• මෙම පාඩමට ඇතුළත් වන්නේ මුනිදාස කුමාරතුංග (1887-1944) මහතාගේ ‘ප්‍රබන්ධ සංග්‍රහය‘ කෘතියෙන් උපුටා ගත් කතාවකි.

• ප්‍රබන්ධය යනු ‘මනා කොට බඳින ලද්ද‘ යන අදහස ඇතුළත් වචනයකි.
• කිසියම් තේමාවක් පදනම් කර ගෙන අනුපිළිවෙළින් කරුණු ගළපා රසවත් ලෙස ගොඩනඟන ලද රචනාවක් නිර්මාණාත්මක ප්‍රබන්ධයක් ලෙස හැඳින්විය හැකි ය.
• එමෙන් ම එය අර්ථවත් වීම ද අවශ්‍ය වේ.

• ප්‍රබන්ධෝපදේශය
• ප්‍රබන්ධ සංග්‍රහය

• භාෂාව යොදා ගන්නා ආකාරය හඳුනා ගැනීම.
• හැඟිම් දැනෙන ලෙස වචන හැසිර වීම.
• පරිසරය නිරීක්ෂණයෙන් ලබාගත් විවිධ වූ අත්දැකීම් තිබිය යුතු වීම.
• යුගල පද, රෑඪී, ප්‍රස්ථාව පිරුළු ආදී සාම්ප්‍රදායික යෙදුම් මෙන් ම උපමා, රූපක ආදී අලංකාරවත් යෙදුම් ද නිර්මාණයක් රසවත් කිරීමට යොදා ගත හැකි බව.
• කියවන්නාට පහසුවෙන් අර්ථය වටහා ගත හැකි සහ කියවීමට ප්‍රිය උපදවන ආකාරවට බස් වහර නිරවුල් ව භාවිත කිරීම.

• සවිමත් – ශක්තිමත්
• තෙදවත් – තේජවන්ත, ප්‍රතාපවත්, ආනුභාව සම්පන්න
• අවිසිප් – ආයුධ ශිල්පය
• පවසින් – පිපාසයෙන්
• කැලෑ ගසා – වන සතුන් කොටු කර අල්ලා ගැනීම.
• නියං සමය – ඉඩෝර කාලය/වැසි නොවසින කාලය
• බුරුල් කරන්නට – අත හරින්නට/ලිහිල් කරන්නට
• සැළි – ලොකු මුට්ටියක්
• කරටිය – ගහේ ඉහළ කොටස
• ගැන්මක් – වාරුවක්
• තුන් අසකට – තුනු පැත්තකට
• වෙහෙලි – නාරටි
• පොරෝ දරු – පොරොව දරන්නා
• උමතු – පියවි සිහිය නොමැති
• පරයා – පරාද කරමින්/අබිබවමින්
• මුව – කට
• ආශ්චර්යයකි – පුදුමයකි
• සාගිනි – බඩගිනි
• සැස සැස – රහිමින්/කප කපා
• වෑ දරුවා – වෑය/රහින ආයුධය රැගත් තැනැත්තා
• කටවහ – කට වචනවල ඇතැයි විශ්වාස කරන විනාශකාරී බව.

• මෙම පාඩමට ඇතුලත් කර ඇත්තේ ආචාර්ය ඊ.ඩබ්ලිව්. අදිකාරම් විසින් තම සිතුවිලි පුස්තිකා මාලාවේ 41 වන කාණ්ඩය සඳහා සම්පාදනය කළ කතාවකි.
• එහි අන්තර්ගත වන්නේ මිත්‍රත්වය පිළිබඳ ව කරනු ලබන සඳහනකි.

• ආචාර්ය ඊ.ඩබ්ලිව්. අදිකාරම් යනු ලංකාවේ බෞද්ධ පාසල් රැසක් ආරම්භ කිරීමට පුරෝගාමී වූ විද්ව‍තෙකි.
• විද්‍යා පොත් හා විද්‍යා සඟරා ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් ද, පුවත් පත් ලිපි ලිවීමෙන් ද, ගුවන් විදුලි කතා පැවැත්වීමෙන් ද ඔහු සිංහල මාධ්‍ය විද්‍යා අධ්‍යාපනයට අනුබල දුන්නේ ය.
• ඔහු විසින් සම්පාදනය කළ පාඨශාලීය සිංහල ශබ්දකෝෂය බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනවත් කෘතියකි.
• පාසල් පරිපාලනයේ දී හා ශිෂය විනය සංවර්ධනයේ දී ඔහු අහිංසාවාදී සිතුවිලි පදනම් කර ගත්තේ ය.
• අදිකාරම් වැඩි වශයෙන් අවධානය යොමු කළේ ළමයින් හා තරුණ පරපුර යහමග යැවීමට ය.
• චින්තකයකු වශයෙන් ශ්‍රී ලංකා ජනතාවගේ චින්තනයෙහි වෙනසක් ඇති කිරීමේ අරමුණින් ඔහු නවීන විද්‍යා සඟරාව හා සිතුවිලි නම් පුස්තිකා මාලාව සම්පාදනය කළේ ය.
• පාරම්පරික විශ්වාස හා ඇදහිලිවලින් ඈත් වු ආචාර්ය අදිකාරම් පළ කළ ඇතැම් අදහස් තියුණු මත භේදයට හා විවේචනයට ද ලක් විය.
• මුළු මිනිස් වර්ගයාම එකම ජාතියක් ලෙස සැලකු ඔහු වර්ගවාදී ගැටුම්වලින් තොර සාමකාමී ලොවක් ගොඩනැගීම සඳහා නිරතුරුව කැප වී කටයුතු කළේ ය.
• 1988 දී එක්සත් ජාතීන්ගේ සංගමයේ ශ්‍රී ලංකා ශාඛාව මගින් එතුමාට සාම ත්‍යාගය පිරිනමන ලදී.

• නාට්‍යය යනු වේදිකාවක් මත කිසියම් පිටපතකට අනුව රඟ දැක්වෙන ,අසා සහ බලා රස විඳිය හැකි නිර්මාණයකි.

• ළමයින් සඳහා ම ළමයින්ට ගැළපෙන තේමාවක් පාදක කරගෙන ළමයින්ට ගැළපෙන ආකාරයට සැකසුණු නාට්‍ය, ළමා නාට්‍ය ලෙස හැඳින්වේ.

• සෝමලතා සුබසිංහ මහත්මිය (1936-2015) විසිනි
• ඇය පුරෝගාමී ළමා නාට්‍යය රචකාවියකි.

• කතන්දර දෙකක් (1979)
• විකෘති (1992)
• පුංචි අපට දැන් තේරෙයි (1998)
• රත්මලී
• වලස් පවුල
• හිම කුමරිය (2000)

• මෙම නාට්‍යයට පදනම් වී ඇත්තේ ප්‍රකට ජන කතාවකි.
• එම කතාවේ රසවත් සිදුවීම් ඇසුරෙන් නාට්‍යමය අවස්ථා නිර්මාණය කර ඇත.
• මෙම නාට්‍ය පිටපත ඔබගේ පොතෙන් කියවන්න.

• නාට්‍යය යනු අනුරණයයි. එය පෙළ කියවා රස විඳිය හැකි ය. නරඹා රස විඳිය හැකි ය. අසා සිට ද රස විඳිය හැක.
• නාට්‍යයක් සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් පිටපතක් තිබිය යුතු අතර එය නාට්‍යය පෙළ නම් වේ.
• ඒ අනුව නාට්‍යයක පෙළ ගද්‍ය, පද්‍ය හෝ ගද්‍ය පද්‍ය දෙකෙහි මිශ්‍රණයක් ද විය හැකි ය.
• පෙළ රචනා කරන්නේ දෙබස් මගිනි. එහිදී යම් කතාවක් තෝරා ගෙන එය සිදුවන හැටි දෙබස් මගින් දැක්වීම සිදුකරයි.
• නාට්‍යයක ඇති පද්‍යය කොටස් අදාල සංගීත තාල අනුව ගායනා කල යුතු ය.
• නාට්‍ය පිටපත රචනයේ දී නළු නිළියන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා පිටපතෙහි රංග විධාන ඇතුළත් කළ යුතු ය.

උදා:

• වටයක් ගොස් බලා
• කූඩය බිම තබා

• පුස්තක + ආලය පුස්තකාලය ලෙස සකස් වී ඇත.
• පුස්තකාල පරිහරණය හා එහි ඇති වැදගත්කම පිළිබඳව මෙම පාඩමෙන් සාකච්ඡා කෙරේ.

• පුස්තකාලය යනු පොත්පත් සඟරා ඇතුළු තොරතුරු මූලාශ්‍රය තැන්පත් කර ඇති ස්ථානය යි.
• අතීතයේ පුස්තකාලය හදුන්වා ඇත්තේ “පොත්ගුල“ යනුවෙනි.
• පුස්තකාලයක පොත් එක් එක් විෂයය අනුව වර්ග කර තැබීමේ ක්‍රමයක් ඇති අතර එය ඩිවි දශම වර්ගීකරණය ලෙස හැඳින්වේ.
• එක් රටකට ‘ජාතික පුස්තකාල‘ පවතින්නේ එකක් පමණක් වන අතර, ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික පුස්තකාලය කොළඹ 7 නිදහස් මාවතෙහි පිහිටා ඇත.
• මිනිසෙක් වසර සියයක් ජීවත් වුව ද ලබා ගත නොහැකි දැනුම් සහ අත්දැකීම් සම්භාරයක් එක් පොතක් කියවීමෙන් ලබා ගත හැකි බව මාටින් වික්‍රමසිංහ මහතා පවසා ඇත. එමගින්ම ඔබට පුස්තකාලයක ඇති වැදගත්කම අවබෝධ වනු ඇත.
• පොත් කියවන්න-හරි මිනිසෙකු වන්න.

• “සහස් කඩ නොකී කට – උගේ කට හුඹස් කට“ යැයි පැරැන්නෝ කීවේය.
• “සකස් කඩ“ අකුරු උච්චාරණය කරවීමේ අටියෙන් ලියැවී ඇති පොතක් ලෙස සලකේ.
• “සකස් කඩ“ ශබ්ද නගා කියවීම මගින් උච්චාරණ දෝෂ මග හරවා ගත හැකි අතර, එමගින් ශබ්ද උච්චාරණයේ දක්ෂයකු බිහි කරයි.
• අප කියවන දේ ශ්‍රාවකයාට අවධාරණය වන්නේ ශබ්දෝච්චාරණයේ ස්වභාවය මත ය.
• පුවත්පතක් කියවන ආකාරයට පිරිත් ගාථාවක් හෝ ශ්ලෝකයක් හෝ සජ්ඣායනා කළ නොහැකි ය.

• හෝඩිය
• නම් පොත
• මඟුල් ලකුණ
• ගණ දෙව් හෑල්ල
• වදන් කවි පොත
• බුද්ධ ගජ්ජය
• සකස්කඩ
• නාමාෂ්ට ශතකය
• නවරත්නය
• ව්‍යාසකාරය
• හිතෝපදේශය
• ප්‍රත්‍යය ශතකය
• අනුරුද්ධ ශතකය
• බෞද්ධ ශතකය
• සූර්ය ශතකය
• වෘත්ත මාලාව
• වෘත්ත මාලාඛ්‍යාව
• අමරසිංහය

• ආස්තරණය – ඇතිරිල්ල
• සෘෂි – සෘෂිවරයා/තාපසයා
• ආශ්චර්යය – පුදුමය/විමතිය
• රිදී රස ධාරාවක් – නොකඩවා ඇදහැලෙන රිදී පැහැති ජල දහරාවක්
• ධූම වර්ණ – දුම් පැහැති/කළු ගැසුණු
• විනිශ්චය – තීරණය
• වර්ණ සම්පත්තිය – සම්පතක් ලෙස සැලකෙන ශරීර වර්ණය/පාට
• නේත්‍ර යුග්මය – ඇස් දෙක
• අභිනව – අලුත්/ළපටි
• තෘණ භූමීය – තණ බිම
• වෘද්ධ – මහලු
• මාර්ගිකයා – මගියා
• ශිථිල – ලිහිල්/බුරුල්
• ප්‍රාවරණභ්‍යන්තරයෙන් – පෝරෝණය තුළින්
• අනර්ඝ – ඉතා වටිනා
• රක්ත මාණික්‍යය – රතු මැණික
• සකල – සියලු

• විරාමය යනු නැවතීම යි.
• එය ලේඛනයෙහි මෙන් ම කථනයෙහි ද යෙදේ.
• ලේඛනයක අදහස ග්‍රහණය කර ගැනීම පහසු කිරීඹ සඳහා සුදුසු ස්ථාන වල විරාම ලකුණු යොදයි.
• ලේඛනයේ දී අප භාවිතා කරන විරාම ලක්ෂණ කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

• පද දෙකක් එකට යෙදෙන විට ඒ පද දෙක අතර ඇති, අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධය දැක්වීම සඳහා ‘කෙටි ඉර‘ යෙදේ. එමගින් පද සම්බන්ධ කිරීමේ කාර්යය සිදු වේ.

• ආර්ථික – සමාජ තත්ත්වය
• ජෛව – රසායනික විපර්යාසය

• සීමා දෙකක අන්තරය දැක්වීමේ දී ද කෙටි ඉර යෙදේ.

• පෙ.ව. 9.00-11.00 දක්වා
• ක්‍රි.ව. 1505-1948 දක්වා
• පිටු අංක 12-17 දක්වා

• ලිවීමේ දී පේළියක කෙළවරෙහි ඇති පදය සඳහා ඉඩ ප්‍රමාණවත් නොවූ අවස්ථාවල අවසාන පදයේ ඉතිරි කොටස ඊළඟ පේළියෙහි යෙදෙන බව ද දැක්වීමට ද කෙටි ඉර යෙදේ.
  • නාට්‍ය කලාවෙන් ද නිද-

-සුන්….

• වෙරළෙහි බෙල්ලන් ඇහි-

-ඳින්නකු…

• උපුටා ගත් ප්‍රකාශයක හෝ පාඨයක හෝ කතුවරයා දැන්වීමේ දී ද කෙටි ඉර යෙදේ.

සුදෝ සුදු වැ වලාකුළෙනි

ඇයි මේ සිල් ගත්තා වැනි

මඟුලට කළු නොනිසි බැවිනි

එය හැර අපි යනු මෙ වෙසිනි

-කුමාරතුංග මුනිදාස

• විකල්පයක් හෝ තේරීමක් (වර්ණයක් ) හෝ දැක්වීමට සිදුවන අවස්ථාවල දී ඇල ඉර යෙදේ.
  • මහතා/මහත්මිය/මෙණවිය
  • ශිෂ්‍යයා පාඩම කියවයි/කියවති

• නිදසුන් පිණිස හෝ විස්තර කරනු පිණිස හෝ කරුණු කීපයක් ඉදිරිපත් කිරීමේ දී “දෙතිත“ යෙදේ.

1. ත්‍රිපිටක ධර්ම : සුත්‍ර, විනය, අභිධර්ම
2. ස්වර : ලඝු, ගුරු
3. නිදසුන් : කුමුදු, දිය හබරල
4. සැ.යු: පැමාණෙන විට පෙළපොත් ද රැගෙන එන්න

• ගණිත ප්‍රකාශනයක අනුපාතයක් ලියා දැක්වීමේ දී “දෙතිත“ යෙදේ.

1. අත් උදව්කරුවා සහ පෙදරේරුවා අතර මුදල බෙදුණේ 2:3 අනුපාතයට ය.

• සංවාදයක් ලියා දැක්වීමේ දී ද “දෙතිත“ යෙදේ.

1. සුප්පා දේවි : ප්‍රේමවන්ත දරුවෙනි මා හිඳිනු කන් යොමා…
2. සිංහබාහු :   කිම් ද මෑණියනි ඔබ මේ පවසන වදනා….

• ප්‍රකාශ කළ හෝ සඳහන් කළ හෝ කරුණු දැක්වීමේ දී ද “දෙදිත“ යෙදේ.

1. ඒ බමුණා වහ-වහා ම දිව ගොස් සේනාව මැදට පැන මෙසේ කියා ලී ය : “ඇයි? කුමක් කියමු ද? මම ගොවියා පුතු නො වැන්ඳෙමි.“

• මෙම  පාඩමට ඇතුළත් වන්නේ වර්තමානයේ ද ඇතැම් විට දැකිය හැකි අප රටේ පැවති පාරම්පරික සන්නිවේදන ක්‍රම පිළිබඳව යි.

• යම් කිසි පණිවිඩයක් විශාල පිරිසක් අතරට ගෙන යෑම ජන සන්නිවේදනය නමින් සරල ව හැඳින්විය හැකි ය.

• වර්තමානයේ ජන මාධ්‍ය ලෙස ගුවන් විදුලිය, රූපවාහිනිය, පුවත්පත්, පෝස්ටර්, චිත්‍රපට, පොත්, අන්තර්ජාලය වැනි විවිධ ආකාර ව්‍යවහාර වේ.

• වර්තමානයේ ජනමාධ්‍යවලින් ඉටු කෙරෙන කාර්යය ඉටුකරීම සඳහා අතීතයේ පැවතී වෙනස් වූ සන්නිවේදන ක්‍රමවලට පාරම්පරික සන්නිවේදන ක්‍රම යැයි හඳුන්වයි.

• අඬ බෙරය ගැසීම
• රෙදි, කොඩි එසවීම
• දුම් ගොබ අහසට යැවීම
• හූ හඬ
• ඝණ්ටාරය නාද කිරීම

• අඬ බෙරය පාරම්පරික ප්‍රමුඛ සන්නිවේදන මාධ්‍යයකි.
• මේ සඳහා බොහෝ විට යොදා ගන්නේ දවුලකි.
• අතීතයේ දී ‘රාජ අණක්‘ නිකුත් කිරීම සඳහා අඬබෙරය යොදා ගන්නා ලදී.
• අණබෙරය යන්න අඬබෙරය බවට පත්ව ඇත.
• වර්තමානයේ ද සමහර ගම් පළාත්වල තොරතුරු දැන්වීම උදෙසා අඬ බෙරය යොදා ගැනේ.

• පණිවිඩ යැවීම සඳහා ‘‘දුම්ගොබ‘‘ යොදා ගැනීම පුරාණ රතු ඉන්දියානු ගෝත්‍රිකයන් අතර බෙහෙවින් ජනප්‍රියව පැවතිසන්නිවේදන මාධ්‍යයක් විය.
• සිංහලයන් ද දුම් ගොබ මගින් පණිවිඩ යවා ඇති බව පෙනේ. බොහෝ විට රටට සතුරන් පැමිණි අවස්ථාවල, එම පුවත රජ වාසලට වහා දැනුම් දීම සඳහා දුම්ගොබ යොදාගෙන ඇත.

• අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා පහසුවෙන්ම යොදා ගත හැකි ක්‍රමයකි.
• අතීතයේ මෙන්ම වර්තමානයේ දී ද ඇතැම් විට යොදා ගැනේ.
• ඒ ඒ අවස්ථාව අනුව විවිධ හූ හඬ යොදා ගෙන ඇත.
  • නැතිවුණු හරකා බාන සොයා කැලෑ වැදීමේ දී
  • හේන්වලට ගිනි තැබීමේ දී
  • රජ්ජුරුවන්ගේ කාරියක් සඳහා හෙවත් ‘රාජකාරියක් ‘ සඳහා ගැමියන් කැඳවා ගැනීමේ දී
  • තමා සිටින ඉසව්ව දැන්වීමට
  • හේන් රැකීමේදී

• ගමක වැදගත් සන්නිවේදන කාර්යයක් ඝණ්ටාරයට පැවරේ.
• සාමාන්‍ය දිනක උදේ එකොළහට පමණ ඇසෙන ඝණ්ටාර නාදයෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ පන්සලේ හාමුදුරුවෝ බුදුගෙට වැඩ වැඩ, බුදුන් වහන්සේට ආහාර පූජා කොට අවසන් වූ බවයි.
• යම්කිසි වෙලාවක ඝණ්ටාරය ඉක්මනින් නාද කෙරේ නම් ඉන් කියවෙන්නේ ගමේ පන්සලේ කිසිවකුට හදිස්සියක් හෝ අනතුරක් සිදු වී ඇති බවයි.

• නාම පදයක් හෝ ක්‍රියා පදයක් විස්තර කිරීමට, එසේ නැත්නම් වර්ණනා කිරීමට යොදන පද විශේෂණ පද නම් වේ.
• එසේ විශේෂණය කරනු ලබන පදය විශේෂ්‍යය නම් වේ.
• “සුවඳ“ මල (මෙහි සුවඳ යන්න විශේෂණ පදය යි. “මල“ යන්න විශේස්‍ය පදයයි

• විශේෂණ පද වර්ග දෙකකි.

1. නාම විශේෂණ
2. ක්‍රියා විශේෂණ

• නාම පදයක් විස්තර කරන ,වර්ණනා කරන පදයක් නාම විශේෂණයක් වෙයි.
  • යහපත් ළමයි පව් නො කරති.
  • මැටි භාණ්ඩ බිඳෙන සුලු ය
  • උණු වතුර නිවා පානය කරන්න.
  • කුරුලු නාදය කන් පිනවයි.

• ක්‍රියා පදයක් සිදු වන ආකාරය, සිදු වන කාලය, සිදුවන ස්ථානය, සිදුවීමට හේතුව ප්‍රකාශ කරන පද ක්‍රියා විශේෂණ නම් වෙයි.
  • ළමයි සතුටින් කෑගසති
  • කාලය සෙමින් ගෙවී යයි.
  • ගංගාව වේගයෙන් ගලා බසියි.
  • මුවෝ බියෙන් තැති ගනිති.

• දේශන පිළිබඳව පවතින ආඩම්බරය, ගෞරවය, මානය වේ.

• දේශාභිමානී හැඟීම් දනවන ගීතයකි.

• කරුණාරත්න අමරසිංහ මහතා.

• සුප්‍රසිද්ධ ජනමාධ්‍යවේදියෙකි.
• පරිවර්තකයෙකි.
• ගීත පද මාලා රචකයෙකි.

• ළමා පොත් නිර්මාණකරුවෙකි.
• ප්‍රවීණ ටෙලිනාට්‍ය පිටපත් රචකයෙකි.
• ගුවන්විදුලි නාට්‍ය රංගන ශිල්පියෙකි.
• ජීවිතයට වරක් පමණක් ලැබෙන සිග්නීස් සම්මානයෙන් ද 2005 වසරේ එතුමා සම්මානයට පාත්‍ර විය.

• තම මාතෘ භූමීයේ සංස්කෘතික උරුමයන්, අතීත සෞභාග්‍යය මෙන් ම ස්වභාව සෞන්දර්යන් පිළිබඳව අභිමානයක් ඇති වන ගීත, දේශභිමානී ගීත යනුවෙන් හැඳින්විය හැකි ය.

• ලංකා ලංකා පෙම්බර ලංකා පිනවමු ඔබ ලංකා… (අරීසෙන් අහුබුදු)
• රත්න දීප ජන්ම භූමී ලංකා දීප විජය භූමී… (මහගම සේකර)
• සසර වසන තුරු – නිවන් දකින තුරු … (ඩෝල්ටන් අල්විස්)

• සංස්කෘත හ දෙමළ උපදේශ කාව්‍යයන්ගෙනි.

• ලෝවැඩ සඟරාව
• සුභාෂිතය
• ලෝකෝපකාරය

• තිරුක්කුරල් යනු ක්‍රි.ව. 3-6 සියවස් අතර කාලයේ ලියවී ඇතැයි සැලකෙන දෙමළ උපදේශ කාව්‍ය සංග්‍රහයකි.
• එහි කතුවරයා ‘තිරුවල්ලුවර්‘ නැමැත්තක් බව පිළිගැනෙයි.
• පරිච්ජේද දහයකින් යුතු මෙම ග්‍රන්ථයේ ඇතුළත් උපදේශ පද්‍ය සංඛ්‍යාව 1330 කි.
• චාල්ස් ද සිල්වා මහතා “සිරිගීය“ නමින් තිරුක්කුරල් පරිවර්තනය කර ඇත.
• තිරුක්කුරල් සමස්ත සමාජයේම යහ පැවැත්ම වෙනුවෙන් රචිත කෘතියකි.
• පහත දැක්වෙන්නේ ගොරොක්ගොඩ මිසිහාමි ගේ තිරුක්කුරල් පරිවර්තනයෙන් උපුටා ගත් කවි හා ඒවායේ අර්ථ ය.

උදව්වක් වශයෙන් කිසිවක් නො කළ කෙනෙකුට

කරන උපකාරය අහසටත් පොළවටත් නො සමයි

• තමාහට උපකාරයක් නො කළ කෙනෙකුට කරන උදව්ව අහසටත් පොළවටත් සම කළ නො හැකි ය. ඊටත් වඩා වටින්නේ ය.

නිසි කලට කෙනෙකුට කළ උපකාර වූ නම්

 එය ඉතා සුළු වුව මහා ලොවටත් වැඩි විශාලයි

• සුදුසු අවස්ථාවට කෙනෙකුහට උපකාරයක් කළ හොත් එය කුඩා උපකාරයක් වූවත් එහි වටිනාකම මුළු ලෝකයටත් වඩා විශාල ය.

ලබන පල නොසිතා කළ උදව්වෙහි හොඳ කම

මනින්නට හැකි නම් මහා මුහුදට වැඩි විශාලයි

• ආපසු ලැබෙන ප්‍රයෝජන ගැන නො සිතා කළ උපකාරයක වටිනාකම හැකි නම් එහි අගය මහා මුහුදටත් වඩා විශාලයි.

කෙනෙකුන් කළ ගුණය අමතක වීම නරකයි

අගුණ කළ විටකදි වහා අමතක වීම යහපති

• කෙනෙකු තමාට උපකාරයක් කළ විට එය අමතක කිරීම සුදුසු නො වේ. අගුණයක් කළ හොත් ඉක්මනින් අමතක කළ යුතු ය.

ගැලවීමට හැකි ය – බිඳලුව නමුදු හැම ගුණ

කළ ගුණ නො තැකුවොත්  – නො හැකි වේ ගැලවීම ලැබුමට

• හැම  ගුණ ධර්මයක් ම කඩ කළ හොත් බේරීමට හැකි ය. එහෙත් කළ ගුණ නො තැකුව හොත් ගැලවීමක් ලැබිය නො හැකි ය.

• ලෝකෝපකාරය කෝට්ටේ යුගයේ දී රණස්ගල්ලේ හිමියන් විසින් රචනා කරන ලද උපදේශ කාව්‍ය ග්‍රන්ථයකි.
• මෙහි කවි 238ක් දක්නට ලැබේ.
• යහපත් ජීවිතයක් සදහා අවශ්‍ය උපදේශ ලබා දෙන කෘතියක් ලෙස මෙය වැදගත් වේ.
• මෙම කාව්‍ය ග්‍රන්ථය ඉහත සඳහන් කල “තිරුක්කුරල්“ නම් ද්‍රවිඩ උපදේශ ග්‍රන්ථයේ බලපෑම ලැබු පොතක් ලෙස ද හැඳින් වේ.
• ලෝකෝපකාරයෙන් උපුටා ගත් කවි කිහිපයක් හා ඒවායේ අර්ථ පහත දැක්වේ.

ඉසුරෙන් පිරිහුණත් –  සුදන තද ගුණය අඩු නො කරත්

බිඳුණත් රන් බඳුන   – ඇති බර අගය අඩු නොවන මෙන්

• සම්පත්වලින් පරිහානියට පත් වුණත් සුදනෝ තම ගුණ දම් රැකීම අඩු නො කරති. කෙසේ ද යත්, රන් භාජනය කැඩුණත් එහි වටිනාකම හා බර අඩු නො වන්නාක් මෙනි.

 සුදනෝ තම සිරිත් – කළවුන් තමන් ලෙසම සලකත්

පහනින් ගත් පහන් – එක ලෙස ම බබළන විලස්නෙන්

• යහපත් ජනයා තමන්ගේ ගුණ අනුගමනය කරන අය තමා සේ ම සලකති. එය පහනකින් දැල්වූ අනෙක් පහන් සියල්ල ම එක ලෙස  ආලෝකයෙන් බබළන්නාක් මෙනි.

රන් බඳනෙහි කෙසර – තෙල් අඩු නොවී පවතින මෙන්

උතුමන් හඳ සපිරි – කුලුණු මෙත් අඩු නොවී පවතියි

• රත්තරන් භාජනයෙහි තබා ඇති කේසර සිංහයාගේ තෙල් හිඳෙන්නේ නැති නිසා අඩුවක් නො වී ඒ ලෙසින් පවති. ඒ සුදනන්ගේ/උතුම් ජනයාගේ හදවතෙහි පිරී ඇති කරුණා මෙත් ගුණය අඩුවක් නො වේ. කුලුණු මෙත් ගුණය හෙවත් කරුණාව යනු අතින් අයගේ දුක දැක තමාගේ හද කම්පා වන, ශෝක වන ගුණය යි.

මේග ගං පල තුරු – පරහට ම වැඩ පමුණුවන මෙන්

සුදනත් ලත් ඉසුරු – සව් සතට වැඩ වේ ය නිතියෙන්

• මහා වර්ෂාව, ගංගා, ගෙඩිවලින් පිරුණු ගස් අන් අයට යහපත සලසයි. එමෙන් ම සුදනෝ තමා ළග ඇති සම්පත් සියලු ජනයාගේ යහපතට නිතර යොදවති.

තමහට නොසරි වන – සබා මැද ඉඳිනුව නර බා

සඳ දැක කොඳ පුබුදු – වනු දැක පියුම් හැකිළෙන මෙන්

• තම අදහසට නො ගැළපෙන සභාවක් මැද ඉන්නා විට නිශ්ශබ්දව සිටීම සුදුසු ය. එය චන්ද්‍රයා පායනු දැක, කුමුදු මල් පිපෙනු දැක, නෙලුම් මල් පර වෙන්නාක් මෙනි.

• සමනොළ කන්ද දිවයිනේ කදු පද්ධතියෙහි විශේෂ වැදගත්කමක් උසුලන කඳු වැටියකි.
• ශාක හා සත්ත්ව ව්‍යාප්තිය, ස්වභාවික පාරිසරික සාධක මෙන් ම අතීතයේ පටන් ලංකාවේ විසු ජනයාගේ ඇදහිලි, විශ්වාස හා සම්බන්ධ ස්ථානයක් ලෙස ද සමනළ කන්ද වැදගත් වේ.
• තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමියන් විසින් රචිත සැලළිහිණි සංදේශයේ ශ්‍රී පාදය වර්ණනා කරන්නේ පහත පරිදිය

සුර රද සමන් සමඟින් සුරඟන            එවර

පැහැනද මදාරා පරසතු මල්               පතර

කැරපුද වඳින රැඳි මුනි සිරිපා             තඹර

සකිසඳ පෙනේ සමනොළ ගල නැගෙනහිර

• බෞද්ධයන්ගේ විශ්වාසයට අනුව බුදුන් වහන්සේ මෙම පර්වත මුදුනට වැඩම කර තම පා සලකුණ මෙහි සටහන් කර ඇත.
• හින්දුන්ගේ විශ්වාසයට අනුව මෙම පර්වතයෙහි ශිව දෙවියන්ගේ පා සටහන පිහිටා ඇත.
• යුදෙව්, ක්‍රිස්තියානි හා ඉස්ලාම් ආගමික සම්ප්‍රදායන්හි ආදී පුරුෂයා සේ සැලකෙන ආදම් වාසය කළ පාරාදීසය මේ පර්වතය බව එම ආගම් අදහන අය අතර ප්‍රචලිත අදහස වේ.
• එබැවින් සමනොළ කන්ද ලෝකවාසි ජනයා ඒකාබද්ධ කරන ස්මාරකයක් ලෙස සැලකිය හැකි ය.

• වළගම්භා
• සිව්වන මිහිදු
• ශ්‍රී සංඝබෝධි
• විජයබාහු
• මහා
• පරාක්‍රමබාහු
• කීර්ති ශ්‍රී නිශ්ශංකමල්ල
• කලිකාල සාහිත්‍ය සර්වඥ පණ්ඩිත පරාක්‍රමබාහු
• බෝසත් විජයබාහු
• හයවන පරාක්‍රමබාහු
• දෙවන විමලධර්මසූරිය
• ශ්‍රී විජය රාජසිංහ

• උඳුවප් පසළොස්වක පෝ දා සිට වෙසක් පසළොස්වක පෝ දා දක්වා ය.
• වෙසක් පසළොස්වක පෝ දා ට පසු දින සිට උඳුවප් පසළොස්වක පෝ දා ට පෙර දින දක්වා ය.

• කරුණා කිරීම – සිරිපා කන්ද නැගීම
• සැහැල්ලුව – ගමන් මල්ල
• දෙන්න අපට සංහිදේ – තදබදයක් ඇතිවු විට ඉඩක් කඩක් ඉල්ලීම
• වන්දනා නඩය – වන්දනාවේ යන කණ්ඩායම
• නඩේ ගුරා – වන්දනා කණ්ඩායමේ නායකයා
• කෝඩුකාරයා – ප්‍රථම වතාවට සිරිපා වදින්නට යන තැනැත්තා

• මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජ
• අරාබි ජාතික සුලෙයිමාන්
• ඉබන් බතුතා
• පූර්තුගීසි ජාතික ඔඩාරොඩෝ
• චීන ජාතින හියුංසාන්
• ඉංග්‍රීසි ජාතික රොබට් නොක්ස්
• ඇලන් වෝල්ටර්ස්
• ඇමර්සන් ටෙනන්ට්
• විලියම් ස්කීන්

• සමන්තකූට වර්ණනාව
• සමන් සිරිත
• ශිරෝපාදය
• සමනළ විස්තර
• සපනළ හෑල්ල
• අභිනව හිමගත වර්ණනාව
• ශ්‍රි පාද අලංකාරය
• සිරිපා වැඳුම
• තුන් සරණය කවි

• තනි පද යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ පද කීපයකින් හෝ වාක්‍යාංශයකින් හෝ දැක්වෙන අදහසක් එක් පදයකින් දැක්වීම යි.

• සුරලොව – දෙවියන් වැඩ වසන ලෝකය
• නරලොව – මිනිසුන් ජීවත් වන ලෝකය
• ගුප්ත – නියම ස්වරූපය සැඟවී පවතින
• කෝඩුකාරයා – පළමු වතාවට සිරිපා කරුණා කරන්නා
• නඩේගුරා – සිරිපා කරුණා කරන කණ්ඩායමේ නායකයා
• ප්‍රතිසංස්කරණය – නැවත සකස් කිරීම
• ගම්වර – විහාර, දේවාලය ආදියේ නඩත්තුව සඳහා පූජා කරන ඉඩම්
• සෙල්ලිපි – ගලෙහි කෙටූ ලියවිලි
• ස්වෛරී – කිසිවෙකුට බැඳීමක් නැති
• ගෝරනාඩුව – හඬනගා කරන තර්ජනය
• ගජනායක – රජුගේ ඇත්හල භාර ප්‍රධානියා
• සුඹුළු – ගස්, කොළ, ගෙඩි ආදීයේ ඇති බූව
• සේද රෙදි – පට පණුවාගේ තනන රෙදි
• මසුරු – මිල මුදල් ඇතත් අනුනට නොදෙන
• අනුස්මරණය – යමෙකු හෝ යමක් සිහිපත් කිරීම
• කිමිදෙන – දිය යට යන
• දේවදාසි – දෙවියන්ගේ ආවතේව සඳහා කැප වූ සුත්‍රිය
• පෙතිකඩ – සිතුවම් අදින ලද වස්ත්‍රය
• ජනාකීර්ණ – ජනයා බහුලව වාසය කරන
• වප්මඟුල – සී සෑම, වැපිරීම පිළිබඳ උත්සවය
• පශ්චාපය – කල වරද ගැන කනගාටු වීම
• පුරාවෘත්තය – අතීත කතා පුවත
• අල්ලස – යම් කාර්යයක් කර ගැනීමට නීත්‍යනුකූල නොවන ආකාරයට දෙන ත්‍යාගය
• දේශය – තමා උපත් භූමිය
• ආත්මාර්ථකාමියා – තමා ගැන පමණක් සිතා කටයුතු කරන්නා
• කඩමාළු – දිරාගිය රෙදි කැබැල්ල
• අධිවේගී – ඉතා වේගයෙන් ධාවනය කරන
• මාසය – දින තිහක කාලයක්

• මෙම පාඩමට ඇතුළත් වන්නේ ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය පිළිබඳව සකස් කරන ලද පුවත්පත් ලිපියකි.
• එම ලිපිය අධ්‍යයනය කිරීම මගින් අපේක්ෂා කරන්නේ පුවත්පතකට හෝ සඟරාවකට ලිපියක් සකස් කිරීම සඳහා අවබෝධයක් ලබා දීම යි.

• අපට එදිනෙදා ජිවිතයට වැදගත් වන ප්‍රවෘත්ති මූළිකවම පුවත්පත් මගින් ලබා දෙයි.
• එමෙන්ම වෙනත් විවිධ තොරතුරු, දැනුම හා විනෝදාස්වාදය සපයන ලිපි ආදිය ද පුවත්පත් වල පල වේ.
• මාධ්‍ය අතර පුවත්පත් ප්‍රමුඛ වේ.
• ළමා, තරුණ, කාන්තා, සාමාන්‍ය පොදු පාඨකයන් ආදී වශයෙන් විවිධ මට්ටම්වල පාඨකයන් ඉලක්ක කර ගනිමින් ව්ව්ධ පුවත්පත් වර්ග පළ කරයි.

• ලිපිය කුමන පාඨක පිරිසක් සඳහා ද යන වග
• එම පාඨක පිරිසට අදාළ වූවක් ද යන වග
• පාඨක පිරිසට ගැළපෙන සුදුසු බස් වහරක් යොදා ගත යුතු බව
• පාඨකයාගේ සිත් ඇද ගන්නා සුලු බව
• නිර්මාණාත්මක බව
• මාතෘකාවට අදාළ බව
• නිවැරදි භාෂා ව්‍යවහාරය සහ අක්ෂර වින්‍යාසය.

• බිත්ති පුවත්පත ද තොරතුරු සන්නිවේදනය සඳහා යොදා ගත හැකි මාධ්‍යයකි.
• පාසල්වල මෙන් ම වෙනත් ආයතනවල ද බිත්ති පුවත්පත් පවත්වා ගෙන යනු දැකිය හැකිය.

• පාසල් බිත්ති පුවත්පත්
• පාසලේ විවිධ සංගම්වල බිත්ති පුවත්පත්
• පන්ති බිත්ති පුවත්පත්

• ගද්‍ය ලිපි
• කවි පන්ති
• කෙටිකතා
• විවිධ තොරතුරු
• චිත්‍ර
• පාසල් ප්‍රවෘත්ති
• ගැටළු

• බිත්ති පුවත්පත දිනපතා පත්‍රයක මුල් පිටුවේ ආකෘතිය අනුව සකස් කිරීම .
• ඉහළින් ම බිත්ති පුවත්පතේ නම හා පළ කරන්නේ කවුරුද, දිනය ආදී තොරතුරු.
• ඊට පහළින් ප්‍රධාන සිරස්තලයක් සහිත වාර්තාවක්.
• ඡායාරූපයක් හෝ සිතුවමක් හෝ සමග ඒ පිළිබඳ විස්තරයක්
• සංස්කාරක සටහනක්
• විවිධ මාතෘකා යටතේ ලියැවුණු ලිපි, නිර්මාණ ආදිය පහළට තීරු වශයෙන් වෙන්කර ලිවීම.
• බිත්ති පුවත්පත් විවිධ කලාප වශයෙන් ද පළ කළ හැකි ය.
  • අලුත් අවුරුදු කලාපය
  • වෙසක් කලාපය
  • නත්තල් කලාපය
• එමෙන් ම විවිධ තේමා ඔස්සේ ද කලාප වශයෙන් සකස් කළ හැකි ය.
  • සංස්කෘතික උරුම
  • ජාතික උරුම
  • අපේ උරුම

• සඟරාද ශිෂ්‍යයන්ගේ දැනුම, රසාස්වාදය හා නිර්මාණ කුසලතා ආදිය දියුණු කරීම සඳහා පවත්වා ගෙන යා හැකි මාධ්‍යයකි.
• පන්ති වශයෙන්, විෂය වශයෙන්, සංගම් වශයෙන් හෝ විද්‍යාලයීය මට්ටමෙන් සඟරා පළ කළ හැකි ය.
• සඟරා සති පතා හෝ මාස් පතා හෝ ත්‍රෛමාසික වශයෙන් හෝ කාල සීමා අනුව පළ කළ හැකි ය .
• බිත්ති පුවත්පතකට මෙන් ම සඟරාවකට ද විවිධ නිර්මාණ විචිත්‍රාංග ඉදිරිපත් කළ හැකි ය.

• ලේඛනයේ දී පද බෙදා ලිවීම අත්‍යවශ්‍ය කරුණකි.
• එමෙන්ම වචනයක අගට යෙදෙන ප්‍රත්‍යය එක් කොට ලිවිය යුතු ය.
  • පඳුරුවලින් (වලින්)
  • සතුන්ගේ (ගේ)
  • විල්වල (වල)
  • වනයෙහි (හි)
  • අඩි පාරවල් (වල්)
  • කුළු මීමුන්ගෙන් (ගෙන්)

• එමෙන් ම උපසර්ග වචනයක මුලට එක් කොට ලිවිය යුතු ය.

1. පරසිරිතට (පර)
2. දුසිරිත් (දු)
3. සුරකිව් (සු)
4. නිවහල් (නි)
5. අවගුණයට (අව)
6. සුසිරිත් (සු)
7. අභිමානය (අභි)
8. අනුගමනය (අනු)

• කිසියම් ප්‍රවෘත්තියක් හෝ දැනුම් දීමක් හෝ අන්‍යයන්ට අවබෝධ වන පරිදි ප්‍රකාශනයට පත් කිරීම නිවේදන නම් වේ.

• අසන්නාට නිවැරදිව ග්‍රහණය කර ගත හැකි වන පරිදි නිරවුල් ව හා පැහැදිලිව බස හසුරුවමින් නිවේදනය ප්‍රකාශ කිරීම.
• ඒ සඳහා නිවේදකයා හෝ ප්‍රකාශකයා අවධාරණය කළ යුතු තැන් අවධාරණය කරමින් නිසි හඬ පාලනයෙන් යුතුව එම ප්‍රකාශය සංයමයෙන් යුතුව ඉදිරිපත් කිරීම.

• කිසියම් මාතෘකාවක් යටතේ කතා කිරීමේ දී එම කතාවෙහි මුල, මැද, අග මැනවින් සංවිධානය වී තිබිය යුතු ය.
• එවැනි කතාවක ප්‍රධාන ලක්ෂණ කිහිපයකි.

1. අර්ථවත් බව
2. පැහැදිලි බව
3. හඬ පාලනය
4. අවධාරණය
5. ප්‍රසන්න බව, ආදිය යි.

• මාතෘකානුකූල කතාවක්, ග්‍රාහක අවධානය මනාව ලබා ගනිමින්, උචිත අංග චලන භාවීත කරමින් ඉදිරිපත් කළ යුතුය.

• අදහස් නිරවුල්ව සහ නිවැරදිව ඉදිරිපත් කරමින් යමක් රටාවට අනුව ලියා ඉදිරිපත් කිරීම රචනය නම් වේ.
• සුදුසු පද සුදුසු තැනට යොදා වාක්‍ය ගැළපීම ද මෙහිලා අපේක්ෂා කෙරේ.
• වාක්‍ය මෙන්ම කරුණු ද ඉරිපත් කළ යුතු වන්නේ ක්‍රමවත් පිළිවෙළකට ය.
• වාක්‍ය රචනය කිසියම් රටාවකට අනුකූලව ලිවීම සඳහා පළමුව ආකෘතියක් පිළියෙළ කර ගැනීම සුදුසු වන අතර, ඒ සඳහා පහත දැක්වෙන සරල ආකෘතිය අපට අනුගමනය කළ හැක.

1. ප්‍රවේශය හෙවත් ආරම්භය
2. මාතෘකානූකූල විෂය කරුණු
3. සමාලෝචනය හෙවත් අවසානය

• වාක්‍ය රචනයක් ලිවීම සඳහා සකස් කර ගන්නා දළ සටහන රචනා සැකිල්ල යනුවෙන් හඳුනා ගත හැකි ය.
• “පොදු දේපළ සුරකිමු“ යන මාතෘකාවට අනුව වාක්‍ය රචනයක් ලිවීමේ දී පහත දැක්වෙන සැකිල්ල යොදා ගත හැකි ය.

1. පොදු දේපළ යනු කුමක් ද?
2. පොදු දේපළ රැක ගැනීම පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීමට සිදු වූයේ ඇයි?
3. පාසල පොදු දේපළකි. එය රැකගත යුතු ආකාරය
4. රෝහල රැක ගත යුතු ආකාරය
5. ගමනාගමනය සලසන රථවාහන ආරක්ෂා කළ යුුතු පිළිවෙළ.
6. පොදු දේපළ රැක ගැනීම සඳහා ගත යුතු ක්‍රියා මාර්ග
7. මහජනයාගේ යුතුකම
8. අවසානය

• ඉහත පිළිවෙළ අනිවාර්ය අංගයක් නොවූවත් මාතෘකානුකූල රචනයක,

1. ආරම්භය
2. කරුණු
3. අවසානය      ඉස්මතුවන අයුරින් සැකිල්ලක් පිළියෙල කර ගැනීම සාර්ථක රචනයක් ලිවීම සඳහා උපකාරී වේ.

• වාර්තාමය බස්වහරක් වෙනුවට හැම අවස්ථාවක ම අලංකාරවත් බස්වහරක් යොදා ගැනීම.
• හැකිතාක් කෙටි වැකි ඉදිරිපත් කිරීම.
• භාෂාව නිවැරදි ව භාවිතා කිරීම.
• රචනය ඡේද වශයෙන් ඉදිරිපත් කිරීම.
• වාක්‍ය ලිවීමේ දී නිවැරදි විරාම ලකුණු යෙදීම.
• හැකි තරම් පැහැදිලි අත් අකුරු ඉදිරිපත් කිරීම.
• ප්‍රමාණවත් වචන සංඛ්‍යාවක් ලිවීම.

ශ්‍රී චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහ මහතා විසින් රචනා කරන ලද කෝමල රේඛා පද්‍ය සංග්‍රහයෙන් උපුටා ගන්නා ‘සිනා රැල්ල‘ කවි පන්තිය ඇසුරිනි

• කවියකු, ගීත නාටක රචකයකු මෙන් ම පුවත්පත් කලාවේදියකු ලෙස කීර්තියක් දිනූවෙකි.
• බෙලි අත්ත ශ්‍රී පඤ්ඤානන්ද විදුහලෙන් අධ්‍යාපනය ලැබී ය.
• පසුව ඉන්දියාවට ගොස් වංග සහ හින්දි යන භාෂා උගෙන භාරතීය සංස්කෘතිය ගැන ද හදාරා ඇත.
• හෙළදිව හා ලංකාදීප පුවත්පත්වල කතුවරයෙකු, සංස්කාරවරයකු ලෙස ද සිංහල භාෂාවට හා සාහිත්‍යට විශාල සේවාවක් ඉටු කර ඇත.
• එතුමා විශේෂ දක්ෂතාවයක් දක්වා ඇත්තේ කාව්‍ය හා ගීත නාටක නිර්මාණකරනයේදී ය.

• මනෝහාරී ගීත නාටකය
• සේපාලි ගීත නාටකය

• මී කිරි
• වෙසක් මිහිර
• ගුරු ගෙදරට යන අතරමග ඇත් ගාලේ දරු පෙම
• මගේ රට ආදිය යි.

• මහා බෝ වන්නම
• සරස්වති අභිනන්දනය වැනි ගී පද රචනා

• කවියා මෙම පද්‍ය පන්තිය නිර්මාණය කර ඇත්තේ තමා අවට පරිසරය, සොබා දහම ඇසුරෙන් ඔහු ලත් අත්දැකීම් පාදක කරගෙන ය.
• මෙම පද්‍ය පන්තියෙන් ඉදිරිපත් කර වර්ණනා කරන්නේ සොබා දහමෙහි ඇති සොඳුරු බවයි.
• තම තුන් මසක් වයසැති සුරතල් දියණියන්ගේ සිනාවෙන් මුසපත් කවියා එම සිනහව මගින් මුළු ලොව ම පිබිදෙන බවත් සුන්දර වන බවත් පවසයි.
• සඳ එළියෙන් නැහැවෙන කුමුදු මල්, දම්පාටින් බැබළෙන අඹ දලු , සඳ එළිය තවරා ගෙන කිරි පාටින් දිලෙන කෙසෙල් ගොබ ගැන මෙන් ම, නෙලුම් මල් පිබිදෙන හැටි, නෙලුම් කොළ මත දිය බිදු සෙල්ලම් කරන හැටි, කඳු අතර වලාකුළු පාවෙන හැටි ද වර්ණනා කරයි.
• එමෙන්ම පිපුනු පුවක් මල්, නිල් පාටින් බැබළෙන සුන්දර පරිසරය, බඩ වැටිවල වැලි තලාවල ඇතිරුනු කහ මල්  සහ සේපාලිකා මල් ගස් යට තැන තැන විසිරෙන මල් ගැන ද සඳහන් කරයි.
• ගඟුලැල් ඇද හැලෙද්දි පායන දේදුනු පරිසරය ට අපූර්වත්වයක් එක් කරන බව ද කවියා පවසයි.
• මෙවැනි සුන්දර සිතිවිලි කවියාගේ සිතත තුල ජනිත වීමට පාදක වනුයේ තම සිඟිති දියණිය හීන දකිමින් සිනා කුමරිය සමග නටමින් සිටිනු දැකීමෙන් ලද මිහිරි හැඟීමයි.

• සිලිලාර – ජන තලාව
• හෙල්මැලි – දියේ පිපෙන සුදු පැහැති මල් වර්ගයක්
• ගොබ – දිග හැරෙන්නට පෙර කෙසෙල් දල්ල
• ඔප – දිස්නය, කාන්තිය, බැබළීම
• කොපුව – ආවරණය, වැස්ස
• ගිරිලෙන් – කඳුවල පිහිටි ගුහා, ගල්ලෙන්
• ගඳඹ – ගායන වාදන කරන දේව කොට්ඨාසයක්
• ඉඳුනිල් මිණි – ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍ය
• ගඟුලැල් – ගංගා දිය ඇලි

• කවියක් විරිතකට අනුව රසවත්ව ගයන විට මධුර වූ හඬක් මතු වෙයි. එහි ශබ්දය රසවත් වෙයි.
• පහත නිදසුන බලන්න.

• ඉහත එක් එක් කවිය ගයනු ලබන්නේ එකිනෙකට වෙනස් වූ රිද්මයකට හා තාලයකට වන අතර, එය එසේ සිදුවන්නේ ඒ ඒ කවියෙහි අක්ෂර හෙවත් අකුරු යොදා ඇති ආකාරය අනුවයි.

මෙම ශබ්ද රටාව විරිත යනුවෙන් හැදින්වේ

• පහත කවිය බලන්න.

පැහැසරණිය මිණි පැමිණිය  කොත්    අගට

බඳ කිකිණිය දද ගිහිණිය  විමන්               වට

නො ව පැරණිය වන රමණිය විටින්       විට

සැළලිහිණිය වදු කැලණිය පුර             වරට

• මෙම කවියෙහි ද සරණිය, පැමිණිය, කිකිණිය, ගිහිණිය, පැරණිය, රමණිය, ලිහිණිය, කැලණිය යනුවෙන් සමාන ශබ්ද එකිනෙකට නින්නාද වන අයුරින් යොදා ඇති අතර, මෙම කාව්‍ය උපක්‍රමය අනුප්‍රාස නමින් හැඳින්වේ.
• අනුප්‍රාස භාවිතයෙන් ද ශබ්දය රසවත් වෙයි.
• සිනා කුමරි පද්‍ය පන්තිය ගායනා කරද්දී ශබ්දය වඩ වඩාත් රසවත් ව දැනෙන්නේ එහි ඇතුළත් අනුප්‍රාසවත් යෙදුම් නිසාය.

“දිය බිදුවක ගැලි ගැලී“

“පෙරළි පෙරළි සෙල්ලම් කොට“

“ඇත් දත් පාටින් මල් ඇට“

“එම දූවිලි කුඩු පිඔ පිඔ“

“සිනා කුමරි නටන කලට“

• කවියක ‘එළිවැට‘ සහ ‘එළිසමය‘ යනු එකම අකුරකින් පද හතරම අවසන් කරන ලක්ෂණයයි.
• මුලදී සහ මැදදී ද මෙම ලක්ෂණය ආරක්ෂා කිරීමට සමත් වනුයේ ඉතා ම දක්ෂ කවියන් පමණි.
• කවියක මධුර බව ආරක්ෂා කිරීමට මේවා ඉතාමත් වැදගත් වේ.
• කවියක වචන යෙදිය යුත්තේ අර්ථ රසය ද රැකෙන ආකාරයට ය. අර්ථ රසය නොමැති කවියක් හොඳ කවියක් නොවනු ඇත.

• මෙන්, සේ, වැනි, වගේ, අයුරු යනාදී නිපාත නො යොදා යමක් යමකට සමාන කරන යෙදුම් හදුන්වන්නේ ‘රෑපක‘ යනුවෙනි.
• රූපක වලින් කවියේ අර්ථය රසවත් වේ.

මහා පුදුමෙකි

මලක මලෙකි

නැහැ එහි සකි

සමනලයෙකි

• ඉහත කවියෙහි ‘මලක මලෙකි‘ යන යෙදුමෙහි අදහසත් මලක් වගේ සමනලයෙක් යන්න යි.
• එහෙත් ‘වගේ‘ යන පදය නොමැතිව යෙදී ඇති බැවින් එය ද රූපකයකි.

• දක්ෂ කවීන් තම නිර්මාණය රසවත් කිරීමට යොදා ගන්නා තවත් කාව්‍ය උපක්‍රමයක් ලෙස, ස්වභාවික සිදුවීම් මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් ලෙස වර්ණනා කිරීම දැක්විය හැකි ය.

ජම්බු ගහට රත      පොරවන්නී

බක් මී ගහ කහ          අන්දන්නී

අඹ දලු ළා රත            තවරන්නී

ලෝ කත විසිතුරු       කරලන්නී

(අරීසෙන් අහුබුදු)

• ඉහත කවියෙහි කියැවෙන්නේ ස්වභාවික සිදුවීම් කීපයකි. එහෙත් කවියා මේ සිදුවීම් ගැන කියන්නේ සජීවී මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් ලෙස ය.
• සිනා කුමරි පද්‍ය පන්තියේ දී පුවක් මලක කොපුව ඇද දමා මල් කිනිති දිගේ පුවක් මල් ඇට ඇලවීම සිනා කුමරියගේ ක්‍රියාවක් ලෙස කවියා වර්ණනා කරයි.

සිනිඳු කොපුව ඇදහෙළා

පුවක් මලක් විහිදලා

ඇත් දත් පාටින් මල් ඇට

කිනිති දිගේ අලවලා

• කාව්‍ය නිර්මාණයේ දී යොදා ගන්නා තවත් උපක්‍රමයක් වන්නේ උපමා යෙදීම යි.

සමන් පිච්ච මල් ඉහිරුණු

නිල් තණ කොළ පිට්ටනියක්

වගෙයි අහස අන්න බලනු

කොච්චර ලස්සන ද රූට

• ඉහත කවියෙහි තරු පායා ඇති අහස, සමන් පිචිච මල් ඉහිරුණු පිට්ටනියකට සමාන කර ඇත.
• ඒ අනුව යමක් යමකට සමාන කර දැක්වීමේ දී වගේ, වැනි, බඳු යනාදී නිපාත යෙදීමෙන් උපමාව නැමැති කාව්‍ය උපක්‍රමය සැකසේ. මගින් ද සිදු වන්නේ කවියක අර්ථය රසවත් වීමයි.

• කවියක් නිර්මාණය කිරීමේ දී ශබ්දයත්, අර්ථයත් රසවත් ලෙස ඉදිරිපත් කිරීම හා මැනවින් සංයෝග කිරීම දක්ෂ කවියාගේ කාර්යභාරය යි.
• එවිට එම කවි කියවා රස විදින්නන් තුළ ද කිසිදා අමතක නොවන රසයක් ඇති වෙයි.

මහනෙල් සුවඳ ම                                ය

කුඩ මසු පිළී ගද ම                             ය

දෙකට එක දිය ම                                ය

හොඳට නරකට දෙකට කට ම         ය

• මෙම කවිය ද නිර්මාණය වී ඇත්තේ අප එදිනෙදා දකින පරිසරය ඇසුරෙනි.
• එහෙත් ඒ් මගින් දී ඇති පණිවුඩය හා උපදෙස මගින් අපගේ ජීවිත හැඩගස්වීමට ද කවියා සමත් වේ.
• කාව්‍ය නිර්මාණයට අත්දැකීම් අවැසි වේ. පරිසරය විදීම එයට මහත් පිටුවහලකි.

• කිව යුතු දේ පැහැදිලිව තීරණය කිරීම.
• කිව යුතු දේ ක්‍රමානුකූලව තර්කානුකූලව පෙළ ගැස් වීම.
• එක් මූලික කරුණක් සදහා එක් ඡේදයක් බැගින් යොදා ගැනීම.
• ලිපිය කුමන විෂයක් සම්බන්ධයෙන් දැයි විවෘත කළ විගස කියවන්නාට දැන ගැනිමට හැකිවන ලෙස ලිපියට මාතෘකාවක් යෙදීම.
• ලිපිය කියවූ පසු එහි අපේක්ෂාවට ලිපිය ලබන්නා යොමු වන පරිදි ලිපිය සකස් විය යුතු ය.
• කෙටි සරල වාක්‍ය හා වචන භාවිතා කිරීම.
• විරාම ලක්ෂණ නිසි පරිදි යෙදීම.
• ලිපියේ දෙපස තීරුවල අදාළ ඉඩ ප්‍රමාණය තැබීම.
• ලිපියේ ක්‍රමානුකූල බව හා පිරිසිදු බව රැක ගැනීම.

• යවන්නාගේ නම, තනතුර, ලිපිනය, දුරකථන අංකය (1)
• දිනය (2)
• ලබන්නාගේ තනතුර හා ලිපිනය (3)
• ආමන්ත්‍රණය (4)
• මාතෘකාව (5)
• අදාළ කරුණු (6)
• ස්තූතිය (7)
• අත්සන (8)

• නිවාසාන්තර ක්‍රීඩා උළෙල
• වාර්ෂික ත්‍යාග ප්‍රදානෝත්සවය
• වාර්ෂික පිංකම්
• විවිධ ප්‍රසංග
• නාට්‍ය
• පිළිගැනීම
• සමුගැනීම්
• උපහාර
• විවෘත කිරීම්
• ප්‍රදර්ශන
• දේශන

• මංගල උත්සව
• විවිධ ආගමික උත්සව
• ගෙවැදීම
• පවුලේ උත්සව
• සමිති සමාගම හා විවිධ අවස්ථා

• ආරාධනා පත්‍ර සකස් කිරීමේ දී පිළිපැදිය යුතු ඒ සඳහා ම විශේෂ වු රීතියක් හෝ ආකෘතියක් හෝ නැත.
• ආරාධනා පත්‍රය එය සකස් කරන්නාගේ කැමැත්ත අනුව නිර්මාණත්මක ව සකස් කළ හැකි ය.
• එහෙත් ආරාධනා පත්‍රයක් සකස් කිරීමේ දී එහි අඩංගු විය යුතු මූලික කරුණු ඇතළලත්ව තිබිය යුතු ය.

• අරමුණ
• දිනය
• වේලාව
• ස්ථානය
• ප්‍රධාන ආරාධිතයා
• ආරාධනා කරන්නේ කවුරු ද?
• ආරාධනා කරන්නේ කොහි සිට ද?
• ආරාධනාව කරන දිනය

• මිනිසා අනෙකුත් සතුන්ගෙන් වෙනස් වන ප්‍රධාන කරුණක් නම් උපකරණ භාවිතය යි. මිනිස් ඉතිහාසයේ ලෝහ භාවිතය සුවිශේෂී සංධිස්ථානයකි.
• ලක්දිව ලෝහ තාක්ෂණයේ ඉතිහාසය පිළිබඳ කරුණු මෙම පාඩමට ඇතුළත් වේ.

• රිදීගම
• තුලාධාර ගාම
• තම්බපිට්ටි ග්‍රාම

• කබර
• තබකර
• තුලදර

• යකඩ අඩංගු ඛනිජයක් වන හීමටයිට් (මෙය බොහෝ විට කඑ පැහැති තද ගතියෙන් යුත් කැට ලෙස කබොක් සමග පවති) දැව අඟුරු සමඟ මිශ්‍ර කර උදුනක් තුළට දමා දර මගින් ඉහළ උෂ්ණත්වයකට රත් කිරීමෙනි.
• මෙහෙ දී අපද්‍රව්‍ය බොර ලෙස වෙන් වේ.

• අනුරාධපුර ඇතුළු නුවර කැණිමෙන් සොයා ගෙන ඇති ක්‍රි.පූ 9 00ට පමණ අයත් සාධක.
• පැරණි යකඩ නිස්සාරණය කිරීම සඳහා භාවිතා කළ, දැනට සීගිරිය කෞතුකාගාරයේ ඇති උඳුන.
• බළංගොඩ සමනල වැව ප්‍රදේශයෙන් සොයා ගෙන ඇති ස්වභාවික සුලඟින් ක්‍රියාත්මක වූ පැරණි යකඩ උඳුන.
• සේරුවිල සිදු කළ පර්යේෂණ මගින් සොයා ගත් ක්‍රි. පූ. 400 ට පමණ අයත් තඔ උදුන.

• සහස්‍රකය – දහසකින් සමන්විත ඒකකය
• ශිෂ්ටාචාරය – නාගරික සංවර්ධන ලක්ෂණ සහිත දියුණු සමාජයක්
• පුරා විද්‍යාඥයෝ – පෞරාණික වස්තු පිළිබඳ පරීක්ෂා කරන්නෝ
• බ්‍රාහ්මී ලෙන් ලිපි – ගල් ගුහාවල කොටා තිබෙන බ්‍රාහ්මී අක්ෂරවලින් ලියැවුණු ලිපි
• කබර – යකඩ කර්මාන්තයේ නියුක්ත ශිල්පියා
• තබකර – “ තඹ  හා සම්බන්ධ “ යන අර්ථය දෙන පැරණි වදනකි. තඔ කර්මාන්තයේ නියුක්ත ශිල්පියා
• තුලදර – තුලාධර: රන් කර්මාන්තයේ නියුක්ත ශිල්පියා
• තාක්ෂණික ඥානය – වෙනස්වීමට ලක්වන විද්‍යාත්මක දැනුම
• ශිල්පීය ප්‍රාගුණ්‍යය – ශිල්පය පිළිබඳ විශේෂ පළපුරුද්ද
• ව්‍යාප්ත වීම – පැතිරීම
• පුරාවෘත්ත – පැරණි කතා පුවත්
• ත්‍රිපිටකය – බුද්ධාගමේ මූලික ග්‍රන්ථ
• අවශේෂ – ඉතිරි වූ කොටස්
• ප්‍රචලිත – ප්‍රසිද්ධ
• පරිශ්‍රය – භූමිය / ප්‍රදේශය
• නිස්සාරණය – ලෝපස් යකඩ බවට පත් කිරීමේ ක්‍රියාවලිය
• ශුද්ධ ලෝහ – වෙනත් ලෝහ සමග මිශ්‍ර නොවූ ලෝහ
• ඛනිජ ද්‍රව්‍ය – පොළවෙන් ලබා ගන්නා ලෝහ ද්‍රව්‍ය
• දැව – ලී
• මයිනහම – ගිනි උඳුනෙහි ගින්දර ඇවිලවීම සඳහා සුළං යවන උපකරණය
• අපනයනය – වෙනත් රටවලට යැවීම

• බෝධිසත්වයන්ගේ පෙර ආත්මවල කතා ලෙස නිර්මාණය කරන ලද කතාය.

• කුරුණෑගල රාජධානි සමයේ වීරසිංහ ප්‍රතිරාජ නම් අමාත්‍යවරයාගේ ඉල්ලීමක් පරිදි ය.

• 547 කි.

• මිනිස් චරිත පමණක් නොව සත්ත්ව චරිතද යොදා ගනිමින් ජීවිතය සාර්ථක කරගැනීමට වැදගත් වන උපදේශ සැපයීම.

• පන්සිය පනස් ජාතක කතා පොතෙනි.

• ගුරුවරුන් විසින් තමන් හික්මවීම පිනිස කරන අවවාද හා දඬුවම්වලට ඔවුන් කෙරෙහි වෛර නොබැඳිය යුතු බව.

1. මස්සෙන් දහසක් – මසුරන් දහසක් / රන් කාසි දාහක්
2. පිළී සඟලක් – රෙදි යුගලක් / ඇඳුම් දෙකක්
3. පත් කුඩයක් – හිසට අල්ලා ගෙන යන තල්පතක්
4. වහන් සඟලක් – පාවහන් යුගලක්
5. ආචාරී භාග – ගුරු පඬුරු
6. සාමන්‍ය නකත් සලස්වා – ශුභ වේලාවක් බලා
7. පිටිපස්සෙන් ලා ගෙන – පස් පසින් කැඳවා ගෙන
8. මෑලි ස්ත්‍රියක් – මහලු ස්ත්‍රියක්
9. එළ තල – කළු පැහැති පියලි ඉවත් කළ තල
10. ගාණක් අතට – අතට අල්ලන ප්‍රමාණය / මිටක්
11. බඩ සයින් – බඩගිනි බැවින්
12. කාපුව මැනවයි – කෑවාට කමක් නැතැයි
13. බැණ නොනැගී – කතා නොකොට
14. මේ නියායෙන් – මේ පරිද්දෙන් / මේ ක්‍රමයෙන්
15. අත වැස්සෙන් – අන්තේවාසිකයන් / යටත් වැසියන් / ශිෂ්‍යයන්
16. අන්‍යාවක් – අවනීතියක් / නුසුදුසු ක්‍රියාවක්
17. ඉනිබ්බේත් – ඉන් පසුවත්
18. වික්ෂේප නොව – ශෝක නොකරව / පසු තැවිලි නොව
19. පාටව කෙරෙමි – දඬුවම් කරමි
20. උණ පත්තෙන් – උණ පතුරකින්
21. උරණව – කෝප වී
22. නිපුණ කරවූහ – පුහුණු කළහ
23. අභිප්‍රාය ඇතිව – කැමැත්ත ඇතිව / අදහස ඇතිව
24. සමාධිව – සතුටට පත්ව
25. ස්නේහයෙන් – ආදරයෙන් / සෙනෙහසින්
26. වැඩිමාලු – වයස්ගත වූ / වයසින් මුහුකුරා ගිය
27. නිග්‍රහ – අවමාන
28. බොහෝ තරම් පදම් සලස්වා – බොහෝ සම්පත් දී සුදුසු තත්ත්වයේ පිහිටුවා

• කතාබහේ දී සංවරව, ආචාරශිලීව හා ගෞරවාන්විතව කතා කිරීමත්, අනෙකාට හොඳින් සවන් දීමත් මගින් ඇති වන වැදගත්කම පිළිබඳව මෙම පාඩමෙන් ඉගැන්වේ.

• අනෙකාගේ ගෞරවය රැකෙන පරිදි විනීතව, සංවරව හා සංයමයෙන් කතා කිරීම.
• අනෙකාට මැනවින් සවන් දීම.
• ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ දී පුද්ගලයාගේ ස්වභාවය තේරුම් ගෙන ඒ අනුව හා ඊට ගැළපෙන ලෙස හඬ හා වචන භාවිතා කිරීම.
• ඒ ඒ අවස්ථාවට ගැළපෙන ලෙස හඬ පාලනය කර ගැනීම.
• අනෙක් තැනැත්තාගේ හිත රිදවීමෙන් වැළකීම.
• ආචාරශීලීව කතා කිරීම.

• සංයමයෙන් හා ආචාරශීලීව කරන කතාබහා, යහපත් මිනිසුන් නිර්මාණය කිරීමට හේතු වීම.
• කතාබහේ දී අනෙකාට මනාව සවන්දීමෙන් ඔහුගේ/ඇයගේ හැඟීම් තේරුම් ගැනීමට හැකි වීම හා අවබෝධය පහසු වීම.
• එමගින් සාර්ථකව ප්‍රතිචාර දැක්වීමට හැකිවීම.
• යහපත් වචන ගැටුම් ඇති නොකරයි. සුහදතාවය, අවබෝධය වර්ධනය කරයි.
• භාවිත වචන මිනිසෙකුගේ කැඩපත වෙයි.

• 1897 දෙසැම්බර් මස 27 වැනි දින හලාවත ප්‍රදේශයේ දී උපත ලබා ඇත.
• පියා මිහිදුකුලසූරිය එව්. දියෝගෝ පීරිස් මහතා විය.
• මව මිහිදුකුලසූරිය ඒ. ක්ලේරා මහත්මිය විය.
• ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය හලාවත සාන්ත මරියා ඉංග්‍රීසි පාසලෙන් ලබා ඇත.
• ද්විතීයක අධ්‍යාපනය කොළඔ සාන්ත ජෝසප් විද්‍යාලයෙන් ලැබී ය.
• අලෙන්සු පීරිස් මහතා ඔහුගේ සීයා වූ අතර ඔහු සිංහල, දෙමළ, ඉංග්‍රීසි භාෂා හොදින් දැන සිටි හෙයින් කුඩා එඩ්මන්ඩ් හට භාෂා උගෙනීමට එය මනා පිටිවහලක් විය.
• 1921 දී පෙර-පූජක පුහුණුව ලැබීම සඳහා බොරැල්ලේ පිහිටි සාන්ත බර්නාඩ් දෙව් සත්හලට ඇතුළු විය.
• 1924 දී දෙව් සත්හලේ අධ්‍යාපනය නිම කොට එහි දී ම නිර්මල මරිය නිකායේ පියතුමෙකු ලෙස පූජාත්වරය ලබා ගත්තේය.
• එතුමා එඩ්මන්ඩ් පීරිස් පියනම ලෙස ප්‍රකට විය.
• 1926 දී කතෝලික සභාව විසින් එතුමාව සාන්ත බර්නාඩ් දෙව් සත්හලේ කථිකාචාර්යවරයකු වශයෙන් පත්කරන ලදී.
• පසුව සාන්ත ඇලෝසියස් ජ්‍යේෂ්ඨ පූජක දෙව් සත් හලේ අධ්‍යක්ෂ ධූරයට පත් කරන ලදී.
• 1933 දී වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා එංගලන්තයේ ලන්ඩන් විශ්ව විද්‍යාලයට ඇතුළත් විය.
• 1936 දී ලන්ඩන් විශ්ව විද්‍යාලයෙන් ශාස්ත්‍ර විශාරද උපාධිය ලබා නැවත දිවයිනට පැමිණියයේ ය.
• 1940 අප්‍රේල් 25 වැනි දින හලාවත පදවියේ ප්‍රථම මෙන්ම ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම සිංහල රදගුරුතුමා ලෙස අභිෂේක ලැබී ය.
• 1972 දෙසැම්බර් 27 දින දක්වා එම පදවියේ සේවය කොට හැත්තැපස්වන වියේ දී විශ්‍රාම ලැබී ය.

• බාල වියේ සිටම පොතපතට ඇලුම් කිරීම හා ඉගෙනීමෙහි ශූරයෙක් විය.
• විසිහතර පැයේ ම කාලසටහනකට අනුව වැඩ කිරීම.
• ආගමික මෙහෙවරට මුල් තැනක් ලබා දීම හා විවේකයක් ඇති හැම වටම පොත පතට නැඔුරු වීම.
• දිළිදුකම, නූගත්කම හා සමාජ විෂමාචාර හේතුවෙන් අසරණ වූවන්ට පිහිට වීම.
• තම ප්‍ර‍දේශයේ එවක පැවති පාසල් වැඩි දියුණු කිරීම.
• ජාති, ආගම භේදයකින් තොරව පොදු ජන හිතසුව පිණිස ඇප කැප වී කටයුතු කිරීම.

• සිංහල, පාලි, සංස්කෘත, දෙමළ ආදී පෙරදිග භාෂාවන් හා ඉංග්‍රීරිසි, ග්‍රීක, ලතින්, ප්‍රංස, පෘතුගීසි, ජර්මන්, ඕලන්ද ආදී අපරදිග භාෂාවන්හි හසළ දැනුමක් ඇත්තෙකු වීම.
• සිංහල, දෙමළ, ඉංගිරිසි භාෂා සාහිත්‍යයන්යහි හා ඉතිහාසය, පුරා විද්‍යාව, තර්ක ශාස්ත්‍රය, සංගීතය ආදී විෂය ක්ෂේත්‍ර ගණනාවක පැතිරී ගිය දැනුමක් තිබීම.

• දෙස් විදෙස් සඟරාවලට ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාසය හා සංස්කෘතිය ඉස්මතු කරමින් ලිපි සැපයීම.
• බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයෙන් එතුමා සොයා ගත් මහනුවර යුගයට අයත් අප්‍රකට කාව්‍ය ග්‍රන්තයක් වන ‘මඟ සළකුණ‘ සංස්කරණය කර ඉදිරිපත් කර විද්වතුන්ගේ මහත් පැසසුමට ලක් වීම
• කිතු දහම, සාහිත්‍ය, ඉතිහාසය මුල් කරගනිමින් ග්‍රන්ථ සම්පාදනය කිරීම. එයින් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

1. සිංහල ක්‍රිස්තියානි සාහිත්‍ය වංශය
2. සිරිලක මරිය බැතිය
3. මහනුවර ගිවිසුම
4. ලංකා ඉතිහාසයේ මූලික ග්‍රන්ථ
5. පෘතුගීසි සමය හා ඕලන්ද සමය

• මෙරට කතෝලික සංස්කෘතිය කිතු දහමෙහි සහ සිංහල සංස්කෘතියේ සංකලනයක් විය යුත් බව එතුමා විශ්වාස කළේ ය.

• අධ්‍යාපන ග්‍රන්ථ ප්‍රකාශන මණ්ඩලය
• ශ්‍රී ලංකා විශ්ව විද්‍යාල උත්තර සභාව
• ශ්‍රි ලංකා සාහිත්‍ය මණ්ඩලය
• රාජ්‍ය ලේඛනාගාර මණ්ඩලය
• සිංහල ශබ්දකෝෂ උපදේශක මණ්ඩලය
• රාජකීය ආසියාතික සංගමය

• සිංහල භාෂාව හා සංස්කෘතිය නගා සිටුවීමට පුරෝගාමී මෙහෙවරක් ඉටු කිරීම.
• තම රදගුරු ලාංඡනය ලෙස කුරුසයක් අතින් ගත් සිංහයකු යොදා ගැනීම.
• කතෝලික වත් පිළිවෙත් හැකි තාක් දුරට දේශිය හා ජාතික ලක්ෂණ ඇතිව සකස් කරීම.
• ගොක් රෑන, පුන්කලස, මඟුල් බෙර, පොල් තෙල් පහන් දැල්වීම, උඩරට පහතරට නැටුම් ආදී සංස්කෘතික අංග කතෝලික උත්සව වලදී යොදා ගැනීම.
• විවාහ මංගල අවස්ථාවන්හි ජයමංගල ගාථා ගායනය, මඟුල් පෝරුව කතෝලික ආගමට හා ආකල්පයන්ට ගැළපෙන අයුරින් සකස්කොට ගැනීම.

• අගරදගුරු – අගරදගුරු පදවියක් ලෙස නම් කරන ලද ප්‍රදේශයක ප්‍රධාන පූජකවරයා
• රදගුරු –  රදගුරු පදවියක් ලෙස නම් කරන ලද ප්‍රදේශයක ප්‍රධාන පූජකවරයා
• පූජාත්වරය – පූජකභාවය
• දෙව්සත් හල – දේව ශාස්ත්‍ර ශාලාව (සෙමනේරිය)
• මීසම – පදවි ප්‍රදේශයක් තුළ එක් පාලන ඒකකයක්
• මඳනල – සෙමින් හමන සුළඟ
• අනුස්මරණය – සිහිකිරීම
• පියෙසට – ප්‍රදේශයට
• මතුනොව – පමණක් නොව
• වියෝව – වෙන් වීම
• ප්‍රකට – ප්‍රසිද්ධ
• ස්වර්ගස්ථ – මරණයෙන් පසු දෙව්ලොව උපත ලැබීම
• අභිනව – අලුත්
• පෙරදිග – නැගෙනහිර
• අපරදිග – බටහිර
• හසළ – මනා ලෙස පුරුදු පුහුණු කළ
• ප්‍රාඥයකු – ප්‍රඥාව ඇත්තකු
• භාෂා ඥානය – භාෂා දැනුම
• රුකුලක් – උදව්වක්
• අවධියේ – කාලයේ, යුගයේ
• ප්‍රවීණ – නිපුණ, දක්ෂ
• සහජීවනය – සහයෝගයෙන් ජීවත් වීම
• සංකලනයක් – මනා එකතුවක්
• සත්කාර්යයක් – යහපත් කටයුත්තක්
• පරිශ්‍රමයෙන් – වෙහෙස වීමෙන්

• කිරීමක් හෝ සිදු වීමක් හෝ විඳීමක් හෝ ගැන කියවෙන පද ක්‍රියා පද ලෙස හැදින්වේ.
• ක්‍රියා පදවල මූලික බෙදීම් 2ක් ඇත.

1. අවසාන ක්‍රියා
2. අනවසාන ක්‍රියා

• වාක්‍යයක ආඛ්‍යාතය ලෙස යෙදෙන්නේ අවසාන ක්‍රියාවයි.

1. අක්කා මල් නෙළයි
2. ළමයි වතුරට පනිති
3. මල්ලී සඳ දෙස බලයි.
4. ගොවියෝ ගොයම් කපති.

• වාක්‍යයක ඇතුළත් වන ආඛ්‍යාතය ලෙස නොයෙදෙන ක්‍රියා අනවසාන ක්‍රියා ලෙස හැඳින්වේ.
• එබදු ක්‍රියා පද වර්ග 2 ක් පහත දැක්වේ.

1. මිශ්‍ර ක්‍රියා
2. පූර්ව ක්‍රියා

• අවසාන ක්‍රියාව සමඟ සිදුවන තවත් ක්‍රියාවක් වේ නම් එය මිශ්‍ර ක්‍රියාවක් ලෙස හැඳින්වේ.

1. අක්කා මල් නෙළමින් වට්ටියට එකතු කළා ය.
2. ළමයි වතුරට පනිමින් සෙල්ලම් කළහ.
3. මල්ලී සඳ දෙස බලමින් සිනාසෙයි.
4. ගොවියෝ ගොයම් කපමින් කවි කියති.

• ඉහත වාක්‍යවල ‘නෙළමින්‘ ‘පනිමින්‘ යන ක්‍රියාවලින් වාක්‍යයේ අවසානයක් ගැන නොකියවෙන අතර, අවසාන ක්‍රියාව සමඟ කළ වෙනත් ක්‍රියාවක් ගැන කියවේ.

• අවසාන ක්‍රියාවට පෙර සිදු වූ හෝ සිදු කරන ලද හෝ ක්‍රියා පූර්ව ක්‍රියා නම් වේ.

උදා:

අක්කා මල් නෙළා වට්ටියට එකතු කළා ය.

ළමයි වතුරට පැන සෙල්ලම් කළහ.

• මෙම වාක්‍යවල යෙදී ඇති ‘නෙළා‘ ‘පැන‘ යන ක්‍රියා පදවලින් ද වාක්‍යයේ අවසානයක් නො කියැවේ.
• ඇතැම් විට පූර්ව ක්‍රියාවක් ද්විත්ව වූ විට ( දෙවරක් යෙදෙන විට ) මිශ්‍ර ක්‍රියා අර්ථය ගෙන දෙයි.

උදා:

නෙළ නෙළ  –  නෙළමින්

පැන පැන    –  පනිමින්

කප කපා     –  කපමින්

• ජනතාව අතරේ ම ඇති වී ජනතාව අතරේම ආරක්ෂා වී පැවත එන කවි, ජන කවි නමින් හැඳින්වේ.

• නිශ්චිත කතුවරයකු හදුනා ගත නොහැකි වීම
• අව්‍යාජත්වය
• සරලත්වය
• සංක්ෂිප්තභාවය
• අලුත් උපමා රූපක භාවිතය
• හැඟීම් ප්‍රකාශනයේ දී දැක්වු සංයමය
• මුඛ පරම්පරාගතව පැවති ඒම
• සාමූහික ජීවන රටාව පිළිඹිබු වීම.
• ජනතාවට සමීප අත්දැකීම් වස්තු විෂය වීම
  • ජනයාගේ එදිනෙදා අත්දැකීම්
  • ඇදහිලි විශ්වාසය
  • ජීවනෝපාය
  • ක්‍රීඩා හා විනෝදාස්වාද මාර්ග
  • හැඟීම්

• ගොයම් කපා කොළ මැඬීමේ දී ගොවියෝ කමත් කවි ගායනා කරති.
• කොළ මැඬවීමේ කාර්යය මහත් වෙහෙසකර කටයුත්තක් වන අතර එහිදී ඇතිවන වෙහෙස, නිදිමත, කාන්සිය මඟහරවා ගැනීමට මෙන්ම තමන් කරනු ලබන කාර්යයෙන් විනෝදයන්, සතුටක් ලැබීමට ද කමත් කවි ගායනා කරයි.
• කමත් කවි ගායනය ඉතා උස් හඬින් සිදුකරන අතර සාමූහිකව ද ගායනා කරයි.

විශ්වාසයන්, ඇදහිලි, සාමූහිකත්වය, බලාපොරොත්තු, ප්‍රාර්ථනා, උපදෙස් කමත් කවි වලින් පිළිබිඔු වේ.

• මෙම කවි පන්තියෙහි ඇතුළත් කමත් කවි ද සාමූහික ක්‍රියාකාරකමක් වන කොළ මැඬීම හා සම්බන්ධිතය.
• බැත ට ගරුකිරීම, ඇගයීම, දෙවියන් වන්දනා කිරීම, ස්වභාව ධර්මය ඇගයීම, කොළ මැඬීමට දායක වන මිනිසුන්, ගවයන් ඇගයීම, වර්ණනා කිරීම ද මෙම කවි වල දැකිය හැක.

• කමත – ගොයම් පාගන භූමිය / ස්ථානය / කලවිට
• කොළ බඳතා – කමත් බිමේ මැද කොළ වර්ග තැන්පත් කිරීම.
• බැත – වී
• බිම බඳිතා – කොළ මැඬීම සඳහා බිම සැකසීම. කිරි සහිත කොළ වර්ග හා උපකරණ වටේට තබා බිම සකස් කෙරේ.
• කොළ මැඬීම – ගොයම් පෑගීම
• කෑලිය කොළ – පෑළෑටියකි. නාගබැවිල / කොහු කිරිල්ල / ගස් කෑලිය
• මදු කොළ – හරකුන් කෑමට ප්‍රියකරන ගිරිතිල්ල කුලයේ වැල් විශේෂයක්. මේවා හරකුන්ට කෑම සදහා කමතෙහි තබනු ලැබේ.

• කිසියම් පදයකින් ඉදිරිපත් කරන අර්ථයට විරුද්ධ වූ අර්ථයක් වෙනත් පදයකින් ගෙන හැර දක්වන්නේ නම් එය විරුද්ධාර්ථ පදයකි.

1. ඈත – මෑත
2. දුක – සැප
3. හොඳ – නරක

• නාම පදයකට හෝ ක්‍රියා පදයකට හෝ මුලින් උපසර්ගයක් යෙදීමෙන්

• නම්බුව – අවනම්බුව

• නාම පදයක හෝ ක්‍රියා පදයකට හෝ මුලින් නිපාත පදයක් යෙදීමෙන්

• වෙනස් – නොවෙනස්

• වෙනත් පදයක් භාවිත කිරීමෙන්

1. ඇති – නැති
2. යන – එන

• අභිකුණ්ඨික ජනයා ලෙස හැදින්වෙන්නේ කණ්ඩායම් වශයෙන් තැන තැන සංචාරය කරන, ස්ථීර වාසස්ථානවල නො වසන ජන කොටසකි.

• පන්සිය පනස් ජාතක පොතේ එන “වම්ප්‍යෙ ජාතකය“.
• සද්ධර්මලංකාරයේ එන “අහිකුණ්ඨික වත්ථු“. ජාතකය ආදිය යි.

• උතුරු මැද පළාත
• සබරගමු පළාත
• නැගෙනහිර පළාත

• මස්කත් – පිහිය
• රෝලු – වංගෙඩිය
• තාලෙ – බේසම
• ඉරමන් – හිරමනය
• සත් – කුල්ල
• පස්රායි – ඇඔරුම් ගල
• කදව – කළය
• කුණ්ඩ – කෑම පිසින වළඳ
• පිපෙට්ටි/පේළාව – නයිපෙට්ටිය
• නා ඉල්ල – අභිකුණ්ඨික ඡනයා වෙසන නිවස

• පෝය දිනවල සතුන් මැරීමෙන් වැළකී සිටීම.
• තෙළිගු භාෂාව සමඟින් සිංහල, දෙමළ භාෂා භාවිතය
• දඩයම් සඳහා පිටත් ව යාමේ දී වනයට අරක්ගත් දෙවියන්ට කුකුළු බිල්ලක් පුද කිරීම.
• වැඩවිය පත් ගැහැනු ළමයකු බාල සහෝදරියක සමඟ කොළවලින් තැනු පැලක දින හතක් වෙන් කොට තැබීම හා ඉන්පසු දින පහක් තල්පත් පැලක රඳවා පස්වන දිනයේ දී නැන්දා විසින් නාවා පිරිසිදු කිරීමෙන් පසු සමාජයට පිළි ගැනිම.
• විවාහය නෑනා – මස්සිනා අතර සිදු කිරීම.
• විවාහක ස්ත්‍රීන් අත් දෙකෙහිම වළලු පැලදීම.
• දෑවැද්ද වශයෙන් පේළාවක බහා ලූ නයකු හෝ දෙන්නකු ද බූරුවකු, බල්ලකු හා අඳින පලඳින දේ ද දීම.
• සර්ප විෂ උරා ගැනීම සඳහා පාරම්පරික විශේෂ ගල් වර්ගයක් භාවිතය.
• නඩු හබ විසදා ගැනීමට ඔවුන්ගේ ම විශේෂ අධිකරණ ක්‍රමයක් භාවිතය.

• වාක්‍යක ප්‍රධාන වන ක්‍රියාවෙන් කියැවෙන පද, උක්ත පද ලෙස හැදින්වේ.
• ඒ අනුව පහත වාක්‍යයන්හි උක්ත පද වන්නේ ‘ගුරුවරු‘ සහා ‘ඔවුහු‘ යන පදයි.

1. ගුරුවරු ළමයින් යහමඟ යවති.
2. ඔවුහු සතුන් දඩයම කරති.

• ඉහත වාක්‍යවල යෙදී ඇති ‘ළමයින්‘ ‘සතුන්‘ යන පද ක්‍රියාවට යටත් වන කර්ම පද වන අතර ඒවා අනුක්ත පද වශයෙන් හැදින්විය හැකිය.
• ඉහත ආකාරයේ වාක්‍ය නිර්මාණයේ දී වාක්‍යක ප්‍රධාන වන ක්‍රියාවක් කියැවෙන නාමය උක්ත ස්වභාවයෙන්ද, එම ක්‍රියාවට යටත් වන නාමය අනුක්ත ස්වභාවයෙන් ද තැබීම පිළිගත් ක්‍රමයකි.
• නාම පද කිහිපයක් උක්ත – අනුක්ත භේදය යටතේ පහත වගුවේ ඇත.

• .මිනිසාගේ ජීවන රටාව, පරිසරය, භූගෝලීය සාධක, ඇදහිලි, විශ්වාස, ජීවන ක්‍රම ආදිය මගින් විවිධ වූ ව්‍යවහාර සිංහල භාෂාවට එකතු වී ඇත.
• මෙම පාඩමෙන් අපේක්ෂා කරන්නේ සිංහලයින් ගේ වී ගොවිතැන හා බැදුණු බස් වහර හා සිරිත් විරිත් මොනවාදැයි හදුනා ගැනිමයි.
• සිංහලයා අතීතයේ සිට ම ‘වී‘ බුද්ධ භෝගයක් ලෙස සැලකූ අතර, කමත හා වී අතර බුදුන් වහන්සේගේ හා දෙවියන්ගේ සම්බන්ධතාවක් ඇතැයි ද විශ්වාස කරති.

• බිස්ස – ධාන්‍ය තැන්පත් කිරීමට සකසන විශාල පෙට්ටිය.
• උප්පිඩ -අතට හසුවන තරම් ප්‍රමාණයක ගොයම් මිට.
• පිරුවටය – පිරිසිදු සුදු රෙද්දක්.
• මහප්පිඩ – කමතේ තබන මුල් ම උප්පිඩ.
• ඇඳුත්ත – එක්නෙකට ඈඳා ඇත් හරක්.
• ගොන්කණුව – කමතේ හරක් ගැට ගහන කණුව.
• අඬහැරය – අම්බරුවන් දිරිමත් කරන හඬ ගෑම.
• ගොම්පස් – ගොම
• මුත්තෙට්ටුව – කමත් ආහාරය / කමත් බත
• තහංච් – තහනම
• ඉපනැල්ල – ගොයම් කැපිමෙන් පසු ගොයම් ගසේ ඉතිරි කොටස
• කුඔල් ගෙඩිය – කළය /වතුර භාජනය
• ඇඔුල පේ කිරීම – කමතේ ආහාර බෙදීම ආරම්භ කිරීම
• අත්තම – උදව්වට වැඩ කර දීම
• සප්පායම – ආහාර අනුභව කිරීම
• හීල් අඩුක්කුව – උදේ ආහාරය
• සේදැරි කරනවා – ඉක්මන් කරනවා
• යතුර – කුල්ල
• බැත – වී
• මැඬුවන් – පිදුරු
• කලවිට – කමත
• අම්බරුවන් – හරක්
• ඇඔුල / මුත්තෙට්ටුව – කමත් බත
• රතුගඟුල -තේ කහට
• කළුගඟුල – කෝපි
• රසබෝය – හකුරු
• යාල්ලීම – වී මැනිම
• බෝය – ඩිංග / ටික
• ලියන්නාව – දෑකැත්ත
• කෙවිට – දිග කොටුව
• පැඟිරි බෝය පිරීම – බුලත් විට කෑම
• කිරි කබළු – ආප්ප
• ගොන්කාරයෝ – අම්බරුවන් දක්කන්නෝ
• අරක් මුත්තා – අරක් වළෙහි තැන්පත් කරන ඖෂධ පොට්ටනිය
• රත්තා බෝ කිරීම – ගිනි මැළ ගැසීම
• මල් පාවර කිරීම – මුල්ම මැඩුවන් හැලීම
• කලාතයා – ඈදුත්තේ අන්තිමයා
• මුදුනා – ඈදුත්තේ නායකයා
• කොළ ගොන් ගැහීම

• සචේතනික හා අචේතනික සියලු වස්තු හදුන්වන පද “නාම පද“ වෙයි.
• මේ නාම පද කෙරෙහි, වචන භේදය හා ලිංග භේදය බලපායි.

• ගණනය කළ හැකි දේවල් ‘එකක්‘ හෝ ‘එකට වැඩි‘ යනුවෙන් කාණ්ඩ කළ හැකිය.
• මල (එකයි) මල් (එකට වැඩියි)
• අයියා (එක් කෙනායි)
• අයියලා ( එක් කෙනාට වැඩියි)

• ඉහත නිදසුනට අනුව එක් අයකු හෝ එක් දෙයක් හැදින්වෙන නාම පද ඒක වචන නාම පද ලෙස හැඳින්වේ.

• එක් දෙයකට වැඩියෙන් ඇති දේවල් හෝ එක් අයෙකුට වැඩියෙන් සිටින කණ්ඩායමක් හැදින්වීමට යොදන බහු වචන නාම පද ලෙස හැඳින්වේ.

• ඒක වචන නාම පදයක් , බහු වචන නාම පදයක් බවට හරවා ගැනීමට ක්‍රම කිහිපයක් ඇති අතර ඒවා පහත දැක්වේ.

• ක්‍රියා පදවල උත්තම පුරුෂ, මධ්‍යම පුරුෂ හා ප්‍රථම පුරුෂ යනුවෙන් පුරුෂ භේදයක් දක්නට ලැබෙන බව ඔබ ඉගෙන ගෙන ඇත.
• එම ක්‍රියා පද සහිත වාක්‍යවල යෙදෙන නාම පද අඳාළ පුරුෂය යටතේ පහත දැක්වේ.
• උත්තම පුරුෂ හා මධ්‍යම පුරුෂ ක්‍රියා පද සමග යෙදෙන නාම පද සීමිත වුවත් ප්‍රථම පුරුෂ ක්‍රියාපද සමඟ යෙදිය හැකි නාම පද රැසක් වේ.

• නාම පදවල ලිංග භේදයක් ද වෙයි. එනම්,

1. පුරුෂ ලිංග
2. ස්ත්‍රී ලිංග
3. නපුංසක ලිංග යනුවෙනි.

• පුරුෂයින් ගැන කියවෙන නාම පද පුරුෂ ලිංග හෙවත් පුරුෂ වාචී නාම පද වෙයි.
• සත්‍රීන් ගැන කියවෙන නාම පද සත්‍රී ලිංග හෙවත් ස්ත්‍රී වාචී නාම පද වෙයි.
• අප්‍රාණවාචී නාම පද නපුංසක ලිංග හෙවත් නපුංසක වාචී නාම පද වෙයි.

• අප සතුව ඇති පැරණිම ව්‍යාකරණ ග්‍රන්තය සිදත් සඟරාවයි.
• එහි ඇති පහත අක්ෂර මාලාව සිදත් සඟරා හෝඩිය ලෙස හැදින්වේ.

• වර්තමාන සිංහල අක්ෂර මාලාවේ ඇති අකුරු ගණන 60 කි.
• එම අකුරු හැට ස්වර හා ව්‍යඤ්ජන යනුවෙන් වර්ග කෙරේ.
• පාලි, සංස්කෘත භාෂාවල බලපෑම නිසා සෘ , සෘෘ, ඏ, ඏෘ , ඓ, ඹෟ යන ස්වරත්, මහාප්‍රාණ අක්ෂර හා ඞ, ච, ඤ මුර්ධජ ෂ, තාලුජ ශ, (අ): යන ව්‍යඤජනත් සිංහල  අක්ෂර මාලාවට එක්ව තිබේ.
• හෝඩිය අවසානයෙහි දැක්වෙන ෆ සංකේතය ඉංගිරිසි හා ඕලන්ද වැනි භාෂාවල F /Ph යනුවෙන් ලියා දක්වනු ලබන ශබ්දය සිංහල ලේඛනයේ දැක්වීමට සකස් කර ගත්තකි.
• සඤ්ඤක අක්ෂර සිංහල භාෂාවට ම අනන්‍ය වු අක්ෂර විශේෂයකි.

• වර්තමාන භාවිත සිංහල හෝඩියේ ව්‍යඤජනාක්ෂර අතර මහාප්‍රාණ අක්ෂර 10ක් හා ඊට අනුරූප අල්පප්‍රාණ අක්ෂර 10ක් තිබේ.

• උච්චාරණය කිරීමේ දී අඩු හඬකින් ශබ්ද වන අකුරු අල්පප්‍රාණ ලෙස හැඳින්වේ.

• උච්චාරණයේ දී ශ්වසන වායුව වැඩි ප්‍රමාණයක් පිටකරමින් ශබ්ද කරන අකුරු මහාප්‍රාණ අක්ෂර ලෙස හැඳින්වේ.

• සිංහල ලේඛනයෙහි මහාප්‍රාණ අක්ෂර හමුවන්නේ පාලි හා සංස්කෘත භාෂාවලින් ගත් ඇතැම් වචන ලිවීමේ දී පමණි.

උදා:

ඛ  –  ලේඛන

ඡ  –  සාකච්ඡා

ඨ  –  පාඨශාලාව

ථ  –  ග්‍රන්ථ

ඵ  –  ප්‍රතිඵල

ඝ  –  සංඝ

ඣ  – සජ්ඣායනා

ඪ  –  ගූඪ

ධ  –  වර්ධන

භ  –  ප්‍රභවය

• මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියේ ව්‍යඤ්ජන‍ා‍ක්‍ෂර අතර “සඤ්ඤක“ යනුවෙන් හැඳින්වෙන අකුරු 5ක් ඇත.
• ඒවා නම් ඟ, ඦ, ඬ, ඳ, ඹ වේ.
• මෙයින් සඤ්ඤක ඦ යන්න වර්තමාන ලේඛන ව්‍යවහාරයෙහි දක්නට නැත.
• සඤ්ඤක අකුරු පදයක මුල නො යෙදේ.
• එමෙන්ම ඒවා හල් වී යෙදෙන්නේ ද නැත.
• නිසි පරිදි සඤ්ඤක නො යෙදීමෙන් වචනවල අර්ථ වෙනස් විය හැකි ය.

උදා:

• අග – අඟ
• අඩ – අඬ
• අද – අඳ
• අබ – අඹ

• ලේඛනයේ එන කිසියම් පදයකට අයත් අක්ෂර එකිනෙකට ගළපා ලියනු ලබන අනුපිළිවෙල අක්ෂර වින්‍යාස යනුවෙන් හැඳින්වේ.
• නූතන සිංහල ලේඛන ව්‍යවහාරයේ අක්ෂර වින්‍යාස පිළිබඳ පොදු රීති මාලාවක් පහත දැක්වේ.

• ණය යන වචනවල හැරුණු විට වෙනත් කිසිදු නූතන සිංහල වචනක ආරම්භයෙහි “ණ“ කාරය නො යෙදේ.

උදා:

• ණය
• ණයකාරයා
• ණයගැති
• ණයමුදල්

පදයක අවසානයේ “ණ“ කාරය යෙදෙතත් එය හල් වි නො යෙදෙන අතර, හල් වී යෙදේ නම් එය දන්තඡ ‘න්‘ විය යුතු ය.

උදා:

• අත්සන් (අත්සන)
• කන් (කන)
• ඉක්මන් (ඉක්මන)
• පහන් (පහන)

නාම පදවල හා විශේෂණ පදවල ‘ර‘ යන්නට පසුව යෙදෙන්නේ මූර්ධඡ ‘ණ‘ කාරය යි.

උදා:

• අධිකරණ
• උපකරණ
• පරිණාමය
• අසාධාරණය
• පුරාණ
• දරුණු

• හල් ‘ර‘ යන්නට පසුව යෙදෙන්නේ මූර්ධඡ ‘ණ‘ කාරයයි.

උදා:

• කර්ණ
• මුද්‍රණ
• ප්‍රණාම
• ශ්‍රේණිය

ගැටය සහිත ඇලපිල්ලට පසුව ද මූර්ධඡ ‘ණ‘ කාරය යෙදේ.

උදා:

• සෘණ
• තෘණ

ඉහත සඳහන් රටාවලට අනූකුල නොවන අවස්ථා කීපයක් ද සිංහල ලේඛන ව්‍යවහාරයේ හමු වෙයි.

• ‘ර‘ යන්නට පසුව ‘ණ‘ කාරය යෙදෙතත්, ‘ර‘ යන්නට පසුව යෙදෙන ‘න‘ අක්ෂරය පදයේ අවසාන අකුර නම් එය දන්තඡ ‘න් ‘ අකුර ම වේ.

උදා:

• පුරන්
• රන්
• මිනිරන්
• බමරුන්
• තොරන්
• මසුරන්

ත, ථ, ද, ධ, න යන අකුරකට මුලින් හල් වී යෙදෙන්නේ දන්තඡ “න්“ අක්ෂරය යි.

උදා:

• ප්‍රාන්ත
• ග්‍රන්ථ
• මකරන්ද
• අන්ධ
• ඔටුන්න

ක්‍රියා පදවල “ර“ කාරයට පසුව යෙදෙන්නේ දන්තජ “න“ කාරය යි.

උදා:

• කරනවා
• දරනවා
• හදාරන

ඉංග්‍රිසි, අරාබි වැනි භාෂාවලින් සිංහලයට පැමිණි පදවල “ර“ කාරයට පසුව දන්තජ “න“ කාරය ලිවිය යුතුය.

උදා:

• අර්නස්ට්
• කුරානය
• නියුරෝනය
• වර්නන්
• ඉරානය
• ලර්නර්ස්

මුර්ධජ “ෂ“ කාරයට පසුව යෙදෙන්නේ මුර්ධජ “ණ“ කාරය යි.

උදා:

• තෘෂ්ණාව
• දූෂණ
• පාෂාණ
• භික්ෂුණි

තාලුජ “ශ“ කාරයට පසුව යෙදෙන්නේ දන්තජ “න“ කාරය යි.

උදා:

• දේශන
• දර්ශන
• ප්‍රශ්න
• විමර්ශන

දන්තඡ ‘ස‘ යන්නට පසුව යෙදෙන්නේ දන්තජ ‘න‘ යන්නයි.

උදා:

• අස්න
• අස්සන
• වස්සාන
• ලස්සන

.‘ශ‘ යන්නෙහි රකාරාංශයක් සහිත නම් එතැන යෙදෙන්නේ මුර්ධජ ‘ණ‘ යන්නයි.

උදා:

• මිශ්‍රණ
• ශ්‍රේණි

ට, ඨ, ඩ, ඬ, ණ යන මුර්ධජ අක්ෂරවලට මුලින් මුර්ධඡ ‘ණ‘ අකුර යෙදේ.

උදා:

• ඝණ්ටාර
• කණ්ඨඡ
• අඛණ්ඩ
• තම්බපණ්ණි

පහත දැක්වෙන පද තුන් වර්ගය කෙරෙහි ඉහත රීතිය බල නොපායි.

1. යුරෝපීය භාෂාවලින් ආ පද

උදා:

• ඇන්ටෙනාව
• ටෙන්ඩරය
• වැලන්ටයින
• කැලැන්ඩරය

2. පහත දැක්වෙන වර්ගයට අයත් ක්‍රියා පද

උදා:

• කරන්ට
• සිතන්ට
• කරන්ඩ
• සිතන්ඩ

3. “ට“ යන්නෙන් සම්බන්ද වන නාම පද

උදා:

• දරුවන්ට
• කාන්තාවන්ට
• ඔවුන්ට

. ගෞරවාර්ථය හැගවීමට භාවිතා කෙරෙන පදවල මුර්ධජ ‘ණ‘ යන්න යේදේ.

උදා:

• පියාණෝ, පියාණන්
• දියණියෝ, දියණියන්
• පුතණුවෝ , පුතණුවන්
• පුතණ්ඩ
• මලණ්ඩ

පහත දැක්වෙන වර්ගයේ ක්‍රියා පදවල මුර්ධජ “ණ“ යෙදේ.

1. ලැබිණ, ලැබිණි
2. ලැබුණ, ලැබුණු
3. ලැබුණාය, ලැබුණාහ, ලැබුණෙමි, ලැබුණෙමු, ලැබුණේය, ලැබුණොත්, ලැබුණෝය

• පහත දැක්වෙන ආකාරයේ අතීත කාල ක්‍රියා පදවල මුර්ධජ “ණ“ කාර දෙකක් යෙදේ.

1. ඇමිණිණ, ඇමිණිණි, ඇමුණුණ, ඇමුණුණු
2. ගැණිණ, ගැණිණි, ගැණුණ, ගැණුණු
3. පැමිණිණ, පැමිණිණි, පැමුණුණ, පැමිණුණු
4. විකිණිණ, වකිණිණි, විකිණුණ, විකිණුණු

.“-න්න“  යනුවෙන් අවසන් වන ඒක වචන  නාම පදවල යෙදෙන්නේ දන්තජ “න“ කාරය යි.

1. ඉනි – ඉන්න
2. ගිනි – ගින්න
3. දුනු – දුන්න
4. ඔටුනු – ඔටුන්න
5. ඇතිනි – ඇතින්න
6. යකිනි- යකින්න

• දෙමළ බසින් ආ පදවල හමුවන මුර්ධජ ‘ණ‘ කාරය ඒ ආකාරයෙන් ම නිරූපනය කීරිම හෝ ඒ වෙනුවට දන්තජ ‘න‘ කාරයකින් ලිවිම හෝ කළ හැකි ය.

1. කණ්ණාඩි – කන්නාඩි
2. වණ්ණම – වන්නම

• මුර්ධඡ ‘ළ‘ යන්නෙන් ආරම්භ වන පද ඒවායේ අර්ථ අනුව ප්‍රභේද කීපයකට වෙන් කළ හැකිය.

• හෘදය , හදවත , සිත ,පපුව යන අර්ථය දෙන පද

1. ළද
2. ළදැරිය
3. ළපලු
4. ළහිරු
5. ළාබාල

• සමීප , බාල , නො මේරූ යන අර්ථය දෙන පද

1. ඊළඟ
2. ළං (වෙනවා)
3. ළඟ
4. ළඟන්

• වෙනත් පද

1. ළඳ (කාන්තාව)
2. ළමා
3. ළැහැබ
4. ළිඳ
5. ළැව්

පදයක අවසානයේ ‘ළ‘ කාරය යෙදෙතත් පද වල අවසානයෙහි හල් වී යෙදෙන්නේ දන්තජ ‘ල‘ අකුර යි.

1. කකුල – කකුල්
2. තොල – තොල්

• ‘ල්ල‘ යන ආකාරයට යෙදෙන පදවල යෙදෙන්නේ දන්තජ ‘ල‘ අකුරයි.

1. ඇඟලි – ඇඟිල්ල
2. සියලු – සියල්ල
3. මහලු – මහල්ලා
4. මලු – මල්ල

‘පිළි‘ යන්නෙන් ආරම්භ වන පද මූර්ධජ ‘ළ‘ කාරය සහිතව ලිවිය යුතුය.

1. පිළිගන්නා
2. පිළිබඳ
3. පිළිතුරු
4. පිළිවෙල

• ‘පොළ යන්න මූර්ධජ ‘ළ‘ කාරය සහිතව යෙදේ.

1. අඔන්පොළ
2. වෙළඳපොළ
3. වැඩපොළ
4. තොටුපොළ

• දෙමළ බසින් ආ පදවල හමු වන මූර්ධජ ‘ළ‘ කාරය ඒ ආකාරයෙන්ම නිරූපනය කීරිම හෝ ඒ වෙනුවට දන්තජ “ල“ කාරයකින් ලිවිම හෝ සිදු කළ හැකිය.

1. කළපුව – කලපුව
2. මාළිගාව – මාලිගාව

• තාලුජ “ශ“ යන්නෙන් ඇරඹෙන වචන රාශියක් මිශ්‍ර සිංහලයේ ඇත.

1. ශබ්ද
2. ශතක
3. ශරීර
4. ශස්‍ය
5. ශල්‍ය
6. ශක්‍ර
7. ශාස්ත්‍ර
8. ශිඛර
9. ශුද්ධ

• “ව “ යන්නට මුලින් “ශ“ යෙදේ.

1. අශ්වයා
2. ආශ්වාස
3. විශ්වය
4. විශ්වාස

• “ච“ යන්නට මුලින් “ශ“ යෙදේ.

1. ආශ්චර්යය
2. පශ්චාත්
3. නිශ්චල
4. පශ්චිම

• ශ,ෂ අකුරු එක ළඟ යෙදෙන විට “ශ“ යන්න මුලින් යෙදේ.

1. විශේෂ
2. ශිෂ්‍යයා
3. ශිෂ්ටාචාරය
4. අවශේෂ

• “ශ“ අකුරු දෙකක් එකට තිබීම.

1. නිශ්ශබ්ද
2. දුශ්ශීල

ට, ඨ, ක, ප අක්ෂරවලට මුලින් මුර්ධඡ “ෂ“ යෙදේ.

  ට        :           විශිෂ්ට, දුෂ්ට, අනිෂ්ට

ඨ        :           කනිෂ්ඨ, ඡ්‍යෙෂ්ඨ, ධර්මිෂ්ඨ,

ක        :           ශුෂ්ක, දුෂ්කර,අපේක්ෂක, නිෂ්ක්‍රීය

ප         :           පුෂ්ප, නිෂ්ඵල, වාෂ්ප, නිෂ්පාදන

“ත“ යන්නට මුලින් දන්තඡ “ස“ යෙදේ.

• පුස්තකාල
• ප්‍රස්තාර
• සමස්ත
• ප්‍රස්තාව
• වස්තු
• විස්තර

1. ආභාසය
2. විස්මය
3. ආස්වාදය
4. කොට්ඨාස

• 2 වන විමලධර්මසූරීය (1687-1706) රඡතුමාගේ කාලයේදී සරණංකර හිමියන්ගේ උපත සිදු විය.
• උන් වහන්සේ තුම්පනේ ප්‍රදේශයේ දී උපත ලැබී ය.
• ගිහි නාමය කුලතුංග බව පොත පතෙහි සඳහන් වේ.
• මූලික අධ්‍යාපනය ලැබුවේ එරමුදු ලියද්දේ උපාසකරාල නම් ගුරුතුමාගෙනි.
• නම් පොත, මඟුල් ලකුණ, සකස්කඩය, නවරත්නය ආදී පොත් ද පුස්කොළවල අකුරු ලිවිම ද තම ගුරුවරයා වෙතින් ඉගෙන ගෙන ඇත.
• පසුව දෙමාපිය ආශිර්වාද ඇතිව වැලිවිට සරණංකර නමින් සූරීයගොඩ රාජගුරු හිමියන් යටතේ පැවදි විය.
• සූරීයගොඩ හිමියන් යටතේ සිය දැනුම දියුණු කර ගැනීමෙන් නොනැවති එවකට සිරගතව සිටි ලෙව්කේ රාල වෙත දිනපතා යමින් බාලාවතාරයේ නාම කාණ්ඩය අවසානය දක්වා ඉගෙනීමට සරණංකර හිමි සමත් විය.
• පසු කලෙක පල්කුඹුරේ අත්ථදස්සී හිමියන්ගේ ඇසුරෙහි බාලාවතාරය සම්පූර්ණයෙන්ම උගත්තේ ය.
• උන්වහන්සේ සිල්වත් භික්ෂු පරපුරක් ඇති කිරීමට පෙරමුණ ගත්හ.
• සරණංකර හිමියන් උපසම්පදාව ලැබුවේ පනස් පස්වන වියේදී ය.

• පරිහානියට පත් වෙමින් පැවති අධ්‍යාපනය නඟා සිටුවීමට කටයුතු කිරීම.
• පිණ්ඩපාතිකව සිල්වත් භික්ෂු පරපුරක් ඇති කිරීමට පෙරමුණ ගැනිම.
• උපසම්පදාව මෙරටට ගෙන්වා ගැනීම සඳහා බුරුමය , සියම ආදී රටවලට දුතයන් යැවීමට කටයුතු කිරීම.
• සියම් රටේ සිට පැමිණි උපාලි නම් භික්ෂුවගේ මූලිකත්වයෙන් උපසම්පදා කර්මය සිදු කිරීමටත්, සිල්වතුන් මහණ කරවීමටත් කැප වී ක්‍රියා කීරීම.
• මහනුවර ශ්‍රී දළදා පෙරහැර ආරම්භ කිරීමට කටයුතු කිරීම.
• ධර්ම ශාස්ත්‍රීය ග්‍රන්ථ රැසක් රචනා කිරීම.

• මුනිගුණ අලංකාරය
• සාරාර්ථ සංග්‍රහය
• හේසජ්ජ මංජුසා සන්නය
• මහා බෝධිවංශ සන්නය
• සතර බණවර සන්නය

• කීර්තී ශ්‍රී රාජසිංහ රජතුමා විසින් සරණංකර හිමිට සංඝරාජ තනතුර පිරිනමන ලදී.
• තමන් වහන්සේට සංඝරාජ පදවිය හිමි වන බව කල්තියා දැනගෙන පන්සලේ උළුවස්සෙහි “උඩඟු නොව මහණ“ යනුවෙන් තෙවරක් ලියා තැබීමට කටයුතු කිරීම.

• බාලවතාරය –  පාලි ව්‍යාකරණ ග්‍රන්ථයකි
• සුපේශල ශික්ෂාකාමි – මනා සේ හික්මුණු / මනා පැවතුම් ඇති
• පුනර්ජීවය – නැවත පන ගැන්වීම
• පුරෝගාමියා – මුල් වු තැනැත්තා

• කිසියම් පදයකට අර්ථයෙන් සමාන අනෙකුත් පද සමානාර්ථ පද ලෙස හැඳින්වේ.
• ලේඛන කුසලතා වර්ධනය සඳහා අවස්ථාවට ගැළපෙන ආකර්ෂනීය වචන යෙදීම සඳහා සමානාර්ථ පද දැන සිටීම වැදගත් ය.

• සඳ       –  චන්ද්‍රයා, නිශාකර, තරුපති
• මව       –  අම්මා , මැණීයෝ
• අහස    –  ගගන, ගුවන, නුබ
• ගෙය    –  නිවස, මැදුර, විමන
• දත්       –  දත්ත, දසන්, දළ
• මුහුද    –  සමදුර, සයුර, සිඳු
• මුහුණ  –  වත, මුව, වුවන

• මෙම පාඩමට ඇතුළත් කර ඇත්තේ “ළමයින් සඳහා ආසියානු ජන කතා“ දෙවන පොතෙන් උපුටා ගත් කතාවකි.
• මෙම පොත, ජපානයේ යුනෙස්කෝ ආසියානු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය වසින් පළකරන ලද Folk Tales from Asia for Children Everywhere – Book Two නම් ග්‍රන්තයෙහි සිංහල පරිවර්තනය වේ.
• ‘ගොවි බිරියගේ නුවණ’ පාකිස්ථාන ජන කතාවකි.

• ජන කතා යනු, මිනිසුන් ලිවීමේ ක්‍රමයක් නො දැන සිටි අවධියේ සිට කටින් කට පැවත එන, ජනයා අතර ම නිර්මාණය වු කතා විශේෂයකි.
• ලෝකයේ සෑම රටකම පාහේ ඒ රටට ආවේණික වු ජන කතා සම්ප්‍රදායතක් දැකිය හැකි ය.
• ජන ව්‍යවහාරයේ පවතින විවිධ යෙදුම් විශ්වාස ආදිය ජන කතාවල ඇතුළත් වේ.
• අප රට ආවේණික ජන කතා ද රැසකි.
• ගොවි බිරියගේ නුවන කතාව ඔබගේ සිංහල පොතෙන් කියවන්න.

• ජන කියමන් විශේෂයක් වන ප්‍රස්තාව පිරුඑ සාම්ප්‍රදායික යෙදුම් ගණයට අයත් වේ.
• මේවා කතා කිරිමේදි හා ලිවිමෙදි අවස්ථාවට අනුව යම්කිසි කාරණයක් පැහැදිලි කිරිම උදෙසා භාවිත කෙරෙන පොදු කියමන් වර්ගයක් ලෙස ද සැලකේ.
• ප්‍රස්තාව පිරුළක් යනු ‘තැනට ඔබින කියමනකි’
• කිව යුතු කාරණය කෙටියෙන්, පැහැදිලිව හා රසවත් ව කීමට ප්‍රස්තාව පිරුඑ ඉවහල් වේ.
• ප්‍රස්තාව පිරුඑ බෙහෙවින් ම නිර්මාණය වී ඇත්තේ කතන්දර ඇසුරු කරගෙන ය.

උදා:

1. අබරා සිල් ගත්තා වගේයි.
2. කඑවා මාරපන් ගියා වගේයි.
3. පුහුල් හොරා කරෙන් දැනෙයි.
4. ගමරාල දිව්‍ය ලොකේ ගියා වගෙයි.

• පහත දැක්වෙන ප්‍රස්තාව පිරුඑ උපදේශාත්මක ස්වරූපයනක් ගනී.

1. අනුන්ට කළ දේ තමන්ට පල දේ.
2. පනින්න පෙර සිතා බලනු.
3. උත්සහාවන්තයා ජය ගනී.
4. ඉවසිමෙන් සැනසීම ලැබේ.
5. කියන්නා කෙසේ කීවත් අසන්නා සිහි බුද්ධියෙන් ඇසිය යුතු ය.

• ප්‍රස්තාව පිරළු ගණයෙහි ලා ගත හැකි යෙදුම් ද ඇතුළත් තවත් සාම්ප්‍රදායික යෙදුම් විශේෂයක් සිංහල ව්‍යවහාරයේ පවතින අතර, මේවා රූඩී යහවත් ඉඟි වැකි නමින් හැදින්වේ.
• මතුපිට අර්ථය ඉක්මවා වෙනත් අර්ථයක් අඟවන ඉඟිවැකි ද භාෂාවේ පෝෂණයට ඉවහල් වේ.
• ඉඟිවැකි හෙවත් රූඩීවල විශේෂත්වයක් වන්නේ ඒවාට අර්ථයක් ආරෝපණය කර නැතහොත් ආරෑඪ කර තිබිමයි.
• ‘ගොවි බිරියාගේ නුවණ‘ කතාවේ සඳහන් ‘හිස් අතින්‘ , ‘හිස හැරුණු අතේ’ වැනි යෙදුම් ද ඉගි වැකි ලෙස සැලකිය හැකි ය.
• රූඩී හෙවත් ඉඟිවැකි නිදසුන් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

1. තරු පෙනුනා (අනපේක්ෂිත ගැටලුවකට මුහුණ දිම.)
2. කිඔුල් කදුළු (බොරුවට ඇඩීම)
3. කුකුළා අතින් අරන් (උදෑසනින්ම)
4. කරල පැහුණා (වාසියක් සිදු වීම)
5. බළලා මල්ලෙන් එළියට පැන්නා (සැඟවීමට උත්සහා ගත් දෙයක් එළිදරවු වීම)

1. අබරා සිල් ගත්තා වගෙයි. (නුපුරුදු දෙයක් කිරිමට ගොස් ආමාරුවේ වැටීම.)
2. කළුවා මාරපන් ගියා වගෙයි. (අරමුණකින් තොරව වැඩ කිරීම)
3. පුහුල් හොරා කරෙන් දැනෙයි. (යමෙකුගේ හැසිරීමෙන් ඔහු වැරදිකරු ද නිවැරදි කරු ද යන්න තීරණය කල හැක.)
4. ගමරාල දිව්‍යලොකේ ගියා වගෙයි.

1. I …………………….. [watch] a movie this Sunday.
2. I …………………….. [read] my favorite novel at night.
3. They …………………….. [have] dinner when you arrive.
4. They …………………….. [play] chess tonight.
5. He ……………………… [wait] for you in the park.

1. I /homework /finished / have /my /not.
2. He /home /gone/ has / already.
3. We / had /not /lunch /have.
4. The station /left /has /the train.
5. Your /has /father /found /a job?

1. The giraffe is …………………….. than the dog.
2. The cheetah is the …………………….. animal in the world.
3. The boy is ……………………… than the girl.
4. Peter is the …………………….. boy in the class.
5. Climbing mountain is …………………… than fishing.

1. I ………………… [ sleep] when mother came.
2. Sara ……………… [talk] to her brother who lived overseas.
3. It …………………. [rain] so we did not go out.
4. We ………………. [study] hard for the examination.
5. I ………………… [travel] in the bus.

1. The birds sing ……………………
2. The man speaks ……………………
3. The children study …………………..
4. When he saw his axe, he smiled ……………………
5. Every soldier fought …………………….

1. He peeled a banana …………………. ate it.
2. I got the question right …………………. she did not.
3. I have a blue dress …………………. blue hat.
4. Is it a new house …………………. an old house?
5. We can go buy bus ……………….. we can walk.

1. The students were doing an exercise …………………. the bell rang.
2. He fell down ……………… he was climbing a tree.
3. I had a bad dream ……………… I was sleeping on the sofa.
4. I was eating ……………….. you arrived.
5. The phone rang ………………. I was taking a bath.

A team of                                                           dancers

A book of                                                            lions

A pride of                                                            shoes

A group of                                                           notes

A pair of                                                               players

1. I have a new book. It is …………………………..
2. She has a new car. It is …………………………..
3. They have a new house. It is ……………………..
4. We have new shoes. They are …………………….
5. He has a new car. It is ……………………….
6. You have a new toy. It is ……………………
7. The dog has a new bone. It is ………………..
8. The book belongs to Ann. It is ………………….
9. This is my coat. It is ………………………
10. The table belongs to Mary. It is ………………..

Is /are ;

1. There ………………………. a tree in the yard.
2. There ………………………. two cats on the chair.
3. There ………………………. some pens on the desk.
4. There ………………………. a bear at the zoo.

Was /were ;

1. There ……………………… an eagle.
2. There ……………………… islands.
3. There …………………….. no new teachers in our school.
4. There …………………….. a pencil and some pens on the table.

Will be ;

1. There ……………………… a garden at my new house.
2. There ……………………… men sitting on the sofa.

1. Car drivers ………………………….. always wear a seat belt.
2. I ……………………….. have studied more, but I was too tired.
3. People …………………….. have a permit to camp in the national park.
4. You ……………………… come tomorrow, if you are free.
5. Plants ……………………. have light and water to grow.

1. You /would /to /like /English /speak?
2. Would /to /abroad /like /you /live?
3. An /like /I /ice cream /would /please,
4. I /every day /swim /would.
5. Give /would /up /you?

1. My [brother]………………………. Books are missing.
2. My [mother]……………………… dress is beautiful.
3. That is my [aunt]…………………… pen.
4. We [have] ……………………..hidden the [dog]…………………ball.
5. My [friend]……………………… parents are strict.

1. Is not         –                     isn’t              isn’t               isn’t’
2. They have –              theyv’e        th’eyve         they’ve
3. Are not      –                    aren’t          are’nt           ar’ent
4. I am           –                 I’am              I’m                im’
5. She is         –                 she’s            sh’es            shes’

Light                                                                      far

Fast                                                                       complex

Rich                                                                       slow

Tall                                                                         poor

Big                                                                          small

Near                                                                      empty

Clean                                                                    quite

Simple                                                                  dirty

Full                                                                         short

Difficult                                                                strong

Weak                                                                    easy

Loud                                                                      heavy

1. Begin –                  [stop, start, finish]
2. Near –                 [her, close, far]
3. Loud –                 [noisy, quiet, high]
4. Wrong- [correct, false, good]
5. Small –                 [large, huge, tiny]

• කාව්‍යශේකරය

• තොටගමුවේ සිරි රාහුල හිමි

• කෝට්ටේ යුගයේ

• උලකුඩය දේවියට

• සිව්වන පැරකුම්බා රජු

• උලකුඩය දේවිය

• සත්තුභත්ත ජාතකය

• ත්‍රිවිධ පුණ්‍ය ක්‍රියා
• දස පුණ්‍ය ක්‍රියා
• දොළොස්  පුණ්‍ය ක්‍රියා

• දාන ශීල ආදී යහපත් ක්‍රියාවන්

• දොළොස් පුණ්‍ය ක්‍රියා

• දන් දීම
• සිල් රැකීම
• භාවනා කිරීම
• පිං දීම
• පින් අනුමෝදම් කිරීම
• වතාවත් කිරී
• වැඩිහිටියන්ට ගරු බුහුමන් කිරීම
• ධර්ම දේශනා කිරීම
• ධර්ම ශ්‍රවනය කිරීම
• ශ්‍රද්දාව හා අවබෝධය වැඩෙන ක්‍රියාවන් හි නිරත වීම

• 9 වන සර්ගයේ

• • • දන් දීම
    • සිල් රැකීම
    • භාවනා කිරීම
    • පින් අනුමෝදම් කිරීම
    • බණ කීම
    • බණ ඇසීම
    • පිදිය යුත්තන් පිදීම
    • වතාවත් කිරීම
    • පින් කරන අයගේ ගුණ වර්ණනා කිරීම
    • සරණ ගත වීම
    • කළ කුසල් සිහි කිරීම

01.

දන් සිල් බව          නා – පින්දෙනු අනුමෝද          නා

බණසනු දේස      නා – පිදිය යුත්තන් පුදනු සම  නා

02.

කරනු ද වතාවන් –  පින් කරු ගුණ                  වැනීමත්

සරණ , සිහි වීමත් – දොළොස් පින් දැන කරව යහපත්

තමන් සන්තකයේ ඇති දේ පූජා බුද්ධියෙන් හෝ අනුග්‍රහ බුද්ධියෙන් පූජා කිරීම පරිත්‍යග කිරීමයි.

• බත්
• පැන්
• වස්ත්‍ර
• ඇද පුටු මේස ආදිය
• මල්
• සුවද
• විලෝපන ද්‍රව්‍ය
• තෙල්
• ආවාස පහසුකම්
• වාහන.

බත් පැන් වත්                   යහන – මල් සුවද  සහ                 විලවුන

පහනට තෙල්                   විමන – මෙලෙස දන්වත් සමග    වාහන

• සම්මා කම්මන්ත – කයින් සිදුවන වැරදි ක්‍රියා තුනෙන් වලකීම.
• සම්මා වාචා         – වචනයෙන් සිදුවන වැරදි ක්‍රියා වලින් වැලකීම.
• සම්මා ආජීව        – නොකළ යුතු වෙළදාම් වලින් වැළකීම.

කයින් තෙපුලෙන්                   වන – පවිනුත් යළි        නපුරු              න

පසක්     වෙළදාමෙ                   න – සකා වළකිනු  සිලැයි  දැනගෙ    න

• සිත කිළුටු කරවන රාගාදී පව් වලින් නොහොත් මර්ධණය කරන සිතුවිලි භාවනා වේ.

• සමථ භාවනාව
• විදර්ශනා භවනාව

සිත කිලුටු කර                            නා – රාගාදි පව් මඩ                            නා

සිතුවිලි  බාව                               නා – දෙකෙහි විදසුන්  සමත     විසි    නා

• මෙලොවින් පරලොව ගිය ප්‍රේත ආදී සත්වයන් උදෙසා දෙනු ලබන නිසි ආහර වස්ත්‍ර දානයන්හී  ආනිශංස වේ.

• නොකැමැතිකම් මසුරුකම් ඉවත් කර සිත සතුටින් යුතු ව අනුන් විසින් දෙනු ලබන පින් රැස හොදින් ගැනීම අනුමෝදනයි.

නො කැමති මසුරු                           දොස් – දුරලා  වෙමින්  සිත්                            තොස්

අනුන් දුන් පිනෙන්                              රැස් – ගැනුම් අනුමෝදය සොද                     ලෙස්

• පූජාවක් හෝ කීර්තියක් ලැබීමේ අදහසින් තොරව මෝක්ශය සදහා ම මුනිදු දෙසුම් අනුන් හට දේශනා කිරීම මහත් ආනිශාංස දායක දේශනා කිරීම වේ.

නො හැග පුද ලබ                              යස – හිත අදහසින් මුනි                              බස

අන් හට මොක්                               පිණිස – කියනු දේසනි  මහත්                   අනුහස

• බණ පමනක් ඇසීමෙන් වුවද ලබන පින් මහත් ඵලයයි සිතා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය ශ්‍රවනය කිරීම ය.

මේ බණ ම ඇසු                           කල – ඇතැයි සිතමින් පින්                   පල

එකග ව මුනි              තෙ            පල – අසනු බණසන කුසල          මනකල

• ගුණවත් කමින් යුතු යතිවරුන්ට සහ කුල පරම්පරාවේ වැඩිහිටි අයට වැදුම් ආදිය නිසියාකාරව කිරීම.

ගුණයෙන් පසු                               නොබට – මුනුවර කුල දෙටුවන්                   හට

වැදුම් ඈ               නිසි                     කොට – කරනු පුද වේ මනා            දෙවොලට

• පුන්‍ය ක්‍රියාවන්හිදීත්,ගිලන් ගුණවත් අයට ත් යහපත් මෙහෙවර කිරීම වතාවත් බව පැවසේ.

පින් කිරියෙහි                    නොහොත් – ගිලාන් ගුණවත්               හට වත්

කරනු මේ                               යහපත් – වතාවක් නම්  වෙතී         තෙපලත්

• පින් කරන සත්වයාගේ සතුට හා වීරිය වැඩි කරවන ,ඔවුන්ගේ ගුණ පවසා ප්‍රශංසා කිරීම .

සතහට පින්                              කරන – සතුට වීරිය                             වඩවන

ඔවුන් ගුණ                               පවසන – කලට පැසසුම්  කුසලි           දස වන

• ලෝකයට ගුරු වූ බුදුරජාණාන් වහන්සේගේ ප්‍රභීණ කළ කෙලෙස් ඇති බව ද, කරුණා ගුණය හා ඥානය ද සලකා බුදුසරණ යාමයි.

පහවු කෙසෙල්                                   රණ – ලොවැ  ,දුරු  නැණ කුලුණු                 ගුණ

සලකා  කැර                                    සරණ – ගැනුම් මෙ සරණ කුසලි            රජ මෙන

• දාන සීල ක්‍රියාවන් හි ආනිශංස හැමවිටම  පිරිසිදු සිතින් සිහි කිරීම වේ.

දන් සිල් ඈ                          කුසල් – අනුසස්  විසින් හැම                කල්

සදහන්     වනු                    විමල්  – සිතින් සිහිහම්  කුසල්     මනකල්

කළ මේ පින්                      දොළොස – අත් පත්  සිත් රුවන්                        ලෙස

පෑතු  යම්                               අදහස – ලෙසට සගමොක්  යනු සැබෑ            බස

තේරුම :  මේ පිංකම් නොහොත් පුණ්‍ය කර්ම  දොළොස කීරිමෙන් චින්තා මාණිකය ක් ලැබුණ ලෙස පැතු අදහස් දෙලෙවටම හා නිවනට යන්නේ යයි කීම සත්‍ය වචනයකි

• අරපිරිමැස්මෙන් යුතුව සම්පත් පරිහරණය කළ යුතුය

උදා : ආනන්ද හිමියන් හා උදේනි රජතුමා අතර චීවර පරිහරණය හා තාම්වනිධ කතා පුවත

• සම්පත් බෙදා හදාගෙන පරිහරණය කළ යුතුය

උදා : බහු භාණ්ඩික භික්ෂුණ් වහන්සේ නමක් වු උපනන්ද භික්ෂූණ්ට බුදුරදුන් දුන් උපදේශය

• පුද්ගලයෙකුගේ ආදායමට සරිලන ආකාරයට වියදම් කළ යුතු බවයි.

• උපයන සියල්ල වැය කරන්නන්ය.

• නොකා නොබී ධනය රැස්කොට කිසිවෙකටත් එය වියදම් නොකර මසුරුකම් කරන්නේය.

• තමන්ගේ අයවැය සමබරව පවත්වාගෙන කළමණාකරනය කරන්නා

• පරිබෝජනයට 4/1
• ආයෝජනයට 4/2
• ඉතිරි කිරීමට 4/1

• පොසොන් පොහොය දිනක මහින්දාගමනය සිදු වීම නිසා

• අනුබුදු මිහිදු මහරහතන් වහන්සේ ඇතුළු පිරිස බුදු දහම රැගෙන ලංකාවට පැමිණීම.

• ඉට්ඨිය
• උත්තිය
• සම්බල
• භද්දල යන මහරහතන් වහන්සේ
• සුමන සාමනේරයන් වහන්සේ
• භන්ඩුක උපාසකතුමා

• තෙවරක්

• ත්‍රිවිධ රත්නය

• • ශ්‍රී ලංකා භික්ෂුණී පරපුර
  • අට්ඨකථා සහිත ත්‍රිපිටකය
  • සර්වඥ ධාතු
  • ශ්‍රී ලංකාවට අනන්‍ය බෞද්ධ සංස්කෘතිකයක් බිහිවීම

• උපතේ සිට මරණය දක්වා යහපත් ආචාර ධර්ම පිළිපදිමින් දැහැමි දිවි පෙවතක් ගත කිරීම.

• ජය ශ්‍රී මහා බෝධි දක්ශිණ ශාකාව වැඩම කිරීම.

• උදුවප් පොහෝය දිනයකදී

• අටලොස් කුලයක ශිල්පීන්

වෙහෙර වහන්සේ මුලික කරගෙන ස්තූප අංග හා චේතියඝර නිර්මාණය විය

• බෝධීන් වහන්සේ වටා ඉදි වූ බෝධිඝර නිර්මාණය විය.

උදා : සිතුල් පවිව

• පිළිම වහන්සේ පද්මාකාරා ආදිය නිර්මාණය වීම

උදා : ලංකාතිලකය

• දළදා පූජාව
• බෝධි පූජාව
• බුදු පිළිම වන්දනාව

• ප්‍රාකෘති පාලි බ්‍රාහ්ම අක්ෂර

• මාතලේ අලු විහාරයේ

• ත්‍රිපිටකය ග්‍රන්ථාරූඪ කිරීම.

• බුත්සරන
• අමාවතුර
• සද්ධම්ම රත්නාවලිය
• පන්සිය පනස් ජාතකය

• කව්සිලුමිණ
• මුවදෙව්දාවත
• සසදාවත

• කැටයම්
• මූර්ති
• චිත්‍ර
• ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය
• වාරි කර්මාන්තය

• වෙසක් උත්සව
• පොසොන් උත්සවය
• ඇසල උත්සවය
• කඨීන උත්සවය
• වප් මගුල් උත්සවය

• සෝණදණ්ඩ බ්‍රහ්මණයා

• චම්පා නුවර ගග්ගරා පොකුණු තෙරට

• සුභාශණ
• දුර්භාශණ

• ක්‍රියා වචනයෙන්  අන් අයට සංග්‍රහ කිරීමයි.

• බුදුරජාණන් වහන්සේ

• කථා කරන කරුනු සත්‍ය විය යුතුය.
• හේතු සාධක සහිත විය යුතුය.

• ස්වාමින් වහන්ස
• හාමුදුරුවනේ
• හාමුදුරුවන් වහන්ස

• සිටිනවා – වැඩ සිටිනවා.
• නිදා ගන්නවා – සැතපෙනවා.
• අතුගානවා – අමදිනවා.
• අනුභව කරනවා – වළදනවා.
• තේ බොනවා – ගිලන් පස වළදනවා.
• ඇවිදිනවා  -සක්මන් කරනවා.
• ඇදුම් අදිනවා – සිවුරු පොරවනවා.
• කියනවා – දේශනා කරනවා.

• චෛතය රාජාණන් වහන්සේ
• බෝධීන් වහන්සේ
• විහාර මන්දිර මළුව

තම නිවසට පැමිණි – සැම දෙනහටම කුලුණෙනි

කතා බස් කරමිනි – අසන් තොරතුරු සුදුසු විදියෙනි.

• වේළුද්වාර සූත්‍රය

• වේළුද්වාර ග්‍රාමයේ බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරුන්ට

• ත්‍රීකෝටි පාරිශුද්ධිය

• පළමුකොට තමන් ගැන සිතා නොහොත් තමා උපමාවට ගෙන ඒ අනුව අනුන් කෙරෙහි සිතීය යුතු ධර්ම ක්‍රමයයි.

• තමන් මරනු ලබනවාට තමා අකමැතිවාක් මෙන් අන් අයද මැරෙන්නට අකමැති බව සිතා එයින් වැලකීම.
• අන්‍යයන් ද එයින් වැළැක්වීම.
• ප්‍රාණඝාතයෙන් වැළකීමේ ගුණ වර්ණනා කිරීම.

සබ්බේ තසන්ති දණ්ඩස්ස

සබ්බේසං ජීඩිතං පියං

අත්තානං උපමං කත්වා

න හනෙය්‍ය න ඝාතයෙ

• සොරකමින් වැළකිය යුතු ය.
• අන්‍යයන් ද වැළැක්විය යුතුය.
• සොරකමින්  වැළැකීමේ ගුණ වර්ණනා කළ යුතුය.

• වැරදි  කාම සේවනයෙන් වැළැකීම.
• අන්‍යයන් ද  එයින් වැළැක්විය යුතුය.
• එමගින් සිදුවන භයානක ප්‍රතිඵල හා එයින් වැළැකීමේ ආනිශංස අන්‍යයන්ට වටහා දීම.

• බොරුකීම
• කේළම් කීම
• නපුරු වචන කතා කිරීම
• නිශ්ඵල වචන කතා කිරීම (ඕපාදූප)

*බොරුකීමෙන් වැලළකීම

*අන්‍යන්ද ද එයින් වළක්වාලීම

*එහි අනුහස් පැවසීම

• නපුරු රළු,පරුශ වචන කතා නොකිරීම .
• එසේ කතා කරන අයද එයින් වළක්වා ගැනීමට උත්සහ දරයි.

• පාපයෙන් , පහත් ක්‍රියාවලින් වැළකීම සදහා උපකාර කර ගන්නා ක්‍රම තුනකි.

• අත්තාධිපති
• ලෝකාධිපති
• ධම්මාධිපති

• තමා මුලිකරගෙන එන සදාචාරයන්හි පිහිටුවීමයි. භික්ෂුනී වහන්සේ නමක් ජාති,ජරා ව්‍යාධි,මරණ පරිදේව ආදියෙන් මිදීම සහ පාපයෙන් වැළකී කුසල් දහම් හා එහි එකඟ කරගෙන බ්‍රහ්ම ක්‍රියාවෙහි නිරත වීම අත්තධිපති වේ,

• භික්ෂුණී වහන්සේ නමක් සැපතක් නොපතා විමුක්තියම අරමුණු කරගෙන පැවදිව වනගතව බඹසර පුරණ අතර කාම,ද්වේශ ,හින්සාකාරී සිතුවිලි යුක්ත වුවහොත් ශ්‍රමණ -බ්‍රාහ්මණ උතුමන්ට ,දේවි දේවතාවුන්ට දැනී තමා හෙළා දකිනු ඇතිය සිතා ආත්මය දමනය ඇතිකරගෙන ක්‍රියා කරයි නම් එය ලෝකාධිපති නම් වේ.

• භික්ෂුණීන් වහන්සේ නමක් වීර්‍යාය වඩා ගත සිත හික්මවාගෙන අකුසලින් දුරු ව කුසලයෙහි යෙදී විමුක්තිය ලද යුතුය සිතා ශාසනික බ්‍රහ්ම විරියාවෙහි හැසිරෙන්නේ නම් එය ධම්මාධිපති වේ.

• දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය

1. දුක්‍ඛ ආර්ය සත්‍යය
2. දුක්‍ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍යය
3. දුක්ඛ නිරෝද ආර්ය සත්‍යය
4. දුක්ඛ නිරෝද ගාමිනී පටිපදා ආර්යා සත්‍යය

• දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය

• දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය අනුව උපත් සත්වයාගේ ජිවිතෙම දුක් සහිතය සාපවිදීමට කැමති වුවත් දුක් ලැබේ.මෙය එකලු මිනිස් වර්ගයාට පොදු වූ යථාර්ථයයි.

• දුකට හේතුව හෙවත් දුක හට ගන්නා ආකාරයයි.එනම් දුකට හේතුව වන තෘෂ්ණාවයි.

1. කාම තන්හා
2. භව තන්හා
3. විභව තන්හා

• ඇස, කන , නාසය, දිව හා සම යන පංච වූ ඉන්ද්‍රියන් එක්වීමට ඇති කාමයයි.

1. ඇස – රූප දැකීමට
2. කන – ශබ්ද ඇසීමට
3. නාසය – ගද සුවද දැනීමට
4. දිව – රස බැලීමට
5. සම – (ස්පර්ශයට, උශ්නත්වය්,ශීතල) ආදිය දැනීමට

• නැවත නැවතත් සසර උපදමින්  පස්කම් සැප මිදීමට ඇති කැමැත්ත.

• මරනින් මතු නැවත උපතක් නැතැයි ද සියල්ල මරනයෙන් කෙලවර වන්නේ යයි ද මෙලොව හැකි පස්කම් සැප විදීමට ඇති කැමැත්‍තයි.

• දුකට හේතුවන තෘශ්නාව දුරු කොට අවසාන විමුක්තිය වන නිවන ලබා ගැනීම දුක්‍ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය වේ.

• සංසාර දුකින් අත්මිදී නිවන් පසක් කර ගැනීම සදහා අප ගමන් කල යුතු මාර්ගය දුක්‍ඛ නිරෝධ ගාමිනී පටිපදාව නම් වේ.

1. ආර්ය අශ්ටාංගික මාර්ගය.
2. මැදුම් පිලිවෙත.

1. කාමසුකල්ලිකනු යෝගය.
2. අත්තකිලමතානු යෝගය.

• අසීමිත ලෙස අදික ලෙස සැප විදීම.

• තමා විසින් තමාට ම අසීමිත ලෙස දුක් දීම .

1. සම්මා දිට්ඨී
2. සම්මා සංකප්ප
3. සම්මා කම්මන්ත
4. සම්මා වාචා
5. සම්මා ආජීව
6. සම්මා වායම
7. සම්මා සති
8. සම්මා සමාධි

• නිවැරදි දැකීම හෙවත් යහපති අවබෝදයයි.

• නෙක්ක්‍ඛම්ම නම් වු කම් සැපතින් නික්මීමේ කල්පනාව .
• අවිහින්සාව නම් වු අනුන්ට හිංසා නොකිරීමේ කල්පනාව .

• නිවැරදි යහපත් වචන භාවිතය හෙවත් වාචසික ශීලයයි.එනම් බොරුකීම ,කේලම් කීම , රලු වචන , හිස් වචන කීමෙන් වැලකීමයි.

• නිවැරදි යහපත් ක්‍රියාවල නිරත වීම හෙවත් කායික ශීලයයි.එනම් ප්‍රාණඝාතය , අදින්නාදානය ,කාම මිත්‍යාචාරයෙහි වැලකීමයි.

• නිවැරදි යහපත් දිවිපැවැත්ම හෙවත් ධර්මික ජීවනෝපායක නිරත වීමයි.

• නිවැරදි යහපත් උත්සහයයි.

1. උපතින් අකුසල් ගෙවා දැමීම
2. නූපන් අකුසල් නුපදීම
3. උපත් කුසල් වැඩිදියුනු කර ගැනීම
4. නූපන් කුසල් රැස් කිරීම

1. කායානු පස්සනා
2. චිත්තානු පස්සනා
3. වේදනානු පස්සනා
4. ධම්මානු පස්සනා

1. ප්‍රථම ධාන්‍ය
2. ද්විතීක   ධාන්‍ය
3. තෘතික ධාන්‍ය
4. චතුර්ත ධාන්‍ය

1. සීල
2. සමාධි
3. ප්‍රඥ්ඥා

1. ගැටලුව
2. ගැටලුවට හේතුව
3. විසඳුම
4. විසඳුම් මග

1.  ගැටලුවේ ස්වාභාවය තෙරුම් ගැනීම
2.  ගැටලුව හට ගැනීමට හේතු වු කරුණ වටහා ගැනීම
3.  එම හේතු ඉවත් වු විට ගැටලුව විසදෙන බව
4.  විධිමත් හා බුද්ධ්මත් ක්‍රියා මාර්ගයක් තුළින් එම හේතු  ඉවත් කිරීම

• යම් ගැටළුවක් පිළිබඳ අසම්පූර්ණ අවබෝධයක් සහිත වීම.

• ගැටළුව දෙස විවිධ පැති වලින් බලා සම්පූර්ණ අවබෝධයක් සහිත වීම.

• ලාභ-අලාභ
• යස-අයස
• නින්දා-ප්‍රසංශා
• සැප-දුක්

• ඊශ්වර නිර්මාණවාදය
• පූර්ව කර්මයට අනුව
• සියල්ල ඉබේ සිදු වන බව

• උතු නියාමය
• බීජ නියාමය
• කම්ම නියාමය
• ධම්ම නියාමය
• චිත්ත නියාමය

• බුදු දහමේ සියල්ල කර්මය නිසා ම සිදු නොවන බව

• සෘතු වල සිදුවන කාලගුණික වෙනස් වීම් නිසා ලෝකයේ හා පුද්ගලයන් තල සිදුවන වෙනස් වීම්.

• ගස් වැල් වල කොළ හැලීම
• දළු දැමීම
• මල් පිපීම
• වඩදිය බාදිය ඇතිවීම
• ගංවතුර ඇතිවීම

• අධික සීතල ප්‍රදේශයක ට ගිය පසු සීතල දරාගත නොහැකිව අසනීප වීම.
• අධික උෂ්නාධික ප්‍රදේශයකට ට ගිය පසු උශ්නත්වය දරාගත නොහැකිව අසනීප වීම.

• උද්භිත ලෝකයේ වෙනස්කම්වලට තුඩු දෙන නියාමයන්

• මූල බීජ – මුල් වලින් පාද වීම
• ඛන්ද බීජ – කඳින් පාද වීම
• අග්ග බීජ – දල්ලෙන් පාද වීම
• ඵළු බීජ – පුරුක්වලින් පාද වීම
• බීජ බීජ – ඇට වලින් පාද වීම

• ලෝකයේ ස්වාභාව ධර්මය අනුව මෙන්ම, ආශ්චර්ය, අද්භූත හේතු මතද ඇතිවන වෙනස්කම්

• ස්වාභාවයෙන්ම ඇතිවීම්, පැවතීම හා නැතිවීම
• දරුවකු තරුණ වීම, මැදවියට එළඹීම හා මහලු වීම
• මහලු වූ පසු කෙස් වැටී අබල දුබල වී මිය යාම
• හිරු සඳු අහසේ නැගීම හා බැසීම.

• චිත්ත චෛතසිකයන්ගේ ක්‍රියාකාරීත්වය ට අනුව සිදුවන වෙනස්කම්, ලැබෙන සුව දුක් ආදිය

• කුසලාකුසල කර්ම අනුව ජීවිතයක සිදුවන වෙනස්කම්, ලැබෙන දුක් සැප ආදී පල විපාක කම්ම නියාම වේ.

• සිත
• කය
• වචනය

• පර පණ නසන්නා අඩු වයසින් මිය යන අතර එසේ සිදු නොකරන්නා දීර්ඝායුෂ ලබයි.
• මසුරු පුද්ගලයා දිළිඳු වන අතර නොමසුරු පුද්ගලයා පොහොසත් වේ
• සත්තව හිංසනයේ යෙදෙන්නා රෝගී වන අතර එසේ සිදු නොකරන්නා නිරෝගීභාවය ලබයි.

1. පිත්ත සමුට්ඨානා ආබාධා      – පිත කිපීමෙන් හට ගන්නා ආබාධ
2. සෙම්හ සමුට්ඨානා ආබාධා    – සෙම කිපීමෙන් හට ගන්නා ආබාධ
3. වාත සමුට්ඨානා ආබාධා        – වාතය කිපීමෙන් හට ගන්නා ආබාධ
4. සන්නිපාතිකා ආබාධා           – අනුන්ගෙන් බෝවීමෙන්  හට ගන්නා ආබාධ
5. උතුපරිනාමජා ආබාධා           –  සෘතු විපර්යාස නිසා හට ගන්නා ආබාධ
6. විසම පරිහාරජා ආබාධා       – වැරදි පුරුදු  නිසා හට ගන්නා ආබාධ
7. ඔපක්කමිකා ආබාධා             – විවිධ උපක්‍රම නිසා හට ගන්නා ආබාධ
8. කම්ම විපාකජයා ආබාධා      – කර්ම විපාක නිසා හට ගන්නා ආබාධ

• ගිරිමානන්ද සූත්‍රය

• අධිෂ්ඨානය
• කැපවීම
• බුදුරදුන් දෙසූ මග යෑමෙන්

• කම්මක්ඛය

• කිසියම් සමාජයක අන්‍යෝන්‍ය උපකාරය සහයෝගය ඇතිව සමගියෙන් ක්‍රියා කිරීම.

• මෙත්තා
• කරුණා
• මුදිතා
• උපේක්ෂා

• ගංගා
• යමුනා
• අචිරවතී
• සාරභූ
• මහී

ඉවසන දනා රුපු යුදයට ජය                  කොඩිය

මහමෙර උසුලනා මිහි කතටත්                වැඩිය

ලොව සැම දෙනා ගෙන් ඔහු උතුමෙකි    වැඩිය

යළිඒ සුදන සැප සේ සුර පුර                    වැඩිය

• බුදුන් වහන්සේ වැඩ සිටි සමයේ කුළ භේදය දක්නට ලැබුනු අතර බුදුන් වහන්සේ ඒවා පිටි දකිමින් සමානාත්මතාවාදීව ධර්මය දේශනා කළහ.
• බුදුන් වහන්සේ බොහෝ විට අන්‍ය ආගමික ස්ථාන වලට වැඩම කොට ඔවුන් සමඟ සුහදව ඇසුරු කිරීම.
• මිනිසුන් කිසිවෙකු උස් පහත් ලෙස භේදනොවන බව දේශනා කිරීම.

• කෘෂි චාරිත්‍ර ඉටුකිරීම.
• වැඩිහිටියන්ට සැළකීම.
• කළගුණ සැළකීම.
• ආගන්තුක සත්කාරය.
• අග්‍රශ්‍යය දානය.
• භික්ෂු නායකත්වය පිළිගැනීම.

• අලුත් සහලින් පිළියෙළ කරගත් දානය පන්සලට ගෙන ගොස් ප්‍රථමව බුද්ධ පූජාව පවත්වා පසුව සඟ රුවනට දන් පිදීම.
• දෙවියන්ට පුදන කොටස හෙවත් අක්කියාල දේවාලයකට රැගෙන යාම.
• වැඩිහිටියන් කිහිප ද‍ෙනකුට හා කුඹුරු වැඩට උදව් වූ සියළු දෙනාට අලුත් සහලින් පිසින ලද ආහාර වලින් සංග්‍රහ කිරීම.
• කිරි අම්මාවරුන්ට දානය දීම.

• තම දෙමව්පියන්, පූජ්‍ය පක්ෂය, තමාට වඩා වයසින් වැඩි, තමාට වඩා වයසින් බාල වුවද ගුණයෙන් හා නුවණින් උසස් අය

• මහා මංගල සුත්‍රයේ

• වෘද්ධාපචායනය ලෙස

• රටක පරිහානිය වළක්වන අභිවෘද්ධිය ඇති කරන ධර්මයක් ලෙස

• ඔවුන් කාලයක් රටේ හා සමාජයේ අභිවෘද්ධිය තකා තම කාලය, ශ්‍රමය,ධනය වැය කරමින් ආරක්ශාව, රැකවරණය හා දැනමුතුකම ලබා දෙමින් සමාජය ගොඩනැගූ නිසා.

• තිත්තිර ජාතකය
• සාලිකේදාර ජාතකය
• සාම ජාතකය
• චුල්ල තිස්ස තෙරුන්ගේ කතා පුවත

• පැවිදි උපසම්පදා ශීලයෙහි වැඩිහිටි වූ භික්ෂූන් වහන්සේලාට බාල භික්ෂූන් වහන්සේලා ගරු සත්කාර කළ යුතු ය.

• මහ මඟ වැඩම කිරීමේදී
• ආසන පිළියෙළ කිරීමේදී
• දෛනික විහාර වතාවත් වලදී

• තමාගේ යහපතට හේතුවන කිසියම් උදව්වක් උපකාරයක් කළ අයට ප්‍රතිඋපකාර කිරීම.

• බුද්ධත්වයට පත් වීමට පිට දුන් ඇසතු වෘක්ෂයට අනිමිස ලෝචන පූජාව පැවැත්වීම.
• තමා මෙලොවට ජනිත කළ මෑණියන්ට උදවු කිරීමට තව්තිසා දෙව්ලොවට වැඩීම.
• තමා හැදූ වැඩූ බුද්ධ මාතාව පිරිනිවන්පෑමට යාමේදී මහ සඟ රුවන සමඟ පෙර ගමන් යාම.

• සෑම රාත්‍රියකම සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ සැතපීමට පෙර ගුරුවරයා වූ අස්සජි හිමියන් වෙසෙන විහාරය දෙසට හැරී වැඳීම.
• සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ තම මෑණියන්ට කළ ගුණ දැක්වීමට බෞද්ධ උපාසිකාවන් බවට පත් කර වීම.

• ගුණ ජාතකය

• තමාට උදවු කළ හිවලා කුලයෙන් හා ගෝත්‍රයෙන් පහත් වුවද ඔහුට ප්‍රතිඋපකාර කිරීමට සිංහයා ක්‍රියා කළේ  හිවලා ගේ පවුලේ සැමට තමාගේ වාසස්ථානය සමීපයේ නවාතැන් ලබා දීමෙනි.

• තමා හැදූ වැඩූ දෙමව්පියන් ගිලන් වූ විට ප්‍රතිකාර කිරීම හා ආදරයෙන් රැක බලා ගැනීම.
• දෙමාව්පියන් මියගිය පසු ඔවුන්ව සිහි කරමින් බණදහම් වල යෙදීම.
• තම ගුරුවරුන්ට කළ ගුණ දැක්වීම.
• මහසඟරුවන ආරක්ෂා කිරිම හා සිවුපසයෙන් සංග්‍රහ කිරීම.
• තම ඥාතීන්ට හා අසල්වාසීන්ට අවශ්‍ය ඇප උපස්ථාන කිරීම.

• තිරිසන්ගත සත්වයන්ට ප්‍රතිඋපකාර කිරීම.
• නගුල පිහිය උදැල්ල වැනි භාවිතයට ගන්නා උපකරන වලට වැඳුම් පිදුම් කිරීම.

• සිංහලයා ඉතා විනීතය. ආගන්තුක සත්කාරයෙහි දක්ෂය. ස්වදේශිකයන්ට මෙන්ම විදේශිකයන්ටද කාරුණිකව සත්කාර කරයි.

• තම නිවසට බැහැරින් එන පුද්ගලයන්

• නිවසට ඇතුළුවන ගේට්ටුව හා ප්‍රධාන දොර නිතරවම විවෘතව පැවති අතර ආගන්තුකයන්ව නිවැසියන්ගේ සිනාමුසුම කාරුණික වදනින් පිළිගෙන අසුන් ගන්වා බුළත් හෙප්පුව පිරිනමයි. සුහද පිළිසඳරින් පසුව බතින් ද සංග්‍රහ කරයි.

• භික්ෂූන් වහන්සේ වැඩම කරන පෙරමඟට වැඩම කොට පා සිවුරු පිළිගන්වා ආසන පිරිනමා පැන් පිළිගන්වයි. වයසින් වැඩිමහල් වේ නම් පා වැඳ ආ ගිය තොරතුරු විමසයි.

• ඒ ශ්‍රමණ භගවත් ගෞතමයෝ තමන් හමුවට එන අය ප්‍රිය වචනයෙන් පිළිගත්තෝය.

• “ස්වාමීනි , භාග්‍යවතුන් වහන්ස වඩින සේක්වා. මෙහි වැඩමවීම ඉතා යහපත්ය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කළකට පසු මෙහි වැඩි සේක. ඔබ වහන්සේට මෙහි ආසනයක්ද පනවා තිබේ.

• උපයන ධනය සමාජ යහපතට හේතු වන පරිදි වැය කිරීම පිළිබඳව.

• ආගන්තුකයන්ට සත්කාර කිරීමට තමන් උපයන දනයෙන් කොටසක් වැය කළ යුතු බව

• වී

• කුඹුරුවලින් අස්වනු ලබා ගැනීමෙන් අනතුරුව එහි පළමු කොටස ත්‍රිවිධ රත්නයට පූජා කිරීම.

• අලුත් බත් දානය

• බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉදිරිපත් කළ ධර්මයෙහි පිහිටා එම ධර්ම මාර්ගය ජනතාවට කියාදෙනු ලබන්නේ භික්ෂූන් වහන්සේලා ය.

• ආම්සා දානය

• ධර්ම දානයෙන්

• අනුබුදු මිහිඳු මා හිමියන්ගේ උපදෙස් ගැනීමට  දේවානම්පියතිස්ස රජු ක්‍රියා කළ කාලයේ සිට

• ගර්භනී මාතාවන් වෙනුවෙන් අංගුලිමාල පිරිත දේශනා කරවා ගැනීම.
• අලුත උපන් දරුවාගේ වේලාපත්කඩය හා නමක් සකසා ගැනීම.
• දරුවාගේ ඉඳුල් කට ගෑම සිදු කිරීම.
• දරුවාට අකුරු කියවා ගැනීම.
• අවාහ විවාහ කටයුතු වලදී ආශිර්වාද කිරීම.
• සමාජීය ගැටළු විසඳා ගැනීම.

• දුටුගැමුණු රජු හා සද්ධාතිස්ස කුමරු අතර ඇති වූ ගැටුම නිරාකරණයට

• ගෝදත්ත තෙරුන්

• වාරියපොළ සුමංගල හිමි
• කුඩාපොළ හිමි
• මිගෙට්ටුවත්තේ ගුණානන්ද හිමි
• හික්කඩුවේ සුමංගල හිමි
• රත්මලානේ ධර්මාලෝක හිමි

• දස පාරමිතා

• ඛන්තී පාරමිතාව

• ඉවසීම

• ක්ෂාන්තිවාදී ජාතකය

• කළාබු නම් රජු ක්ෂාන්තිවාදී බෝසත් තවුසාව නොයෙක් වද හිංසා වලට ලක් කළ නමුත් බෝසත් තවුසා රජුට ක්‍රෝධ නොකර මෛත්‍රී භාවනාව වැඩමින් ඉවසමින් සිටි අයුරු ක්ෂාන්තිවාදී ජාතකයෙන් දැක්වේ.

• චිංචා මානවිකාව අභූත චෝදනා කළ අවස්ථාව
• සුන්දරී පරිබ්‍රාජිකාව මරා නිගන්ඨයින් චෝදනා කළ අවස්ථාව
• මාගන්දියා බේබද්දන් යොදවා පරිභව කළ අවස්ථාව

• තමාහට අන් අය ආක්‍රෝෂ පරිභව කරන කල්හි, නොයෙක් දුක් ගැහැට දෙන කල්හි ඔවුන් කෙරෙහි වෙනසකට නොපැමිණෙන, නොකිපෙන, විරුද්ධව ක්‍රියා නොකරන ලක්ෂණය  ඉවසීම යි.

සීල සමාධි පඤ්ඤානං

ඛන්ති පධාන කාරණා

සබ්බේපි කුසලා ධම්මා

ඛන්ත්‍යායත්තතාච වඩ්ඪරේ

1. ඉවසන තැනැත්තා බෝහෝ මිනිසුන්ට,දෙවියන්ට පමණක් නොව අමනුෂ්‍යයන්ට ද ප්‍රිය මනාප කෙනෙක් වේ.
2. සතුරන් නැති මිතුරන් බහුල පුද්ගලයෙක් වේ.
3. අපරාධවලින් තොර ව සාමකාමි සහජීවනයෙන් කල් ගත කරන්නෙකු වේ.
4. මරණාසන්නයේ මුලාවට පත් නොවී ප්‍රසන්න සිතුවිලිවලින් පිරුණු අයකු ලෙස කලුරිය කරන්නෙක් වේ.
5. මරණින් පසු දුගතගාමී නොවී සුගතියෙහි ම උපදින්නෙක් වේ.

• අඥාන වෙළඳ නායකයෙකුගේ ක්‍රියා කලාපය නිසා විනාශ මුඛයට පත් වෙළඳ කණ්ඩායමක් හා ඥානවන්ත වෙළඳ නායකයෙකුගේ ක්‍රියා කලාපය නිසා සමෘද්ධියට පත් වෙළඳ කණ්ඩායමක් පිළිබඳ විස්තර වේ.

• දේවදත්ත තෙරුන්

• බෝසතාණන් වහන්සේ

• දුර දක්නා නුවණින් යුක්ත බව
• පුර්ව සුදානම හා සැලසුම් සහගත බව
• ඉවසිලසමත් හා විමසිලිමත් බව
• අනුගාමිකයන්ට පිළිගත හැකි විශ්වාසදායක අයකු වීම.
• සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරිමේ හැකියාව
• නිවැරදි තිරණ ගැනීම.
• නොබියව ක්‍රියා කිරිම.
• සංවිධාන ශක්තියෙන් යුතු වීම.
• අනුගාමිකයන්ගේ ආරක්ෂාව සැලසීම.
• වගකීමෙන හා වගවීමෙන් යුක්ත බව

• සිඟාලෝවාද සූත්‍රය

• සිඟාල නම් ගෘහපතියාට

• දකුණු දිශාවට

• මැනවින් හික්මවීම
• මැනවින් ඉගැන්වීම
• සියලු ශිල්ප ඉගැන්වීම
• යහළු මිත්‍රාදීන් ට හඳුන්වාදීම
• රැකවරණය සැළසීම

• ගුරුවරයා දුටු විට හුනස්නෙන් නැගිටීම.
• ගුරුවරයාට අවශ්‍ය සියලු ඇප උපස්ථාන කිරීම.
• ලබා දෙන උපදෙස් වලට හොඳින් ඇහුන්කන් දී පිළිපැදීම.
• අවශ්‍ය කටයුතු සිදු කර දීම.
• හොඳින් ඉගෙනීම.

• ජීවත් වීම පිණිස ආහාර ගැනීම
• වෙහෙස නිවා ගැනීමට විඩා හැරීම,නිදාගැනීම
• ආරක්ෂාව අපේක්ෂා කිරීම
• දඬුවමටත්,මරණයටත් බිය වීම
• ප්‍රජනන ක්‍රියාවලිය සිදු කිරීම

1. පංචශීලය
2. අෂ්ට ශීලය
3. දස ශීලය

පළමු සිල් පදය ආරක්ෂා කිරීමෙන් සැමගේම ජීවත් වීමේ අයිතිය තහවුරු වේ. සියල්ලනටම මරණ බියෙන් තොරව ජීවත් විය හැක.

දෙවන සිල් පදය ආරක්ෂා කිරීම තුළින් තමාගේ මෙන්ම අන් අයගේත් සම්පත් ආරක්ෂා වනු ඇත. බියක් සැකක් නොමැති සමකාමී සමාජයක් බිහිවනු ඇත.

මෙම සිල් පදය ආරක්ෂා කිරීම තුළින් තම කුටුම්බය ආරක්ෂා කර ගත හැක. එකිනෙකා අතර විශ්වාසය ගොඩ නැගෙන අතර සමාජ රෝග ඇති වීම වැලැක්වේ.

සියලු දෙනා සත්‍ය කතා කිරීම තුළින් සමාජ සබඳතා නිසි පරිදි පවත්වා ගත හැක.එකිනෙකා අතර විශ්වාසය ගොඩ නැගේ.

කේලාම් කීමෙන් වැළැකිය යුුතු බව මෙම සිල් පදයේ අදහසයි.තමා මෙන්ම අනුන් ද කේලාම් කීමෙන් භේද ඇති කර ගැනීමට අකමැතිය. බුද්ධ සමයේ අහිංසක හා අංගුලිමාල දරුනු දාමරිකයන් වූයේ කේලාම් කීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙසිනි.

රළු, පරුෂ වචන භාවිකයෙන් වැළකීම තුළින් අන් අයගේ හිත් රිදීම් ඇති නොවේ.ප්‍රිය වචන කතා කිරීම තුළින් සමාජයේ ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වේ.

සම්ඵප්පලාප යනු හිස් වචන ය.හිස් වචන කතා කිරීමෙන් මෙලොවටත් පරලොවටත් යහපතක් නොමැත. හිස් වචන කතා කිරීමෙන් වැළකී සිටීම මෙම ශික්ෂා පදයෙහි අර්ථයයි.

මිඡ්ඡා ආජීව යනු වැරදි දිවි පෙවෙත යන්නයි. වැරදි දිවි පෙවෙතක් ගත කිරීමෙන් වැළකී සිටිමි යන්න මෙම සිල් පදයේ අර්ථයයි.

• පංචශීලය

• නිරන්තරයෙන් පංචශීලය පොහොය දිනට අශ්ට ශීලය සමාදන් ව සුරැකිය යුතු බව.

• ගෘහස්ථ ශීලය

• පන්සිල් සුරැකීමෙන් තමාට මෙන්ම අන් අයටද සිදුවන සමාජීය යහපත ගැන සිතා ය.

• අකුසලයන්ගෙන් වැලකීම.

• කුසලයන්ගේ නිරත වීම.

• තමා වරදින් මිදීම.
• අන් අය ලවා වැරදි නොකරවීම.
• වරද අනුමත නොකිරීම හෝ ඊට අනුබල නොදීම.

• තමා යහපතෙහි යෙදීම.
• අන් අය ද යහපතට යොමු කිරීම.
• යහපත් කටයුතු අනුමත කරීම හා ඊට අනුබල දීම.

• පාණාතිපාතා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි

(ජිවිත විනාශ කිරීමෙන් වැළකීමේ ශික්ෂා පදය සාමාදන් වෙමි.)

• අදින්නාදානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි

(නොදුන් දෙය ගැනීමෙන් වැළකීමේ ශික්ෂා පදය සාමාදන් වෙමි.)

• කාමේසුමිඡ්චාචාරා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි

(කාමයේ වරදවා හැසිරීමෙන් වැළකීමේ ශික්ෂා පදය සාමාදන් වෙමි.)

• මුසාවාදා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි

(බොරු කීමෙන් වැළකීමේ ශික්ෂා පදය සාමාදන් වෙමි.)

• සුරාමේරය මජ්ජපමා දට්ඨානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි

(සුරාපානය කිරීමෙන් වැළකීමේ ශික්ෂා පදය සාමාදන් වෙමි.)

• පළමු සිල් පදය ආරක්ෂා කරන්නා සැමගේම ජීවත් වීමේ අයිතිය තහවුරු කරයි.එමඟින් ලෝකවාසී සියලුම දෙනාට සාමය උදා වේ.අන් අයට හිංසා නොකර සතුන්ට කරුණාවෙන් දයාවෙන් සැළකීම තුළින් බියක් සැකක් නොමැති සමකාමී සමාජයක් දීර්ඝ කාලීනව ගොඩනැගෙනු ඇත.

• දෙවන සිල් පදය ආරක්ෂා කිරීම තුළින් තමාගේ මෙන්ම අන් අයගේත් සම්පත් ආරක්ෂා වනු ඇත.සියල්ලන් ට ම තමන්ගේ දේපළ පිළිබඳ අයිතියක් ඇත.අන් අයගේ දේපළ සොරා කෑම තුළින් සමාජ විශ්වාසය බිඳ වැටී සමාජ සමානාත්මතාව පලුදු වනු අන් දේ සොරා නොගෙන තමාගේ උනන්දුවෙන් සම්පත් උපයා ගැනීම තුළින් සමාජයට යහපතක් වනු ඇත.

• විවාහක කාන්තාවක් හෝ පුරුෂයකු වෙනත් කාන්තාවක් හා පුරුෂයෙකු සමඟ අසම්මත කායික ඇසුරක් පැවැත්වීම කාම මිත්‍යාචාරය වන අතර එය ශිෂ්ඨ සමාජය අනුමත නොකරයි.එතුළින් කුටුම්බය බිඳ වැටෙන අතර එයින් සමාජයට විශාල බලපෑමක් සිදු වේ. වැරදි කාම සේවනය තුළින් දරුණු සමාජ රෝග පවා ඇති විය හැක.

• අන් අය බොරුවෙන් නොරැවටීම තුළින් සමාජය තුළ නිවැරදි අදහස් හුවමාරුවක් සිදු වේ.සමාජ විශ්වාසය තහවුරු වේ.බොරු කීම තුළින් වරද කරන පුද්ගලයාට වෙනත් කළ හැකි වරදක් නොමැති බව බුද්ධ වචනයේ අදහස වේ.සියලු දෙනා සත්‍ය කතා කිරීම තුළින් සමාජ සබඳතා නිසි පරිදි පවත්වා ගත හැක.

• සුරාපානය තුළින් මනස විකෘති සහගත දුරිසිත් සහිත පුද්ගලයන් බිහිවන අතර එමඟින් සමාජයේ සාමකාමීත්වය බිඳ වැටේ.ධනය , මනස,පවුල් ජීවිත විනාශ වේ.රෝගී සමාජයක් බිහි වේ.මත් පැන් වලින් තොර රටක පවුල් ජීවිත සුරැකි, නිරෝගී , සමකාමී සමාජයක් ගොඩනැගෙනු ඇත. සමාජ යහපත සුරැකෙන අතර සමාජය දිනෙන් දින දියුණු වේ.

• මුසාවාදා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි.

• ධම්මපදය

• 423 කි.

• වග්ග 26 කට

• පිටකයේ – සූත්‍ර පිටකය
• නිකාය    – ඛුද්දක නිකායට

• මහලු වියේදී පැවිදි වූ චුල්ල තිස්ස තෙරුන් මහත් උඬගු කමින් ක්‍රියා කළහ.එයට තවත් භික්ෂුවක් අවවාද කළ විට එය බුදුන් වහන්සේට පැමිණිලි කළේය.එම අවස්ථාවේ බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙම ධම්ම පදය ගාථා ඇසුරින් උපදෙස් දුනි.

• බුදු දහම යටි ගං බලා යාමට මඟ පෙන්වනුයේ නැත.වෛරයෙන් වෛරයට යන මිනිසුන් තැනීම බුදු දහමේ අපේක්ෂාව නොවේ.

• බුදු දහම උඩු ගං බලා යාමට මඟ පෙන්වයි. වෛරයෙන් අවෛරයට යන මිනිසුන් තැනීම බුදු දහමේ අපේක්ෂාව යි.

• සුදත්ත හෙවත් අනේපිඬු සිටුතුමා

• විශාඛා සිටු දේවිය

• සුමන සිටුවරයා

• කෝසල රාජ්‍යයේ අගනුවර වූ සැවැත් නුවර

• එකල මගධ රට රජගහ නුවර සිටුවරයාගේ දියණිය

• අනාථයින් සඳහා ආහාර පාන ලබා දුන් බැවින්

• රජගහ නුවර සිටුතුමාගෙන්

• රජගහ නුවර සීත වනයේ දී

• අනේපිඬු සිටුතුමාගේ

• ජේත නම් කුමාරයා

• ජේත කුමරුට අයත් මේ ඉඩම පුරා කහවනු අතුරා මිළට ගැනීමට එකඟ අතර කහවනු ඇතිරීමේදී කුඩා බිම් කොටසකට කහවනු මදි විය. සිටුතුමාගේ නිර්ලෝභීභාවය දැන ජේත කුමරු  එම කොටස පරිත්‍යාගයක් ලෙස ලබා දුන් අතර එයට කළ ගුණ සැලකීමක් ලෙස “ජේතවනාරාමය“ ලෙස නම් කරන ලදී.

• කහවනු පනස් හතර කෝටියක්

• විශාල ධනස්කන්දයක් වැය කොට ජේතවනාරාමය ඉදිකිරීම.
• බුදුන් වහන්සේ ඇතුළු මහ සඟරුවනට දන් පැන් ඇතුළු සියලු පහසුකම් සැපයීම.
• සිටු නිවස මහ සඟරුවනට,අසරණයින්ට දන් පැන් පිරිනැමීමට ඉඩ සළසා දීම.
• සිටු පවුලේ සියලු දෙනා බෞද්ධ සැදැහවතුන් බවට පත් කරවීම.

• ජේතවනාරාමයහි

• මහා සුභද්‍රා
• චූල සුභද්‍රා
• සුමනා

• සුමනා දීයණිය

• ආනන්ද බෝධිය

• සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ

• තුසිත දෙව්ලොව

• තෙරුවන් පිළිබද ව අචල ශ්‍රද්ධාවෙන් කටයුතු කිරීම.
• යහපත් අරමුණු ඉටු කර ගැනීම සදහා කැපවීම.
• දරුවන් හා සෙසු පිරිස් සුමගට ගැනීම.
• අසරණයින්ට පිහිට වීම.
• දැහැමි ජීවන රටාවක් අනුගමනය කිරිම.
• ආශ්‍රිතයන් ආගම දහමට නැඔුරු කරවීම.
• සුලු පරිත්‍යාග වුවද අගය කිරීම,කළගුණ සැලසීම.

• මව   – සුමනා දේවිය
• පියා – ධනංජය සිටුතුමා

• මෙණ්ඩක සිටුතුමා

• අංග ජනපදයේ භද්දිය නුවර

• සත් හැවිරිදි වියේදී

• කෝසල රාජ්‍යට

• කේශ කල්‍යාණය
• දන්ත කල්‍යාණය
• ඡවි කල්‍යාණය
• මාංස කල්‍යාණය
• වයඃ කල්‍යානණය

• සියලු ආභරණ වලින් සැරසුණු මහ රජතුමා
• ස්වර්ණාභරණයෙන් විභූශිත මංගල හස්තිරාජයා
• සංවර ශීලයෙන් යුතු ශ්‍රමණයන් වහන්සේ
• සළුපිළි අභරණයෙන් සැරසුණු කුල කුමරිය

• සැවැත් නුවර

• පූර්ණවර්ධන නම් සිටුවරයා

• මිගාර සිටු පුත් පූර්ණවර්ධන කුමරු සමඟ

1. ඇතුලත ගිනි පිටතට නොදිය යුතුය.

(තම නැන්දා මාමා හෝ ස්වාමි පුරුෂයාගේ අගුණ හෝ දෝෂ පිළිබදව වටපිටාවේ සිටින අයට නොකිව යුතුයි.)

2. පිටත ගිනි ඇතුලට නොදිය යුතුය.

(තම නැන්දා මාමා හෝ ස්වාමි පුරුෂයා පිළිබද වටපිටාවේ සිටින අය අගුණ හෝ දෝෂ කිවහොත් එය ගෙදර අයට නොකිව යුතුයි.)

3. දෙන්නන් හට දිය යුතුයි.

(ණයක් දෙන්නේ නම් ආපසු දෙන අයට පමණක් දිය යුතුයි.)

4. නොදෙන්නන් හට නොදිය යුතුයි.

(ණයක් ලබා ගෙන  ආපසු නොදෙන අයට නොදිය යුතුයි.)

5. දෙන්නන් හටත් නොදෙන්නන් හටත් දිය යුතුයි.

(දුප්පත් නෑයන් හා මිතුරන් පැමිණ යමක් ඉල්ලුවහොත් ආපසු ලැබුණත් නොලැබුණත් දිය යුතුයි.

6. සුවසේ හිදගත යුතු ය.

(නැන්දා මාමා හා ස්වාමි පුරුෂයා හෝ වෙනත් වැඩිහිටියන් පැමිණෙන විට  නැගී සිටිමට සුදු නොවන පරිදි අසුන් ගත යුතුයි.)

7. සුවසේ අනුභව කළ යුතුය.

(යහපත් භාර්යාවක් ලෙස නැන්දා මාමා හා ස්වාමි පුරුෂයාට සියතින් ම  ආහාරපාන පිළිගන්වා නිවසේ සෙසු අයගේ ද ආහාරපාන ගැන සොයා බලා තමා අනුභව කළ යුතුය.)

8. සුවසේ නිදා ගත යුතුය.

(නැන්දා මාමා හා ස්වාමි පුරුෂයාට අවශ්‍ය දේ සපයා දී ඔවුන් නින්දට ගිය පසු ගේ  දොර වසා ඇත්දැයි පරික්ෂා කොට බලා නින්දට යා යුතුයි.)

9. ගිනි පිරිමැසිය යුතුයි.

(නැන්දා මාමා කෙරෙහිත් සැමියා කෙරෙහිත් ගරු සරු ඇතිව සිටිය යුතුය. ඔවුන් කෝප කරවීම නුසුදුසුය.)

• මේල පළඳනාව

• කහවනු නව කෝටියක්

• ජෛන බැතිමතුන්

• මිගාර සිටු පවුල ට මවක් සේ නිවැරදි මාර්ගය පෙන්වා දුන් නිසා

• සැවැත් නුවර පූර්වාරාමය

• සැවැත් නුවර පූර්වාරාමය ඉදිකිරීම .
• උදය වරුවේ විහාරයට ගොස් දන් පිළිගැන්වීම.
• සවස් වරුවේ රෝගී වූ භීක්ෂූන් වහන්සේලාට කැඳ හා බෙහෙත් පූජා කිරීම .
• කුඩා භීක්ෂූන් වහන්සේලාට රසකැවිලි රැගෙන යාම.
• භීක්ෂූනීන් වහන්සේලා අතර ඇති වූ ඇතැම් ගැටළු විසඳීමට මැදිහත් වීම.

• වසර 120 කි.

• තුසිත දෙව්ලොව

• ගැහැණු ළමයෙකුට ගැලපෙන ඉරියවු පවත්වාගෙන යාම.
• දියණියක ලෙස දෙමාපිය උපදෙස් නිසි පරිදි පිළිපැදීම.
• බිරිදක,ලේලියක,මවක ලෙස සිය යුතුකම් හා වගකීම් නිසි පරිදි ඉටු කිරිම.
• ධන බලයෙන් හා රූමත්කමින් උඩගු නොවීම.
• ආගම දහමට ළැදි ව කටයුතු කිරීම.
• අලස නොවී කඩිසරව කටයුතු කිරීම.
• වැරදි මග ගියවුන් සුමගට ගැනීම.
• විවාහය නිසා තම ආගම වෙනස් නොකිරීම.
• දැනුම බෙදා හදා ගැනීමට යොමු වීම.

• පිරුවානා පොත් වහන්සේ

• මහා මංගල සූත්‍රය
• රතන සූත්‍රය
• කරණීය මෙත්ත සුත්‍රය

• දක්ෂයකු වීම.
• අවංක බව
• මැනවින් අවංක වීම.
• කීකරුකම
• මෘදු බව
• අනතිමානි බව
• ලද දෙයින් සතුටු වීම.
• පහසුවෙන් පෝෂණය කල හැකි වීම.
• ස්වල්ප කටයුතු ඇති බව
• සැහැල්ලු පැවතුම් ඇති බව
• සන්සුන් ඉදුරන් ඇති බව
• දැඩිගති නොමැති වීම.
• කුලයන්හි නොඇල්ලීම.
• නුවණැත්තන්ගේ ගර්හාවට ලක්වන කිසිවක් නොකරන බව

“සියලු සත්වයින් සුවපත් වෙත්වා“

• තසා – තැතිගන්නා සුලු (කෙලෙස් සහිත) සත්ත්වයෝ
• ථාවරා- තැතිනොගන්නා (කෙලෙස් රහිත) සත්ත්වයෝ
• දීඝා- දික් වු ශරීර ඇති සත්ත්වයෝ
• මහන්තා-විශාල ශරීර ඇති සත්ත්වයෝ
• මජ්ජීමා – මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ ශරීර ඇති සත්ත්වයෝ
• රස්ස – මිටි ශරීර ඇති සත්ත්වයෝ
• අණුක – ඉතා සිහින් සත්ත්වයෝ
• ථුලා – වටකුරු (ස්ථුල) ශරීර ඇති සත්ත්වයෝ
• දිට්ඨා- ඇසට පෙනෙන සත්ත්වයෝ
• අදිට්ඨා – ඇසට නොපෙනෙන සත්ත්වයෝ
• දූරේ වසන්ති- දුර වසන සත්ත්වයෝ
• අවිදූරේ වසන්ති- ළග වසන සත්ත්වයෝ
• භූතා – උපන් සත්ත්වයෝ
• සම්භවේසී – උපතක් සොයන සත්ත්වයෝ

ගාථාව

න පරෝ පරං නිකුබ්බේථ

නාතිමඤ්ඤේත කත්ථචිනං කඤ්චි

ඛ්‍යාරෝසනා පටිඝසඤ්ඤා

නාඤ්ඤමඤ්ඤස්ස දුක්ඛමිච්ඡ්‍යෙය

එහි තේරුම

• කෙනෙක් අනෙකෙකු නොඉක්මවන්නේය, කිසි තැනෙක්හි ඒ කිසිවෙකුට අවමන් නොකරන්නේය, කය වචනය දෙකින් කරන කෝපයෙන් ද, සිතින් කරන ක්‍රෝධයෙන් ද,ඔවුනොවුන්ට දුක් නොකැමැති වන්නේ ය.

ගාථාව

මාතා යථා නියං පුත්තං

ආයුසා ඒකපුත්තමනුරක්ඛේ

ඒවම්පි සබ්බ භූතේසු

මානසං භාවයේ අපරිමාණං

තේරුම

• එකම පුතෙකු ඇති මවක් එම පුතු ආරක්ශා කරනුයේ යම් සේද එවැනි වූ මෛත්‍රියක් සියලු සත්වයා කෙරෙහි පැතිරවිය යුතු බවයි.

• ස්ත්‍රී – අර්ධ පර්යංකයෙන්
• පුරුෂ – බද්ධ පර්යංකයෙන්

• පළමුව තමාට , දෙවනුව තමාට සමීප අයෙකුට , තෙවනුව සියලුම සත්වයින්ට

• හිඳගෙන
• සිටගෙන
• සක්මන් කරමින්
• යහනක වැතිරෙමින්

ගාථාව

තිට්ඨං චරං නිසින්නෝවා

සයානෝවා යාවතස්ස විගත මිද්ධෝ

ඒතං සතිං අධිට්ඨෙය්‍ය

බ්‍රහ්ම මේතං විහාරං ඉධමාහු

තේරුම

• සිටගෙන හෝ සක්මන් කරමින් හෝ හිඳගෙන හෝ යහනක වැතිරෙමින් හෝ මෛත්‍රි සහගත සිහිය පැවැත්විය යුතුය. එවිට මෛත්‍රිය බ්‍රහ්ම විහරනයක් වෙයි.

• තමාට ලොව කිසිදු සතුරෙකු නොමැති වීම.
• සියලු ලෝකවාසීන් මිත්‍රයන් බවට පත් වීම.
• කලකෝලහාල, අඬදබර , යුද කිරීම් යනාදී කිසිවක් ඇති නොවීම.
• සමාජයේ ප්‍රසන්න අයෙකු බවට පත් වීම.
• සැහැල්ලු දිවි පෙවෙතක් ගත කිරීම.

• සිරිත් – පුරුදු කරගත යුතු හොඳ දේවල්
• විරිත් – පුරුදු නොකරගත යුතු නරක දේවල්

• සිරිත් අනුගමනය කීරීම.

• විරිත් බැහැර කිරීම

• ඇම්. ඇල්. සිල්වා ගුරු මුහන්දිරම් තුමා

• තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමි

• ගුණවත්කම
• ණැනවත්කම

• බුදුරජානණ් වහන්සේ

• බුදුරජානණ් වහන්සේ පිළිබඳ විශාල ගෞරවයක් සිත තුළ උපදීම
• විසුරුනු සිත එක්තැන් කරගත හැකි වීම.
• බුද්ධානුස්සති භාවනාවට යොමු වීම.
• සිතේ ඇතිවන බිය, තැති ගැන්ම,ලොමුඩැහැ ගැනීම ආදියෙන් මිදීම.

ඉතිපි සෝ භගවා

අරහං

සම්මා සම්බුද්ධෝ

විජ්ජාචරණ සම්පන්නෝ

 සුගතෝ

 ලෝක විදූ

අනුත්තරෝ පුරිස දම්ම සාරථි

 සත්ථා දේවමනුස්සානං

බුද්ධෝ

භගවා ති..

• බුදු රජාණන් වහන්සේ රහසත් පව් නොකල හෙයින්ද,ලෝභ ද්වේශ මෝහ ආදී සියලු කෙලෙස් නැසූ හෙයින්ද,සියලු පුද පූජාවන් ලැබීමට සුදුසු වන හෙයින්ද, අරහං ගුණ සහිත වේ.

• ලෝකයේ අතීත, වර්ථමාන, අනාගත  යන තුන් කාලයටම අයත් සියලු දේ අත්ලෙහි ඇති නෙල්ලි ගෙඩියක් සේ මනාව දත් හෙයින් “සම්මා සම්බුද්ධ“ ගුණයෙන් යුක්ත වන සේක.

• බුදුපියාණන් වහන්සේ සියලු කෙලෙස් සිඳවා උපදවා ගත් විදර්ශනා ඥානය, ඍද්ධි විධ ඥානය ඇතුළු අශ්ට විද්‍යාවෙන් ද, චරණ ධර්ම නම් වූ ශීලාදී ගුණ පසලොසකින්ද, සමන්විත වන බැවින් විජ්ජාචරණ සම්පන්න වන සේක.

• භාග්‍යවත් බුදුපියාණන් වහන්සේ, සියලු කෙලෙස් බිඳ දමා නිවනට ගමන් කළ හෙයින් ද, යහපත් ගමන් ඇති හෙයින් ද, සුන්දර වචන ප්‍රකාශ කරන හෙයින් ද, “සුගත“ නම් වන සේක.

• භාග්‍යවත් බුදුපියාණන් වහන්සේ, සියලු කෙලෙස් නසා ලොව පිළිබඳ මනා කොට දැන,නොදන්නා වූ ලෝක පුජාවට ඉතා පැහැදිලි ලෙස දේශනා කළ බැවින් ද “ලෝක විදූ “ නම් වන සේක.

• දමනය කළ නොහැකි සියල්ලන් දමනය කළ බැවින් අනුත්තරෝ පුරිස දම්ම සාරතී නම් වන සේක.

• බුදුන් වහන්සේ සියලු දෙව් මිනිසුනගේ ශාස්තෘවරයා වන බැවින් සත්ථා දේවමනුස්සානං නම් වන සේක.

• බුදුන් වහන්සේ ප්‍රතිවේධ ඥානයෙන් යුක්ත වීම, එනම් චතුරාර්ය සත්‍ය තමන් වහන්සේ විසින් අවබෝධ කරගනු ලැබීම හා අන්‍යන්ට කරුණාවෙන් යුතුව අවබෝධ කරවීම නිසා බුද්ධ නම යන සේක.

• ලෞකික, ලෝකෝත්තර සැප ලැබීමට හේතු වන නිසා
• භග ධර්මය, එනම් කීර්තිය, ඉසුරුමත් බව,රූප සම්පත්තිය ආදියෙන් යුක්ත වීම නිසා
• රාග, ද්වේශ මෝහ ආදී කෙලෙස් මුල් සිඳ බිඳ දමා ඇති නිසා

• ධර්මය බෙදා දුන් බැවින්ද, අනූන ගුණයෙන් යුතු වූ බැවින් ද, භාග්‍යවන්ත වූ බැවින් ද මුනීන්ද්‍රයන් වහන්සේ භගවා නම් වේ.

• වීදාගම මහා මෛත්‍රී හිමිපානන්

අරහංසම්මා සම්බුද්ධවිජ්ජාචරණ සම්පන්න

සුගත

ලෝක විදූ

අනුත්තරෝ

පුරිසදම්ම සාරතී

සත්ථා

බුද්ධ

භගවා

• ස්වාභධර්මයට එරෙහිව යා නොහැකි නිසා

• දරුවන්ට හොඳින් උගන්නවා ධනය ද බෙදා දුන් පසුව අවසානයේ දරුවන් විසින් අත්හරින ලද මහලු පියෙක් දිනක් ජේතවනාරාමයට පැමිණියේය. බුදුරජානණ් වහන්සේ කරුණාවෙන් කරුණු විමසා දැන එම මහලු පියාට ගුණ නොදත් දරුවන්ගේ අකාරුණික භාවය පැහැදිලි වන ගථා කිහිපයක් උගන්වා පිටත්  කළේය. එම පියා දරුවන් පැමිණෙන ස්ථානයක එම ගථා ප්‍රකාශ කළේ ය. මහජන අප්‍රසාදයට ලක් වූ දරුවන් සිය වරද තේරුම් ගෙන පියා රැගෙන ගොස් මැනවින් රැක බලා ගත්තේ ය.

• කිසියම් සොරෙකු  විසින් සොරකම් කරන ලද පසුම්බියක් තම කුඹුරෙහි තිබීම හේතුවෙන් එම ගොවියා රාජ පුරුශයන් විසින් රැගෙන ගියේය. සොරකම් කිරීමේ වරදට එම ගොවියා දඬුවමට ලක් කිරීමට රැගෙන යාමේදී පෙර දින බුදුන් වහන්සේ තමන් සී සාමින් සිටින විට “ආනන්දය, සර්පයා දුටුවාද?“යනුවෙන් පැවසූ ආකාරයද එයට අනඳ හිමියන් “ දිටිමි ස්වාමීනී “ යනුවෙන් පිළිතුරු දුන් අයුරු ද සිහිපත් විය. සිහිවිකල් වන තරමට බියට පත් ගොවියා “ආනන්දය, සර්පයා දුටුවාද?“ “ දිටිමි ස්වාමීනී “ යනුවෙන් නිරන්තරයෙන් පුනරුච්චාරනය කරන්නට විය. රාජ පුරුෂයන් ගොවියාව රජු හමුවට ඉදිරිපත් කළේය. රජු බුදු හිමියන් වෙත ගොස් කරුණු විමසා අසරණ ගොවියා නිදහස් කර යැවී ය.

• තම සුළු පියාගේ දඬුවමකට ලක්ව අමු සොහොනක මළ මිනියකට ගැටගසා මර බියෙන් සිටි  සෝපාක නම් කුඩා දරුවෙක් විය. මහා කරුණාවෙන් බුදු රදුන් සොහොනට වැඩම කොට ඔහු කෙරෙහි පිහිට විය.

• තම දරුවන් හා සැමියාද සමඟ මව්පියන් බැලීමට යමින් සිටි පටාචාරා නම් ස්ත්‍රියට  අතරමග මහා අනතුරක් ව දරුවන් හා සැමියා අහිමි විය. මව් පියන් සිටින ස්ථානයට ගිය විට ඔවුන් ද මිය ගොස් සිටියහ. සිහිවිකල් වූ පටාචාරාව අවසානයේ බුදුන් සරණ ගොස් රහත් මෙහෙනියක් බවට පත් විය.

• කිසාගෝතමී
• රජ්ජුමාලා
• භද්‍රවතිකා ඇතින්න

• පූතිගත්තතිස්ස තෙරුන්

• රෝගියාට අවශ්‍ය බෙහෙත් පිළියෙළ කර දීම.
• රෝගියාට හිතකර හා අහිතකර ආහාර පාන දැන ඒ අනුව කටයුතු කිරීම.
• ලාභ ප්‍රයෝජන අපේනසාවෙන් තොර වීම.
• මල මූත්‍ර ආදියෙහි පිළිකුල් නූපදවීම.
• රෝගියාගේ සිත සැනසෙන කතා පැවසීම.

පඨමං බෝධි පල්ලංකං-දුතියං ච අනිම්මිසං

තතියං චංකමණං සෙට්ඨං-චතුත්තං රතනාඝරං

පංචමං අජපාලංච-මුචලින්දේන ඡට්ඨමං

සත්තමං රාජායතනං-වන්දේතං මුනි සේවිතං

• වෙසක් පුර පසලොස්වක පොහොය දිනකදී

• ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ

• තපස්සු ,භල්ලුක වෙළඳ දෙබෑයන්

• අත්සුනු හා මී පිඩු

• කේශ ධාතු ස්වල්පයක්

• සහම්පතී මහා බ්‍රහ්මයා

• බරණැස ඉසිපතනයෙහි
• පස්වග තවුසන්ට

• කොණ්ඩඤ්ඤ
• වප්ප
• භද්දිය
• මහානාම
• අස්සජි

• දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය

• ඇසළ පොහොය දිනකදී

• දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය

• අනන්ත ලක්ඛන සූත්‍රය

• යස කුල පුත්‍රයා

• බරණැස් සිටුතුමා

• යස කුල පුත්‍රයාගේ මව වූ සුජාත‍ාව
• පස්වග තවුසන්ට බිරිඳ

• විමල
• සුබාහු
• පුණ්ණජි
• ගවම්පති ඇතුළු 50 දෙනෙක්

• පස්වග තවුසන්ට
• යස කුල පුත්‍රයා සමඟ ශාසනයට ඇතුළු වූ යහළුවන් 54 ද‍ෙනා

• ඉල් පුර පසළොස්වක පොහොය දිනයක

• වැඩි දෙනෙකුට සෙත සලසනු පිණිස දෙදෙනෙක් එන මඟ නොවඩින ලෙසත් මුල මැද අග යහපත් වූ ධර්මය දේශනා කරන ලෙසත්, දෙවියන් සහිත වූ මිනිසුන්ට හිත සුව පිණිස කටයුතු කරන ලෙසත්ය.

• උරුවෙල් දනව්ව බලා

• භද්ද වග්ගිය කුමාරවරු 30දෙනා

• උරුවෙල කාශ්‍යප
• නදී කාශ්‍යප
• ගයා කාශ්‍යප

• උරුවෙල කාශ්‍යප – 500
• නදී කාශ්‍යප – 300
• ගයා කාශ්‍යප – 200

• මහියංගණයට

• දුරුතු පසළොස්වක පොහොය දා

• මහවැලි ගඟ අසබඩ රැස් වූ යක්ෂ ගෝත්‍රික දෙපිරිසකගේ සංග්‍රාමය සංසිදුවාලීම.

• සුමන සමන් දෙවියන්

• කේශ ධාතු

• මහියංගණය චෛත්‍ය

• බිම්බිසාර රජු

• රජගහ නුවර සමීපයේ වූ තල් වනයේ

• මගධයේ රජ වීම.
• තම රටට බුදුන් වහන්සේ වැඩම කරවා ගැනීම.
• බුදුන් වහන්සේ ඇසුරු කිරීම.
• බුදුන් වහන්සේගෙන් බණ ඇසීම.
• බුදු දහම අවබෝධ කර ගැනීම.

• බිම්බිසාර රජු

• වේළුවනාරාමය

• තිරෝකුඩ්ඪ දේශනාව

• උපතිස්ස – සැරියුත් තෙරුන්
• කෝලිත  – මුගලන් තෙරුන්

• සංජය පිරිවැජියා

• 250 ක පිරිසක්