා දීම.

1. ගෙදර දොර කටයුතු මැනවින් සංවිධානය කිරිම.
2. ඇසුරු කරන පිරිසට මැනවින් සංග්‍රහ කිරිම.
3. පරපුරුෂ සේවනයේ නොයෙදීම.
4. උපයන ලදච ධනය ආරක්ෂා කිරිම.
5. සැම කටයුත්තකටම දක්ෂ වීම හා අනලස් නොවීම.

1. මිතුරාට අවශ්‍ය දේ දීම.
2. ප්‍රිය වචනයෙන් කථා කිරිම.
3. දියුණුව සඳහා කටයුතු කිරිම.
4. සමානාත්මතාවය දැක්වීම.
5. නෙරැවටීම.

1. දුසිරිතෙහි වැටී ප්‍රමාද වූ මිතුරා ආරක්ෂා කර ගැනීම.
2. එබඳු මිතුරාගේ වස්තුව ආරක්ෂා කර දීම.
3. බියට පත් මිතුරා බන් මුදා ගැනිම.
4. විපතට පත් මිතුරා අත් නොහැරිම.
5. මිතුරාගේ අඹු දරුවන්ට සැලකීම.

1. සේවකයාගේ ශක්ති ප්‍රමාණයට වැඩ පැවරීම.
2. සුදුසු පරිදි ආහාර හා වැටුප් ලබා දීම.
3. සෞඛ්‍ය පහසුකම් සපයා දීම.
4. මිහිරි ආහාරපාන ආදිය නිසි ලෙස බෙදා දීම.
5. සුදුසු අවස්ථාවන්හි විවේක ලබා දිම.

1. ස්වාමියාට පළමුව පිබිඳිම.
2. ස්වාමියාට පසුව නින්දට යාම.
3. ස්වාමියා දුන් දේ පමණක් ගැනිම.
4. වැඩ කටයුතු ඉතා හොදින් සිදු කිරිම.
5. ස්වාමියාගේ ගුණ වර්ණනා කිරිම.

1. මෛත්‍රී සහගතව ක්‍රියා කිරිම.
2. මෛත්‍රී සහගතව කතා කිරිම.
3. මෛත්‍රී සහගතව සිත් පහළ කර ගැනිම.
4. නිවසට පැමිණි විට සතුටින් පිළිගැනීම.
5. ආමිසයෙන් සංග්‍රහ කිරිම.

1. පවින් වැලැක්වීම.
2. යහපත් ක්‍රියාවල යෙදවීම.
3. හොඳ සිතින් අනුකම්පා කිරිම.
4. අසා ඇති දෙය වඩාත් පැහැදිලි කර දීම.
5. සුගතියට මඟ පෙන්වීම.

• නොකළ යුතුදේ විරිත් හෙවත් විරමණය ලෙසද
• කළ යුතු දේ සිරිත් හෙවත් සමාදාන ලෙස හැඳින්වේ.

• මහත් වූ භෝග සම්පත් අත්පත් කර ගැනීම.
• කීර්තිය පැතිරවීම.
• ඕනෑම පිරිසක් මැද නිර්භිතව එළඹිමට හැකැවීම.
• සිහි මුලා නොවි කලුරිය කිරිම.
• මරණින් මතු සුගතියෙහි උපත ලැබීම.

• සිල්වත් පුද්ගලයා නිරන්තරයේ උද්යෝගිමක්ව අප්‍රමාදීව ප්‍රබෝධමත් මනසින් ධනෝපායෙහි යෙදෙන බැවින් මහත් ධනයක හිමිකරුවෙකු වේ.
• සිල්වත් පුද්ගලයා භෝග විනශෙයට හේතුවන දුසිරිතෙන් වැලකේ.

• මදයට හෙවත් ප්‍රමාදයට හේතුවන මද්‍යසාර ගැනිම.
• නුසුදුසු වේලාවන්හි මංමාවත් වල සැරසැරීම.
• නැටුම්,ගැයුම්,වායුම්හි ලොල් බව
• පවිටු මිතුරන් ඇසුර
• අලසකමින් කල් ගෙවීම.

• කිර්තිය හා අපකීර්තියට බලපාන ප්‍රධාන සාධකය ඔහුගේ හොඳ නරක ක්‍රියාකාරකම් වේ.
• පරපණ නොනසන,සොරකමින් වැලකුණු , වැරදි කාමසේවනයෙන් වැලකුණු ,බොරුවෙන් වැලකුණු පුද්ගලයාට කීර්තියම හිමි වේ.
• සිල්වත් පුද්ගලයා නිතරම තමාගෙත් අනුන්ගෙත් යහපත පිළිබඳ සිතා කටයුතු කරන බැවින් සමාජයේ ප්‍රශංසාවට ලක්වීමෙන් කීර්තිය පැතිරේ.
• සිල්වත් පුද්ගලයා හොඳ නරක නිවැරදිව තේරුම් ගෙන වෙර දරා ජිවත් වන විට සමාජය තුළ සිල්වත් පුද්ගලයාගේ කීර්තිය පැතිරේ.

• පස් පව් නොකල තැනැත්තා හට හෘද සාක්ෂියට එකඟව ආත්ම විශ්වාසයෙන් යුතුව සභාවක් ඉදිරියේ පෙනි සිටිය හැක.
• සිල්වත් පුද්ගලයා සිහිනුවණින් යුතුව සමාජයට යහපතක් මිස අයහපතක් නොකරන බැවින් ඔහුව සමාජය ප්‍රිය කරයි.
• එබැවින් ඔහුට ඕනෑම පිරිසක් ඉදිරියේ නොබිය ව මුහුණ දිය හැක.

ධම්මික උපාසක

චුන්ද සූකරික

පාපකර්මයන්ගෙන් , අකුසල ක්‍රියාවන්ගෙන් තොරව ජිවත්වන තැනැත්තා.

දුසිල්වත් පුද්ගලයා අකුසල කර්මද සිලවත් පුද්ගලයා කුසල කර්ම ද සිදු කරන බැවින්

යෝ වේ වස්සසතං ජිවේ

දුස්සීලෝ අසමාහි‍තෝ

ඒකහං ජිවිතං සෙය්යෝ

සීල වන්තස්ස ඣායිනෝ

අචරිත්වා බ්‍රහ්ම චරියං

අලද්ධා යොබ්බනේ ධනං

ජිණ්ණ කොඤ්චාව ඣායන්ති

ඛීණ මච්චේච පල්ලලේ

• මෙලෙව පරලොව සැපවත් බව මෙන්ම කෙළවර දුකින්මිදී ලබන නිවන් සුවය ද උදා කරන උතුම් ශිලාදී පිළිවෙත්හි ද නොලෙදී තරුණ වියේදී උපන් ධනය රැක ගැනීම හා නුපන් ධනය ඉපදවීමෙන් තොරව ජිවත්‘වන්නේ වැසි සමයේ  මසුන් අල්ලා නොලෙන පසුව සීඳි ගිය පොකුණ දෙස බලා පසුතැවිලි වන මහලු කොස්වා ලිහිණියන් මෙන් පසු තැවෙන්නෝය.සුසුම් ලන්නෝය.

අචරිත්වා බ්‍රහ්ම චරියං

අලද්ධා යොබ්බනේ ධනං

සෙන්ති චාපාති ඛීණාව

පුරාණනි අනුත්ථුනං

• උතුම් වූ ශිලාදි ගුණධර්මයන් සම්පුර්ණ කිරීමද නොකොට තරුණයකු ලෙස තම හැකියාව යොදවා ධනය උපයා ගැනීමේහි  ද  නිරත නොවී  කෙලි දෙලෙන් ජිවත් වන්නෝ දුන්නෙන් විදින ඊතලය වේගයෙන් ගොස් වනයේ වැටී දිරාපත් ව යන්නක් මෙන් වැඩිහිටි වයසට පත් වූ විට පෙර කළ කී දෑ සිහි කරමින් සුසුම්ලති.ශෝක වෙති. ජිවිතයේ පලක් නොලබති.

උට්ඨානවතෝ සතිමතෝ

සුචිකම්මස්ස නිස්සම්මකාරිනෝ

සඤ්ඤතස්සච ධම්ම ජිවිනෝ

අප්පමත්තස්ස යසෝභි වඩ්ඪති.

• උත්සහාවන්ත වූ, මහා සිහිය ඇති නිවැරදි දෙය පරික්ෂාකාරීව කරන හීක්මීමෙන් යුතු දැහැමි ව ජිවත් වන තැනැත්තාගේ යසස වැඩෙන්නේය.

1. උට්ඨානවතෝ – උත්සහවන්ත බව,නොපසුබට වීර්යය
2. සතිමතෝ – යහපත් කල්පනාව
3. සුචිකම්ම- පිරිසිදුව කටයුතු කිරිම.
4. නිස්සම්මකාරි – නුවණින් පිරික්සා සිතා විමසා කටයුතු කිරිම.
5. සඤ්ඤ – ශිලයෙහි කය,වචනය,හික්ම වීම,සමාධියෙන් සිත හික්මවීම.
6. ධම්ම ජිවි- දැහැමිව ජිවත්විම,නිති විරෝධි අයුරින් උපයාගෙන දිවි නොගෙවීම.
7. අප්පමත්ත-ප්‍රමාද නොවීම.

වැලිවිට නම් ගමේ

1698 ජුනි 18 වෙනි දා

කුලතුංග බණ්ඩාර

අවුරුදු 16

• මහනුවර රාජධානිය නායක්කර් වංශික අබෞද්ධ රජවරුන්ගේ පාලනයට යටත් වීමෙන් දේශිය බෞද්ධ සංස්කෘතිය පරිහානියට පත්වීම.
• උපසම්පදා භික්ෂුන්ගේ හිඟතාවය
• අධ්‍යාපනය සදහා ගුරුවරු හෝ පොත්පත් නොමැතිකම
• භික්ෂුන් නමින් පෙනි සිටියවුන් අඹුදරුවන් පෝෂණය කිරිම,රදලවරුන්ට පණිවිඩ යැවීම ආදි මෙහෙවර ඉටු කිරිම.

• සසුන නඟා සිටුවීමට ශාසනාමාමක පිරිස් එකතු කරමින් සිල්වත් සමාගම නමින් සංවිධානයක් පිහිටුවීම.
• කීර්ති ශ්‍රි රාජසිංහ රජුගේ උදව් ඇතිව සියම් දේශයෙන් උපසම්පදාලාභි භික්ෂුන් වහන්සේලාගේ උපසම්පදාව සිදු කිරිම.
• උඩුනුවර සියාම කන්දේ පිරිවෙනක් පිහිටුවීම.
• අනුරාධපුරය,පොළොන්නරුව ආදී බෞද්ධ ප්‍රතිසංස්කරණ කරවා නිසි පරිදි පුද පුජා පැවැත් වීම.
• මහනුවර පැවැත්වූ දේවාල පෙරහැරට ශ්‍රී දන්ත ධාතූන් වහන්සේට උපහාර දැක්විමේ මාලිගයේ පෙරහැර එක් කිරිම.

• මුනිගුණාලංකාරය
• සාරාර්ථ සංග්‍රහය
• රතනත්‍රය ප්‍රණාම භාෂා සන්නස
• සතර බණවර සන්නය

• ත්‍රිවිධ රත්නය පිඵිබඳව අපරිමිත ශ්‍රාද්ධාවෙන් යුක්ත වීම.
• ශික්ෂකාමි හා අල්පේච්ඡ ජිවිතයක් ගත කිරිම.
• නිරහංකාර බව
• ස්ථිර අධිෂ්ඨානය

• මව – විහාරමහාදේවිය
• පියා – කාවන්තිස්ස රජු

• රුවන්වැලි මහා සෑය ඇතුළු වෙහෙර විහාර හැට අටක් දිවයින පුරා ඉදිකිරිම.
• ලෝවාමහාප්‍රාසාදය යනුවෙන් හැඳින්වෙන අසිරිමත් ගොඬනැගිල්ලක් ඉදි කිරිම.
• මහා විහාරය වඩාත් අංග සම්පුර්ණ ලෙස විවිධ ගොඩනැගිලි වලින් යුක්ත දැකුම් කළු සුවුශාල බෞද්ධ මධ්‍යාස්ථානයක් බවට පත් කිරිම.
• සැම ගමකම දේශකයාන් වහන්සේලා ලවා ධර්ම දේශනා පැවැත්වීමට සලස්වා උන්වහන්සේලා ධර්ම පුජා සිදුකිරිම.
• රාජ්‍යය තුළ සූවිසි අවුරුද්ද තුළ වෙසක් උත්සව 24 ක් පැවැත්වීය.
• ආරෝග්‍යශාලා පිහිටුවා ගිලන්හල් සේවාවන් ඇරඹිම.

• විදේශිය ආක්‍රමණිකයන් වූ එළාර රජුගෙන් රට බේරා ගෙන රට එක්සේසත් කරවීම.
• රුවන්වැලිසෑය ඉදිකළ සියලු කාර්මිකයන්ට ආහාරපාන,ඇඳුම්පැලඳුම් ,වැටුප් පිරිනැමීම.

• රටේ ස්වාධානත්වය ආරක්ෂා කර ගැනිම වෙනුවෙන් ස්ථිර අධිෂ්ඨානයෙන් යුතුව කටයුතු කිරිම.
• සම්බුද්ධ ශාසනයේ චිරස්ථියත් සංවර්ධනයන් උදෙසා දැවැන්ත මෙහෙවරක් ඉටු කිරිම.
• යුද්ධයෙදී මිය ගිය ප්‍රතිවාදියාට පවා ගරු කිරිම.
• ධර්ම ශ්‍රවණයට ඇලුම් කිරිම.
• මහසංඝරත්නය පිළිබඳව අතිමහත් ගෞරවයෙන් යුක්තව කටයුතු කිරිම.

යථාර්ථය මනා නුවණින් විශේෂයෙන් දැකිමයි.එනම්, ඇත්ත ඇති සැටියෙන් දැකීමයි.

විකෘතියකින් විපරිතයකින් තොරව ප්‍රකෘතිය ප්‍රකෘතියක් ලෙසම දැන දැක පසක් කරන එකී විදසුන් නුවණ ලැබීමට උපකාරි වන භාවනාවයි.

• ත්‍රිලක්ෂණ භාවනාව
• විදර්ශනා භාවනාව
• ප්‍රඥා භාවනාව

සියලු කෙලෙස්  මුළුමනින්ම නැති කොට ලබන නොබිඳෙන චිත්ත පාරිශූද්ධිය තුලින්ම ඇති තතු ඇති සැටියෙන් දැකීමයි.