Imagination          countless       survival       civilization      voyages     adventures

Merchant               savage’s          beasts         improper         resolve       fresh

Situation                 proper           ravenous     advantage      banish         security

Avenge                    dreadful        windless       vehemence    eagerly       frightful

Crisis                        secret            humanity      support         rescue         museum

Appollo International School,

New Delhi,

Date:12 February, 2022.

The Manager,

Adarsh Book Depot,

New Delhi-21

Dear Sir,

 Enquiry about the books

This is to inform you that our school has decided to add some new books in our library. According to the new education policy many new skill based subjects will be introduced. School has decided to purchase the books which are related to different skills . gardening, agriculture, robotics, machine learning and ICT. Kindly do send us all the details about the books, their prices and their availability.

Hope you will send the details soon.

Thanks and Regards

Yours faithfully,

Divya

Library Incharge

1. I plan to take my vacation _________ in June _________ in July. (Whether / or, either / or, as / if)
2. _________ I’m feeling happy _________ sad, I try to keep a positive attitude. (Either / or, whether / or, when / I’m)

3._________ had I taken my shoes off _________ I found out we had to leave again.  (No sooner / than, rather / than, whether / or)

4._________ only is dark chocolate delicious, _________ it can be healthy. (Whether / or, not / but, just as / so)

5._________ I have salad for dinner, _____________________I can have ice cream for dessert. (If /then, when / than, whether / or)

6._________ flowers _________ trees grow _________ during warm   weather. (Not only / or, both / and, not / but)

7._________ do we enjoy summer vacation, _________ we _________ enjoy winter break. (Whether / or, not only / but also, either / or)

8 .Calculus is _________ easy _________ difficult _________ (not / but, both / and, either / or)

9. Its _________ going to rain _________ snow tonight. (As / if, either / or, as / as)
10. Savory flavors are _________ sweet _________ sour. ( Often / and,    neither / nor, both / a)

• Don’t ever touch my phone.
• Give me a pen and a pencil.
• Play with intensity and courage.
• Remember me when we are parted.
• Never forget the person who loves you.
• Take a step and don’t move.
• Don’t be excited about everything without reason.
• Don’t rush or you will fall.
• Read a lot to improve your writing skill.
• Write whenever you get a chance.
• Don’t stay out at night.
• Please open the door quickly.
• Have a cup of cappuccino.
• You wash your hand first and then eat.
• Kindly bring the book to me.
• Please forgive my meticulousness but you have spelled it wrong.
• Don’t ever call me a loser.
• Watch your step before taking it.

                    How I Spent My Weekend

I am a schoolgirl, I study 5 days a week, so I get really tired by Friday and look forward to having a weekend. I believe everybody needs rest to be productive at school or work. I usually spend my weekend with my friends. We watch films, walk in the park, visit some exhibitions or chat at a cafe. Sometimes I want to be alone for a while, so I just read books in my room. But this weekend was different. My mother had her birthday on Saturday. On Friday evening my sister and I went shopping. We bought our mother a present – a beautiful scarf she always wanted. Then we went to the florist`s and bought 7 white roses – mum`s favorite flowers. We hid the present and the flowers in the room. On Saturday morning we got up early and decorated the flat. Mother loved the present and the flowers. After that, we helped mum to cook delicious meals and to lay the table. At 4 p.m. the guests arrived. Some of them came with their children. After the celebration dinner, we listened to music, played games and had interesting conversations. When it got dark, we went outside and lit fireworks. On Sunday we also had lots of work. We had to clean the flat after the party. Then we did our homework and in the evening we got very tired. But I still enjoyed this weekend very much. Our mom was happy greatly and made new friends!

1. The storm destroyed the sandcastle that we (build) ……………………………….
2. He (not / be)……………………………….   to Cape Town before 1997.
3. When she went out to play, she (do / already)……………………………….   her homework.
4. My brother ate all of the cake that our mum (make) ……………………………….
5. The doctor took off the plaster that he (put on)……………………………….   six weeks before.
6. The waiter brought a drink that I (not / order)……………………………….
7. I could not remember the poem we (learn)……………………………….   the week before.
8. The children collected the chestnuts that (fall)……………………………….   from the tree.
9. (he / phone)……………………………….   Angie before he went to see her in London?

sometimes I get overwhelmed with my schoolwork or things I have to do. Other times I want to go to a quiet place where I can think clearly. However, most of the time I just want a quiet place where I can walk for exercise. For me, that place is the forest. Luckily, a person I know owns forestland that has trails and roads to walk on. Whenever I want to walk, no matter what reason, I know I can go to this forest. Today I am going to the forest to look at the fall scenery and hopefully see some wildlife. The forest is a calm and peaceful place where you can go to relax and enjoy nature.

At the entrance of the main forest trail, there are bright red, orange, and yellow leaves on the trees. These colorful leaves form a carpet on the ground as they fall. The carpets of leaves on the ground stand out from the green ferns and bushes that grow all along the trail. As I walk along the trail, the fallen leaves crunch under my feet. The scent of all the leaves fills the air. Chipmunks are running at the speed of light around the forest collecting nuts for the winter. If I pay close enough attention, I can even see the chipmunks going underground into their holes. Leaves are rustling as a breeze blows them around the forest. Birds of various sizes and colors are chirping and singing throughout the forest.

As you go interior in the forest there is a waterway where you may quench your thirst with milky bubbling cold water. There are many bushes and trees full of different kinds of yellow, pink and red berries to taste. Not only  that you may collect a lot of beautiful wild flowers to take home.

Visiting to the wood beyond the village is something that I enjoy whenever I find  time in my life.

Competition                   costumes        association   perform

Playwright                       merchant          character     preparations

Agriculture                     auditions          enjoyment      spectators

Illusion                            universal           musicians         rhythmic

Classical                          pleasure            productive      leisure

Appointment                 conversation    planetarium    programmer

Masculine      feminine     masculine               feminine

Actor            actress             conductor           conductress

Hunter           huntress          Negro                  Negress

Prince           princess           traitor                 traitors

Master           mistress          benefactor          benefactress

Founder         foundries        instructor            instructress

Emperor        empress           tiger                    tigress

Waiter            waiter’s             murderer            murderess

Author            authoress         heir                     heiress

Jew                jaws               manager             manageress

Patron           patroness         priest                  priestess

Baron            baroness            giant                 giantess

Host               hostess                lion                   lioness

• Definite article : the
• Indefinite articles : a,  an
• Demonstrative adjectives : this , these, that, those
• Indefinite number and quantity : some, any, few, a little , much, many………………………..etc
• Some ,any

Some is used in the affirmative sentences. Any in negative sentences.

Eg:  I have some English story books but I haven’t got any Tamil story

Books.

I have some good friends. Raja hasn’t got any good friends.

There are some girls in the playground but there aren’t any boys there.

Any is used in questions also.

Isn’t there any sugar in the tin?                Aren’t there any buses to Kandy?

Have you got any money?                          Do you have any extra pens?

• Many, Much.

Much is used with uncountable nouns whereas Many with plural countable nouns.

I haven’t got much money.                            There is much water in the tank.

There isn’t much sugar in the bottle.             There were many people in the town. There are many books in the library..                               There are many factories in our  area..

• A little , a few , little , few .All

He ate a little rice.                                   The bottle has only a little wine.

Only few students are present.               There are only a few children in the class.

I have little chance of winning.                 All the shops are closed by 8 p.m.

TELEPHONE CONVERSATIONS TO RESERVE TRAIN TICKETS

• silva :    Hello. Good Morning.
• Station officer : Good morning. Can I help you?
• Silva: Certainly sir, I wish to travel to Colombo by the train. So I want to  reserve  tickets.
• Station Officer:  When  ?
• Silva: On Saturday. May I know when  the trains leave for Colombo?
• Station officer: Normal or intercity?
• Silva:       I prefer the Intercity.
• Station master: well, there’s one in the morning at 6 a.m. The next is at 3 p.m.
• Silva:    I am taking the morning train.
• Station master.  How many tickets?
• Silva:           Two please.
• Station officer:  Your seat numbers are 54 and 55. May I know your name and the ID numbers.?
• Silva :  .      I’m A.B. Silva. Id no is19 96 62 60 688. May I pay online How much are the tickets?
• Station master: RS     you may pay when you collect the tickets.
• silva:  Thank you very much.
• Station officer:  You’re welcome . Be on time.

scholarship                                                              beneficial

advantages                                                              distractions

representative                                                          creativity

education                                                                  theories

attentively                                                                concepts

application                                                                 ability

photograph                                                                personality

allowance                                                                   resources

pavilion                                                                      methodical

ministry                                                                     concentrate

premature                                                                 clarifications

moment                                                                      associate

treasure                                                                     apologize

conversation                                                              qualification

experience                                                                    remuneration

Information                                                                 secretary

facilities                                                                        contactable

communicate                                                              economy

An idiom is an expression which has a meaning different from the meanings of each word that expression is made of. There are plenty of idioms in English. Here are some of them. You may use the web sites, books etc to find more idioms and their meanings.

• At alms’ length – at a safe distance – It is safe to keep relationships at alms’ length.
• BED OF ROSES – VERY COMFORTABLE   -Life is not a bed of roses.
• Kill two birds with one stone – achieve two objects at the same time – One can kill two birds With one stone if someone is fluent in English; further studies and find jobs abroad.
• Black sheep – to be a different person in a group. – My youngest brother is the black sheep In my family.
• Once in blue moon – very rarely – We meet our old friends once in blue moon.
• Birds of feathers – friends with the same qualities – Birds of feathers can succeed together.
• Blow one’s own trumpet – boast/praise oneself- Nimal always blows his own trumpet.
• Castles in the air –day-dream – Do not build castles in the air .Work hard to earn money.
• In one’s good books – to be friendly – Saman is not in good books with me.
• Beat about the bush – saying something indirectly- Don’t beat about the bush tell me what You need directly.
• An ear worm- popular songs- NANDA song is an ear worm these days.
• Don’t be lemming –do not just follow the crowd. Be an individual- You needn’t be A lemming. Do what you can.
• Cross paths- to meet someone by chance – I crossed paths with Sangakkar, the cricketer.
• A bit of stretch – not completely true/ exaggerate –Though the thief a lot of things they Were a bit of a stretch.
• Stand out – To be very noticeable or to be much better than the other people or similar Things – In the art show her colorful paintings stood out among the rest.
• Change one’s tune –to change one’s attitude or opinion – The board of directors changed Their tune and  approved the salary increment.

1. This bar graph/ The above bar graph/ The given bar graph shows/represents………………………..
2. The Y axis shows/represents……………………………
3. The X axis shows/represents………………………………
4. They are………………,…………..,……………., and……………………
5. The most popular ……………………………is………………………and the least popular……………………is………………………………………..
6. A is more popular than B while C is less popular than B.
7. The number of students who likes……………………is higher than the number of students who likes/travels/ studies…………………………but lower than the number of students who likes/travels/ studies………………………………………….
8. An equal number of …………………..likes/studies/travels/ and………………………….
9. According to this bar graph we can say……………/I think……………………………………

The above bar graph shows the results of a survey done by grade 10 students.145 students were taken for the survey. The X axis shows the subjects. The Y axis shows the number of students. The most number of students like English. The least number of students like Geography. An equal number of students like history and mathematics. At the same time 30 students like Sinhala. 25 students like Science. According to this bar graph we can say that languages are more popular among students than other subjects.

The above bar graph depicts the favorite after school activities of a group of students. Out of the given sample the majority of the students are fond of watching TV whereas the minority of the students are fond of talking to friends.25 students like to join school clubs after school while only 5 students like to talk with friends. The number of students who likes to chat online is less than the number of students who likes to join school clubs. The number of  students who likes to chat online is greater than the number of students who likes to talk with friends. Accordingly the least number of students shows a liking  to talk to friends as their after school activity.

The majority of students prefer to watch News which is 30%. The highest percentage of students love to watch Tele dramas. Films are watched by 20% of the teachers. An equal number of students like to watch documentary and sports which is 10% each. A minority of students are interested in watching cartoons which is the lowest percentage of 5%. More teachers like to watch telegrams than films. Documentary and sports are less popular than films.

According to this pie chart I can say that highest percentage of students love to  Watch entertainment programs.

Hassan and Ranjan were late for sports practices.   They apologize to their master in charge for being late.

Hasan.   Ah! There  Ranawaka Sir. Let’s go to him.

Rajan :   Excuse me sir.

Mr. Ranawaka:  Hi ..guys. You are just coming?

Hasan:    sorry sir. We missed the bus today?

Mr. Ranawaka :   Is it so. You are late by half an hour.

Rajan :     may be sir.

Mr. Ranawaka : Why did you miss the bus?

Hasan  :   We are living  about 200 m away from the main road. We come to the

Main road on my bike. Today  , on the way  the bike broke down.

Rajan :     We never came late sir.

Mr. Ranawaka:  Yes .I know it. You are good boys. I have noted you are very

Punctual.

Hasan:  Thank you sir.

Mr. Ranawaka :  Ok  guys. Try to come on time. Check the condition of your bike

In the evenings everyday.

Rajan  :  Ok sir. Please excuse us for today.

Mr. Ranawaka :  sure. Go and start your practices.

Imagine that you are a cricket coach who wishes to apply for the post advertised.

Write an email to the secretary of the Gajaba Sports Club asking for more details.

•                      interview , interviewer, interviewee
•                      accumulate, accumulation
•                      suggest, suggestion
•                      digest , digestion
•                       reuse, reusable
•                       pollute, pollution
•                        create, creation, creative

eminent ,major ,biggest, unfortunate, unhealthy, harmful, reusable,  global ,endangered ,enjoyable, exciting, friendly, illegal

MANNER  :      carelessly,  haphazardly, unfortunately, quickly

Slowly,wisely,happily, sadly…..

PLACE :             here, there, everywhere, under, near, above ….

TIME :               today, then, before, since,  tomorrow ,immediately…….

FREEQUANCY:   usually, regularly,  rarely , never, seldom, often, …….

DEGREE:          very,  partly, extremely, highly , excessively, exactly ,

Rather, quite,  fairly ……………………..

Read these examples:

The children danced happily.

You must not throw polythene bags here and there.

The policemen were summoned immediately.

The majority of the people always use buses for transportation.

The child who handed over the purse to the owner was highly admired

‘Bill Fuller, the postman, whistled cheerfully as he pushed his bicycle up the hill towards old Mrs Dunley’s house. His work for the day was almost finished; his bag, usually quite heavy when he set out on his round, was empty now except for the letter that he had to deliver to Mrs Dunley. She lived over a mile from the village so  that , when Bill had a letter for her, he always finished his day’s work much later. He did not mind this, however, because she never  failed to ask him in for a cup of tea.

Plants grow quickly in the rich soil.

Some factories discharge their waste directly into water bodies.

I usually use recycled paper for my greeting cards.

Our project was successful because everybody worked efficiently.Awareness programes on public health should be conducted regularly.

• The first letter of a sentence

                          Lions are endangered animals.

• Names of people and places

Manel,  Shantha , America ,  Kandy

• Pronoun ‘I’ always capital.

I am in grade eleven.

• The days of the week and months of the year

Sunday, January

• Titles of names

Mr. Perera  , Mrs, Silva,  Ms Fernando, Dr. Dissanayake

• Names of rivers, oceans, waterfalls. Mountains

Indian Ocean , The Nile , The Mt. Everest

• Names of the planets

Mars, Jupiter, Earth

• Names of nationalities, languages and religions

Indians, English, Christianity

• Names of government bodies

Municipal Council ,Urban Council , Pradeshiya Saba

LET’S PROTECT OUR ENVIRONMENT

Environment is made up of land, trees, water,air, animals , a variety of species And humans too. All these components are interconnected with the environment to maintain a  balance in nature. Due to activities of human two types of environment have been created. They are the natural environment and the man made environment. Although man lived in the natural environment and satisfied all his needs from the environment with the development  man got away from nature. Today man has become a great threat to the environment because he uses the environment carelessly . Man has affected the balance of the environment so that environment is polluted and destroyed in many ways.

Today man disposes different types of waste unmethodically. Therefore water resources and air as well as land pollution occur. Forests and trees are cut down for construction purposes. Putting up buildings without consultations has resulted in landslides. Dumping up garbage in tons and tons and floods have already destroyed human lives in thousands.

Man uses many vehicles. It adds a large amount of harmful gases to the  atmosphere. As a result air pollution takes place and man is troubled with  illnesses.

As the man exploits the environment he is facing many and many harmful effects emerging due to the exploitation. Therefore it is essential to protect the environment to avoid harmful effects.

By replantation, preserving forests, practicing the 3R concept; reuse, recycle, and  reduce ,reducing use of chemicals we can help to protect our environment to lead a healthy life. It is a responsibility of every citizen.

• PRESENTER : Good morning .its really nice to meet you once again today in

Your favorite programmer “ FOR A BETTER TOMMORROW”.

Here we have with us an eminent environmentalist Mr. sampath

De Silva to share some valuable ideas on the topic deforestation.

Welcome, Mr. Sampath de Silva.

• Sampath: Thank you, It’s a pleasure to be here.
• Presenter : As we all aware, deforestation has become a major environmental

Issue. would you mind explaining what  Deforestation simpl means?

• Sampath: Well, It means cutting down trees on a large scale. You know,

Today this has become a global problem.It is increasing daily.

• Presenter : Exactly, What are the causes of this global problem ,do you think?
• Sampath: The main cause is the population explosion. More people means

More food…….More shelter…….. More needs. Because of this

people cut down  more and more trees.

• Presenter : I alo agree with you Mr .Sampath. But  it is difficult to avoid the

Needs of the increasing population. How can we manage both the

Needs and  the preservation of the forests.

• Sampath: well, along with the growth of the population there are some

more causes such as modernization which needs land for

setting up of industries , developing infrastructure facilities like

highways , and land for cultivation activities etc. though it is

difficult to avoid these needs we can limit them.

• Presenter: Would you mind give us one example to show how we can limit our

needs to prevent deforestation.

• Sampath : of course. Think of construction of houses…..today we have

Very small families. But look at the houses we build. Very big.

Imagine the amount of timber used for one such house. So if

We control the size of the houses , we can save a large amount

Of timber.this will help to reduce the cutting down of trees.

• Prsenter : By the way, what is your idea about this sir,

As a way of reducing the deforestation furnitures were replaced

With plastic and fibre galss . but it increased the pollution                                                                   because they were not decomposable.

• Sampath : Ah there you are. It was not a fault of replacement. Recycling Process was not effectively activated. Here, I would have high  lighted the 3R Concept too. But I don’t think we have  enough time for it today.
• Presenter : Surely Mr, Sampath, we have already  spending the last few    Minutes of the time we were given. In the next programme   Let’s talk about 3R Cconcept.
• Mr, sampath: of course . but give me one minute. I ‘d like to leave this

Message to your viewers. Try to use less timber. Try to use

Alternative substances as far as possible. Be a proud partner

Of the save the forests for a healthy world movement.

• PRESENTER :   Thank you very much for joining  the most popular programme”

“ For a better tomorrow”.

• Mr Sampath : Thank you very much for inviting me for your programme.

• document, documentation,  documentary, documentaries
•           discuss,  discussion
•           present, presenter, presentation
•           need, necessity, necessary, necessarily
•          important, importance,
•          describe, description
•          history, historical, historian
•          reservoirs
•           civilization
•          self- sufficient ,self-sufficiency
•          irrigation
•          fortress
•           concept
•           endemic inhabit, inhabitants, inhabitable

1. Sigiriya is an ancient for tress built by king kashyapa. He built his palace on the summit of sigiriya as a fortress as well as a pleasure place.It was built in the 5^th century.It is named as the eight wonder has a great historical value.They are adorned by a large number of people around the world.in the world.Sigiriya important for several reasons.According to mstoncent records the irrigation system is marvelous.Sigiriya paintings are loved of local and foreign visitors.The frecoes on the walls of sigiriya

2.The temple of the sacred tooth relic of the Lord Buddha is known as the Dalada Maligawa. It is located in the historic KandyCity. It was built by the King Wimaladharmasooriya  I. Later the king Shri wickrama Rajasinghe added paththirippuwa, the view point .Dalada Maligawa is world famous for its Dalada Perahera. Hundreds and thousands of people come to the kandy city.

3.Pollonnaruwa  is the second ancient kingdom in Sri Lanka. It is in the North central province. It was ruled by many  powerful kings. Among them the king Parakkramabahu the Great is very famous. There are many temples in Polonnaruwa built by the king Parakkramabahu.  Today we see only the ruins of them. They  show the artistic talents of the people who built them.The giant tank Parakkrama Samudraya provides water for farmers in the area to cultivate Thousands and thousands of acers of paddyfields. If you visit Polonnaruwa you can see marvelous stone creations , architectural structures and irrigation technologies.

• adventure, adventurer, adventurous
• different, difference
• challenge, challenger, challenging
• inflate, inflation, inflatable
• danger, dangerous, dangerously, endangered
• precaution, precautionary
• necessary, necessity, necessarily
• minimum, minimize
• engage, engagement
• sports, sportsman, sportswoman, sporty, sporting, sportive
• dispose, disposal, disposable
• safe, safety, safely
• deploy, deployment
• recreate, recreation, recreational
• compete, competition, competitor
• flexible, flexibility
• consider, considerate, considerable, considerably
• organize, organizer, organization
• announce, announcer, announcement

MATCH             A                                    SPORTSMEET

                            B                                     CARNIVAL

                            C                                    RAILWAY STATION

                            D                                   SCHOOL

                             E                                   AIRPORT

The Thirsty Crow.

1. It was a hot day. A crow was very thirsty.
2. It badly needed some water .
3. The thirsty crow was flying around looking for some water.
4. After flying for a long time he spotted a pot near a house.
5. It flew down and reached the pot.
6. It felt very happy because he saw some water in the pot.
7. It sat on the mouth of the pot and tried to put the beak inside.
8. But it couldn’t reach the water.
9. While it was looking around he saw some pebbles and got an idea.
10. It picked pebbles one by one.
11. It put the pebbles it fetched into the pot.

What someone says can be re-told either directly or indirectly.

When we say what somebody says directly we write the exact words of that person within inverted commas.   Shenuli said , “ Our family is going to Colombo.”

When we report what somebody says indirectly the speaker’s message is given but his exact words are changed  She  (Shenuli) said that her family was going to Colombo.

• Jani said , “ I met the manager ”

Jani said that she had met the manager the previous day.

• Vinu said,’’ I will come to school tomorrow .“

Vinu said that she would come to school the following day.

•  Jane said, “ I shall return the book next week.”

Jane said that she should return the book the following

QUESTIONS WITH  BE VERBS/ CAN / COULD/ WILL/ DO/DOES/ DID   ETC.

• The teacher asked the student “ Were you absent yesterday?”
• The teacher asked the student whether/If he had been absent the previous day.
• The policeman inquired the driver ,”Can you show me the license?”
• The policeman inquired the driver whether/if he could show him the license.
• The doctor asked the patient,” Do you have fever?”
• The doctor asked the patient whether he had fever.

1. Tom asked Jane, “Where is your bag?”

Tom asked Jane WHERE her bag was.

2. The policeman asked the injured,”Where did the accident happen?”

The policeman asked the injured where the accident had happened.

3. The teacher asked the child, “How do you travel to school?”

The teacher asked the child how he travelled to school.

4. My friend asked me ,” What do you want?”

My friend asked me what I wanted.

• The mistress asked the servant,” wash the dishes”

The mistress asked the servant to wash the dishes.

• My sister told me, “Don’t disturb me.

My sister told me not to disturb her

• Our teacher told us, “Don’t make noise.”

Our teacher told us not to make noise.

*manager, manageress , manage me, managerial., manage, manageable,

*   achieve, achiever, achievement, achievable

*   interest, interesting, interested, interestingly

*  impose, imposition, imposing

*  vandalism, vandalistic, vandalized, vandals

*  collect, collection, collector, collectable

*  repeat, repeater, repetition, repetitive, repetitively

*  discuss, discussion

*  pregnant , pregnancy

*  offence, offend ,  offender, offensive , inoffensive, offensively

*  deliberate, deliberately, deliberation

*  destroy ,destruction, destroyer ,destructive

*  permit, permission ,permissible

*  punish , punishment, punishable

*  prevent , prevention, preventable, preventive

*   educate , education, educator, educated

*   involve, involvement ,involved

*   responsible, responsibility

*   celebrate, celebration, celebrity , celebrated

*    consider , consideration, considerate, considerable, considerably

*   distort ,distortion

• achieve –lose ,miss
• interesting – dull, boring
• destroy- protect, save, preserve, conserve
• negative – positive
• meaningful- meaningless
• frustration – satisfaction
• pleasure – displeasure
• consider – neglect, ignore
• significant – insignificant
• public – private
• pleasant – unpleasant
• increase – decrease
• possible – impossible
• responsible- irresponsible

common problem in many countries. It has become a Vandalism is a

…………………………(increasing) national problem. It is a ……………….( a harmful situation) that may affect everyone in some form or another. It may affect your family, friends, property and …………………………( a group of people living in one place). Although most of ……………………………( people who cause vandalism) do not have a clear motive for their acts, studies show that basic social problems and attitudes are at the ………………………..( the basic cause ) of the vandalism.

A letter or a group of letters added to words  at the beginning or at the end of a word are affixes. They are of two kinds. Then the meaning of then original word is changed.

Prefixes.

In, mis, un, re, im, ir, dis,

• significant – insignificant
• possible – impossible
• regular – irregular
• honest- dishonest
• fortune – misfortune
• important- unimportant

 suffixes 

ful, less, ness, er, tion, sion, ment, some, ance, ism,   et

• beauty- beautiful
• vandal – vandalism

Can,  need to , ought to,  should,  must

• you need to leave the room. ( You have to leave the room)
• You can leave the room. ( you have the permission to leave)
• You ought to leave the room. (please leave the room)
• You should leave the room. (I suggest you to leave the room)
• You must leave the room. ( I order you to leave the room).

• You must sing the school song with respect.
• You mustn’t pick the flowers.
• You mustn’t  bully the fellow students.
• You must wear the black shoes.
• You must keep off the grass.
• You must be silent.
• Only one person with the patient must enter the doctor’s room.
• You must produce the identity card to withdraw money.
• You must not leave polythene and plastics inside the
• You must not enter the platform without a ticket.

The old people need our help. Therefore we ought to help them whenever we can. In this picture we see a boy helping an old man to cross the road. Like him we also should help such people if they need help. Motorists must stop their      Vehicles if they see someone waiting to cross the road. We also must make sure    that the vehicles on the road are stopped before we cross the road. We must only use the pedestrian crossings to cross the road. And also you must cross the road quickly. If there are traffic lights you must wait for the signal to turn on to cross the road.

• First you must visit the library.
• Then you have to meet the librarian.
• Next you should tell him that you are interested in donating some books
• to the library
• You can ask for a list of books they need.
• You should contact bookshops to find the books.
• You must buy the correct editions with good quality papers.
• You should inform the librarian the date that you would take the books
• Finally you can deliver the books and hand them over to the librarian.

10, Pragathi Mawatha,

Homagama.

20^th October 2023.

Dear  Sithum,

How are you? I hope you are doing fine. Thank you very much for your letter and the invitation to your sister’s wedding. We are looking forward to come to your sister’s wedding.

Sithum, last Sunday I   was coming back home from my  science class. One of my friends was also with me. As we were passing the peoples’ Bank I came across a black leather purse on the pavement. I showed it to my friend.He suggested to pick it. So I picked it up and opened it to see if  I  could find out the owner’s name.  But it didn’t have anything to find out the owner. But it had  five  thousand rupee notes and a photo of a girl. I discussed with my friend and took it to the police station. The sergeant in charge made a note of our names and addresses in a book. He praised us a lot. We left the police station. While we were coming out of the gate we saw a woman rushing inside the police station. We could only walk for about 100 meters a police bike stopped near us. We  felt  frightened. But with a smiling face the policeman told us that the owner of the purse that we handed over has come and wanted to meet us. So we went back to  the police station.

There was a middle aged woman whom we saw rushing into the police station. She thanked us a lot and gave each of us RS1000 . Although we rejected  She urged us to take it as a reward. We were very happy. We bought two pencil holders to remember the incident.

So   Sithum, Give my best wishes to your sister.

With love  Vikum.

•  Simple past           – Nimal  cleaned   the garden two days ago.
•  Past continuous    –   Nimal  was cleaning the garden when I went to meet
•                                     him .
•  Past perfect      –        Nimal had cleaned the garden two days ago.
•  Past  Perfect  continuous   –    Nimal   had been cleaning the garden from the  morning  to the evening.

Lets look at  the following examples.   

•  I went to school early yesterday. My friends had cleaned the classroom.
• They had been cleaning from 7 o’clock in the morning. They were arranging the classroom when I went into the classroom.
• I visited my Uncles  two weeks ago.  They had started repairing the house. They had been repairing the house for two weeks. They were painting the walls when I visited them.
• The English men ruled S ri lanka 75 years ago .They had caught Sri lanka in 1815. The Englishmen had been ruling Sri Lanka from1815 to 1948.  The king Shri wickrama Rajasinghe  was ruling Sri Lanka when the British captured our country.

  

• What did Minuli say?  …………………
• * Now imagine (think ) that you are Shenuli. Try to say what Minuli had done  during her journey . Use the Past perfect verbs as given in the example  * Write a letter to Shenuli as Minuli describing your journey.

• It is raining heavily.        I t was raining heavily.
• My father is working in Colombo.     ………………………………………………………………….
• Some children are playing in the playground. …………………………………………………..
• The baby is playing with a ball.  …………………………………………………………………………
• John and Peter are riding bicycles.     …………………………………………………………………
• Two boys are fighting.  …………………………………………………………………………………………
• My brother is doing homework.   …………………………………………………………………………
•  A boy is climbing a tree.   ……………………………………………………………………………………
•  The bell is ringing.             ……………………………………………………………………………………
• Our teacher is wearing a nice saree. …………………………………………………………………
• My uncle has bought a new car.  My uncle had bought a new car.
• My friend has not received the letter.  ……………………………………………………………..
• They have won the match.     …………………………………………………………………………..
• The company has increased the salaries……………………………………………………………
•  Mr. Silva and MRS. Silva have gone to London………………………………………………..

• සීගිරි කුරුටු ගී වලය.

• සයවන හා දසවන සියවස දක්වා

• දම්පියා අටුවා ගැටපදය – පස්වන කාශ්‍යප රජු

• සිඛවළඳ හා සිඛවළඳ විනිස

• හෙරණ සිඛ හා හෙරණ සිඛ විනිස

• සියබස්ලකර – සිව්වන සේන රජු  (දණ්ඪි නම් භාරතීය පඬිවරයා ලියූ කාව්‍යාදර්ශයේ අනුවාදය)

• කවි පොත් – සසදාවත, මුවදෙව්දාවත, කව්සිළුමිණ
• ගද්‍ය කෘති – අමාවතුර – ගුරුළුගෝමීන්
  • ධර්මප්‍රදීපිකාව
• බුත්සරණ – විද්‍යාචක්‍රවර්තී
• ව්‍යාකරණ ග්‍රන්ථ – සිදත් සඟරාව
• ඡන්දස් ශාස්ත්‍ර – එළු සැඳැස් ලකුණ

• දීර්ඝ ගද්‍ය ග්‍රන්ථ හා සිවුපද කාව්‍ය ග්‍රන්ථ
• සද්ධර්මරත්නාවලිය – ධර්මසේන හිමි
• පූජාවලිය – මයුරපාද පිරිවෙන්පති බුද්ධ පුත්‍ර හිමි
• පන්සීය පනස් ජාතකය – (පාලි ජාතකට්ඨකතාව ඇසුරින් ලියවී) පොත

සන්දේශ කාව්‍ය

• පැරණිතම සන්දේශ – තිසර සන්දේශය
• මයුර සන්දේශය
• පරෙවි සන්දේශය
• කෝකිල සන්දේශය
• ගිරා සන්දේශය
• සැවුල් සන්දේශය
• සැළලිහිනි සන්දේශය
• හංස සන්දේශය

සිවුපද කාව්‍ය කෘති

• කාව්‍යශේකරය – තොටගමුවේ රාහුල හිමි
• බුදුගුණඅලංකාරය – වීදාගම මෛත්‍රී හිමි
• ගුත්තිල කාව්‍ය – වෑත්තෑවේ හිමි
• කුස ජාතක කාව්‍ය – අලගියවන්න මුකවෙටිතුමා

• රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ

• වස්සානේ

• බිය නොවන් අයියන්ඩි
• සුභ උදෑසන
• සල් ගස යට
• තරු ලකුණ

• වංක ගිරිය අරණේ
• සුදු නෙළුම
• ගංගා ගීතය
• ඉරබටු තරුව

• සැළහිණියෝ
• රන්කිරි කට
• රතුකිකිළි
• සිංදු කියන උණ පඳුර
• ගල් අරඹේ ඇතින්නියා

• උපත – 1953 ජූලි 02
• ගම – ගාල්ල, නිකියාදෙණියේ , තෙල්ලඹුර

• නාවල රජයේ කනිටු පාසල
• ඉහළ තෙල්ලඹුරේ දුටුගැමුණු පාසැල
• හික්කඩුවේ ශ්‍රී සුමංගල මධ්‍ය මහා විද්‍යාලය
• ගාල්ලේ රිච්මන්ඩ් විද්‍යාලය

• ගාල්ල නැමුංගෙල විදුහල, මොනරාගල, හුලංදාව විදුහල හා ගාල්ල ඇලෝසියස් විදුහලේ ගුරුවරයෙකු වීම.
• දකුණු පළාත් අධ්‍යාපන කාර්යාලයේ සිංහල භාෂා ඒකක භාර නිලධාරි
• උණවටුන ගුරු විදුහලේ සිංහල විෂය කථිකාචාර්ය
• සමෘද්ධි අමාත්‍යංශයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ සහකාර ලේකම්

• ‘ගීතාංජලී‘ කවි පත්‍රයේ

• වංකගිරිය මාරු වීම
• අම්මේ පෙම්බරා

1. සුදු නෙළුම කෝ … සොර බොර වැවේ ..
2. කිරළ මුතු ලිහී.. සර සර හඬින් වැගිරෙනා
3. අජානේ ස්කූටර්
4. ගංගාවක් වී ගලන්න
5. මගෙ දුවේ ඔබ අවධියෙන් නම්
6. පුන් සඳ රෑට ඇවිදින්
7. බිම්බරක් සෙනඟ ගැවසුණ

• ජපන් බුන්කා සම්මානය

(* – විචාර ලිවීමේදී වැදගත්ය)

01.

ඔය දෑල දොඩමලුය, සුවඳ බැරුවා ඉන්ට – නිල් වතුර තුරුලු කර කෙසේ අතහැර යම්ද?

කෙකටියා පඳුර සුදු මල් පොකුරු වඩාගෙන – සොඳුර, නුඹ වාගේම හිනැහේය මා එක්ක

• * ‘කෙකටියා පඳුර සුදු මල් පොකුරු වඩාගෙන – සොඳුර, නුඹ වාගේම හිනැහේය මා එක්ක‘ මෙම පාඨ  කවියාගේ අපූර්ව කාවයෝක්ති නිර්මාණ සමත්කම් වේ. (පෙර නොවූ විරූ  –  අපූර්ව කාවයෝක්ති)
• * මෙම කවියේ එන ‘ඔය දෑල දොඩමලුය‘, ‘නිල් වතුර තුරුලු කර…‘, ‘ කෙකටියා පඳුර සුදු මල් පොකුර වඩාගෙන..‘ යන පාඨ වලින් ස්වාභාවික සිදුවීම් විස්තර වන අතර කවියා මේ සිදුවීම මිනිස් ක්‍රියාකාරකමක් සේ සලකා ඇත.

1. දෑල – ඉවුරු දෙක
2. දොඩමලුය – කතාබහක යෙදෙයි
3. නිල් වතුර – පිරිසිදු දිය
4. වඩාගෙන – පපුවට තුරුළු කරගෙන
5. කෙකටියා – දියෙහි සෑදෙන ශාක විශේෂයකි.

02.

කුඹුක් අතු වතුර අත ගගා නැමිලා දියට – දිය කෙළින හැටි පුංචි මාළුවෝ දුටුවාද?

පුර පසේ සඳ එක්ක තරඟයට මෝරන්ට – හුලංදා ඔය කිම්ද මල්වරට ඉල්මහට?

• * ‘කුඹුක් අතු වතුර අතගගා නැමිලා දියට…‘ මෙම පාඨය කවියා විසින් ස්වාභාවික සිදුවීමක් මිනිස් ක්‍රියාකාරකමක් ලෙස දක්වා ඇති අවස්ථාවක් වේ.
• * ‘හුලංදා ඔය කිම්ද මල්වරට ඉල්මහට?..‘ කවියා මානව ක්‍රියාකාරකම්වලින් ඔබ්බට ගොස් මානව හැඟීම් හා විපර්යාස ද අජීවී වස්තූන්ට ආදේශ කළ අවස්කථාවකට උදාහරණයකි.

1. පුර පසේ සඳ එක්ක – අමාවකට පසු පසළොස්වක පෝය දක්වා ක්‍රමයෙන් විශාල වෙමින් වැඩෙන සඳ
2. හුලංදා – කුඹුක්කන් ඔයේ ශාඛාවකි
3. මල්වරට – වැඩි වියට පත් වී
4. ඉල්මහට – නොවැම්බර් මාසය

03.

ස්නේහය පිරී ගිය ඔබේ නයන නිල් පොකුණ – දිය නිලන වැසි සමේ රැලි නගා උතුරාය

තඹර පෙති අතර හෙල්මැලි රේණු වැසි වසින – ඔබෙ සිනාවෙන් නිවේ හුණුව ගිය ලේ නහර

1. නයන – ඇස
2. දිය නිලන – නිල් දිය
3. තඹර – නෙළුම්
4. හෙල් මැලි – සුදු මානෙල් / කුමුදු / ඇඹුල
5. හුණුව – රත් වූ

04.

දෙවැට දිග කරඳවැල් ආරුක්කු යට සැඟව – නිල් කුරුලු බිලිඳු නිදි, ඇහැරවන්නේ කුමට?

රැගෙන දෝතට පෙරා උණුහුමට හිරු එළිය – මිහිරි මවුකිරි වගේ පොවන්නෙමි නුඹලාට

• * ‘රැගෙන දෝතට පෙරා උණුහුමට හිරු එළිය – මිහිරි මවුකිරි වගේ පොවන්නෙමි නුඹලාට‘  මෙම පාඨ  කවියාගේ අපූර්ව කාවයෝක්ති නිර්මාණ සමත්කම් සඳහා උදාහරණ වේ.

1. දෙවැට – වැටවල් දෙකක් අතර ඇති පටු අඩි පාර
2. කරඳවැල් – ‘කරඳ‘ නැමැති ගස්වල පහතට නැමී පහත් වූ කුඩා අතු
3. ආරුක්කු – උඩ කොටස අර්ධ කවාකාර වූ දොරටු
4. නිල්කුරුලු බිළිඳු – නිල් කුරුලු පැටියා

05.

රමණීය වන ගැබෙහි මොනරුන්ට පිල් වියන – සන්නාලියන් කොහොම ඇන්දා ද දේදුන්න?

වැහි වතුර ඉසිනවා නම් ඔවුන් විහිළුවට – කුරුල්ලෝ ඉගිල්ලී වරෙන් නුඹ මා ළඟට

1. මොණරුනට පිල් – මොනරුන්ගේ පියාපත්
2. සන්නාලියන් – ඇඳුම් මසන්නියන්

06.

වැහි වළාකුළු රංචු කඳු මුදුන්වල ලගින – දැන් ඒවි තැන් බිමට සීතල යි මගෙ සිතට

වැසි සමේ රෑ ඇදේ සිහිනයක් වී ඉන්න – ඔබ එන්න  ඉතින් මගෙ හෙට දවස මට දෙන්න

1. ලගින – නැවතී සිටින
2. තැනි බිමට – මිටියාවතට

• * ‘වැහි වළාකුළු රංචු කඳු මුදුන්වල ලගින‘ කවියා ස්වාභාවික ක්‍රියාකාරකම් මානව ක්‍රියාකාරකම් ලෙස දක්වා ඉදිරිපත් කළ අවස්ථාවකි.

07.

ගිම්හානයේ ගිලන් වී කෘශව සුදුමැලිව – ඇද ඇදී ඉකි ගැසූ ගඟ නැවත පිරිපුන්ය

දුෂ්කර ය කියා හැර යා යුතු ද ජීවිතය? – කටු පොකුරු සිප ගනිමි හෙට මලක් වනු පිණිස

• * ‘ඇදි ඇදී ඉකි ගැසූ ගඟ‘  කවියා මානව ක්‍රියාකාරකම්වලින් ඔබ්බට ගොස් මානව හැඟීම් හා විපර්යාස ද අජීවී වස්තූන්ට ආදේශ කළ අවස්ථාවකට උදාහරණයකි.
• *‘දුෂ්කර ය කියා හැර යා යුතු ද ජීවිතය? – කටු පොකුරු සිප ගනිමි හෙට මලක් වනු පිණිස‘  මෙම පාඨ  කවියාගේ අපූර්ව කාවයෝක්ති නිර්මාණ සමත්කම් සඳහා උදාහරණ වේ.
• * ‘ගිම්හානයේ ගිලන් වී කෘශව සුදුමැලිව – ඇද ඇදී ඉකි ගැසූ ගඟ නැවත පිරිපුන්ය‘ මෙහි අජීවී පරිසරය චමත්කාර ලෙස සජීවීකරණය කර ඇති අතර මෙහිදී සුන්දර ජීවිතයක් පිළිබඳ පාඨකයා තුළ බලාපොරොත්තු දැල්වේ.
• ගිම්හානයේ – ග්‍රීෂ්ම ඍතුවේදී තදින් උණුසුම දැනෙන වියළි කාලයේදී (ඇසළ, නිකිනි / ජූලි, අගෝස්තු කාලයේ)

1. ගිලන් වී – රෝගී වී
2. කෘශව – කෙට්ටු වූ
3. ඉකිගැසූ – දුකින්

• ප්‍රබුද්ධ

• මහගම සේකර මහතා

• නූතන යුගය

• ගම්පහ රදාවානේ

• 1929 අප්‍රේල් 07

• 1976 ජනවාරි 14

1. රදාවානේ රජයේ පාසල
2. කිරිඳිවැල මිශ්‍ර පාඨමාලාව
3. රජයේ ලලිත කලායතනය
4. නිට්ටඹුව ගුරු අභ්‍යාස විද්‍යාලය
5. ලන්ඩන් විශ්ව විද්‍යාලය
6. විද්‍යෝදය විශ්ව විද්‍යාලය

• රාජගිරිය හේවාවිතාරණ විද්‍යාලයේ චිත්‍ර කර්ම ආචාර්ය
• රාජ්‍ය භාෂා දෙපාර්තමේන්තුවේ භාෂා පරිවර්තක
• ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ වැඩ සටහන් සම්පාදක
• රජයේ ලලිත කලායතනයේ විදුහල්පති
• අධ්‍යාපන අමාත්‍යංශයේ සෞන්දර්ය ඒකක ප්‍රධාන තනතුර
• ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්ව විද්‍යාලයේ බාහිර කථිකාචාර්ය

• ධවල සේනාංකය – පරිවර්තන
  • (ආතර් කොනන්ඩොයිල්)
• කුණ්ඩලකේෂී – ගුවන් විදුලි නාට්‍ය
• ස්වර්ණතිලකා – ගුවන් විදුලි නාට්‍ය
• ගැහැණු ඉස්කෝලේ – පරිවර්තන නාට්‍ය

ළමා සාහිත්‍යය

• පුංචි අපට කයි කතන්දර
• කොටි වලිගය
• සරු පොළොවක් අපට ඇතේ
• ගී සීපද

නාට්‍ය

• සද්දන්ත තවත් නාටක
• මූදු පුත්තු (ගුණසේන ගලප්පත්ති සමඟ)

නවකතා

• කුංචා හන්දිය
• මනෝ මන්දිර

කෙටිකතා

• මහගමසේකරගේ කෙටිකතා හා චිත්‍ර

ගීත රචනා

• මහගමසේකර ගීත
• මහගමසේකර නොපළ ගීත

චිත්‍රපට

• තුංමං හන්දිය

කාව්‍ය ග්‍රන්ථ

• ව්‍යංගා
• සක්වාලිහිණි
• හෙට ඉරක් පායයි
• ප්‍රබුද්ධ
• නොමියෙමි

දෑතේ කරගැට සිඹ සනසන්නට         –        ළා ගොයමේ දළු පවන් සලයි

දහදිය මුතු ඇට මල් වරුසා වී             –             කරල් බරින් පීදී වැගිරෙයි

අඩ සඳ මෝරන මැදියම් අහසින්        –           බිළිඳු හදට කිරි දියර ගලයි

හෙට ඉදි වන නව ලෝකය දැක දැක  –      පුංචි පුතා හීනෙන් හිනැහෙයි

• අඩ සඳ – අර්ධ සඳ

දහසක් වැව් බැඳි යෝධ මිනිස් කැල    –           යළි ඉපදී ඇත මවු දෙරණේ

සත් රුවනින් නව නිදහන් මතු වී        –    පුතුගෙ සිනාවෙනි ඔප වැටුණේ

• සත්රුවන් – රන්, රිදී, මුතු, මැණික්, පබළු, දියමන්ති හා වෙරළුමිණි (වෛරෝඩි)
• නව නිදහස් – අලුත් නිධාන
• තවත් අදහසක් ඇත. ‘නිධාන නවය‘ යන අර්ථයක් යෙදේ.

දෑසේ කඳුළැලි පිසදා බලනෙමි              –    හෙට හිරු එළියට වඩින දිනේ

ණය නැති බිය නැති නිවහල් යුගයක   –      පුංචි පුතා රජ කරනු පෙනේ

• හෙට හිරු එළියට වඩින දිනේ – මතු යම් දවසක
• නිවහල් – කිසිවෙකුට යටත් නැති

මා ගත වෙහෙසට ආදරයෙන් දිය        –            උල්පත පාදන පුංචි පුතුන්

ඒ ගත වෙහෙස ම සතුටක් වෙයි මට   –        ඔබ සිහි වන විට පුංචි පුතුන්

දෙදහස් පන්සිය වසරක් තිස්සේ          –           මා දුටු සිහිනය පුංචි පුතුන්

ඔබ හට ලෝකය ඉදි කර දී මිස            –    යා නොහැකි ය මට පුංචි පුතුන්

• ප්‍රංශ ජාතික ගීද මෝපසාං

• 1850 අගෝස්තු 05

• ප්‍රංශය

• 1893 ජූලි 06

කෙටි කතා

• වන්දි ගෙවීම
• නූල් කෑල්ල
• රූ සපුව
• මහා මෝඩකම
• ආදරය හා හඳහන
• ගැලවීම

නවකතා

• හොඳ යහළුවෝ
• පියරේ සහ ෂේන්
• බෙල් අවි

• කේ.ජී. කරුණාතිලක

• භාව භාව ලීලා – අඟරදඟරකම්
• ලලිත – මනහර
• අල්ලාප සල්ලාප – කතාබහ
• මහාර්ඝ – ඉතාමත් වටිනා
• පහන් රුක් – ලාම්පු සවි කළ කණු
• සරුවාල – ලිහිල්ව අඳින කලිසම්
• අන්තර් ගම්භාගාර – ඇතුළු කාමර
• ඊර්ෂ්‍යා පරවශ – ඉරිසියා සහිතව
• ආගාර – ගෙය
• වැහුම් අරිමින් – වැස්ස අයින්කර
• මසවුළු – මස් වලින් සෑදූ කෑම වර්ග
• අත් හැඳි – අත්තටුවල පිහාටු ගලවා දමා පිස ගත් මස් කොටස්
• ලලනෝපචාරී – කාන්තා හැසිරීම්
• සංලාපයන්ට – කතාබහට
• දළකාරයෙන් – ලොකු වැදගත් මිනිස්සු
• ටීටර් – වේදිකා නාට්‍ය
• වික්ෂිප්ත – අන්දමන්ද
• ප්‍රැන්කු – ෆ්රෑන්ක් – ප්‍රංශයේ ගණුදෙනු මුදල් ඒකකය
• රන්නාභරණ – මැණික් ආභරණ
• ප්‍රහර්ෂයෙන් – දැඩි සතුටින්
• ලාලිත්‍යවත් – සුන්දර සේ
• වෝල්ට්ස් භ්‍රමණද නැටුම – ‘වෝල්ට්ස්‘ නැමින් හඳුන්වන ජෝඩු වශයෙන් රිද්මයට අනුව කෙරෙන ආලිංගන නැටුමකි.
• අනුරාගයෙන් – කාමුක හැඟීම් සහිතව
• ලාලසාවන් – ප්‍රබල ලෝලත්වය
• බහුමානයන් – බුහුමන්
• ආනන්ද ප්‍රවාහයක – නොබිඳී පවතින සතුටක
• හර්ෂෝන් වාදයෙන් – සතුටින් පිස්සු ඇදී
• ලුවී – ප්‍රංශයේ භාවිත මුදල් ඒකකයකි
• ප්‍රොමිසරි නෝට්ටු – පොරොන්දු නෝට්ටු
• ආපත්තීන් – දෝෂය
• පියසි – වහලය
• පැන්ස – ඉංග්‍රීසි කාසියක නමකි. ‘පණම‘ නමින් භාවිතා විය.

කේ. ජයතිලක

නොනිමි සිත්තම

1926.6.27

2011.09.14

ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ සියනද කෝරලයේ රදාවානේ කන්නිමහර

• ගමේ පාසලේ ඉගෙනුම ලබා පසුව ගුරු අභ්‍යාස විද්‍යාලයට ඇතුලත්ව පසුව
• ලන්ඩන් බී.එස්. උපාධිය ලබා
• සාහිත්‍ය සූරි උපාධිය ලබා ගැනීම

කෙටිකතා

• පුනරුප්පත්තිය
• කටු සහ මල්
• වජිර පබ්බත
• අතීරණය

නවකතා

• පරාජිතයෝ
• චරිත තුනක්
• පුංචිරාල
• මායා මාලිගා
• නගරාධිපති
• කාව්‍ය
• වියෝ දසුන
• ව්‍යංගා
• ළමා පොත
• අයියයි නංගියි
• කතන්දර පොත
• ඉරුණු බළලා
• ඩිංගිරි
• චරිත කතා
• පුංචි පැළේ ගස වෙනා
• ඉංග්‍රීසියට නැගූ පොත්
• චරිත තුනක්
• පුංචිරාල
• පුංචිරාලගේ මරණය

කන්නිමහර ප්‍රාඥයා

1. සුදු පාට වැස්සක් මෙන්
2. වර්ෂාවක් වැස පායන්නාක් මෙන්
3. ගෙදරට පුංචි පැටවෙකු ඇති වූවාක් මෙන්

• යාප්පුවන්නට – යටහත් පහත්ව කරුණාවෙන් ඉල්ලා සිටින්නට
• ගසාබසා දමා – කිසි ගරු සරුවක් නැති අන්දමට ක්‍රියා කොට
• තැම්ම – ආහාර පාන
• කී කල්පයකටද?
• මගෝඩියක්
• ෂික් විතරක්
• උප්පරවැට්ටියක්
• සැන්ටිපෝට් – මහජන සෞඛ්‍ය පරීක්ෂක
• හොල්මන් කරන
• හෙනහුරා පාත් වූයේ – විනාසයක්
• කුණුඉස්පැට්ටර – මහජන සෞඛ්‍ය පරීක්ෂකවරයා
• ගම් ගොඩැල්ලක්
• ඇහිල්ලක් බැලිල්ලක්
• යස්ස දිට්ටිය
• අඬබෙර ගහන්න

• චේතනා
• අභිමාර්ථ සාධන
• ප්‍රතික්ෂේප
• අධෝමුඛ
• ආශ්චර්ය
• යක්ෂ දෝෂ
• නෂ්ටාවශේෂ
• පාණ්ඩු රෝග

1. වී ඇටය අහුලපු කිකිළි කළා වගේ
2. ‘නොකෙරෙන වෙදකමට කෝඳුරු තෙල් හත් පට්ටියකුත් තවත් ටිකක් ඕනෑ‘ – ඒ වෙදකම කිසිදාක නොකෙරෙන බවයි.

• බඩ වැටිය – ඉඩම් කොටස් දෙකක් වෙන්කර පෙන්වන ගස් වැවුණු මායිම් තීරුව
• අන්දමන්ද – සිහිමුලාව
• කිලිපොළවන – ඇඟ හිරිවට්ටන
• මගෝඩියක් – කපටි වැඩක්
• කෝඳුරු තෙල් – කෝඳුරුවා නැමැති කුඩා සතාගෙන් ලබා ගන්නා තෙල් (එවැනි තෙල් වර්ගයක් නැත)
• හත්පට්ටියක් – ඉදුනු පුවක් අතුවලින් ලබු ගෙඩියක ආකාරයෙන් සාදන බඳුන ‘පට්ටිය‘ වේ.
• එබඳු ප්‍රමාණ 7 ක් ‘හත් පට්ටිය‘ වේ.
• මකරා – බයක් ගෙන දුන් කාරණය නැමැති සතා
• රෞරව නරකය – රෞරව නමින් හැඳින්වෙන අපාය
• නෂ්ටාවශේෂයන් – කැඩී බිඳී යාමකින් පසුව ඉතිරි වී ඇති දේවල්

• සිංහල ජන කවි සංග්‍රහය (අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපා:)

• ජනකවි

1. පහසුවෙන් අවබෝධ කරගත හැකි වීම. (සරල සුගම බව)
2. කාව්‍ය, ආකෘතියේ හා බස් වහරේ ලිහිල් බව
3. අව්‍යාජ අත්දැකීම් ඉදිරිපත් කිරීම
4. මනා සංයමයෙන් බස හැසිරවීම.
5. ව්‍යංගයෙන් අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ ප්‍රබලත්වය
6. පාදාන්ත එළිසමය ආරක්ෂා වීම.
7. ගීතවත් බව

1. කෘෂිකාර්මික කටයුතු ආශ්‍රිත කවි

• ගොයම් කවි
• නෙළුම් කවි

2. විවිධ රැකියා හා බැඳුණු කවි

• පතල් කවි
• ඔරු කවි
• පාරු කවි
• පන් කවි

3. පැරණි ජනක්‍රීඩා ආශ්‍රිත කවි

• මේවර ක්‍රීඩා කවි
• ඔන්චිලි වාරම් කවි
• ලී කෙලි කවි

4. ඇදහිලි හා දේවපූජා ආශ්‍රිත කවි

• බලි කවි
• තොවිල් කවි
• යහන් කවි
• යාදිනි කවි

5. පුද්ගල හා සිද්ධි පදනම් වූ කවි

• පත්තිනි හෑල්ල
• සොකරි නාඩගම
• වෙස්සන්තර කතාව
• යසෝදරාවත

6. වෙනත් විවිධ මාතෘකා යටතේ බිහි වූ ජනකවි

• තලමල් වරුණ කවි
• බඹර කැපීමේ කවි
• දඩයම් කවි

7. විවිධ මාතෘකා යටතේ ගත හැකි කවි

• දරු නැළවිලි කවි
• ටීකා කවි
• නෙතඟු කවි

දුරුතු මහේ දී කැළයට               වැදීලා

මසක් පමණ කල් කැලවල්   කොටාලා

මැදින් දිනේ දී වල් ගිනි             තබාලා

කුරහන් ඉසිමුව කළුවර          බලාලා

• දුරුතු මහේදී – ජනවාරි මාසයේදී
• වල් කොටාලා – කැලය කපා
• මැදින් දිනේ – මාර්තු මාසයේදී
• වල් ගිනි තබාලා – කැලය ගිනි තැබීම (කපා දැවූ)
• කළුවර බලාලා – ඉදිරි කාලයේදී ඇතිවන වර්ෂා කාලය සඳහා අහස කව පැහැ ගැන්වෙන අවදිය ගැන සැලකිලිමත් වීම.

එල්ල වෙන්ට කවි කර කීවෙමි       බොහොම

කොල්ල කන්ට එති සිවුපාවෝ      බොහොම

ගොල්ල සමඟ එති ඌරෝ                සැමදාම

නිල්ල අඹති සත් දවසින්                   බැලුවාම

• එල්ල වෙන්ට – ගැලපෙන අන්දමට
• කොල්ල කන්ට – පැහැර ගන්ට
• ගොල්ල සමඟ – රංචු පිටින්
• නිල්ල අඹති – නිල් පාටින් වැඩෙන්නට ගනී.

මා කීදේ දෙයියනි බොරුවක්ම                             නැතී

බිම එළි උනොත් කණු මදු බොහොම ළඟ           ඇති

ඇහැට වෙහෙස ඇත තුන් යමට නිදි                    නැති

ගොබ කළු වෙමින් කුරහන් කිරි වැද              වැඩෙති

• කණු මදු – ගස් කැපූ පසු පොළොවෙන් උඩට ඉතිරි වන කණු මුල් කොටස්
• තුන්යම – යාම තුනම ඇතුළත් සම්පූර්ණ රාත්‍රිය
• පෙරයම,මැදියම, අලුයම
• ගොබ – පැළෑටිවල ළපටි දලු
• කිරි වැද – ධාන්‍ය ඇට පැසී යාම

හේනේ පැලේ මා විඳිනා                            සුරුක්කන්

ඌරෝ ඇවිත් වට පිට කරති                         සක්මන්

වැටටත් උඩින් උන් අල්ලන                        මලක්කන්

අපොයි මගේ කිරි වදිනා                           කුරක්කන්

• සුරුක්කන් – කරදර
• මලක්කන් – කරනම්

කටු ඇල්ලේ මගෙ හේනේ                        කුරක්කන්

වැට අහුරා ඌරන්ගෙන්                            වළක්කන්

කර ගන්නට බැරි උන් මහ                       කුරක්කන්

ඌරනි නොකා පලයව් මගෙ                    කුරක්කන්

• කටු ඇල්ලේ – ‘කටු ඇල්ල‘ නම් ප්‍රදේශය
• වළක්කන් – වළක්වා ගැනීම

මෙදා හේනෙ පැහැලා ඇති                     කුරක්කන්

රන්වන් කරල් බර වී ඇති                        සුරක්කන්

ඌරෝ නොකෑවොත් හේනේ                 කුරක්කන්

බඩගින්නට අවුසදයකි                           කුරක්කන්

• රන්වන් කරල් – රන්වන් පාටින් ඇති කරල්

කුරක්කන් තුනයි වැපුරුවෙ                     අමාරුවේ

කපන්ටත් බැරුව අතපය                             රුදාවේ

අරින්ටත් බැරුව ලොවගම                         සිනාවේ

කපමු නෑනෙ ඉපනැල්ලේ                            සුඛාවේ

• කුරක්කන් තුනයි – ධාන්‍ය වර්ග මනිනු ලබන මිම්මකින් තුනක්
• රුදාවේ – වේදනා දෙයි
• ඉපනැල්ලේ – අස්වැන්න නළාගත් පසු ඉතිරි වන ගස්මුල් කොටස සහිත බිම
• සුඛාවේ – ස්වාභාවය

එපෙති දෙපෙති මහ හේනේ                     කුරක්කන්

මඟ යන්නෝ මට සරදම්                            කරක්කන්

එපෙති වෙන්ඩ කවුදැයි කළ                      නරක්කන්

කපා ගනිමු එක පෙත්තේ                          කුරක්කන්

• එපෙති දෙපෙති – එක පෙත්තේ පැති දෙකේ (කුරක්කන් කරලෙහි පෙති එකක් දෙකක් තිබීම වගාව නිසරු වීමකි)
• නරක්කන් – නරක වැඩ
• සරදම් – උපහාස

• සැළලිහිණි සන්දේශය

• කෝට්ටේ යුගය

• තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමි

• ෂඩ් භාෂා පරමේෂ්වර

• සංස්කෘත
• මාගධී (පාළි)
• සෞරසේනි
• ප්‍රකෘත
• පෛශාවී
• අපභ්‍රංස

1. පරෙවි සන්දේශය 208
2. කාව්‍යශේකරය පද්‍ය 887
3. පංචික ප්‍රදීපය
4. බුද්ධිප්පසාදිනී ටීකාව

• හයවන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ බාලදියණිය වූ ලෝකනාථා (උලකුඩය) දේවියට පුත් රුවනක් ලබා ගැනීමේ අරමුණක් කැලණියේ විභීෂණ දෙවියන්ට ආයාචනා කිරීම.

• කෝට්ටේ ශ්‍රී ජයවර්ධන පුරයේ සිට කැළණි විහාරයේ විභීෂණ දේවාලය තෙක් ය.

• සවස් යාමයේ සිට පසුදා රාත්‍රිය ආරම්භය දක්වා

• කෝකිල සන්දේශය – දෙවිනුවර තිලක පිරිවෙන්පති / පද්‍ය 291
• ගිරා සන්දේශය- පද්‍ය 254
• හංස සන්දේශය – වීදාගම මෛත්‍රීය හිමි / පද්‍ය 205

1. ගුත්තිල කාව්‍ය
2. පැරකුම්බා සිරිත – පද්‍ය 140, හයවන පැරකුම්බා රජුගේ ගුණ, කර්තෘ නැත
3. බුදුගුණ අලංකාරය – වීදාගම හිමි, පද්‍ය 560

• සතපාය කිරණෙව්
• වලඳින අදහසින් මෙන්
• රිවි දෙව් සිරින
• නිමල් සඳ පහන් වැනි
• පියුම්රා බඳ රනබරණයුරු
• හිමසරි
• රූපක – සුරගඟ අඟන
• සන්ධි පද – සුරඟන, කිරණෙව්, යටග, සැවුළිඳු, වෙළලස, මිනිබරණ, රොනවුලේයා, සිහිළැල, ඉවුරැති, යනෙන, සුමටාන, මලගෙහි, රොනිනවල, රනබරණ, ඔලුපුලැඹුලවල

• එළිසමය සහිත සිවුපද ආකෘතිය

• සමුද්‍රඝෝෂ විරිත

01.

සුරරද සමන් සමඟින් සුරඟන               එවර

පැහැනද මදාරා පරසතු  මල්                පතර

කැරපුද වඳින රැඳි මුණි සිරිපා              තඹර

සකි සඳ පෙනේ සමනොළ ගිර නැගෙනහිර

• සුරඟන – දිව්‍යාංගනාවන්
• පැහැනද – පැහැයෙන් යුක්තව
• මදාරා පරසතු – සුරලොව ඇතැයි කියන මල් වර්ග දෙකකි.
• මල් පතර – මල් සමූහය
• කැර පුද – පූජා කර
• සිරිපා තඹර – බුදුන්ගේ ශ්‍රී පාද
• සකි සඳ – උතුම් වූ මිත්‍රය

අර්ථය

• උතුම් වූ මිත්‍රය, ඒ කාලයෙහි සුමන සමන් දිව්‍යරාජයා දිව්‍යාංගනාවන් හා එක්ව වර්ණවත් මදාරා හා පරසතු යන මල් සමූහය පූජා කොට වඳිනු ලබන්නා වූ බුදුන්ගේ ශ්‍රී පාද පියුම රැඳුනා වූ සමනොළ ගල නැගෙනහිර දෙසින් පෙනේ.

02.

ගනේ මිණි බැබැළි කිරණෙව්      සතපාය

රනේ යට‘ග සැවුලිඳු දද                ගළපාය

අනේ ලකර කළ පුර අප              නරපාය

පෙනේ දකුණැ මහසෙන් දෙව්      රදපාය

• ගනේ මිණි – ඝන වූ මැණික් ගලකින්
• කිරණෙව් – කිරණ වැනි
• රනේ – රනින් කළ
• යට‘ග – යෂ්ටි අග
• සැවුලිඳු දද – කුකුළු රුව සහිත කොඩි
• ගළපාය – බැඳ
• අනේළකර කළ – නොයෙක් ලෙසින් අලංකාර කළ
• පුර අප නරපාය – අපලේ රජුගේ නගරයේ
• මහසෙන් – මහාසේන (කතරගම)
• දෙව් රදපාය – දේවරාජයාගේ ප්‍රසාදය

අර්ථය

• හිරු රැස් මෙන් වූ ඝන මැණික්ගලින් බැබළුණු රත්තරනින් සැදූ ලී අග්ගිස්සේ ලොකු කුකුළු රූපයක් සහිත කොඩි බැඳ, නොයෙක් ලෙසින් සරසා අලංකාර කළ මහසෙන් සහ දෙවියන්ගේ මාලිගාව අපේ රජුගේ නගරයෙහි දකුණු දෙසින් පෙනෙයි.

03.

වළඳින අදහසින් මෙන් සුර ගඟ          අඟ න

නල බල සසල දළ රළ පෙළ නුබ      නැගෙන

වෙල ළස ගැවසි මුතු සක් පබළු        බබළන

බල මහ මුහුද එම සඳ උතුරින්       පෙනෙන

• වලඳින – වැලඳගන්නා
• සුරගඟ – අහස
• නලබල – සුළඟේ වේගයෙන්
• සසල – චංචල වූ
• නුබ නැගෙන – අහසට නැගෙන්නා වූ
• වෙළලස – වෙරළෙහි
• එම සඳැ – ඒ වෙළෙහි

අර්ථය

• අහස් ගඟ නැමැති ස්ත්‍රිය වැළඳගන්නා අදහසින් මෙන් සුළඟේ වේගයෙන් චංචල රඟ පෙඟ අහසට නැගෙන්නා වූ වෙරළෙනි මුතු සක් හා පබළු බබළන ඒ වෙලෙහි උතුරෙන් පෙනෙන මහ මුහුද බලන්න.

04.

සන්නන් සිහින් කෙඳි සෙවණලු වැලි      තෙලෙන

තැන් තැන් වල ම සැතැපී සියුමැලි              බැවින

රන්වන් කරල් ගෙනැ එන ගිරවුන්              අතින

යන් මන් තොසින් මග තොරතුරු නියම      දැන

• සන් – ගැවසුනු, යුක්ත වූ
• නන් – බොහෝ
• සිහින් කෙඳි – හීන් ගෙන්ද ගස්වල
• සෙවණලු – සෙවණැල්ල වැටී ඇති
• වැලි තෙලෙන – වැලි තලාවල
• ගිරවුන් අතින – ගිරවුන්ගෙන්
• යන් – යන්න
• මන් තොසින් – සිතේ සතුටින්

අර්ථය

• බොහෝ හීන් ගෙන්ද ගස්වල සෙවණැල්ලෙන් යුක්ත වූ වැලි තලාවල ඒ ඒ තැන නැවතී සියුමැලි නිසා විවේක ගෙන රන්වන් කරල් ගෙන එන ගිරවුන්ගෙන් මාර්ගය ගැන නියම තොරතුරු දැන ගෙන සතුටින් යන්න.

05.

නිය තුරඟුට නැගෙමින් රිවි දෙව්         සිරින

දුල කැරැ සේසත් මිණි බරණ         කිරණින

බල පිරි සෙන් සහ යාපා පටුන්           ගෙන

බල සේනානායක සපු කුමරු                එන

• නිල තුරඟු – නිල් (කළු) පැහැ අශ්වයා
• රිවිදෙව් – සූර්ය දිව්‍ය රාජයා
• සිරින -විලාසයෙන්
• දුල කැරැ – බබළවමින්
• සේසත් – සුදු කොඩිය
• බල පිරිසෙන් – බලයෙන් පිරුණු සේනාව

අර්ථය

• සූර්ය දිව්‍ය රාජයාගේ ආකාරයෙන් කළු (නිල්) අසු පිට නැගී, මැණික් ආභරණවල ශක්තියෙන් සේසත බබළවමින් යාපා පටුන ජය ගෙන බලයෙන් පිරුණු සේනාව සමඟින් එන්නා  වූ සේනාධිපති සපුමල් කුමරු බලන්න.

06.

අග පිපි මල් මලිගිය ලිය               කැලේයා

වග බැඳැ හෙන රජ හසපුල්           විලේයා

ළඟ තුරු මල් ගිලිහුණු         රොනවු‘ලේයා

මඟ බැස යව පළ හෙළ වැලි       තෙලේයා

• අග – අග්ගිස්සෙහි
• මලිගිය – ඉද්ද
• ලිය කැලේයා – වැල් කැලයෙන්
• වග බැඳැ – රංචු ගැසී
• රජ හස – රාජ හංසයින්
• පුල් – මල් පිපී තිබෙන
• විලේයා – විල් වලින්
• රොනවුල – රොන් ගැවසී ගත්

අර්ථය

• මුදුනෙහි මල් පිපී ඉද්ද වැල් කැළයෙන් යුත් රාජ හංසයින් රංචු පිටින් බසින්නා වූ මල් පිපුණු විල්වලින් යුත් ගස්වල මල්වලින් ගිලිහුණු මල් රේණු ගැවසී ගත්, පැහැදිලි සුදු වැලි තලාවේ මගට බැස යන්න.

07.

අයිරාවණ වුවත් නවතන රිසින්                  එන

අයිරා දහස් දිලි දුනු කොත් සිපත්            ගෙන

කයි කාවලෙහි දැකැ සෙබළුන් රැක        සිටින

වයි යා කරන් මල් තුරු ගන වන             හිසින

• අයිරාවණ – ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයාගේ ඇතා
• අයිරා දහස් – දහසකින් අධික
• දුනු කොත් – දුනු හා කුන්ත
• දිලි – බබළන
• සිපත් – අසිපත්
• වයි – වහා
• යා කරන් – පියාසර කරන්න
• හිසින් – උඩින්

අර්ථය

• ඉදිරියට එන අයිරාවණ ඇතා වුවත් නවත්වන අදහසින් දහසකට වැඩි දිලිසෙ දුනුද කුන්ත ද කඩුද රැගෙන කයිකාවල නම් ස්ථානයෙහි මුර කරන සෙබළුන් දැක මල් ගසින් ගහන වූ වනයට උඩින් වහා  පියාසර කරන්න.

08.

නිමල් සඳ පහන් වැනි වැලි පිට                   උදුළ

සුපුල් මල් පහන් ලිය මඬු ලිය ගෙ              පෙළ

එකළ් කෙළන වන දෙවි ලිය දකැ         කොමළ

ළසල් රුකක සැතැපෙව ළපලු              සිහිල‘ළ

• නිමල් – පිරිසිදු
• සඳ පහන් වැනි – සඳ එළිය වැනි
• උදුළ – බබළන
• සුපුල් – මනාව පිපුණු
• මල් යහන් – මල් ආසන
• ලිය මඬු – ලතා මණ්ඩප
• ලිය ගෙපෙළ – ඉහළින් වැල් එතී ගෙවල් මෙන් සැදුණු ආවරණ ස්ථාන
• කොමළ – සුකුමාර, හුරුබුහුටි
• කෙළන – ක්‍රීඩාවෙහි යෙදෙන
• ළසල් රුකක – ළා සල් ගසක
• සැතපෙව – වි‍වේක ගන්න
• ළපලු සිහිළල – සිසිල ගෙන දෙන්නා වූ ළා දළු

අර්ථය

• පිරිසිදු සඳ එළිය සේ බබළන වැලි තලා මත සුන්දර ලෙසින් පිපුණ මල් ආසන වලත්, මඩුවක් මෙන් වැල් වැවී ආවරණය වු තැන්වලත් ක්‍රීඩාවේ යෙදී සිටින හුරුබුහුටි වන දේවතා කාන්තාවන් බලාගෙන එන විට ළපටි දළුවලින් සීතල දනවන ළපටි සල් ගසක නැවතී වෙහෙස නිවා ගන්න.

09.

මල් දම් සුවඳ සුම් දුන් සොඳ                       වරලසනී

කල් ගිම් නිවා සැනැහෙන සිහිලස                  රසිනි

කොල්ලම් ගසින් නිල් ඉවුරැ‘ති           පොකුණ‘සිනි

වල් අම් බලම දැක යා ගන්                   සහතොසිනි

• මල්දම් – මල්මාලා
• සොඳ – සුන්දර වූ
• වරලසිනි – කෙස්වලින්
• කල් – කාන්තාවන්
• ගිම් නිවා – ග්‍රීෂ්මය නිවා
• සැනැහෙන – ස්නානය කරන
• සිහිලස රස – සිසිල් ජලය
• වල් අම්බලම – කැලෑ අම්බලම
• සහතොසිනි- සතුටින්

අර්ථය

• මල් අමුණා තනාගත් මාලා දවටා , සුවඳ දුම් ඇල්ලූ කෙස් වැටියෙන් යුත් ලස්සන කාන්තාවක්, සීතල ජලය නාමින් උණුසුම නිවා සැනසෙන, කොල්ලම් ගස්වලින් හරිත වර්ණ වූ ඉවුරකින් යුත්, පොකුණු අසළ ඇති කැලෑ අම්බලම දැක බලාගෙන සතුටින් යන්න.

10.

කස්තුරි තිලක සැදි නළලත                            සුමුටාන

පුල් මහනෙල් මල්දම් හිස                                  දවටාන

සලෙළුන් යනෙන නිති කැරැ කෙළි                 කවටාන

රිවි මුදුනත වන මැද වදු                                  සුමුටාන

• සුමුටාන – ඉතා මටසිලුටු
• කස්තුරි – මුව වර්ගයකින් ලබාගන්නා ඖෂධයකි
• සළෙළුන් – විනෝදකාමී තරුණයන්
• රිවි මුදුනත – හිරු මුදුන්වන වේලාවේදී
• වදු – යන්න

අර්ථය

ඉතා කදිමට මටසිලුටු නළලෙහි කස්තුරිවලින් මොට්ටුවක් ලකුණු කරගෙන සිටින විනෝදකාමී තරුණයින් පිපිණු මානෙල් මල්වලින් සැදූ මාල හිසේ පැළඳගෙන, කවටකම් කරමින් නිතර එහා මෙහා යමින් හැසිරෙ සුමුටාන නම් වූ කැලෑබද ප්‍රදේශයේ මැද කොටසට හිරු මුදුන්වන මද්දහන් වේලාවේදී පිවිසෙන්න.

11.

මඟ නිලමින් සිටිනා දොඹ නී                          පියල

පිය සළ මින් මලගෙහි කෙළැ              රොනින‘වල

තතුඩ ලමින් බිඳ විලිකුන් මියුරු                        පල

ඉසිඹු ලමින් යෙහි සැළ ! දඹ                    පඳුරුවල

• සැළ – සැළලිහිණියෙනි
• නිලමින් – නීල වර්ණ / හරිත පැහැ කරමින්
• නී – බක්මී
• පියල – මොර ගස්
• රොනිනවල – මල් රොන් සහිත
• පිය සලමින් – පියාපත් සලමින්
• ත තුඬ ලමින් – තුඬින් ඇන ඇන
• විලිකුන් – ඉඳුනු
• ඉසුඹුලමින් – විවේක ගනිමින්

අර්ථය

• සැළලිහිණියාණෙනි, පාර දෙපැත්තම නිල් පැහැ ගන්වාගෙන වැවී ඇති නා, දොඹ, බක්මී, මොර යනු ගස්වල මල් රේණුවලින් පිරි මල් මත්තෙහි පියාපත් සලමින් සෙල්ලම් කර, ඔබේ හොටෙත් ඇන ඇන ඉදුනු මිහිරි පලතුරු කඩාගෙන කමින්, ජම්බු ගස්වල නැවතී විවේක ගනිමින් යන්න.

12.

රිවි තැවුලේ පිපි කමලේ විල්                           ගැවසී

මත කොවුලේ තුරු වදලේ හඬන                      නිසී

වන සැවුලේ මඟ අසලේ පොර                       සැලසී

ගුරු බැවුලේ යව අවුලේ නොවී                          කිසී

• රිවි තැවුලේ – හිරු රැස් වැදීමෙන්
• කමලේ – නෙළුම් මල් සහිත
• මඟ අසළේ – පාර අසල
• වන සැවුලේ – වලි කුකුළන්

අර්ථය

• හිරු එළිය වැදී පිපුණු නෙළුම් මල්වලින් පිරුණු විල් සහිත ගැවසෙන්නට සුදුසු සේ ඇති ගස් සෙවනවල මත් කොහෙන් කුරුල්ලන් නාද නංවන, පොර අසලට වී වළිකුකුළන් පොරකමින් සිටින, ගුරුබැවුල නම් පෙදෙසින් කිසිඳු කරදරයකට පත් නොවී යන්න.

13.

වනසිරි පියුම්රා බඳ රනබරණ                        යුරු

වටපිරි සුපුල් දුනුකේ මල්                     මුරුත‘තුරු

බිඟුපිරි වැරූ ඔලු‘පුලැ‘ඹුවවල                      තඹුරු

හිමසරි සිසිල් දිය හෙබ දැක යන්                මිතුරු

• වන සිරි – වනාන්තරය නැමැති ශ්‍රියාකාන්තාව
• පියුම්රා – පද්ම රාග නම් වූ මැණික්
• බඳ – බැඳ ඇති
• රනබරණ – රත්රන් ආභරණ
• මල් මුරුත තුරු – මල් මුරුත නමින් හැඳින්වෙන ගස් අතරෙහි
• සුපුල් – ලස්සනට පිපී ඇති
• ඔලු‘පුලැ‘ඹුලවල – ඕලු නොහොත් රතු මානෙල්, මානෙල්, සුදු මානෙල් (හෙල්මැලි)
• දිය හෙබ – ජලාශය

අර්ථය

• වනාන්තරය නැමැති ශ්‍රියා කාන්තාවගේ, පද්මරාග නැමැති මැණික් සවි කොට තිබෙන රත්තරනින් සෑදූ ආභරණයක් වැනි වූ කදිමට පිපි මල් සහිත මල් මුරුත නම් ගස් අතරෙහි මල් පිපුණු වැටකෙයියා ගසින් යුත්, අවට පරිසරයේ මී මැස්සන් රොක් වූ නෙළුම්, රතු මානෙල්, නිල් මානෙල්, සුදු මානෙල් යන මල්වලින් පිරුණ, හිම මෙන් සීතල දියෙන් යුතු ජලාශය දැකගෙන යන්න.

හංස සන්දේශය

වීදාගම මෛත්‍රීය හිමි

කෝට්ටේ සාහිත්‍ය අවධිය

• ලෝවැඩ සඟරාව
• බුදුගුණ අලංකාරය
• දහම් ගැට මාලාව
• එළු අත්තනුගලු වංශය

කෑරගල වනරතන හිමියන් ලවා සමන්, විභීෂණ, උපුල්වන් හා කඳකුමරු යන දෙවිවරුන්ට පිරිත් කියා පින් දී, එමඟින් සිරි පැරකුම්බා රජ කෙරෙහි කරුණාවෙන් සෙත සලසවන ලෙස ඉල්ලීමට

කෝට්ටේ ශ්‍රී ජයවර්ධනපුරයේ සිට කෑරගල පද්මාවතී පිරිවෙන් විහාරය දක්වා

• කැළණියට පැමිණ රාත්‍රිය එහිදී ගත කොට, පසුදා පෙරවරුවේ නැවත පිටත් වී, එදින සවස් වන විට කෑරගල පිරිවෙනට පැමිණීම.

• කෝකිල සන්දේශය
•  දෙවිනුවර තිලක පිරිවෙන්පති
• ගිරා සන්දේශය – කර්තෘ නැත
• සැළලිහිණි සන්දේශය – තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමි

•    ආකෘතිය – සිවුපද
• විරිත – සමුද්‍ර ඝෝෂ විරිත
•            සක්වා විරිත (165 -166 පද්‍ය)

• සුර විමනක් ලෙසට
• රසෙයි අමා රසමය
• මිහඹ මුව මඩල මෙන්
• කිරඹ පොකුරු මී රස ලැබ බොන ලෙසට
• බෙර ඇසක් මෙනි
• සඳනලෙව් දුන් උර මඩල වැනි

1. දූතයාගේ ආශිර්වාද කිරීම
2. දූතයාට පැසසුම් කිරීම
3. අරමුණු හෙවත් දූතයාට පැවරෙන කාර්යය පැවසීම.
4. වර්ණනා (නගර වැනුම, රජු පිළිබඳ වැනුම, මඟ වැනුම… ආදී)
5. යා යුතු ස්ථානය වැනුම
6. සන්දේශ භාර ගන්නා තැනැත්තා පිළිබඳ වැනුම
7. සන්දේශය පැවසීම
8. සුභ පැතීම.

1. සාර පලය අඹ දඹ රඹද වල් පිට

වීර ජලය ඇළදොළ කඳු පිටින්                     බට

නෑර ලොලය වඩවන දුටු දනන්      හට

කෑරගලය වැජඹෙයි මේ ලෙසින්    සි‍ට

• දඹ – ජම්බු
• වල්පිට – වනාන්තරයෙහි
• සාර පලය – සාරවත් පලතුරු
• කඳු පිටින් – කඳු මතින්
• මීර ජලය – මිහිරි දිය
• කෑරලොලය – ආශාව අත්නොහැර
• වැජඹෙයි – බබළමින් පවතියි

අර්ථය

– වනාන්තරයෙහි, අඹ, ජම්බු, කෙසෙල් වැනි සාරවත් පලතුරු වර්ග ඇත.

– කඳු මතින් පහතට ගලා වැටෙන ඇළ, දොළ, මිහිරි දියෙන් පිරී පවතී.

– මේවා දකින අය තුළ ආසාව වඩ වඩාත් වැඩි වෙයි.

– කෑරගල නම් වූ ප්‍රදේශය මේ අන්දමට  උසස් හා වැදගත් අයුරින් බබළමින් තිබේ.

2. කුළින් කුළ ම සිහිළඹ වැසෙන කඳු රුය

දොළින් දොළම කල් යල් කරන කුඹු    රුය

පළින් පළම තල්පොල් ගෙවතු මැදු                  රුය

තළින් තළම පුල් පියුමුපුල පඬෙ                       රුය

• කුළින් – පර්වත, කඳු
• සිහිල‘ඹ – සීතල ජලය
• පළින් පළම – තැනින් තැනම
• තළින් – තඩාග, විල්
• පුල් – පිපුණු
• පියුමු‘පුල – නෙළුම්, මානෙල්
• පඬෙරු – සුදු නෙළුම්

අර්ථය

කඳු මුදුනක් පාසා ම සහිල් ජලය වෑහෙන දිය පාරවල්ය.

සෑම දොළක් අසළ ම කල්යල් බලා (යල මහා දෙකන්නයම) වගා කරන කුඹුරු ය.

තැනින් තැන තල් ගස්ද පොල් ගස්ද සහිත ගෙවතු හා විශාල සහිත ගෙවතු හා  විශාල ගෙවල් ය. විලක් විලක් පාසාම පිපුණු නෙළුම්, මානෙල් හා සුදු නෙළුම්ය.

3. පැසෙයි නිබඳ සුවඳැල් කෙත්වතු අවට

ඇසෙයි ළමා වසු පැටියන් හඬ දුරට

දිසෙයි වෙහෙර එහි සුර විමනක් ලෙසට

රසෙයි අමා රසමය ඒ ලියස                      දුට

• නිබඳ – නිතර
• සුවඳැල් – ඇල්වී වර්ගයකි
• කෙත්වතු – කුඹුරු හා වතුපිටි
• අමාරස – අමෘත රසය

අර්ථය

හාත්පසින්ම නිතර කෙත්වතුවල සුවඳැල් නම් වී වර්ගයක් පැසෙයි.

කුඩා වසු පැටවුන්ගේ හඬ ඈතට ඇසෙයි.

එහි විහාරස්ථානය දිව්‍ය විමානයක් ලෙසට පෙනෙයි.

ඒ ප්‍රදේශය දුටු විට අමෘත රසයක් හිතට දැනෙයි.

4. 4. නිබඳ පැසී පල ලඹ සෙන මිහිර‘ඹය

සුවඳ විහිද සිටි විලිකුන් කැන් රඹය

නොමඳ තැනින් තැන වලු බර වනරඹය

එමැද වෙහෙර දිලි දුරලන සසර බය

• නිබඳ – නිතර
• ලඹදෙන – එල්ලෙන
• මිහිර‘ඹය – මිහිරි අඹ
• විලිකුන් – ඉදුණු
• රඹකැන් – කෙසෙල් කැන්
• නොමඳ – අඩුවක් නැතිව
• වන රඹ – වල් කෙසෙල්
• දුරලන – දුරු කරන

අර්ථය

හැම කාලයකදීම මෝරන ලද ගෙඩි එල්ලෙමින් ඇති මිහිරි අඹ තිබේ. ඉදී සුවඳ විහිදුවන කෙසෙල් කැන්ද ඇත. තැන් තැන්වල ඇවර් වලින් බරවූ බොහෝ වල් කෙසෙල්ද තිබේ. මේ සියල්ලක් අතරේ බබලමින් ඇත්තේ සන්සාර බය නැති කරවන විහාරයයි.

5.  මිහඹ මුව මඬල මෙන් දිලෙන හැම විට

දුලබ ඉසුරු පිරි සැදි ඒ වෙහෙර සිට

කිරඹ පොකුරු වී රස ලැබ බොන ලෙසට

නරඹ මිතුර තගෙ නෙත සිත සතුටු කොට

• මිහ‘ඹ – මහී කාන්තාව
• දිලෙන – බබළන
• දුලබ – දුර්ලභ
• ඉසුරුපිරි – සම්පතින් පිරුනු
• කිරඹ – කිරි වතුර
• පොකුරු මී – පියුම් පැණි

අර්ථය

මිත්‍රය නිරන්තරයෙන් ම, මහී කාන්තාවගේ සුන්දර මුහුණු සේ බබළමින් තිබෙන පහසුවෙන් ළඟා කර ගත නොහැකි සම්පත් වලින් පිරී ඇති, අලංකාරවත් වූ ඒ විහාරයේ නැවතී හිඳිමින්, එළ කිරිත්, නෙළුම් මල්වල පැණිත් ලැබී බොන්නා සේ, ඔබේ දෑසත් සිතත්  සතුටු කරවා ගෙන විහාර සුන්දරත්වය නරඹන්න.

6.  දිමුත් වෙහෙර වට විසිතුරු මල් වතුය

එහිත් සුවඳ මල් නිති වෙයි මිණිමුතු ය

මහත් තුරු මියුරු ඵල ගෙන නැමි අතුය

රැගත් සෙවණ නොහැරම සිටි පොල් වතුය

• දිමුත් – බබළන
• වෙහෙර‘වට – වෙහෙර අවට
• මිණිමුතු – මිණිමුක්ත, පිපුණු
• මහත් තුරු – විශාල ගස්
• නොහැරම – නැතිව නොයා

අර්ථය

• බබළන ඒ විහාරය අවට විචිත්‍ර වූ මල් වතුය
•  නිරන්තරයෙන් එහි සුවඳ මල් පිපෙයි
•  විශාල ගස්වල රසවත් ඵල සෑදී අතු නැවී ඇත.
•  එමෙන්ම නිතරම සෙවණ දෙන්නාවූ පොල් වතුද සහිතය.

7.  නොයෙක් තැනම පිපි මල් පිරුණු පොකුණුය

ගෙයක් කනම සැදැහෙන් දිවෙන දකුණු ය

සුදක් ලෙස තිබෙයි මළු මං හැර කුණුය

සියක් අය කෙරෙහි වැඳ පුද පැදකුනුය

• ගෙයක් කනම – ගෙයක් පාසාම
• සැදැහෙන් – ශ්‍රද්ධාවෙන්
• දෙවන – දෙනු ලබන
• දකුනුය – දානය
• සුදක් ලෙස – සුදු පැහැයෙන්
• පැදකුණුය – ප්‍රදක්ෂිණාවෙන්

අර්ථය

•  නොයෙක් තැන්වල පිපුණු මල්වලින් පිරුණු පොකුණුය.
•  සෑම ගෙයක් දෙසම ශ්‍රද්ධාවෙන් දෙන දානය
• මිදුල් හා මාර්ග කුණු කසල ඉවත් කර පිරිසිදුව සුදු පැහැයෙන් තිබෙයි.
•  සිය ගණනක් පිරිස වැඳීම් පිදීම් ප්‍රදක්ෂිණා කරති.

8. නුදුරු වැ සිහිලැ‘ලීය ගඟුලැ‘ලීය

වට සැදි මල් වැලීය සුදු වැලීය

පිපි වන සිටි මලීය වන මලීය

තුටු වන සිතිවිලීය පුල් විලීය

• නුදුරු වැ – ආසන්නයෙහි
• සිහිලැ‘ලීය – ඉතා ශීතල
• ගඟුලැ‘ලීය – දිය ඇලි
• වට – අවට
• මල් වැලීය – මල් වැල්ය.
• පිපිවන – පිපුණු පරිද්දෙන්ම
• පුල් විලීය – පිපුණු මල් ඇති විල්
• තුටුවන – සන්තෝෂ කරවන

අර්ථය

•  ආසන්නයෙහි ශීතල දිය ඇලිය
• අවට මල් සෑදුනු මල් වැල් හා සුදු වැලි තලාය
• පිපුණු පරිද්දෙන් ම පවතින මල් ඇති වන මල් ය.
•  සතුටු සිතිවිලි ඇතිකරවන පිපුනු මල් ඇති වන මල්ය.
• සතුටු සිතිවිලි ඇතිකරවන පිපුණු මල් ඇති විල්ය.

9. පවන‘ද පිපි තුරේය නිර තුරේය

කුසුමන් පෙති තුරේය මළු තුරේය

අවට සුපිපි සරේය බිඟු සරේය

සිත එවෙහෙර කෙරේය ලොබ කෙරේය

• පවන්ද – සුළඟ අවුත්
• පිපිතුරේය – පිපුණු මල් ඇති ගස්වල
• මළු – මිදුල්
• සරේය – විල්වල
• බිඟු සරේය – මී මැස්සන්ගේ නාදය
• ලොබ – ආශාව

අර්ථය

•  සුළඟ ඇවිත් නිරන්තරයෙන් මල් පිපුණු ගස්වල මල්පෙති මළුවෙහි අතුරවයි
• හාත්පසින්ම මල් පිපුණු විල්වල මී මැසි නාදය ඇසෙයි.
•  ඇසේ දුටු අයගේ සිත ඒ වෙහෙස කෙරෙහි ආසාව ඇති කරයි.

10. දුටු සත සිතට තුටු වන ලෙසට නිතියෙනි

සතර ත එකට සම කර බෙර ඇසක් මෙනි

පැහැපත සුද නොහළ වැලි අතුළ මව් තැනි

මිහිකත සඳන ලෙව් දුන් උර මඬල වැනි

• දුටුසත – දකින ජනයාගේ
• තුටුවන – සතුට දැනෙන
• සතර‘ත – හතර පැත්තම
• පැහැපත – පිරිසිදුව බබළන
  • සුද නොහළ – සුදුපාට අත් නොහළ
  • වැලි අතුළමළු තැනි – වැලි අතුරන ලද මිදුල්
  • සඳන‘ ලෙව් දුන් – මහී කාන්තාව
  • උර මඬල – උර ප්‍රදේශය

  අර්ථය

  දකින ජනයාගේ සිතට නිත්‍ය වශයෙන්ම සතුටු ඇති වන ලෙස සතර පැත්තෙන්ම එකම ආකාරයට බෙර ඇසක් මෙන් සමතලා කර සුදු පැහැති ලස්සන වැලි ඉස ඇති විහාර මිදුල මහී කාන්තාවගේ සඳුන් ආලේප කළ උර ප්‍රදේශය මෙනි.

   

• ධර්මසේන හිමි

• සද්ධර්ම රත්නාවලිය

• දඹදෙණි සාහිත්‍ය යුගය

• පාළි ධම්මපදට්ඨ කථාව

• අට්ඨකථාචාර්ය බුද්ධඝෝෂ හිමි

• 310 යි.

• 256

• සද් + ධර්ම + රත්න + ආවලී  ශ්‍රී සද්ධර්මය නැමැති මැණික් වලින් කළ මාලය

• සම්භාව්‍ය සාහිත්‍යයෙහි, ජන ව්‍යවහාරයෙහි ජන ජීවිතයෙහි බැඳී බවතින තොරතුරු හා දේවල් ඇසුරින් උපමා ගෙතීම.
• පාලි, සංස්කෘත තද්භව වචන මෙන්ම මධ්‍යම ප්‍රමාණ වැකි වලින්ද රචනය සකසා ගැනීම.
• ශ්‍රැති ගෝචර රටාව

• පරිවර්තනය මඟ බැහැරලා අනුවර්තන රටාවෙන් කතාව ගෙතීම.  (පාළි ක්‍රමය හැර අර්ථ පමණක් ගෙන …)

• නුවර මැදවත්, කුශලච්ඡන්දය, ඇතිව බණ දැන පින්කම් හැසිර, නිවන් සාධාගනිත් නම්, එසේ වූ සත්පුරුෂයනට වැඩ සඳහා …

• ඉගෙන ගන්නේනම් නිවැරදි ශිල්පයක් උගත යුතුය. වැරදි ශිල්පයක් ඉගෙන ගත්තොත් මෙලොව ජීවිතයට ඉන් ප්‍රයෝජන ඇතත් පරලොට ඉන් පලක් නැති බව පෙන්වා දීමට.

1. අවකප්පනයෙන් සෑදූ හසු, රෑන අල්ලා ඇදි ඇදී සේ දුවන්නා සේ
2. පැසුණු ගොයම් මුල් වූවා සේ
3. සැට වස් ගිය මහ තෙර කෙනෙකුන් වහන්සේ මෙන්.
4. කරන රහත් වන්නා සේ

• ශිල්ප
• ඓහලෞකික
• පාරලෞකික
• නිෂ්ප්‍රයෝජන
• සමර්ථ
• ප්‍රේම
• නිරවද්‍ය
• ස්ථවිරභික්ෂු

• බ්‍රාහ්මණ මඟින් (බ්‍රාහ්මනවන්නයෙන්)
• ධම් සෙබෙයි (දම්සභා)

• ඓහ ලෞකික – මෙලොවට අයත්
• පාර ලෞකික – පරලොව හා සම්බන්ධ
• නටන විද්දතු – නැටුම් නටා ආදායම් උපයමින් ජීවත්වන අය.
• සමසිත් – මාස හයකට වරක්
• යාළන – යහළුවා
• භාවනාව ලීලා – ආකර්ෂණ හැසිරීම් රටා
• වයෝධාත්වාධික – සැර සුළං සහිත අහසෙහි
• වැදහොත්තාහ – නිදාගත්හ
• නො ගිවිසිත්මය – එකඟ වූයේ ම නැත
• නෑයන් සියන් – ඥාතීන් හා ස්වකීයයන්
• පිරි මැසූ බව මිස – ඉටුකර ගත්තා මිස
• කෙළිලළු – ක්‍රීඩා නැටුම්
• අවකප්පනයෙන් – අශ්වයාගේ කට හරහා දමා ඇති කටකලියාව නමැති ලනුව
• සෑදූ හසු – සූදානම් කළ අශ්වයා
• රූපත් හැරගෙන – ලස්සන කම නිසා ම
• පධි ඇදීමෙන් – බඩු මුට්ටු මලු කර ගැහීමෙන්
• වළහා නොපියා – වළක්වා ගන්නේ නැති ව
• සැට රියන් – මීටර් 30 දිග
• සුවාසූ දහසක් – 84000 ක්
• මහණ ගණා – භික්ෂූන් වහන්සේලා
• සිසෑරිලා – වටේට රවුමට කැරකිලා
• දසාව බලත් මුත් – දොම්නස් වී
• මුසුප්පුව – දොම්නස් වී
• ආදියෙන් පානා – මුලින් ම
• ඉඞ්ස – මෙහෙ
• මහබ්බල – මහත් සේ බලවත්
• කරෝහි – කරන්න
• රඞ්ගං – නැටුම
• පරිසාය – පිරිසට
• පාසයස්සු මහාප්නං – මහජනයා සතුටින් පුරවා සිනා ගන්වන්න.
• සිස්වීය – නිෂ්ඵල විය
• බණවාලා – අමතා
• මහද්ධික – කරමි
• හායසාමි – සිනස්සවමි
• තුදුස් විටක් – දාහතර වතාවක්
• පස් කඳ – පඤ්චස්කන්දය
• කර‘ග රහත් වහන්සේ – (කර + අග) දැළි පිහියේ අග්ගිස්සේ
• පිළිසිඹියා පත් – අර්ථ, ධර්ම, නිරුක්ති පටිභාන යන කරුණු සම්බන්ධ සුවිශේෂී දැනුම් අවබෝධ ලබා
• පසඟ පිහිටුවා – පංච අංග (දණහිස් දෙක+ වැළමිටි දෙක + නළල)
• තුන් සිවුරු – දෙපොට සිවුර, තනිපොට සිවුර, අඳනය
• තුන් දුසිරිත් – සිත, කය, වචන යන අංශයන්ගෙන් සිදු වන වැරදි
• නිස්ස – නිසි කරුණු
• විභූත කරන්නට – හෙළිදරව් කරනු පිණිස
• සමණන්ට – සැමියාට
• විචාරා නොපියා – නොඅසා
• සිනාවක් සිපී- සිනා සුණි
• හෙළ පිරිහෙළා – පහත් කොට සලකා

• අමාවතුර

• ගුරුළුගෝමී පඬිවරයා

• පොළොන්නරු යුගය

• බණකතා සාහිත්‍යය

• ධර්මදීපිකාව

• අමාවතුර – 18 කි
• අඟුල්මල් දමනය – පර්ච්ඡේද -07

• පුරිස ධම්ම සාරථී ගුණය මුල් කරගෙන

• “නොවියත් හුදී ජනන් සඳහා සිය බසින් මා විසින් සැකෙවින් දක්වනු ලැබේ“
• එනම්, පාලි සංස්කෘත භෂා නූගත් සාමාන්‍ය ජනයා සඳහි සිය බසින් (සිංහල භාෂාවෙන්) මෙම කෘතිය රචනා කර ඇත.

• අමෘත ජලය / අමෘත ප්‍රවාහය
• අමා – අමෘතය
• වතුර – ප්‍රවාහය

1. දුර්දාන්ත දමනය
2. ස්වසන්තාන දමනය
3. පර සන්තාන දමනය
4. ගෘහපති දමනය
5. බ්‍රාහ්මණ දමනය
6. දිගම්බර දමනය
7. ජටිල දමනය
8. තාපස දමනය … ආදිය

1. අපූරු වර්ණනා ශක්තිය
2. සෑම කතාවක් පුරා පැතිර යන උදාර ගුණය
3. භාෂා නිපුණතාව

• පුරුෂ දම්‍ය සාරථි පද වර්ණනා

• ගුරුළු දැමි

• බුද්ධ චරිතය

• 42 වැනි ස්ථානය

• පිළිවිත – විමසුවේය.
• නො බව – බය වෙන්න එපා
• පුළු වුත්තෙන් – විමසූ නිසා
• රට පහරටන – රට වනසන්නට
• උහු හැරපියවු මැනව – එය අත්හැර දාන්න.
• පිළිදඟුව – පෝෂණය කරන්න.
• ධර්මන්තේවාසිකව – ගුරු පඬුරු නොගෙවා ගුරුවරයාගේ වැඩ කටයුතු කර දෙමින් ඉගෙනීම.
• වත් සප නැ – හොඳ ගති පැවතුම් ඇත්තේ ය.
• මන වඩන – සිත්ගන්නා සුළු ලෙසින්
• උහු කිසෙ බිඳුම්හ – ඔහු ඈත් කරවන්නේ කෙසේද?
• නොවත් සපනැයි – ප්‍රියමනාප ගති පැවතුම් නැතැයි
• අප්න්මවතැයි – පහත් කුලයක උපන් අයෙකි.
• සසඟ – නොමනා සම්බන්ධය
• දැහැවැ – කේන්ති ගෙන
• නොබිඳැ – පියැටියාව – වෙන් කරවන්න කටයුතු කරන්න එපා
• නොහදනා නම් – අවිශ්වාස නම්
• සනා ඇති වැ – ආදරය ඇති නිසා
• ශිල්ප සමහරයට – ශිල්ප ඉගෙනීම් අවසන් කිරිම් වෙනුවෙන්
• උපචාරයැ – පූජාවක්
• පඤ්චායුධ – දුන්න, කඩුව, අඩයටිය, තෝමරය, හෙල්ල
• අටවියට – කැලයට
• පිළි ඈ – රෙදිපිළි ආදී
• පණිවා කරනුවන් – ප්‍රාණඝාතයෙහි යෙදෙන්නන්
• නස්සී – වැනසෙති
• හසර – සංචාරය
• දර පලා – දරපන පලා කොළ වර්ග
• වල් යන්නාහු – කැලයට යන්නෝ
• නියම්ගම් – ලොකුගම්
• තුන් යොජනක් – 72 Km (යොදුන් තුනක්)
• යොදුන – සැතපුම් 16 ක්
• අතොට හුන් – බිම දමාගෙන සිටි
• වලද හත්තෙ යැ – ප්‍රායෝජනයට ගත් ඒවාය.
• සිවුපද ගයක් – පද හතරක ගාථාවක්
• මහපවුල් – පස් තැවරපු රෙදි වලින් සාදාගත් සිවුර
• හැඳ පෙරව – ඇඳගෙන පොරවාගෙන
• කවැටිව – කරනු කැමතිව
• අධන් මඟ – දීර්ඝ මාර්ගය
• සහන්නපු – කුඹුරුවල සී සාන අය
• ලෙහෙ මුඬු – ලේ ගෑවුණ
• කුලුණු – කරජාව
• වග වගාව – කණ්ඩායම් ලෙසින්
• දුබ්භෝජනයෙනුදු – නරක ආහාර ගැනීමෙන්ද
• දුක්ඛසෙය්‍යායෙනුදු – දුක සේ නිදා ගැනීමෙන්
• උකටලී වී – උදාසීන විය
• එකක්හු උණු දහසක් – 999 කි (දහසකට එකක් අඩු)
• දැළි කප්වා – උඩු යටි රැවුල කපා
• නහා පිළී පෙරළා – නාලා ඇඳුම් මාරු කොට
• අභිභවමින් – යටපත් කරවමින්
• කඩු පලඟ – කඩුවත් පලිහත්
• දුනු හියොවුර – දුන්න හා ඊතල දමන කොපුව
• බහ බහා සිටුවයි – පස්සට පස්සට තල්ලු කර දමයි.

• අඞ්ගණයක් – මිදුලක්
• වෙළෙව්ව – ඉක්මන් වී
• තුන් යොදුනක් – යොදුන් තුනක් ගව් 12
• ගව්ව – 6 Km
• යොදුන් තුන – 72 Km
• (ගව් 4 – යොදුන් 1 )
• ස්වේද බස්සි – දහදිය ගලයි.
• සෑ මහණපු – ශාක්‍ය වංශයේ හාමුදුරුවෝ
• සබව් කියතා – සත්‍ය වචන
• පිළිවිය – ප්‍රශ්න කර
• ප්‍රත්‍යාතයෙහි – කඳු පාමුල
• කරසෙව්ව මැනව – දැලි පිහියකින් කෙස් හා දැලි රැවුල කැපීම
• පා සිවුරු – පාත්‍රය හා සිවුරු
• කිස – කටයුතු
• ප්‍රති මුක්ත – බැඳුණු / පැලඳුණි
• උපසපන්කම් – උපසම්පදාව ලැබීම.
• අට ඉස්බක් – 0.5 Km පමණ
• බඹ 35 ක්
• අන්තරිකව – අතර පරතරය ඇතිව
• කොයට ගියෙහි – කොහාටද ගියේ
• අතැණියෙන් – ඇත් සේනාවෙන්
• අසැණියෙන් – අස් සේනාවෙන්
• සල් හු ව – සැහැල්ලුවෙන්
• බැළ ගෙනැ – බළසේනා රැගෙන
• ගිවිස නොබැන – අනුමැතියදී
• ප්‍රතිපක්ෂ – විරුද්ධ
• පණිවා ඈ – සතුන් මැරීම ආදිය
• ඇප් උන් වැඳම්හ – මම ඔහුට වඳිමි.
• සතර පසයෙන් – සිවුපසයෙන්
• උපනිඃශ්‍රය – හේතු සම්පත්
• එඝමාහි – එවේලේ
• දසායෙහි හී පලා – දිසාවට හැරී පාන දුව ගොස්
• අඟුළු ගෙන – අඟුළ දමා
• අටල්ලට – මැස්සට
• කිහිඹියකුදු – කූඹියෙක්වත්
• සක්හිණ – සන්සිඳුනේය
• පැවිජියතට – හාමුදුරුවන්ට
• දරුණුකමින් ලද කම් – කරන ලද දරුණු වැඩවලට ලැබුණු නම්
• ගොත් විසින් – ගෝත්‍රවලට
• බැවහර කරනු – පාවිච්චියට ගැනීම.
• අභිරත – තදින් ආසා කිරීම.
• බඩැ බඳ සළුව – ඉනේ ඇඳ සිටි රෙද්ද
• තෙළෙස් ජුතඟ – ධූතාංග දහ තුන (සිත කිලිටිකරන අකුසල කර්ම)
• පහුල් සිවුරු – පාංශුකූල සිවුර
• තුන් සිවුර – තනිපොට සිවුර, දෙපොට සිවුර හා අඳන සිවුර
• සැපිරූ – සම්පූර්ණ වී
• අදාන්ත – හීලෑ කළ නොහැකි
• අශාන්ත – සංවර නැති
• නොපිරිනිවි – සියලු ලෙසින්ම දුකින් නිදහස් නොවූ
• දැඩියෙනුදු – දණ්ඩෙනුත්
• සැතිනුදු – අවියෙනුදු
• කුලගම් – උපන් ගම් ප්‍රදේශයට
• සරළුවක් හඬුදු – කැඳ හැන්දක්වත්
• කෙණෙස්සක් බතුඳු – බත් හැන්දක්වත්
• සපදන් සැරි – ගෙවන් අනුපිළිවෙළට පිණ්ඩපාත කිරීම.
• මූස් ගර්භව – දරුවා ඉපදෙන්නේ නැතිව බඩෙහි හරස් අතට හිරවී
• මාගමක – ස්ත්‍රියක
• එසසින් – ඒ සත්‍ය හේතුවෙන්
• සස් කරායි – සත්‍ය ක්‍රියා කරන්න.
• ජවනිකා – තිර රෙදි
• ඩබරායෙන් – දිය පෙරනයෙන්
• දිපිත් මව්හට – පුතා හා මව දෙදෙනාටම
• පිළක් – වේදිකාවක්
• බර මුසිත් – බරින් නිදහස් වෙති.
• කප සිටිනා – කල්පය පුරා පවත්නා
• බා පලති – බයට පත් වී පැන දුවති.
• පිළිලදින් – ලැබූ බැවින්
• කමටහන් – භාවනාවක අවශ්‍ය අරමුණු සඳහා උදව් කර ගන්නා කරුණු
• ආපාතයට – සිහියට
• අබ්බෝහාරික කොට – භාවිතයට නොගත යුතු දෙයක් බවට පත් කොට
• හීසනක් – විදින ලද ඊතලයක් ගමන් ගන්නා තරම් දුරක්
• අඬු පහණ හකුරු – දැව දඬු, ගල්, කුඩා ගල්
• මහ සම් සිඳී – ලොකු හම කැපී
• බුත් ඉසින් – තුවාල වූ හිස සහිතව
• හිණැ හිරුනු – ඉනෙහි ඉරුණ
• අධිවාසනා කරා – ඉවසන්න.
• ස්වහස් – ලක්ෂය
• නිරයැ පස්හි – අපායේ දුක් විඳියි.
• සත්ජවන් සිත්හි – ජවන සිත් හතෙහි
• වටාලා – නැවත
• පතානට – පත් වූ අයට
• රහොගත ව – තනිව හිඳ
• ඵලසමවත් සුව – රහත් ඵලයට සමවැදීමෙන්
• දණ්ඩේනේකේ – දඬුවමින්
• අංකුසේන – හෙණ්ඩුවෙන්
• කඝාභිච – කසයෙන්
• තාදිතා – නිසල ගුණයෙන් පිරි බුදුන් වහන්සේ විසින්
• අදණ්ඩේන – දඬුවමින් තොරව
• අසත්ථේන – අවි ආයුධයෙන් තොරව
• අහං – මම
• දන්තෝම්හි – හික්මවා ගැනීම
• පොරණපාණන් – සාමණේර
• අතවැසි -ගෝල

උතුම්, ශ්‍රේෂ්ඨ

පස්වග මහනුන්ට

බරණැස ඉසිපතන මිගදායේ

දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය

• අධිශීල
• අධිසික්ෂා
• අධිප්‍රඥා

• සම්මා දිට්ඨි
• සම්මා සංකප්ප

• සම්මා වචා
• සම්මා කම්මන්ත
• සම්මා ආජීව

• සම්මා වායාම
• සම්මා සති
• සම්මා සමාධි

නිවැරදි දැකීම

• දුක පිළිබඳ ඥානය
• දුක්ඛ සමුදය පිළිබඳ ඥානය
• දුක්ඛ නිරෝධය පිළිබඳ ඥානය
• දුක්ඛ නිරෝධ ගාමීණී ප්‍රතිපදාව පිළිබඳ ඥානය

‘

• කම්මස්සකතා සම්මා දිටඨි
• ධ්‍යාන සම්මා දිට්ඨි
• විපස්සනා සම්මා දිට්ඨි

• මාර්ග සම්මා දිට්ඨිය
• ඵල සම්මා දිට්ඨිය

• දුක පිළිබඳව දැකීම
• දුකට හේතුව පිළිබඳව දැකීම
• දුකට හේතුව නැති කිරීම පිළිබඳව දැකීම
• දුකට හේතුව නැති කිරීමේ මඟ පිළිබඳව දැකීම.

නිවැරදි දැක්මක් ඇති තැනැත්තාගේ සංකල්ප හෙවත් සිතිවිලි නිවැරදි වීමයි.

• නෙක්ඛම්ම සංකප්ප
• අව්‍යපාද සංකප්ප
• අවිහිංසා සංකප්ප

වස්තු කාම හා ක්ලේෂ කාමයන්ගෙන් වෙන් වී ගිහිගෙය සම්බන්දව අවබෝධ කරගෙන පැවිදි වීමට පහළ වන සිතුවිලි.

ද්වේශය, වෛරය, ක්‍රෝධය තරහව ආදී සිතිවලි වලින් බැහැරව මෙත්තා සහගත සිතිවිලි වලින් වාසය කිරීම.

සතුන්ට හිංසා පීඩා නොකොට දුකට හිංසාවට පත් අය කෙරෙහි හිංසාවේ ආදීනව දැක එයින් බැහැර වීමේ සිතිවිලි..

බොරු කීම කේලාම් කීම පරුෂ වචන කීම ආදී වාචසින දුරාචාරයන්ගෙන් වැළකීම.

කායික විසමාචාර වන සතුන් මැරීම, සොරකම් කිරීම, කාමයෙහි වරදවා හැසීරීමෙන් වැළකී යහපත් ක්‍රියා වල නිරත වීම.

කායික ක්‍රියා නිවැරදි වූ විට ඔහුගේ දිවි පැවැත්ම නිවැරදි වේ.

භික්ෂුවක් නැති ගුණ ඇඟවමේ කුහනා, ලපනා ආදී විසි එක් වැදෑරුම් වංචනික දුරාචාරයෙන් වැළකී දැහැමි වූ සිව්පස  ලබා ගනිමින් ජීවත් වීම.

සිත අලුත් මුහුණුවරකට ගැනීමට නම් මහත් වෙහෙසක් දැරිය යුතු අතර එම උත්සාහය සම්මා වායාම වේ.

1.නූපන් අකුසල් නූපදවීම.

2.උපන් අකුසල් නැති කිරිම.

3.උපන් කුසල් වැඩි දියුණු කිරිම.

4.නූපන් කුසල් ඉපදවීම.

අකුසලයෙන් සිත බැහැර කොට  කුසල අරමුණක තබා ගත හැකි වනුයේ යහපත් සිහියයි. මෙය අධිචිත්තයේ දෙවන පියවරයි.

• දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය
• සච්ච විභංග සූත්‍රය
• සතිපට්ඨාන සූත්‍රය

• අධිසීලය සම්පුර්ණ වන විට අධි චිත්තය ගොඩ නැගේ.
• අධි චිත්තය යනු සිත උසස් තත්වයට පත්විමයි.
• අධි චිත්තය ඇති කරගැනිමට  සම්මා වායාම,සම්මා සති,සම්මා සමාධියෙන් යුක්ත විය යුතුයි.

විවිධ අරමුණු කෙරෙහි සිත විසිරී යාමට ඉඩ නොදී එකම අරමුණක සිත පිහිටුවා ගැනීම.

• චිත්ත භාවනා
• සමාධි භවනා

• දානය
• සීලය
• පරිත්‍යාගය
• සෘජු බව
• මෘදු බව
• තපස
• අක්‍රෝධය
• අවිහිංසාව
• ඉවසීම
• විරුද්ධ නොවීම

• රට වැසියාගේ ආර්ථික සුරක්ෂිතතාව සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රාග්ධනය සැපයීම.
• කිසියම් ජීවන වෘත්තියක් අරබා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවශ්‍ය පහසුකම් පාලකයා ලබාදිය යුතුය.

• පාලකයා කායික හා මානසික සංවරය ඇත්තෙකු විය යුතුය.
• නායකයා අනෙකාට ආදර්ශමත් වෙමින් සිල්වත් ව ප්‍රතිපත්තිපරුක ක්‍රියා කළ යුතුය.

පාලකයා රට වැසියා වෙනුවෙන් කාලය, ශ්‍රමය, ධනය සුවපහසුව යනාදිය කැප කළ යුතුය.

සතර අගතියෙන් තොරව යුක්තිය හා සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් අවංකව කටයුතු කළ යුතුය.

ජනතාවගේ ආර්ථික හා සමාජීය ගැටළු හමුවේ කාරුණිකව පිළිතුරු සෙවිය යුතුය.

රටක පාලකයා මහා ඉන්ද්‍රීය සංවරයත් තැන්පත් එකක් තිබිය යුතුය.

සියලු රටවැසියන් තමාගේ දරුවන් සේ සළකා කෝපයෙන් ක්‍රියා නොකළ යුතුය.

• කායික හා මානසික හිංසා පීඩා වලින් තොරව සියලු ජන කොට්ඨාසයක්ම පාලනය කළ යුතුය.
• වරදකරුවන්ට දඬුවම් පැමිණවීමෙන් බැහැර වීම මින් අදහස් නොකරයි.

පාලකයා ඉවසා බලා කටයුතු කළ යුතු ය.

විවිධ අදහස් හා මතවාද දරණ පුද්ගලයන් සමඟ කටයුතු කිරීමේ දී මධ්‍යස්ථව ගැටුම්වලින් තොරව කටයුතු කළ යුතුය.

• ප්‍රාණගාතයෙන් වැළකීම තුළින් සමස්ත සත්ත්ව සංහතියේම ජීවත් වීමේ අයිතිය තහවුරු වනු ඇත.බියෙන් සැකෙන් තොරව නිදහසේ තම ජීවිතය පවත්වා ගැනීමට අවස්ථාව සැළසේ.
• ජනතා බදු වලින් යැපෙන පාලකයන්ගේ යුතුකම ජනතා දේපළ සුරක්ෂිත කිරීමයි.
• පාලකයන් වැරදි කාම සේවනයන්ට යොමු වීමෙන් පෞර්ශය බිඳ වැටේ. පිරිහුණු චරිතයක් වේ.එම නිසා පාලකයා සදාචාර සම්පන්න ජිවිතයන් ගත කළ යුතු වේ.
• පාලකයා නිතරම රට වැසියන්ගේ විශ්වාසය දිනා ගැනීම පිණිස සත්‍ය කතා කළ යුතු වේ.
• මද්‍යසාර භාවිතයෙන් විකෘති මානසිකත්වයක් ඇති අයෙකුට යුක්තිය සාධාරණය ඉටු කිරීමට නොහැකි බැවින් පාලකයා මතින් තොර විය යුතුය.

• මෙත්තා
• කරුණා
• මුදිතා
• උපේක්ෂා

සෑම පාලකයෙකුම තම මිතුරෙකු හා සමාන සබඳතාවක් රට වැසියන් හා පවත්වා ගනිමින් පාලනය කළ යුතු අතර මෙත්තා යනු හිතවත්තමයි.

කරුණා යනු දුකට පත් වූවක් දුකින් මිදවීමට ඇතිවන අනුකම්පාව වේ.සියලු රටවැසියන් තම දරුවන් සේ සිතා විපතක් කරදරයක් හමුවේ ඔවුන්ව ආරක්ෂා කර ගත යුතුය.

අනුන්ගේ දියුණුව දැක සතුටට පත් වීම මුදිතාවයි.පාලකයෙකුට තම රටවැසියන්ගේ දියුණුව දැක සතුටු විය හැකි විය යුතුය.

කෙනෙකුගේ සිත තුළ මැදහත් බව උපේක්ෂාවයි.තමාට ලැබෙන නින්දා අපහාස යස අයස ලාභ අලාභ සම සිතින් දරාගැනීමට පාලකයාට හැකි විය යුතුය.

අනේපිඬු සිටුතුමාට

• පත්ත යනු සුදුසු යෝග්‍ය යන්නයි
• කම්ම යනු කරන ක්‍රියාව යන්නයි
• එනම් සුදුසු ක්‍රියාව යන්නයි

ධනය පරිහරනයට අදාළ කළමණාකරණය

• ගින්නෙන් හා වැස්සෙන් විනාශ වීම.
• අදැහිමි රාජ්‍ය පාලකයන් ධනය ඉදුරා ගැනීම
• සොරුන් විසින් ධනය උදුරා ගැනීම.
• තමා ප්‍රිය නොකරන පුද්ගලයන් ධනය පැහැර ගැනීම.

• ඥාති බලි
• අතථි බලි
• පුබ්බපේත බලි
• රූප බලි
• දේවතා

උපයාගත් ධනයෙන් ඥාතීන්ට සැළසීම.

ආගන්තුක සත්කාරය

මිය ගිය ඥාතීන්ට යුතුකම් ඉටුකිරීම පින් පෙත් පැනවීම.

රට වැසියන් වෙනුවෙන් රජයට යුතුකම් ඉටුකිරීම්, බදු ගෙවීම.

දෙවියන් පින් දීම එනම් ආගමික කටයුකු ඉටු කිරීම.

• සිඟාලෝවාද සූත්‍රය
• ව්‍යග්ගපජ්ජ සූත්‍රය
• අනණ සූත්‍රය
• මංගල සූත්‍රය
• පත්තකම්ම සූත්‍රය

නිවැරදි රැකියාවක් කිරීම.

• කෘෂි කර්මාන්තය
• වෙළඳාම
• ගවයන් රැකබලා ගැනීම
• රාජ්‍ය සේවය
• අනෙකුත් ශිල්ප කර්මාන්ත

• හොරට කිරීම
• හොරට මැනීම
• බාල දේ අගය කර විකිණීම.

• තමාගේ සේවය නිසි ලෙස ඉටු නොකොට කාලය නිකරුණේ නාස්ති කිරීම.
• ආයතය සතු සම්පත් පෞද්ගලික පරිභෝජනයට යොදා ගැනීම.
• සේවය ලබා ගැනීමට පැමිණෙන්නන්ගෙන් අල්ලස් ලබා ගැනීම.
• වංචා කිරීම.

• අවි ආයුධ වෙළඳාම
• සත්ත්ව වෙළඳාම
• මස් වෙළඳාම
• වසවිස වෙළඳාම
• මත් ද්‍රව්‍ය වෙළඳාම

• අත්ථි සුඛ
• භෝග සුඛ
• අනණ සුඛ
• අනවජ්ජ සුඛ

ධාර්මිකව උත්සාහයෙන් හා දෑතේ මහන්සියෙන් යම් භෝගයක් උපයා එම ධනය තමන්ට ඇතැයි සිතා ඇති කරගන්නා වූ සොම්නස

ධාර්මිකව උත්සාහයෙන් හා දෑතේ මහන්සියෙන් උපයා ගත් ධනය නිවැරදි පරිභෝජනය තුළින් ඇති වන සොම්නස

තමා කිසිවෙකුට හෝ අල්ප හෝ ණයක් නැතැයි සිතා සතුටු වීම

නිවැරදි කාය කර්මයෙන් , මනෝ කර්මයෙන් , වචී කර්මයෙන් යුතුව ක්‍රියා කරන  ආර්ය ශ්‍රාවකයා සැපතට සොම්නසට පැමිණීම.

• උට්ඨාන සම්පදා
• ආරක්ඛ සම්පදා
• කල්‍යාණ මිත්තා
• සමජීවිකතා

• සිදත් සඟරාව
• පියුම්මල් නැමැති නිඝණ්ඩුව
• එළු සඳැස් සඟරාව

• පන්සිය පනස් ජාතක පොත් වහන්සේ
• සිංහල බෝධී වංශය
• ථූපවංශය

පාලි ජාතකට්ඨ කතාව.

547

සිංහල බෝධිවංශය

බුදුරජාණන් වහන්සේ පාරමීදම් පුරන සමයේ උපන් ආත්මභාව පිළිබඳ විස්තර

• බෝධීසත්වයන් වහන්සේ බුද්ධත්වය ලබා ගැනීමේ දී සෙවන දුන් ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේගේ ඉතිහාසය
• ආනන්ද බෝධිය
• ශ්‍රී මහා බෝධිය ලංකාවට වැඩමවීම.
• අශ්ටඵල රුහ බෝධි හා දෙතිස්ඵල රුහ බෝධි රෝපණය

විද්‍යා චක්‍රවර්තී පරාක්‍රම පණ්ඩිත නැමැත්තා

රුවන්වැලි සෑ රදුන්ගේ විස්තරය

• මයුර සංදේශය
• තිසර සන්දේශය
• නිකාය සංග්‍රහය හෙවත් ශාසනාවතාරය
• එළු අත්තනගලුවංශය
• සද්ධර්මරත්නාවලිය

පස්වන බුවනෙකබාහු රජු

ද්වීතීය ධර්ම කීර්ති ස්වාමීන් වහන්සේ

කෝට්ටේ යුගය

• සැළලිහිණි සංදේශය
• පරෙවි සන්දේශය
• කාව්‍යශේකරය
• පඤ්චිකා ප්‍රදීපය
• බුද්ධිප්පාසාදිනිය

ලෝවැඩ සඟරාව

• ලෝවැඩ සඟරාව
• බුදුගුණ අලංකාරය

• කෝකිල සන්දේශය
• ගිරා සන්දේශය
• හංස සන්දේශය
• දහම්ගැට මාලාව
• චූලබෝධිවංශය
• පැරකුම්භා සිරිත
• ගුත්තිල කාව්‍ය

• අතිපූජ්‍ය හික්කඩුවේ ශ්‍රී සුමංගල හිමි
• අතිපූජ්‍ය රත්මලානේ ධර්මාලෝක මාහිමි

• අතිපූජ්‍ය හික්කඩුවේ ශ්‍රී සුමංගල හිමි – කොළඹ මාලිගාකන්ද විද්‍යෝදය පිරිවෙන
• අතිපූජ්‍ය රත්මලානේ ධර්මාලෝක මාහිමි – කැළණිය පෑලියගොඩ විද්‍යාලංකාර පිරිවෙන

• චිත්‍ර
• මූර්ති
• කැටයම්
• ගෘහ නිර්මාණ
• බෞද්ධ සාහිත්‍ය
• නැටුම් ගැයුම් වැයුම්

• බෝධිය
• වජ්‍රාසනය
• පද්මය
• සිරිපතුළ
• ධර්ම චක්‍රය
• ස්තූපය

කණිෂ්ණ රාජ්‍ය සමයේ

• ගන්ධාර ප්‍රදේශයේ හමු වූ කාසියක හා ධාතු කරඬුවක බුද්ධ රූප දැකිය හැකි අතර ඒ සඳහා ග්‍රීක රෝම ආභාසය ලැබී ඇත.
• මධුරා ප්‍රදේශයෙන් දේශීය අභාෂය මත බුද්ධ ප්‍රතිමා නිර්මාණය ආරම්භ වී ඇත.

මහා වංශයේ සඳහන් වන ස්ථානය සෙල්මුවා එළිමහන් පිළිබඳව සටහනක් පාදක කරගනිමින් බුදු පිළිම නිර්මාණය ලංක්දියට බුදු දහම පැමීණීමත් සමඟ සිදු වූ බවයි.

• කළුගල්
• බදාම
• ලෝහ
• කිරිගරුඬ
• ඇත්දත්
• ලී

• හිටි පිළිම
• හිඳි පිළිම
• සැතපෙන පිළිම

සිටගෙන සිටින ඉරියව්වෙන් නෙළා ඇති පිළිම

• ආබද්ධ පිළිම
• අනාබද්ධ පිළිම

• පිළිමයකට පිටුපසින් ගලක් හෝ වෙනත් ආධාරකයක් ඇතිව නිමවා ඇති පිළිම

උදා – අවුකන පිළිමය

• ආධාරකයක් නොමැතිව නිමවා ඇති පිිළිම

උදා- මාළිගාවිල බුදු පිළිමය

• වාඩි වී සිටින ඉරියව්වෙන් නෙලා ඇති පිළිම.

උදා- අනුරාධපුර සමාධි බුදු පිළිම

තොළුවිල සමාධි බුුදු පිළිම

• සැතපෙන ඉරියව්වෙන් යුතුව නෙළා ඇති පිළිම

උදා – තන්තිරිමලේ හා පොලොන්නරුව

• ගල් විහාරයේ සැතපෙන පිළිම.

• සක්මන් ඉරියව්වෙන් යුතුව තනා ඇති පිළිම

උදා- තිවංක ප්‍රතිමා ගෘහයෙන්

අත් හා ඇඟිලි යොදාගෙන කරනු ලබන සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය

• හිඳි පිළිමවල දක්නට ඇත.
• වම් අත්ල මත දකුණු අත්ල පිහිටා තිබීමෙන් මෙම මුද්‍රාව අර්ථවත් කෙරේ.
• භාවනායෝගීව සමාධිගත ඉරියව්ව සංකේතවත් කෙරේ.

උදා – අනුරාධපුර සමාධි පිළිමය

• දකුණු අත උඩට නමා ඇඟිලි සම්පූර්ණයෙන්ම දිග හැර අත්ල ඉදිරියට සිටින සේ නිරූපණ වේ.
• ලෝක සත්වයාගේ සසර බිය දුරු කිරීම සංකේතවත් කෙරේ.
• උදා-  අවුකත පිළිමය  ,ගල් විහාර ප්‍රතිමාව

• දකුණු අත උඩට නමා දබර ඇඟිල්ල මාපට ඇඟිල්ලේ තුඩ මත තබා කවයන් ලෙස ඇඟිලි සකසා තිබේ.
• ගැටළු විසඳීම සංකේතවත් කෙරේ.

• පළමුව දකුණු අත්ල පිටතට හරවා එය පපුවේ මට්ටමට ගෙන එය අතේ මහපට ඇඟිල්ල හා දබර ඇඟිල්ලේ තුඩු දෙක ස්පර්ශ වන අයුරින් කවයක් සෑදෙන ලෙස එකට තබා අනතුරුව පපුව ප්‍රදේශයට හැරුණු වම් අතේ ඇඟිල්ලක් ස්පර්ශ වන අයුරින් නිරූපිතය.
• ධර්මය සංකේතවත් කෙරේ.

• හිඳි පිළිමයේ දකුණු දණහිස උඩින් තම දකුණු අත්ල ඇතුළට සිටින සේ ඇඟිලි දිග හැර පහතට සිටින ආකාරයට මූර්තිමත් කෙරේ.
• වම් අත භාවනායෝගීව තබා ඇත.
• බුදුරදුන් මාර පරාජයේදී පොළොව සාක්ෂි දැරීය සංකේතවත් කෙරේ.

• හිඳි පිළිමවල දැකිය හැක.
• දකුණු අත පහත් කොට අත්ළ උඩු අතට හරවා ඇඟිලි දිගහැර තිබීම මෙහි ලක්ෂණයයි.
• වරදානය සංකේතවත් කෙරේ.

හිඳි පිළිමවල පාද පිහිටුවා ඇති ආකාරය

• වීරාසනය
• භද්‍රාසනය
• පද්මාසනය

• වාඩි වී සිටින විට වම් පාදය දකුණු පාදයට යටින් හා දකුණු පාදය වම් පාදයට උඩින් පිහිටන ලෙස තබා හිඳගෙන සිටින ඉරියව්ව

• යහපත් වූ සුභ වූ ආසනය
• මඳක් උස් වූ ආසනය හිඳ කලවා දෙපසට විහිදුවා පාද පහළින් ඇති පද්මයක් වැනි පීඨයක් මත තබාගෙන සීටීම.

• අර්ථයට අනුකූලව පද්මයන ආකාරයට හිඳගෙන සිටීම මෙම ආසනයේ ලක්ෂණයයි.
• දණහිස් නමා පතුල් උඩ අතට හිටින සේ වම් පතුළ දකුණු කලවා මතද දකුණු පතුළ වම් කලවා මතද තබාගෙන සිටින ඉරියව්ව පද්මාසන නම් වේ.

ප්‍රතිමා ආවරණයට නිර්මාණය කළ ගෘහය.

• ගන්ධ කුටි
• පාසාද
• ගෙඩිගේ

බුදුන් වහන්සේ වැඩ සිටි කුටිය මේ නමින් හඳුන්වයි.

සරල ප්‍රතිමාඝර විශේෂයකි.

උදා- කිරිබත් වෙහෙර , තොලුවිල , පන්කුළිය

තරමක් විශාල මහල් සහිත ගොඩනැගිල්ලකි.

මිගාර මාතු පාසාද සංකල්පය අනුව යමින් නිර්මාණය කරනු ලැබ ඇතැයි සැලකේ.

උදා-

රත්න පාසාද ගොඩනැගිල්ල‍

බිසෝ මාළිගා ගොඩනැගිල්ල

• ප්‍රමාණයෙන් විශාල වූ පිළිම ගෙවල් විශේෂයකි.
• වහළය පවා ගඩොළින් නිමවා ඇත.
• අනුරාධපුර යුගයේ අවසාන භාගයේ දී නිර්මාණය ආරම්භ කර ඇත

උදා- ථූපාරාම පිළිම ගෙය , තිවංක පිළිමගෙය , ලංකාතිළක පිළිමගෙය, ප්‍රසිද්ද නාලන්දා ගෙඩිගෙය

ටැම් පිට වෙහෙර

• බුද්ධ චරිතය
• බුද්ධ ධර්මය
• ශාසන ඉතිහාසය

• දෙගල් දෝරුව විහාරය
• මාදවල විහාරය
• රන්ගිරි දඹුලු විහාරය
• කුරුණෑගලට සමීපව ඇති රිදී විහාරය
• බඹරගල විහාරය
• කැළණියේ පැරණි විහාර මන්දිරය

• දෙවරගම්පොළ සිල්වත් තැන
• හිරියාලෙ නයිදෙ
• ද්වේන්ද්‍ර මුලාචරියා

• චිත්‍ර ඇඳීමේ දී රේඛා කර්මය හා වර්ණ පූර්ණය යන අංග දෙකකින් සිදු කර තීබීම.
• පළමුව භාහිර රේඛා ඇඳ අනතුරැව වර්ණ යොදා සම්පූර්ණ කරයි.
• රතු , කළු, කහ සුදු වර්ණ වැඩි වශයෙනුත් නිල් කොළ අඩු වශයෙනුත් යොදා ඇත.කහ හා සුදු පාටින් ආදි සිතුවම් රතු පසුබිම් දැකිය හැක.
• මිනිස්, සත්ත්ව, පස් වල රූප ස්වාභාවික ආකාරයෙන් අඳිනු නොලබයි. සැබෑ මනුෂ්‍ය සත්ත්ව භෞතික ශරීරය ට අනුගත  නොවන අතර  ඇඟපත ශරීර පරිමාණුකූලව නිමවා නැත.
• මිනිස් රූප වල මුහුණෙන් හෝ අත් සහ ඇඟිලි වලින් අදහස් ප්‍රකාශ නොකරන අතර ගැහැණු පිරිමි රූප සිත්කලු ලෙස ඇඳ රසික ආකාර්ෂණය ගැනීමට සමත් නොවේ
• එළිය අඳුර දැක්වීමට හෝ පර්යාවලෝකය දැක්වීම සිදු නොකරයි.
• කථන ක්‍රමයකට එනම් කිසියම් කතා පුවතක එක් චිත්‍ර රාමුවක් නොව එ් හා සම්බන්ධ සිදුවීම් පෙළක් නිරූපණය කරයි.එම රූපයකම පැති පෙනුම පමණි.
• බුද්ධි ගෝචර නොවන ඇස පිනවනසුළු දෘශ්‍ය ගෝචර රටාවකින් යුක්තය.

• දීර්ඝ කාලයක් අධිරාජ්‍යවාදීන් ට යටත් වීම නිසා දේශීය සිතුවම් කලාව අභාවයට යෑම.
• යුරෝපීය සිතුවම් කලාවේ ආභාෂය මත බිහි වූ චිත්‍ර ශීල්පීන් කිහිප දෙනෙකු සිතුවම් ඇඳීමට පෙළඹීම.

• රිචඩ් හෙන්රිකස්
• එම්. සාර්ලිස්

• ග්‍රැන්ඩ්පාස්හි ජයතිලකාරමායේ අඳින ලද සිතුවම්
• ජිනරාජවංශය නම් ග්‍රන්ථය අඳින ලද සිතුවම්

රිචඩ් හෙන්රිකල්

• කොළඹ මාළිගාකන්ද විහාරය
• අශෝකාරාමය
• ඉසිපතනාරාමය
• වේළුවනාරාමය
• පොතුපිටියේ ථූපාරාමය

• සෝලියස් මෙන්දිස්
• ජෝර්ජ් කිම්
• ඇල්බට් ධර්මසිරි
• සෝමබන්දු විද්‍යාපති

• කැළණී විහාරයේ අලුත් විහාර මන්දිරයෙහි
• මාවිළ සුමන කුසුමාරාමයේ
• රණස්ගල්ල විහාරයේ
• මාද්දෙපෙළ විහාරය

බොරැල්ලේ ගෝතමී විහාරය

සේදවත්ත වෙහෙර ගොඩවැල්ල විහාරය

බෙල්ලන්විල රජමහා විහාරය

• බෞද්ධ සාරධර්ම මහජනයා අතරට රැගෙන යන ප්‍රබල මාධ්‍යක් වීම.
• පොදුජන මනසට ධාර්මික සුවයක් ලබා දීම.
• හෙළ සංස්කෘතියේ ප්‍රෞඪත්වය ලොවට පෙන්වීම.
• දිගු ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන ජාතියක් බවට ලාංකිකයන් පත් වීම.
• දෙස් විදෙස් සංචාරක ක්ෂේත්‍රෙය් අභිවෘද්ධියට හේතු වීම.

236කට පසුව

• දෙවන පෑතිස් රජු – පළමු රාජ්‍ය වර්ෂයේ දී
• අශෝක රජු – 18 වන රාජ්‍ය වර්ශයේ දී

• මිහිඳු හිමියන්ගේ මනා සැලසුම්කරණය, කැපවීම හා ක්‍රියාකාරීත්වය.
• දෙවන පෑතිස් රජුගේ ආගමික උද්යෝගය හා නොමඳ කැපවීම.

• ථේරවාද බෞද්ධ මූලස්ථානය වූ මහා විහාරය මහ මෙවුනාවෙහි පිහිටීම හා එම ආදර්ශය ඔස්සේ සියලු ගම් නියම් ගම් වල වෙහෙර විහාර ඉදිවීම.
• අරිට්ඨ කුමරුගෙන් දේශීය භික්ෂු සමාජය ආරම්භ වීම.
• මහා විහාරය කේන්ද්‍ර කොටගෙන ජාතික අධ්‍යාපන ක්‍රියාවලිය ආරම්භ වීම.
• සංඝමිත්තා මහරහත් තෙරණිය සමඟ මෙරට විවිධ අංශ වලට බලපෑමක් වූ ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ වැඩම වීම.
• අනුලා බිසවගෙන් ලක්දිව කාන්තා භික්ෂු සමාජය ආරම්භවීම.
• බුද්ධ ප්‍රතිමා, බෝධිසත්ව ප්‍රතිමා හා සුවිසල් මහා සෑයවල් ආදිය ලක් වැසියන්ට දායාද වීම.
• විහාරාරාම ආශ්‍රිතව විශිෂ්ඨ කලා කෘති ඇති වීම.
• මිහිඳු හිමියන්ගේ අනුශාසනා මත සිංහල අක්ෂර මාලාව ප්‍රචලිත වීම.
• අනුරාධපුර යුගයේ පටන්ම වටිනා ගද්‍ය පද්‍ය කෘති රැසක්ම බිහි වීම.
• බෝසත් ආදර්ශය අනුව දැහැමි රාජ්‍ය පාලනයක් ගෙන යාමට පෙළඹීම.
• ලංකාවේ රාජ්‍ය තන්ත්‍රය මෙන්ම පොදුජන ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් ද බෞද්ධ ආභාසය ඇතිව සකස් වීම.
• ලංකාවේ බෞද්ධ ජන ජීවිතයට ආවේණික වූ වන්දනාමාන හා පුදසිරිත් පද්ධතියක් බිහි වීම.
• මෙරට ජනයාගේ විශිෂ්ට හා අනන්‍ය ලක්ෂණයක් ලෙස හැඳින්විය යුතු සාරධර්ම කෙරෙහි කැපවීමේ ගුණය වර්ධනය වීම.

• තංගුත්ත පිරිවෙන
• කාලපාසාද පිරිවෙන

දඹදිව බුද්ධගයාවෙහි වැඩසිටින ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ දක්ෂිණ ශාඛාව මෙරටට වැඩම කරවීම.

• අනුරාධපුර සමාධි පිළිමය
• තොලුවිල බුදු පිළිමය
• අවුකන හිටි පිළිමය
• පොළොන්නරුව ගල් විහාර ප්‍රතිමා
• වෙස්සගිරිය, හිඳගල ආදී ස්ථාන වල දක්නට ලැබෙන චිත්‍ර
• මුරගල, සඳකඩ පහන,කොරවක්ගල වැනි මූර්ති කැටයම් සමූහය

• මහා අටුවා
• කුරුන්දි අටුවා
• මහා පචිචාරී අටුවා

• ශාරීරික චෛත්‍ය
• පාරිභෝගික චෛත්‍ය
• උද්දේසික චෛත්‍ය

ධර්මධර හා විනය ධර භික්ෂූන් වහන්සේලා රැස්ව ශාසන අභිවෘද්ධිය තකා බුද්ධ වචනය ඒකරාශී කොට සජ්ඣයනා කිරීමයි. එහිදී සාවද්‍ය කරුනු, දුර්මත හා ගැටළු පිළිබඳව  ධර්මයට හා විනයට අනුව කුමක් නිවැරදිදැයි සාකච්ඡා කොට ඒ්ක මතිකව සම්මත කර ගැනීමයි.

ධර්ම විනයේ පිරිසිදු බව ආරක්ෂා කිරීමට ක්‍රියා කිරීම.

• බුදුන්ගේ ජීවමාන අවධියේ සිදු වූ දුර්මතධාරී භික්ෂුන් වහන්සේලා නිසා සසුනට සිදු වූ හානිය වළක්වා ගැනීමට මෙම සංගායනාව ඉවහල් වේ.
• ධර්මය විධිමත්ව ගොනු කොට නිකාය වශයෙන් පහකට වෙන් කිරීම. ඒවා මුඛ පරම්පරා ගතව රැගෙන ඒමට යාමට භාණක පරම්පරාවලට පැවරීම.

• විනය පස් ආකාරයකින් සංග්‍රහ කිරීම.

1.පරාජික පාලි

2. පාචිත්තිය පාලි

3. චුල්ලවග්ග පාලි

4. මහාවග්ග පාලි

5.පරිවාර පාලි

• විනය පිටකය උපාලි තෙරුන් ඇතුළු ශිෂ්‍ය පරම්පරාවට පැවරීම.

• දීඝ නිකාය               –    සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයෙන් සළකන විට ප්‍රමාණයෙන් දික් වූ සූත්‍ර එකතුව
• මජ්ඣිම නිකාය      –    මධ්‍යම ප්‍රමාණ වූ සූත්‍ර එකතුව
• අංගුත්තර නිකාය   –   සංඛ්‍යාත්මනව අංකනයෙන් අංකයට වැඩි වන සේ ධර්ම කරුණු වදාළ සූත්‍ර එකතුව
• සංයුක්ත නිකාය     –   එකිනෙකට ගෙතු ධර්ම කරුණු ඇතුළත් සූත්‍ර එකතුව
• ඛුද්දක නිකාය         –   කුඩා ප්‍රමාණයේ දේශනා එකතුව

• වජ්ජිපුත්තක භික්ෂුවගේ දස අකැප වස්තු ධර්ම විනයට අනුකූල නොවන බව තීරණය වීම.
• “විනය සසුනේ ආයුෂය වේ“ යන පිළිගැනීම මත දස අකැප වස්තු අකැප බව ප්‍රකාශයට පත් වීම.
• දුර්මතධාරී භික්ෂූන් දස දහසක් සසුනින් ඉවත් කර සංඝ සං‍ශෝධනයක් සිදු කිරීම
• මහා සාංඝික හා ථේරවාදී යනුවෙන් සම්ප්‍රදායන් බිහි වීම.

• අධර්මවාදීන් ශාසනයෙන් නෙරපා ශාසන ශෝධනයක් ඇති කිරීම.
• කථාවත්තුප්පකරණය නම් ග්‍රන්ථය මොග්ගලීපුත්ත තිස්ස මහ රහතන් වහන්සේ විසින් සම්පාදනය කොට අභිධර්ම පිටකයට එක් කොට ප්‍රථම පිටකයට අයත් ප්‍රකරණය හතක් බවට පත් කිරීම.

1. ධම්මසංගණිප්පකරණය
2. විභංගප්පකරණය
3. ධාතුකථාප්පකරණය
4. පුද්ගලපඤ්ඤත්තිප්පකරණය
5. කථාවත්ථුප්පකරණය
6. යමකප්පකරණය
7. පට්ඨානප්පකරණය

• නැවත පොහොය කර්ම සිදු කරවීම
• ධර්මාශෝක රජු ධර්මය ලොව පුරා ව්‍යාප්ත කරවීම.

• ශාසනමාමක භාණක තෙරවරුන් විසින් මුඛ පවත්වාගෙන ආ ධර්මය ග්‍රන්ථාරූඩ කරවීම
• ත්‍රිපිටක බුද්ධ වචනය ආරක්ෂා කර ගැනීමට මුල් තැන දිය යුතුය යන ආකල්පය සමාජ ගත වීම.
• ලෝකයේ විවිධ රටවල අභාවයට ගිය ධර්මය නැවත ස්ථාපිත කරවීමට ලාංකේය ධර්ම ග්‍රන්ථ උපකාරී වීම.
• විවිධ රටවලට ධර්ම තොරතුරු බෙදා දීමට ලාංකේය ධර්ම ග්‍රන්ථ උපකාරී වීම.
• එංගලන්තයේ පාලි ග්‍රන්ථ සමාගම පිහිටුවීම හා එමඟින් පාලි ත්‍රිපිටකය ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කොට බෙදා හැරිය හැකී වීම.

කායික වශයෙන් මෙන්ම මානසික වශයෙන් ද දුක් පීඩා උපදවන රෝගාබාධවලින් තොර ජීවිතය.

• තෙවන ශික්ෂාපදය රැකීම තුළින් කාම මිත්‍යාචාරය ආශ්‍රයෙන් සෑදෙන මාරාන්තික රෝග වළක්වා ගත හැක.
• පස්වන ශික්ෂා පදය රැකීම තුළින් මත් වතුරින් වැළකී කායික හා මානසික නිරෝගීතාව වර්ධනය වේ.

සිත කුසාලාරම්මණයන්හි එකඟ කොට පවිත්‍ර කොට වැඩි දියුණු කිරීමයි.එය කායික හා මානසික නිරෝගීතාවය ඇති කරයි

වීදාගය මෛත්‍රී හිමි.

“සත්හට වන බව දුකට වෙදාණන්“

• නිල් තණකොළ මත හා ජලය මත මළ මුත්‍ර බැහැර කිරීම.
• කුණුරොඩු දැමීම
• ඉඳුල්, හප, ඇට ආදිය දැමීම.

• භික්ෂූන් වහන්සේ නමක් යම් වෙහෙරක වෙසෙත් ද කැළි කසළ තිබේ නම් ඉවත් කොට පිරිසිදු කළ යුතු ය.
• පාත්‍ර සිවුරු පසෙකින් තබා ඇඳ ඇතිරිලි පුටු ඇතිරිලි ඉවත් කොට ලී බඩු ක්‍රමයෙන් ඉවතට ගෙන පිරිසිදු කිරීමෙන් අනතුරුව නැවත ක්‍රමානුකූලව තැන්පත් තළ යුතුය
• මකුළු දැල් ඉහළ සිට පහළට ඉවත්  කර ජනෙල් වසා දමා බිම පවිත්‍ර කළ යුතු ය.

ජලය පෙරහන්කඩකින් පෙරා පානය කළ යුතු ය.

( පෙරහන් කඩද අටපිරිකරට ඇතුළත් ය)

කුසගින්න ලොව බලවත්ව රෝගයයි.

යෝග්‍ය ආහාර වර්ග සුදුසු වෙලාවට සුදුසු ප්‍රමාණයට අනුභව කළ යුතුය.

• රෝගාබාධ අඩු වීම.
• නිදුක් බව.
• සැහැල්ලු පැවැත්ම.
• කාය බලය.
• සුවපහසු පැවැත්ම

සක්මන් භාවනාව

වාරිජෝව තලේ ඛිත්තෝ – ඕකමෝකත උබ්භතෝ

පරිඵන්දතිදං චිත්තං- මාරධෙය්යං පහාතවේ

• ජලයෙන් ගොඩට ගෙන බිම තැබූ මත්සයෙකු මෙන්  මෙම සිත සැලෙයි.එබැවින් එම ක්ලේෂ ධර්ම දුරැලිය යුතු ය.

අප අවට ඇති වටාපිටාව

• ජීව පරිසරය
• අජීව පරිසරය

• සවිඤ්ඤානක- සිත් ඇති මිනිසා ඇතුළු සත්වයින්
• අවිඤ්ඤානක – සිත් නැති ගස්වැල් ආදිය

• හිරු
• සඳු
• ජලය
• අහස
• පොළොව
• කඳුහෙල්
• සුළඟ
• අව්ව
• වැස්ස

• ජලයට කෙළ ගැසීම නොකළ යුතුය.
• ජලයා මළ මුත්‍රා කිරීම වමනය කිරීම නොකළ යුතුය.
• ජලය පානය කිරීමේ දී පෙරා පානය කළ යුතු ය.
• ජලයට කැලි කසල හෝ අපවිත්‍ර දෑ නොදැමිය යුතුය.

• කාර්මික දියුණුවත් සමඟ යන්ත්‍ර සූත්‍ර හා රථ වාහන මඟින් පිටවෙන දුම් නිසා
• කැලෑ ගිනි තැබීම මෙන්ම අපද්‍රව්‍ය පිටවීමෙන් ඇති වන දුම් නිසා
• පරිසරයට මුදාහරින කැලිකසල මඟින්

ලුම්බිණි සල් උයනේ

ඇසතු බෝ රුක මුල

උපවත්තන නම් සල් උයනේ

• ආහාර ලබා දේ
• දැව ලබා දේ
• ජීවත් වීමට අවශ්‍ය ඔක්සිජන් වායුව ලබා දේ.

• පස සේදී ගොස් නිසරු වේ.
• ජල උල්පත් සිඳී යයි.
• නායයෑම් වැනි ස්වාභාවික විපත් ඇති වේ.
• පරිසරයේ සිසිලස නැති වී ගොස් වියළි ස්වාභායක් හට ගනී.

• බුද්ධත්වයෙන් දෙවන සතියේ අනිමිස ලෝචන පූජාව පැවැත්වීම.
• උපසපන් භික්ෂූන් වහන්සේලාට තණකොළ ගස පවා ආරක්ෂා කරන ලෙස දැනුම් දීම.

• පටිච්චසමුප්පාදය
• චතුරාර්ය සත්‍ය
• කර්මය
• පුනර්භවය

• හේතුඵල දහම, සාංසාරිකව අපට සිදුවන අනේක විධ දුක් පීඩාවන්ට වගඋත්තර කරුවා වේ.
• දෛනිකව අපට සිදුවන ගැටළු නිවැරදිව හඳුනා ගැනීමට හා නිරාකරණයට කර ගැනීමට උපකාරී වේ.

• දුකින් මිදීමේ මාර්ගය හෙවත් මැදුම් පිළිවෙත තුළින් ජීවත් විය යුතු ආකාරය පිළිබඳ පුද්ගලයා තුළ දැක්මක් ඇති වීම.
• අටලෝ දහමට මුහුණ දීමට සිදු වනුයේ ලෝක ස්වාභාවයට අනුව පසක් වන විට දුක සැප විඳ දරා ගැනීමේ සමබර මානසිකතාවයන් ගොඩනඟා ගැනීමට හැකියාව ලැබීම.
• උපතේ සිට අප මුහුණ දෙන විවිධාකාර දුක් දොම්නස් වල ස්වාභාවයත් තෘෂ්ණාව ඊට මූලික හේතුව බවත් ප්‍රත්‍යක්ෂ වේ.

• සාංසාරික ගමන නතර කිරීම සඳහා කෙලෙස් ප්‍රහීන කළ යුතුය.
• මෙලොව කරන කර්ම පරලොවට බලපාන බැවින් අකුසලයෙන් මිදිය යුතුය.
• කුසල කර්ම වලින් සුගතියේ ද අකුසල කර්ම වලින් දුගතියේ ද උපත් ලබන බැවින් නිවැරදි ජීවිතයක් ගත කළ යුතුය.

• “මැවුම්කාර, සර්වබලධාරී,දෙවියෙකු,බ්‍රහ්මයෙකු,ඊශ්වරයෙකු ඇත යන්න“ (නිර්මාණවාදය)
• නිත්‍ය වූ ආත්මයක් හෙවත් “මම“යනුවෙන් කෙනෙකු ඇතැයි කියවෙන සිද්ධාන්තය (ආත්මාදය)

කර්මය, විපාකය, සන්සාරය, පුනර්භවය

යමෙක් පටිචිචසමුප්පාදය දිවැසින් ද දකීද හෙතෙම ධර්මය නුවණැසින් දකී.

යමෙක් ධර්මය දිවැසින් ද දකීද හෙතෙම පටිචිචසමුප්පාදය නුවණැසින් දකී.

අස්සජි මහරහතන් වහන්සේ

• පටිච්චසමුප්පාදය
• හේතු ප්‍රත්‍ය ඇති කළ ඇති වන්නා වූ ධර්මයෝ හේතු ප්‍රත්‍ය නැති කළ නැති වෙත් යන මෙකී දහම බුදුහිමියන් දේශනා කරන බව

ඉමස්මිං සති ඉදං හෝති

ඉමස්ස උප්පාදා ඉදං උප්පජ්ජති

ඉමස්මිං අසති ඉදංන හෝති

ඉමස්ස නිරෝධා ඉදං නිරුජ්ඣති

මෙය ඇති කල්හි මෙය ඇති වේ

මෙය හට ගැනීමෙන් මෙය හට ගනී

මෙය නැති කල්හි මෙය නැති වේ

මෙය නැති වීමෙන් මෙය නැති වේ.

• අනුලෝම පටිච්චසමුප්පාදය
• පටිලෝම පටිච්චසමුප්පාදය

මෙය ඇති කළ මෙය ඇත.

මෙය උපන් කළ මෙය උපදී.

මෙය නැති කළ මෙය නැත.

මේ හේතුව නැති වීමෙන් මේ ඵලය නැති වේ.

1. අවිජ්ජා පච්චයා සංඛාරා – චතුරාර්ය සත්‍ය නොදැනීම හේතු කොටගෙන කුසලාකුසල කර්ම රැස් කරයි.
2. සංඛාර පච්චයා විඤ්ඤානං- කුසලාකුසල කර්ම රැස් කිරීම හේතු කොට ගෙන ප්‍රතිසන්ධි සිත පහළ වේ.
3. ව්ඤ්ඤාන පච්චයා නාම රූපං – ප්‍රතිසන්ධි සිත හේතු කොට ගෙන රූප වේදනා ආදී පංචස්කන්ධයක් බිහි වේ.
4. නාම රූප පච්චයා සළායතනං – නාම රූප හෙවත් පංවස්කන්ධය හේතු කොට ගෙන කොටගෙන ඇස කන නාසය දිව ශරීරය මනස යන ආයතන සය බිහි වේ.
5. සළායතන පච්චයා ඵස්සෝ – සළායතන හේතු කොට ගෙන ස්පර්ශය ඇති වේ.
6. ඵස්ස පච්චයා වේදනා – ස්පර්ශය හේතු කොට ගෙන සුඛ, දුක්ඛ, උපේක්ඛාදී වේදනා පහළ වේ.
7. වේදනා පච්චයා තණ්හා – වේදනා හේතු කොට ගෙන තණ්හාව ඇති වේ.
8. තණ්හා පච්චයා උපාදානං – තණ්හාව නිසා සිතින් දැඩිව අල්ලා ගැනීම ඇති වේ
9. උපාදාන පච්චයා භවෝ – සිතින් දැඩිව අල්ලා ගැනීම නිසා නැවත නැවත භවයට එකතු වේ.
10. භව පච්චයා ජාති – නැවත සසරට එකතු වීම නිසා සසර ඉපදීම සිදු වේ.
11. ජාති පච්චයා ජරා මරණ සෝක පරිදේව දුක්ඛ දෝමනස්සුපායාසා සම්භවන්ති – ඉපදීම නිසා ජරා මරණ සෝඛ පරිදේව දුක්ඛ දෝමනස්ස ආදී සියලු දුක් හට ගනී

1. අවිජ්ජායත්වේව අසේස විරාග නිරෝධා සංඛාර නිරෝධෝ – අවිද්‍යාව ඉතිරි නොකර සපුරා ක්ෂය වීමෙන් කුසලාකුසල කර්ම රැස් නොවේ.
2. සංඛාර නිරෝධා විඤ්ඤාන නිරෝධෝ – කුසලාකුසළ කර්ම රැස් නොකිරීමෙන් ප්‍රතිසන්ධි විඤ්ඤානයක් ඇති නොවේ.
3. විඤ්ඤාන නිරෝධා නාමරූප නිරෝධෝ- ප්‍රතිසන්ධිය ඇති නොවීමෙන් නාම රූප පහළ නොවේ.
4. නාමරූප නිරෝධා සළායතන නිරෝධෝ – නාම රූප හෙවත් පංවස්කන්ධය පහළ නොවීමෙන් ඇස කන නාසය දිව ශරීරය මනස යන ආයතන සය බිහි නොවේ.
5. සළායතන නිරෝධා ඵස්ස නිරෝධෝ – සළායතන පහළ නොවීමෙන් ස්පර්ශය ඇති නොවේ.
6. ඵස්ස නිරෝධා වේදනා නිරෝධෝ – ස්පර්ශය පහළ නොවීමෙන් සුඛ, දුක්ඛ, උපේක්ඛාදී වේදනා පහළ නොවේ.
7. වේදනා නිරෝධා තණ්හා නිරෝධෝ- වේදනා නොමැති වීමෙනි තණ්හාව ඇති නොවේ.
8. තණ්හා නිරෝධා උපාදානං නිරෝධෝ – තණ්හාව නැති වීමෙන් සිතින් දැඩිව අල්ලා ගැනීමක් ඇති නොවේ.
9. උපාදාන නිරෝධා භව නිරෝධෝ – සිතින් දැඩිව අල්ලා නොගැනීම නිසා නැවත නැවත භවයට එකතු නොවේ.
10. භව නිරෝධා ජාති නිරෝධෝ – නැවත සසරට එකතු නොවීම නිසා උපතක් සිදු නොවේ.
11. ජාති නිරෝධා ජරා මරණ සෝක පරිදේව දුක්ඛ දෝමනස්සුපායාසා නිරුජ්ඣන්ති – ඉපදීම සිදු නොවන නිසා ජරා මරණ සෝඛ පරිදේව දුක්ඛ දෝමනස්ස ආදී සියලු දුක් නිරුද්ධ වේ.

• චක්කවන්තී සීහනාද සූත්‍රය
• මහා නිදාන සූත්‍රය

ඇස කන නාසය දිව සම ශරීරය යනාදී අපගේ ඉඳුරන්ට ගොදුරු වන දෑ

අග්ගිවච්චගොත්ත සූත්‍රය

• ක්‍රියාවයි
• බුදුදහමට අනුව සචේතනික ක්‍රියා එනම් සිතා මතා කරනු ලබන ක්‍රියාවයි.

• සිත
• කම
• වචනය

• කුසල කර්ම
• අකුසල කර්ම

චේතනාහං භික්කවේ කම්මං වදාමි

චෛතයිත්වා කම්මං කරෝති. කයේන වාචාය මනසා!

පෙර පැවැත්ම දැකීමේ නුවණ

සත්වයන් ගේ මතු පැවැත්ම දකින නුවණ

තෝදෙය්‍ය ප්‍රත්‍ර සුභ නම් තරුණයාට

• අඩු ආයුෂ ඇති අය
• දීර්ඝායුෂ ඇති අය
• බොහෝ ආබාධ ඇති අය
• අල්ප ආබාධ ඇති අය
• අවලස්සන අය
• ලස්සන අය
• යසස් ඇති අය
• යසස් නැති අය
• අල්පභෝග ඇති දුප්පත් අය
• අල්පභෝග ඇති දුප්පත් අය
• මහත් භෝග ඇති පොහොසත් අය
• උසස් යැයි සම්මත අය
• නුවණින් වැඩි අය
• නුවණින් අඩු අය

මානවකය, සත්ත්වයන් කර්මය ස්වනකීය කොට ඇත්තාහ.කර්මය දායාද කොට ඇත්තා හ.කර්මය කරණ කොට ඇත්තාහ. කර්මය නැදෑ කොට ඇත්තා හ.කර්මය පිළිසරණ කොට ඇත්තා හ. කර්මය නිසා මේ පුද්ගලයන්ගේ හීන බව හා උසස් බව ඇති වේ.

අනුබුදු මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ

• වෘක්ෂ වන්දනාව වෙනුවට බෝධි වන්දනාව හෙවත් බෝධි පූජා පැවැත්වීම.
• ගිනිදෙවියන් වෙනුවට බුදුරදුන් වැඳීම.
• මළවුන් ඇදහීම වෙනුවට මළවුන්ට පින් අනුමෝදන් කිරීම.
• ගල් පර්වත වන්දනය වෙනුවට බුදුගුණ සිහි කොට චෛත්‍ය හා බුදුපිළිම වන්දනය
• දෙවියන් ඇදහීම වෙනුවට දෙවියන්ට පින් දීම

• දානය
• ප්‍රිය වචනය
• අර්ථ චර්යාව
• සමානාත්මතාවය

• මෙත්තා
• කරුණා
• මුදිතා
• උපේක්ෂා

සැප දුක හා දෙකෙහි දීම තමා හා අනුන් සමාන ලෙස සලකා ක්‍රියා කිරීමේ මා හැඟි ගුණාංගයකි.

• වැවයි දාගැබයි ගමයි පන්සලයි යන සංස්කෘතික සංකල්පය මෙරට වර්ධනය වීම.
• රජවරු වෙහෙර විහාර ඉදිකිරීමෙන් සදාචාර සම්පන්න බවත් වැව් අමුණු ඉදිකිරීමෙන් ආර්ථිකයත් පෝෂණය වීම.
• මෙරට රාජ්‍ය ආගම බුද්ධාගම බවට පත් වීම හා රජු බෞද්ධයෙකු විය යුුතු වීම.
• පරපීඩනය, සත්ත්ව ඝාතනය හෙළා දැක අවිහිංසාව අගය කිරීම.
• ව්‍යාපාර කටයුතු ආරම්භයේදී ආගමික කටයුතු වලට මුල් තැන දීම.
• බෞද්ධ සංස්කෘතියට මුල් තැන දෙමින් විවිධ උත්සව පැවැත්වීම.

මිනිසුන්ගේ සිරුරු වෙන් වෙන් වශයෙන් ගත් කළ වෙනසක් නැති බවටත්, ලිංග ජාති වශයෙන් සමානාත්මතාවයක් ඇති බවටත් සඳහන් වේ.

• වියපත් හා අනතුරු වලදී භේද නොසලකා අසරණ වූවන්ට උපකාර කිරීම.
• අන්‍ය මත ඉවසීම.
• වෙසක් පහන් කූඩු, තොරණ් සැදීමට සහාය වීම.
• දන්සල් හා වෙනත් උත්සව වලට උපකාර කිරීම.
• පන්සලේ ධර්ම ශාලා හා ප්‍රජා ශාලා සමාජ සේවා රැස්වීම් වෙනුවෙන් ලබා දීම.

කේසපුත්ත නම් නියම් ගමේ කලාම ගෝත්‍රයට අයත් මිනිසුන්ට

1. ආරංචි මාත්‍රයෙන් හෝ
2. පරම්පරාවෙන් පැවත එන නිසා හෝ
3. මෙය මෙසේ වී යැයි කටකතා මඟින් හෝ
4. අපගේ ඉගැන්වීම සමග ගැළපේ යැයි කියා හෝ
5. මෙය තර්කානුකූල යැයි කියා හෝ
6. න්‍යායානුකූල යැයි කියා හෝ
7. මතුපිට ස්වරූපය අනුව හෝ
8. තම දෘශ්ටිය අනුව සැසඳෙන්නේ යැයි කියා හෝ
9. සුදුසු බව පෙනේ යැයි කියා හෝ
10. මේ ශ්‍රමණයා අපගේ ගුරුවරයා යැයි කියා හෝ යමක් නොපිළිගත යුතුය.

• කුසල් ද අකුසල් ද
• නිරවද්‍ය ද සාවද්‍ය ද
• නුවණැත්තන් විසින් ගරහන ලද්දේ ද, පසසන ලද්දෙ ද,
• පිරිපුන් සමාදන් කොට ගත් තැනැත්තාගේ අහිත පිණිස, දුක් පිණිස වේද? හිත සුව පිණිස වේද?

• ව්‍යග්ඝපජ්ජ සූත්‍රය
• මහා මංගල සූත්‍රය
• පරාභව සූත්‍රය

කක්කරපත්ත නම් කෝලීය ගමේ ව්‍යග්ඝපජ්ජ වංශික “ දීඝජානු“ නම් කෝළීය පුත්‍රයා හටයි.

• උට්ඨාන සම්පදා
• ආරක්ඛ සම්පදා
• කල්‍යාණ සම්පදා
• සමජීවිකතා

තමන් කරන කවර හෝ රැකියාවක් උත්සාහයෙන්, දෑතේ මහන්සියෙන් දහදිය හෙලා ධාර්මික ක්‍රියා අනුගමනය කරමින් ක්‍රියාත්මක කළ යුතු බව.

• කෘෂි කර්මාන්තය
• වෙළඳාම
• ගවයන් රැක බගා ගැනීම
• දුනු ශිල්පය හෙවත් ආරක්ෂක සේවාව
• රාජ්‍ය සේවය වෙනත් ශිල්ප කර්මාන්ත
• වෙනත් ශිල්ප කර්මාන්ත

ධාර්මිකව උපයාගත් ලෞකික ධනය විනාශ වීමට ඇති ක්‍රම වටහා ගෙන මැනවින් රැක ගැනීම.

• රජයට අයත් වීම .
• සොරුන් විසින් පැහැර ගැනීම.
• ගින්නෙන් හෝ ජලයෙන් විනාශයට පත් වීම.
• තමා ප්‍රිය නොකරන අයට අයත් වීම.

යහපත් ගති ගුණ සහිත මිත්‍ර ඇසුර

තමාගේ ආදායම හා වියදම හොඳින් දැන ආදායමට වඩා වියදම වැඩි නොකොට නොහොත් අයවැය මනාව තුලනය කර ගැනීම සම ජීවිකතා වේ.

1. අනුවණයන් ඇසුරු නොකිරීම.
2. නුවණැත්තන් ඇසුරු කිරීම.
3. පිදිය යුත්තන් පිදීම.
4. සුදුසු ප්‍රදේශයක වාසය කිරීම.
5. පෙර කරන ලද පින් ඇති බව.
6. සීලා දී ගුණධර්මයන් පිහිටීම.
7. බොහෝ ඇසුරූ පිරූ තැන් ඇත් බව.
8. ශිල්ප ශාස්ත්‍රයෙහි ප්‍රගුණ බව.
9. විනය ගරුක බව.
10. ප්‍රිය මනාප වචන කතා කිරීම.
11. මව්පියන්ට උපස්ථාන කිරීම.
12. දරුවන්ට සංග්‍රහ කිරීම.
13. භාර්යාවට සංග්‍රහ කිරීම.
14. නිවැරදි කාය කර්මයන් හි යෙදීම.
15. දන් දීම.
16. ධර්මානුකූලව හැසිරීම
17. ඥාතීන්ට සංග්‍රහ කිරීම.
18. නිවැරදි ජීවන වෘත්තීන් හි නියැලීම.
19. පාපයන්හි නොඇලීම.
20. මදයට හා ප්‍රමාදයට හේතු වන මත්ද්‍රව්‍ය පානය නොකිරීම.
21. කුසල කර්මයන්හි අප්‍රමාද වීම.
22. තෙරුවන්, මව්පියන් හා වැඩිහිටියන් කෙරෙහි ගෞරව කිරීම.
23. යටහත් පැවතුම් ඇතිව විසීම.
24. ලද දෙයින් සතුටු වීම.
25. කළ ගුණ දන්නා බව.
26. සුදුසු කාලයෙහි ධර්මය ශ්‍රවනය කිරීම.
27. ඉවසීම.
28. උත්තමයන්ගේ අවවාද පිළිගැනීම.
29. ශ්‍රමණයන් වහන්සේලා දැකීම.
30. සුදුසු කල්හි ධර්ම සාකච්ඡා පැවැත්වීම.
31. තපස.
32. බ්‍රහ්ම චරියාව
33. ආර්ය සත්‍ය දැකීම.
34. නිවන පසක් කිරීම.
35. ලෝක ධර්මයන්යන්ගෙන් ගැටෙන විට කම්පා නොවීම.
36. ශෝක රහිත බව.
37. කෙලෙස් නැති බව.
38. නිර්භය වීම.

• ඉපදීම
• ලෙඩවීම
• මහලුවීම
• මරණය
• කැමති දේ නොලැබීම
• ප්‍රියයන්ගෙන් වෙන් වීම
• අප්‍රියයන් හා එක් වීම

අසාර වූ අතෘප්තිකර වූ මේ දුක් සහිත සසර පිළිබඳ අවබෝධයක් ඇති කිරීමත් සසරින් එතෙරව නිවන් පසක් කර ගැනීම පිණිස මඟ පෙන්වීම.

• සීලය
• සමාධිය
• ප්‍රඥාව

පුද්ගලයාගේ කායික හා වාචසික සංවරතාවය යි.

• සම්මා වාචා
• සම්මා කම්මන්ත
• සම්මා ආජීව

• මුසාවාදා
• පිසුනාවාචා
• පරුසාවාචා
• සම්පප්ඵලාප

• ප්‍රාණගාතය
• අදත්තාදානය
• කාමමිත්‍යචාරය

• සත්‍යවාදී වීම
• මිනිසුන්ගේ සමගියට තුඩු දෙන පිරිදි කතා කිරීම
• මටසිලුටු මිහිරි බස් කීම
• අර්ථවත් දැහැමි වචනයෙන් යුක්ත වීම

• සියලු සතුන්ට කරුණාව මෛත්‍රිය දැක්වීම.
• දුන් දේ ගැනීම.
• විරුදධ ලිංගිකයන් ශිෂ්ට සම්පන්න පරිදි ඇසුරැ කිරීම.

අකුසල සහගත හානිකර දිවිපැවතුම් හැරපියා දැහැමි සාධාරණ දිවි පැවතුම් හි යෙදීම.

• පංච ශීලය
• උපෝසථ අශ්ටාංග සීලය
• ආජීව අශ්ටාංග සීලය
• දස සීලය

• මිනිසාගේ ජීවත් වීමේ අයිතිය තහවුරු කිරීම
• නුදුන් දේ නොගන්නා දුන් දේ පමණන් ලබාගන්නා සමාජයක් ගොඩනැංවීම.
• පවුල් ජීවිතයේ නිදහස ගරු කරන ශිෂ්ට සම්පන්න පරිසරයක් ගොඩනැගේ.
• රැවටීමෙන් තොර විශ්වසනීය සමාජයක් බිහි වීම.
• මත්ද්‍රව්‍ය හා මත්වතුර වලින් තොර සමකාමී සමාජයක් බිහි වීම.

• ගේහසික සීලය
• නිත්‍ය සීලය

• පොහොය අට සිල් රැකීමට මඟ පෙන්වයි
• බ්‍රහ්ම චරියාවට හුරු කරයි.
• ගිහියන්ව අල්පේච්ඡ ජීවිතයකට යොමු කරයි.
• නිවනට යන ජවවේගය වැඩි කරයි.

දස අකුසලයෙහි එන කය හා වචනය සංවර කරන පිළිවෙත් සතෙන් හා මිච්ඡා ආජීවය හැර සම්‍යයක් ආජීවයෙන් යුක්ත වීමට මඟ පෙන්වයි.

• වරදින් වැළකී සිටීමට හුරැ වේ.
• අල්පේච්ඡ ජීවිතයට හුරු වීම.
• අත්හැරීම ප්‍රගුණ කොට නිවන වඩාත් ලං කර ගැනීමට මඟ පෙන්වීම.

වීදාගම මෛත්‍රී හිමියන්

කාලා රස මුසු භෝජන කර පෙම්

ගාලා සුවඳැති සඳුනුත් මනරම්

ලාලා අභරණ නිසි ලෙස සැරසුම්

පාලා ගිය වැනි බහුරූ කෝලම් ‍

සුජීවං අහිරිකේන

කාක සූරේන ධංසිනා

පක්ඛන්දිතා  පබබ්බේන

සංකිලිට්ඨේන ජීවිතං

ධම්මපදය

සූත්‍ර පිටකයේ ඛුද්දක නිකායට

• වග්ග               –  26
• ගාථා               –  423
• නිදාන කථා    –  299

කිසියම් ගාථාවක් හෝ ගාථා කිහිපයකට මුල් වූ එබඳු සිදුවීම් ඇතුළත් කතා පුවත් වේ.

අසවලා මට බැන්නේය, අසවලා මට පහර දුන්නේ ය, මා පැරදවූයේ ය,මා සතු දේ පැහැර ගත්තේ ය, යනුවෙන් යම් අය නැවත නැවත සිතමින් වෛර බඳිත් නම් ඔවුන්ගේ වෛරය නොසංසිඳේ.

යමක වග්ගය

අසවලා මට බැන්නේය, අසවලා මට පහර දුන්නේ ය, මා පැරදවූයේ ය,මා සතු දේ පැහැර ගත්තේ ය, යනුවෙන් යම් අය නැවත නැවත සිතමින් ක්‍රෝධ නොබඳිත් නම් ඔවුන්ගේ වෛරය සන්සිඳේ.

යමක වග්ගය

ගාථාව

නතං කම්මං කතං සාදු

යං කත්වා අනු තප්පති

යස්සඅස්සු මුඛෝ රෝධං

විපාකං පටිසේවති

තේරුම

යම් ක්‍රියාවක් කිරීමෙන් පසුතැවෙන්නට සිදුවේ ද, යමක විපාකය කඳුලු පිරි මුහුණින් යුතුව විඳින්න ට සිදු වේ ද එබඳු දේ නොකිරීම යහපත් ය.

බාල වග්ගය

ගාථාව

තංච කම්මං කතං සාදු

යං කත්වා නානු තප්පති

යස්ස පතීතෝ සුමනෝ

විපාකං පටිසේවති

තේරුම

යම් ක්‍රියාවක් කිරීමෙන් පසුතැවෙන්නට සිදුනොවේ ද, යමක විපාකය සොම්නස් මුහුණින් යුතුව විඳින්න ට සිදු වේ ද එබඳු දේ කිරීම යහපත් ය.

බාල වග්ගය

ගාථාව

අත්තනාව කතං පාපං

අත්තනා සංකිලිස්සති

අත්තනා අනතං පාපං

අත්තනාව විසුජ්ඣති

සුද්ධි අසුද්ධි පච්චත්තං

නාඤ්ඤෝ අඤ්ඤං විසෝධයෝ..

තේරුම

යමෙකු පව් කළොත් එයින් ඔහු ම කෙලෙසෙන්නේය‍.යමෙකු පව් නොකළොත් එයින් ඔහු ම පිරිසිදු වන්නේ ය.පිරිසිදුකම හා අපිරිසිදුකම පවතින්නේ තමා කෙරෙහිමය

එක් අයෙකුට තවත් අයෙකු පිරිසිදු කළ නොහැක

අත්තවග්ගය

ගාථාව

සුකරානි අසාධුනී

අත්තනෝ අහිතානි ච

යං වේ හිතංච සාදුංච

තං වේ පරම දුක්කරං

තේරුම

තමාට අහිත වූ අයහපත් දේ කිරීම ඉතා පහසුය. යම් දෙයක් තමාට වැඩදායකද යහපත පිණිස හෝ පවතී ද එවැනි දේ කිරීම ඉතා අපහසු ය.

අත්තවග්ගය

ගාථාව

අචරිත්වා බ්‍රහ්ම චරියං –   අලද්ධා යොබ්බනේ ධනං

ජින්න කොඤ්චාවඣායන්ති – ඛීන මච්චේව පල්ලලේ

තේරුම

ඇතැම් අය තරුණ වයසේ දී උසස් පිළිවෙත්වලද නොහැසිර ලබා ගත හැකි ධනයද නොලැබ මහලු වූ පසු මසුන් නැති දිය හිඳුනු විලක් දෙස බලා දුක්වන කොස්වා ලිිහිණියන් මෙන් තැවෙයි.

ජරා වග්ග

ඇතැම් අය තරුණ වයසේ ලබා ගත හැකි ධනය හෝ වෙනත් ප්‍රතිලාභ හෝ නොලැබ බඹසර නොහැසිර මහලූ වූ පසු පෙර කරන ලද යම් යම් දෑ සිහිකරමින් දුන්නෙන් මිදී ගොස් වැටුනු ඊතලය මෙන් ශෝකයෙන් සුසුම් ලමින් සිටිති.

ජරා වග්ග

ගාථාව

උට්ඨානවතෝ සතිමතෝ

සුච්කම්මස්ස නිස්සම්මකාරිනෝ

සඤ්ඤතස්ස ච ධම්ම ජීවිනෝ

අප්පමත්තස්ස යසෝභිවඩ්ඪති

තේරුම

උත්සාහයෙන් ද නිවැරදි සිහියෙන් ද යුතු නිදොස් දේ විමසා බලා කරන තැන්පත් දැහැමි දිවි පැවතුම් ඇති නොපමාවූ පුද්ගලයාගේ කීර්තිය වැඩේ.

අප්පමා ද වග්ගය

• උත්සාහය
• නිවැරදි සිහිය
• විමසා බලා කටයුතු කිරීම
• තැන්පත් බව
• දැහැමි දිවි පෙවෙත
• අප්‍රමාදී බව

1897 ජුලි මස 19 වන දින

රූබෙල් ගුණවර්ධන

කළුතර දිස්ත්‍රික්කයේ, බණ්ඩාරගම ආසන්නයේ අදිකාරී පත්තුවේ රයිගම් කෝරලයේ රේරුකාන ගමේ.

මුණසිංහගේ පොඩි නෝනා

දොන් බස්තියන් ද පවුලිස් ගුණවර්ධන

බාල සොහොයුරියක් හා සොහොයුරන් හතරදෙනෙකු සිටි අතර මොහු පවුලේ වැඩිමලා විය.

විදියගොඩ පාසල තුළින් දෙවන වසර දක්වා

1906 ජනවාරි 08

රේරුකානේ චන්දවිමළ හිමි

•  දරුවන් 27 දෙනෙකු

බුරුම ජාතික විනයාලංකාර හාමුදුරුවෝ

මහණකමේ අගය පෙන්වා දීම

බුරුම රටේ බොහෝ දෙනෙකු ටික කලකට හෝ පැවිදි වීම.

1908 ජනවාරි 27

1917 ඔක්තෝම්බර් 26 දින බුරුම රටේ ධම්මකාරාම සීමාවේ දී

දෙමටගොඩ මහා විශූද්ධාරාය පන්සලේ

• ජාතක පොත
• සද්ධර්මරත්නාවලිය
• පූජාවලිය

නිර්වාණ විනිශ්චය

• ථෙරවාදී පිළිගැනීම්වලට එකඟව මතභේද නොවන ආකාරයට ග්‍රන්ථ රචනය
• ත්‍රිපිටකයේ සඳහන් කරුණු මතු කරමින් පොත් ලිවීම.
• ලියන දේ එකම වතාවෙන් ලියා මුද්‍රණයට යැවීම.

• පොහොය දිනය
• ධර්ම වින්ශ්චය
• බෞද්ධයාගේ අත්පොත
• පාරමිතා ප්‍රකරණය
• අභිධර්ම මාර්ගය

• ප්‍රාචීන භාශෝපකාර සමාගම මඟින් “සම්මාන පණ්ඩිත“ උපාධිය පිරිනැමීම.
• විද්‍යාලංකාර විශ්වවිද්‍යාලය මඟින් අභිධර්ම පිළිබඳ මහාචාර්ය පදවියක් 1963 දී සාහිත්‍ය චක්‍රවර්තී උපාධියද පිරිනැමීම.
• අනුරාධපුර භික්ෂු ශ්‍රාවක විශ්වවිද්‍යාලය මඟින් ප්‍රවචන විශාරද සම්මාන උපාධිය පිරිනැමීම.
• 1976 වර්ශයේදී ලංකා ශ්වේජියන් නිකායේ මහනායන පදවිය ලැබීම.
• 1995 වර්ශයේදී අමරපුර මහ සංඝ සභාව මඟින් අමරපුර මහා මහෝපාධ්‍යය ශාසන සෝදන ගෞරව උපාධිය පිරිනැමීම.

1997 ජූලි 04

1864 සැප්තැම්බර් 17

ව්‍යාපාරික දොන් කරෝලිස් හේවාවිතාරණ

මල්ලිකා ධර්මගුණවර්ධන

දොන් ඩේවිඩ් හේවාවිතාරණ

එඩ්මන්, සයිමන්, චාර්ලිස් යනුවෙන් බාල සොහොයුරන් තිදෙනෙකු හා

සොයුරියන් දෙදෙනෙකු

• බැප්ටිස්ට් සිංහල පාසල (1872-1874)
• ශාන්ත බෙනඩික් විදයාලය (1874-1876)
• කෝට්ටේ ක්‍රිස්තියානි විද්‍යාලය (1876-1878)
• ශාන්ත තෝමස් විද්‍යාලය (1878-1883)

පානදුරා වාදය

වාදීභසිංහ මිගෙට්ටුවත්තේ ගුණානන්ද හිමි.

• ඇමෙරිකානු ජාතික හෙන්රි ස්ටීත් ඔිල්කට්තුමා
• රුසියානු ජාතික බැවැට්ස්කි මැතිනිය

ගාල්ල මහින්ද පිරිවෙනෙන්

පරම විඥානාර්ථ බෞද්ධ සමාගම.

සරසවි සඳරැස

• ඕල්කට්තුමා ඉංග්‍රීසියෙන් කළ දේශනයන් සිංහලයට පරිවර්තනය කිරීම.
• බෞද්ධ දරුවන්ට බෞද්ධ අධ්‍යාපනයක් ලබා දිය යුතුය යන්න අරමුණු කරගෙන රටේ විවිධ ප්‍රදේශවල දිවා රෑ නොබලා රථයකින් ගමන් කරමින් රටේ ජනතාව දැනුවක් කිරීම.
• ගවමස් කෑමට හා සුරාපානයට විරුද්ධව දේශනා පැවැත්වීම.
• පරම විඥානාර්ථ බෞද්ධ සමාගම විසින් බෞද්ධ පාසල් ආරම්භ කිරීම.
• දඹදිව බෞද්ධ සිද්ධස්ථාන “මහන්තා “ නම් වූ හින්දු පූජකයාගෙන් බේරාගැනීමට අවශ්‍ය නීතිමය පියවර ගැනීම.

• එංගලන්තයේ ලන්ඩන් බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය
• කල්කටාවේ ධර්ම රාජික මහා විහාරය
• බරණැස මූලගන්ධකුටි මහා විහාරය
• බුද්ධගයාවේ හා මදුර‍ාසියේ බෞද්ධ විශ්‍රාම ශාලා

සිරි දේවමිත්ත ධර්මපාල

1933 ජනවාරි 16

1933 අප්‍රේල් 29

“සම්බුදු සසුන බේරා ගැනීමට තවත් විසිපස් වතාවක් මේ දඹදිව ඉපදේවා“

 දූරගමං ඒකචරං  –  අසරීරං ගුහාසයං

යේ චිත්තං සඤ්ඤමෙස්සන්ති  -මොක්ඛන්ති මාර බන්ධනා

අලසකමින් හා උදාසීනකමින් හා අසහනයෙන් තොර ජීවිතය

• පළමු අදහස නිරෝගී කම.
• දෙවන අදහස නිවැරදිකමය.
• තුන්වන අදහස දක්ෂකමය.

• කුසල ධර්ම දියුණු කරන මානසික අභ්‍යාසය.
• මානසික නිරෝගීතාව,මානසික නිරවද්‍යතාවය,මානසික දක්ෂතාවය දියුණු කරන විධිමත් ක්‍රියා පිිළිවෙළ භාවනාවයි.

• සමථ භාවනාව
• විදර්ශනා භාවනාව

කුසල් අරමුණක සිත එකඟ කරන භාවනාව.

චිත්ත භාවනාව‍

• කාමච්ඡන්ද             –   කම් සැප විඳීමට ඇති කැමැත්ත
• ව්‍යාපාද                    –   තරහව‍
• ථීනමිද්ද                   –   සිත කය
• උද්ධච්ච කුක්කුච්ච  –  සිතෙහි නොසන්සුන්කම හා පසුතැවිල්ල
• විචිකිච්චා                 –   සැකය

බුද්ධත්වය ප්‍රාර්ථනා කරන බෝධිසත්ව උතුමන් විසින් පුරනු ලබන උතුම් පිළිවෙත්..

• දාන පාරමිතා
• ශීල පාරමිතා
• නෛෂ්ක්‍රම්‍ය පාරමිතා
• ප්‍රඥා පාරමිතා
• වීර්ය පාරමිතා
• ක්ෂාන්තී පාරමිතා
• සත්‍ය පාරමිතා
• අධිෂ්ඨාන පාරමිතා
• මෛත්‍රී පාරමිතා
• උපේක්ෂා පාරමිතා

අත් හැරීම

1. තණ්හාවෙන් තොරව දානාදී ගුණ ධර්ම පිරීම
2. මානයෙන් තොරව එම ගුණ ධර්ම පිරීම
3. මිථ්‍යා දෘශ්ඨියෙන් තොරව එම ගුණ ධර්ම පිරීම

ජීවිතයට එක් කිරීම

1. කරුණාවෙන් යුතුව දාන සීලාදි ගුණධර්ම පිරීම
2. උපාය කෞශල්‍ය ඥානයෙන් යුක්තව එම ගුණ ධර්ම පිරීම

• සම්මා සම්බුද්ධ
• පච්චේක බුද්ධ
• අරහන්ත බුද්ධ

• පාරමී
• උපපාරමී
• පරමත්ථ පාරමී

• දාන පාරමී – බුදු බව පතා සියලු වස්තු දන් දීම.
• දාන උපපාරමී – බුදු බව පතා ශරීර අවයව දන් දීම.
• දාන පරමත්ථ පාරමී – බුදු බව පතා ජීවිතය දන් දීම.

පාරමී ,උපපාරමී ,පරමත්ථ පාරමී යන තුන් ආකාරයෙන් ම දස පාරමී පිරිය යුතුය.

එවිට පාරමිතාවෝ තිස් වැදෑරුම් වේ.

පාරමී ,උපපාරමී පාරමී යන දෙආකාරයෙන් ම දස පාරමී පිරිය යුතුය.

එවිට පාරමිතාවෝ විසි වැදෑරුම් වේ.

පාරමී නම් මූලික ගුණධර්ම දහය සම්පූර්ණ කළ යුතුය.

තමන් අයත් දෙයක් පූජාවක් වශයෙන් හෝ අනුග්‍රහයක් වශයෙන් හෝ තම අයිතිය අත්හැර අපේක්ෂාවෙන් තොරව දීම.

තමන්ට වඩා උසස් සීලාදී ගුණධර්ම යුක්ත අයට පරිත්‍යාග කිරීම.

කෙනෙකුගේ අසරණකම ගැන සිත‍ා ඔහුට උපකාරයක් වශයෙන් කරුණාවෙන් අනුකම්පාවෙන් යමක් දීම.

• දාන පාරමී වශයෙන් භෞතික වස්තූන් දන් දීම
• දාන උපපාරමී වශයෙන් ශරීර අවයව දන් දීම
• දාන පරමත්ථ පාරමී වශයෙන් ජීවිතය දන් දීම

• දාන පාරමී වශයෙන් භෞතික වස්තූන් දන් දීම-( වෙස්සන්තර ජාතකය)
• දාන උපපාරමී වශයෙන් ශරීර අවයව දන් දීම-(සිවි ජාතකය)
• දාන පරමත්ථ පාරමී වශයෙන් ජීවිතය දන් දීම – (සස ජාතකය)

කය හා වචනය යන දෙකෙහි සංවරයි.

ප්‍රාණගාතය, අදින්නාදානය,කාමමිත්‍යාචාරය යන අකුසල කර්මයන්ගෙන් වැළකීම‍.

• බොරු කීම
• කේලාම් කීම
• හිස් වචන කීම         යන කයින් සිදු වන වැරදි වලින් වැලකීම

• තම බාහිර වස්තු විනාශ වුවද සීලය කඩ නොකිරීම.
• තම ශරීර අවයව විනාශ වුවද සීලය කඩ නොකිරීම.
• තම ජීවිතය විනාශ වුවද සීලය කඩ නොකිරීම.

සීල විමංසා ජාතකය

පංච ඉන්ද්‍රියන් පිනවීමට ඇති ආශාවෙන් ඉවත් වීමේ ප්‍රතිපදාව

• තම බාහිර වස්තු අඹු දරුවන් අත් හැරීම නෙක්ඛම්ම පාරමිතාවයි.
• ශරීරාවයව නැති වුනත් කාමයන්ගෙන් වෙන් වී සිටීම නෙක්ඛම්ම උපපාරමිතාවයි.
• ජීවිතයට හානියක් වුවද කම් සැප විඳීමෙන් වැළකීම නෙක්ඛමිම පරමත්ථ පාරමිතාවයි.

මඛාදේව ජාතකය‍

ජීවිතය හා ලෝකය පිළිබඳව ඇති තතු හෙවත් යථා තත්වය වටහා ගැනීම.

• ලෞකික ප්‍රඥාව
• ලෝකෝත්තර ප්‍රඥාව

එදිනෙදා කටයුතු වලට අවශ්‍ය ප්‍රඥාව

සෝවාන් ආදී මාර්ගඵල ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය කරන ප්‍රඥාව

• චිත්තමය ප්‍රඥාව-සිතීමෙන් නුවණ දියුණු කර ගැනීම‍
• සුතමය ප්‍රඥාව-ගුරුතුමාට සවන් දීමෙන්, පොත පත කියවීමෙන් දියුණු කරගන්නා ප්‍රඥාව
• භාවනාමය ප්‍රඥාව-භාවනාවෙන් දියුණු කරගන්නා ප්‍රඥාව

• සියලු භෞතික වස්තු කෙරේ බැඳීම නැතිව ප්‍රඥා දියුණු කිරීම ප්‍රඥා පාරමී.
• ශරීරාංග ගැන නොසලකා ප්‍රඥා දියුණු කිරීම ප්‍රඥා උපපාරමී.
• ජීවිතය ගැන නොසලකා ප්‍රඥාව දියුණු කිරීම ප්‍රඥා පරමත්ථ පාරමී.

උම්මග්ග ජාතකය

උතුම් බලාපොරොත්තුවක් ඉටු වන තුරු නොපසුබට උත්සාහයෙන් කටයුතු කිරීම.

තණ්හාවෙන් මානයෙන් හා මිත්‍ය දෘශ්ටියෙන් තොර ව කරුණාවෙන් හා ප්‍රඥාවෙන් යුතුව තමන්ගේ ත් අනුන්ගේත් අභිවෘර්ධිය උදෙසා ගන්නා වූ බලවත් වූ උත්සාහය.

• ආරම්භ ධාතු    –   යම් කාර්යයක් ආරම්භ කිරීමේදී ඇති කර ගත යුතු වීර්ය
• නික්කම ධාතු   –   යම් කාර්යයක් සඳහා ඉදිරිපත් වීමේදී ඇති කර ගත යුතු වීර්ය
• පරක්කම ධාතු –   යම් කාර්යයක නිරත වීමේදී ඇති කර ගත යුතු වීර්ය

• බාහිර වස්තු වලට ආශාවෙන් අත් නොහරින වීර්ය,වීර්ය පාරමිතාවයි
• ශරීරාංග වලට ආශාවෙන් අත් නොහරින වීර්ය, වීර්ය උපපාරමිතාවයි.
• ජීවිතයට ආශාවෙන් අත් නොහරින වීර්ය, වීර්ය පරමත්ථ පාරමිතාවයි.

වණ්ණුපථ ජාතකය

ඛන්නි හෙවත් ක්ෂාන්තිය යනු ඉවසීම ය. බාහිර පුද්ගලයන්යේ අදහස්වලින් හා පරිසරයෙන් වන දුෂ්කරතා, මානසික හා කායික පීඩා ඉවසීම.

• සියලු බාහිර වස්තු වලට වන හානි නොසලකා ඉවසීම ඛන්තී පාරමිතාය.
• ශරීරාංග වලට වල වන හානි නොසලකා ඉවසීම ඛන්තී උපපාරමිතාය.
• ජීවිතයට වන හානි නොසලකා ඉවසීම ඛන්තී පරමත්ථ පාරමිතාය.

ක්ෂාන්තිවාදී ජාතකය

තණ්හාවෙන් මානයෙන් හා මිත්‍යාදෘශ්ටියෙන් තොරව කරුණාවෙන් හා ප්‍රඥාවෙන් යුක්තව සත්‍යවාදී භාවය ප්‍රගුණ කිරීම.

• සියලු බාහිර වස්තු වලට වන හානි නොසලකා සත්‍යගරුක වීම සත්‍ය පාරමිතාය.
• ශරීරාංග වලට වල වන හානි නොසලකා සත්‍යගරුක වීම සත්‍ය උපපාරමිතාය.
• ජීවිතයට වන හානි නොසලකා සත්‍යගරුක වීම සත්‍ය පරමත්ථ පාරමිතාය.

වට්ටක ජාතකය

තණ්හාවෙන්, මානයෙන් හා මිත්‍ය දෘෂ්ඨානයෙන් තොරව කරුණාවෙන් ප්‍රඥාවෙන් යුතුව අධිෂ්ඨානය ප්‍රගුණ කිරීම.

යහපත් අභිමාර්ථයක් මුදුන්පත් කර ගැනීමට උපදවා ගත් සිත වෙනස් නොකොට ඒ අයුරින්ම පවත්වා ගැනීම වේ.

• බාහිර වස්තු විනාශ වුවද අත් නොහරින අධිෂ්ඨානය අධිෂ්ඨාන පාරමිතාය.
• ශරීරය විනාශ වුවද අත් නොහරින අධිෂ්ඨානය අධිෂ්ඨාන උපපාරමිතාය.
• ජීවිතය විනාශ වුවද අත්නොහරින අධිෂ්ඨානය  අධිෂ්ඨාන පරමත්ථ පාරමිතාය

තේමීය ජාතකය

ඇසුරු කරන්නන් පිළිබඳව මෛත්‍රියෙන් යුක්ත වීම මිත්‍රත්වයයි.කිසිවෙකු කෙරේ වෛරයක් ද්වේශයක් ඇති නොකර “ සියලු දෙනා සුවපත් වෙත්වා “ සිත පුරුදු කිරීමය.

• මෛත්‍රී සහගත කාය කර්ම
• මෛත්‍රී සහගත වචී කර්ම
• මෛත්‍රී සහගත මනෝ කර්ම

• බාහිර වස්තු හානි වුවද මෛත්‍රිය වැඩීම මෛත්‍රී පාරමිතාය.
• ශරීරය ට හාන් වුවද මෛත්‍රී වැඩීම මෛත්‍රී උපපාරමිතාය.
• ජීවිතය විනාශ වුවද මෛත්‍රී වැඩීම මෛත්‍රී පරමත්ථ පාරමිතාය.

• මහා කපි ජාතකය
• මඝ මානවක ජාතකය

• සුව සේ නිදයි.
• සුවසේ පුබුදියි.
• පාපී සිහින නොදකී.
• මිනිසුන්ට ප්‍රිය වේ.
• න‍ොමිනිසුන්ට ප්‍රිය වේ.
• දේව රැකවරණය ලැබේ.
• ගින්නෙන්, වස විසින් ආදිය අනතුරු නොවේ.
• සිත සමාධිගත වේ.
• පෙනුම පැහැපත් වේ.
• නුමුළාව මිය යයි.
• මරණින් මතු බඹ ලොව උපදී.

උපේක්ෂාව නම් මැදහත් වීමයි.එනම් කිසියම් පුද්ගලයකු හෝ වස්තුවක් හෝ සිද්දියක් සමඟ විශේෂ ඇල්මක් ඇති කර නොගෙන සම සිත පැවැත්වීමයි.

• බාහිර වස්තු විනාශ වුවද මැදහත්ව කටයුතු කිරීම උපේක්ෂා පාරමිතාය.
• ශරීරය විනාශ වුවද මැදහත්ව කටයුතු කිරීම උපේක්ෂා උපපාරමිතාය.
• ජීවිතය විනාශ වුවද මැදහත්ව කටයුතු කිරීම උපේක්ෂා පරමත්ථ පාරමිතාය.

ලෝමහංස ජාතකය

කායික හා මානසික රෝගාබාධ වැළඳීම.

කායික හා මානසික රෝගාබාධ වැළඳී ඒවායින් පෙලෙන්නා

• පූතිගත්ත තිස්ස තෙරුන් ගිලන් ව සිටි අවස්ථාව.
• උදරාබාදයකින් පෙළී මළ මුත්‍ර ගොඩේ වැතිර සිටි භික්ෂුවකට ආනන්ද හිමියන් හා එක්ව උපකාර කළ අවස්ථාව.
• මහා කාශ්‍යප මහ රහතන් වහන්සේ රෝගීවූ අවස්ථාවේ පිප්පළී ගුහාවට වැඩම කොට බොජ්ඣංග සූත්‍රය දේශනා කිරීම.
• මුගලන් මහරහතන් වහන්සේ අසනීප වූ මොහොතේ කලන්දක නිවාප නම් වූ ස්ථානයට වැඩම කොට දම් දෙසා උපකාර කිරීම.

“මහණෙනි ඔබට දැන් මවක් නැත.පියෙකු නැත.එහෙයින් එබඳු අවස්ථාවල එකිනෙකා ඔවුනොවුන්ට උපකාරීව සහයෝගයෙන් ක්‍රියා කළ යුතුය.මාගේ මේ අවවාද පළිපදින තැනැත්තා ගිලනුන්ට උපස්ථාන කරන්නේය.ගිලනුන්ට උපස්ථාන කරන්නා මට උපස්ථාන කරන්නේය.“

මහා කරුණා සමාපත්ති සුවයෙන් වැඩ හිඳිමින් තමන් වහන්සේ ගේ පිහිට අනුග්‍රහය ලැබිය යුත්තේ කාටද යන්න විමසා බලයි.

බුදුන් වහන්සේ අසරණ වූ පිරිස් සොයා ගෙන වැඩම කොට අවශ්‍ය අනුග්‍රහය දැක්වීම.

• අනේක දුක් විඳි සෝපාකට පිහිට වී සසුන්ගත කරවීම.
• කසල ශෝධකයෙකු වූ සුනීතට පිහිට වී සසුන්ගත කරවීම.
• කහවනු සොරකමකට හසූ වූ නිර්දෝශී ගොවියෙකුට පිහිට වීම
• දරුවන් නොසැලකූ මහලු පියෙකුට දරුවන්ගේ සැලකිල්ල ලබා ගැනීමට අවස්ථාව සළසා දීම
• යක්ෂයෙකුට බිලි වූ ආලවක කුමාරයාත් දීඝායු කුමාරයාත් බේරා ගැනීම.
• සියදිවි හානි කර ගැනීමට ගිය රජ්ජුමාලාට පිහිට වීම.

• මට්ටකුණ්ඩලී
• ඡත්තමානවක
• පේෂකාර දියණිය
• බාහියදාරුචිරිය

• උදේනි රජුගේ භද්‍රවත්කා ඇතින්නට පිහිට වීම.
• කුඩා ළමුන්ගෙන් හිංසා ලද ගැරඬියෙකු බේරා ගැනීම.

බුදුරජාණන් වහන්සේට මනුෂ්‍ය, තිරිසන්,යක්ෂ,දේව,බ්‍රහ්ම ආදී සියලු සත්වයන් අතරින් නොහික්මුණු  පිරිස් හික්මවා ගැනීමට ඇති බලය

• කරුණාව
• මෛත්‍රිය
• ඉවසීම
• ප්‍රඥාව

• අහිංසක ව සිට අංගුලිමාල දමනය කොට සසුන් ගත කිරීම.
• බුදුන් වහන්සේ සමඟ වාද කිරීමට පැමිණි අන්‍යාගමික සච්ච නිගණ්ඨපුත්‍රයා, උපාලි ගෘහපතියා වැන්නන් අවසානයේ බුද්ධ ශ්‍රාවකයන් වීම.
• තුන් බෑ ජටිලයන් ඇතුළු පිරිස දමනය කරීම.

• ආලවක යක්ෂයා
• සුචිරෝම ඛරරෝම වැන් යක්ෂයින්

නාලාගිරි ඇතා

අමාවතුර හා බුත්සරණ

ගුරුළුගෝමී පඬිවරයා

අටලෝ දහමින් කම්පා නොවී සෑම විටම මධ්‍යස්ථව සියල්ල දරා ගැනීමේ ගුණය.

• ලාභ-අලාභ
• යස-අයස
• නින්දා-ප්‍රශංසා
• සැප-දුක්

අකම්ප්‍ය ගුණය