• එදිනෙදා අප විවිධ හඬ වලට, ගුවන්විදුලියට, කතා බහට, ශබ්ධ වලට ආදී වශයෙන් සවන් දේ. ඒවාට විශේෂ පෙර සූදානමක් නොමැත.

• පෙර සූදානමකින් යුතුව සවන්දීම
• උනන්දුවෙන් සවන්දීම
• විචාරශීලීව සවන්දීම
• අවබෝධයෙන් යුතුව සවන් දීම කළ යුතු ය.
• එමඟින් දේශනයට සවන් දීමෙන් අපගේ දැනුම වර්ධනය කර ගැනීමට හැකියාව ලැබේ.

• අපට විවිධ අවස්ථාවල දී විවිධ ආකාරයේ කතා පැවැත්වීමට සිදු වෙයි.

උදා:

1. පාසලේ උදය රැස්වීමේ දී
2. සමිති සභාවේ දී
3. දහම් පාසලේ දී
4. උත්සව වලදී … ආදී වශයෙනි.

• උදය රැස්වීම, සමිති සභා වාරය හෝ කථික තරගවල දී යම් මාතෘකාවකට අනුව කතා කිරීමට සිදුවන අතර එහි දී අපගේ අවධානය යොමු කළ යුතු ක්‍ෂේත්‍ර කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

1. දෙන ලද මාතෘකාවට අනුකූල වීම.
2. මුල, මැද, අග ලෙස ගැලපීම.
3. පැහැදිලිව අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම.
4. නිවැරදිව අංග චලන භාවිතය.
5. හඬ පාලනය
6. නියම කාලයට සීමා වීම (කාල කලමනාකරණය)

ඉහත ආකාරයට සංවිධානය වූ කතාවක් සඳහා ඉතා හොඳ ශ්‍රාවක ප්‍රතිචාර ලැබේ.

• කතාවක් පැවැත්වීමේදී මෙය ඉතාමත් වැදගත් වේ.
• තමාගේ කාලය මෙන්ම අන් අයගේ කාලය ද වැදගත් බව සිතිය යුතු ය.
• කතාවක් අනවශ්‍යය ලෙස දීර්ඝවීමෙන් අසන්නාට කතාව නීරස වේ.
• එමෙන්ම අදාල අවස්ථාව, උත්සවය කළමනාකරණය කර ගැනීමට ද බාධා ඇති වේ.

එදිනෙදා කටයුතු කිරීමේදී අපි විවිධ ලිපි ලියමු. ලිපි වර්ග ගනනාවකි.

• පෞද්ගළික ලිපි (ඥාතීන්ට, හිතවතුන්ට පෞද්ගළික තොරතුරු දන්වමින් ලියන ලිපි)
• රාජකාරි ලිපි (විවිධ රාජකාරී කටයුතු සඳහා ලියන ලිපි)

• යවන්නාගේ නම, තනතුර, ලිපිනය, දුරකථන අංකය
• දිනය
• ලබන්නාගේ තනතුර හා ලිපිනය
• ආමන්ත්‍රණය
• මාතෘකාව
• අදාළ කරුණු / අන්තර්ගතය

• කියවන්නාට හොඳින් අවබෝධ වන ලෙස පැහැදිලිව කරුණු ඉදිරිපත් කළල යුතු ය.
• එක් ප්‍රධාන කරුණක් සඳහා ඡේදයක් වෙන් කළ යුතු ය.
• එමඟින් ලිපියේ පැහැදිලි බව හා විධිමත් බව ආරක්ෂා වේ.
• ලිපිය මගින් විවිධ කරුණු ඉදිරිපත් කිරීමට අවශ්‍ය නම් අංක යටතේ කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම වඩාත් සුදුසු ය.
• ගැටලුවකට විසඳුමක් ලබා ගැනීමට ලිපියක් ලියන්නේ නම්,

1. එම ගැටලුවේ ඉතිහාසය
2. ගැටලුව විසඳා ගැනීමට ගෙන ඇති පියවර
3. එහි වර්තමාන තත්ත්වය
4. ගැටලුව විසඳීම සඳහා ගත යුතු පියවර

යන කරුණු ඇතුළත් වීම අනිවාර්ය වේ.

• රාජකාරී ලිපි ලිවීම සඳහා පහත පරිදි ප්‍රධාන ආකෘති දෙකක් භාවිතා කළ හැකි ය.

1. සාම්ප්‍රදායික ආකෘතිය
2. පරිගණක ආශ්‍රයෙන් ලිපි ලිවිමේ ආකෘතිය

• මෙහි ඇති ප්‍රධානත ම වෙනස නම් දකුණු පස ඉහළ කොටසින් ලිපිය ආරම්භ කර දකුණු පස පහළින් අවසන් කිරීමයි.

• මෙවැනි ලිපිවල සාම්ප්‍රදායික ලිපිවලට වඩා ආකෘතිකමය වශයෙන් වෙනසක් දැකිය හැකි ය.
• එනම්,
  • මේ ලිපි සියල්ල ම ආරම්භ කෙරෙන්නේ වම් පසිනි.
  • ඡේද වෙන් කිරීමේ දී ඡේදය වම් පස කෙළවරින් ආරම්භ කෙරේ.
  • ලිපිය අවසානයේ අත්සන යොදනුයේ ද වම් පසිනි.

• අතීතයේ රෝහණ රජධානිය, වළවේ ගං මිටියාවත, රිදියගම, රම්බා විහාර පෙදෙස සිට ගෙන එන දේශීය නිෂ්පාදන රට පැටවූයේ මෙම වරායෙනි.

• ක්‍රිස්තු වර්ෂ දෙවන සියවසේදී එනම් ගජබාහු රජ සමයේ මෙම ගොඩවාය වරාය ආසන්නයේ ගිලී ගිය නැවක් සමුද්‍ර ගවේෂණයක් මගින් සොයා ගත් ආකාරය මෙම පාඩමට අයත් වෙයි.
• මෙම පාඩමේ දී හමුවන වචන කිහිපයක අරුත් පැහැදිලි කිරීම් පහත දැක්වේ.

1. නන්දිපාද සලකු –  ශුභ සලකුණකි. ධාර්මිකභාවය නියෝජනය කරන සංකේතයක් ලෙස සැලකේ.
2. ත්‍රිශූලය –  උල් තුනක් ඇති ආයුධයකි.
3. කාබන් 14 කාල නිර්ණය –  කාබන් නැමැති මූල ද්‍රව්‍යයේ විකිරණශීලී සමස්ථානිකයකි. කාබනික ද්‍රව්‍යයක් සහිත පුරා වස්තුවක කාලය මැනීමට කාබන් මූල ද්‍රව්‍යයේ වෙනස් වීම පදනම් කර ගනු ලැබේ.
4. අවශේෂ –  ඉතිරිය, ශේෂය
5. බරණි –  මැටි, ලෝහ, වීදුරුවලින් සැදු ලොකු භාජනයක්

• වචන කිහිපයකින් කියවෙන අදහසක් සඳහා යෙදෙන පද “තනි පද“ යනුවෙන් හැඳින් වේ.

උදා:

• ජලයේ ගැඹුරු ස්ථානය –  දියඹ
• පැරණි වස්තු ගැන හදාරන විද්‍යාව –  පුරා විද්‍යාව
• යකඩයෙන් කරන ලද –  ලෝහමය
• ලීයෙන් තැනූ –  දැවමය
• මනා සේ රැක ගැනීම –  සංරක්ෂණය
• අළුතින් යමක් සෙවීම – පරීක්ෂණය
• හේතු අනුව යමක් සිතා ගැනීම –  අනුමාන
• බොහෝ කලක සිට පැවතෙන –  චිරාගත
• සුපරීක්ෂාකාරීව බැලීම –  නිරීක්ෂණය
• දියගොඩ දෙකෙහිම වසන –  උභය ජීවී

• රචනා ලිවීම උසස් ලේඛන කුසලතාවයකි.
• දී ඇති මාතෘකාව යටතේ කරුණු ක්‍රමානුකූලව පෙළගස්වා ඉදිරිපත් කිරීම රචනාවකින් අපේක්ෂා කෙරේ.
• රචනා ලිවීමේ දී,
  • නිවැරදි වාක්‍ය රීති අනුගමනය කිරීම
  • අක්ෂර වින්‍යාසය
  • පද බෙදිම
  • විරාම ලක්ෂණ, නිවැරදිව භාවිතා කිරීමත් අවශ්‍ය වේ.
• පැහැදිලි අත් අකුරු ද රචනාව කෙරෙහි ආකර්ෂණය යොමු වීම සඳහා හේතුවෙයි.
• රචනාව ලිවීමට පෙර මාතෘකාව හොඳින් කියවා ඒ සඳහා සැකිල්ලක් නිර්මාණය කර ගැනීම ඉතා ප්‍රයෝජනවත් වෙයි.
• එමඟින් මාතෘකාවට අදාළ කරුණු වඩාත් සංවිධානාත්මක ව ඉදිරිපත් කළ හැකි ය.
• රචනා සැකිල්ලක්

1. ප්‍රවේශය (ආරම්භය)
2. ඇතුළත් විය යුතු කරුණු (අන්තර්ගතය)
3. අවසානය (නිගමනය) යන කොටස් තුනෙන් යුක්ත විය හැකි ය.

• “කෘෂිකර්මාන්තය නංවමු“ යන මාතෘකාව යටතේ රචනා සැකිල්ලක් සකසා ගත හැකි ආකාරය පහත දැක්වේ.

1. ප්‍රවේශය
2. කෘෂිකර්මාන්තයේ අගය
3. අපේ රජවරුන් කෘෂිකර්මාන්තයට කළ මෙහෙය
4. රටට ආහාර සැපයීමට ගොවීන් ගන්නා තැන
5. කෘෂිකර්මාන්තය කෙරෙහි ඇති ගැටලු
6. කෘෂිකර්මාන්තය නැංවීමට යෝජනා
7. අවසානය

• ලෝ වැඩ පිණිස එනම් ලෝකයේ යහපත පිණිස රචනා කර ඇත.
• උපදේශ කාව්‍යයකි.
• කෝට්ටේ යුගයේ දී රචනා කර ඇත.

• කියවීමෙන් රසයක් පමණක් නොව කියවන්නාගේ ජීවිතය හැඩ ගැස්වීමට අදාළ උපදෙස් සැපයිම.

• සරල බස් වහර හා උපමා රූපක භාවිතය නිසා.

• වීදාගම මෛත්‍රීය හිමි.
• වීදාගම ශ්‍රී ඝනානන්ද පිරිවෙණේ විසී ය.

• කව් ලකුණු මිණිමල
• බුදු ගුණ අලංකාරය
• දහම් ගැට මාලාව

අඳුරෙහි අස් ලොම විදිනට දුර                             දී

විදුලිය පැහැ වැරැදුණ හොත්                         වරදී

විදුලිය වන් මේ කය ලත් තැන                              දී

සිදු නො කළොත් මතු සග මොක්                වරදී

අදහස :

• අඳුරෙහි  එල්ලා තබා ඇති අශ්ව ලෝමයකට දුර සිට විදින්නකු විදුලි කොටද්දී ඇති වන ආලෝකයක් සමග ම විදීම කළ යුතු ය. එම ආලෝකය මග හැරුණොත් විදීම ද වරද්නු ඇත. මේ මනුෂ්‍ය ආත්මය ලැබීම ද විදුලියේ ආලෝකය මෙන් අස්ථීර ය. ක්ෂණයෙන් නැති වෙයි. මිනිසෙකු ලෙස ඉපදී ඇති මේ අවස්ථාවේ දී ම පින් නො කළොත් අපට ද අනාගතයේ දෙව් සැපත හා නිවන් සැපත වරදිනු ඇත.

අ ත් වැඩ පර වැඩ සම ව                                  සිතන්නේ

මෙ ත් සිත සව් සත කෙරෙහි                          කරන්නේ

එ ත් බැරි නම් තොප සසරැ                           ගෙවන්නේ

සෙ ත් පුර සැප කෙලෙසක ද                            ලබන්නේ

අදහස :

• අන් අය වෙනුවෙන් කරන කටයුතු ද තමන් වෙනුවෙන් ම කරන්නාක් මෙන් සලකන්න. සියලු සත්ත්වයන්ට කරුණාව දක්වන්න. මෛත්‍රිය කරන්න. එසේ නො කළ හොත් ඉපදෙමින් මැරෙමින් සංසාරයේ බොහෝ දුක් විඳින්නට සිදු වනු ඇත. පින් නොකළ හොත් සසර දුකෙන් මිදී ශාන්ත වූ නිවන් පුරයෙහි සැප විඳින්නේ කෙසේ ද?

කරන කලට පව් මීරි ය මී                                      සේ

විඳින කලට දුක් දැඩි වෙයි ගිනි                            සේ

ඇඳින එ පව් දුර ලන                                    උපදේසේ

නුදුනු මැනවි තුන් දොර                             අවකාසේ

අදහස :

• පව්කාර ක්‍රියාවක් කරද්දී තමාට ලැබෙන සතුට මී පැණි මෙන් ඉතා මිහිරි ය. එහෙත් විපාකය විඳින විට ගින්දර මෙන් වේදනාකාරී ය. මේ බව අවබෝධ කර ගෙන සිත, කය හා වචනය යන තුන්දොරින් පවක් සිදු වීමට ඉඩක් නො තබන්න.

අ ද මි න් ජීවත් වෙනවා                                     විතරට

දැ හැ මි න් මිය යනු සොඳ මැයි දන                       හට

මෙ ලෙ සි න් වදහළ මුනි බණ සිහි                    කොට

සැ බැ වි න් පින් කොට පැමිණෙවු                    නිවනට

අදහස :

• ධර්මානුකූල නො වන අයහපත් වූ ක්‍රියාවක් කරමින් ජීවත් වීමට වඩා ධර්මානුකූල වූත් යහපත් වූත් යමක් කර මිය යෑම වටියි. බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළ මේ දහම අවබෝධ කර ගෙන පින් දහම් කරමින් නිවන් මග සලසා ගන්න.

ළි ප ගි නි මොළොවන තෙක් දිය                          සැළියේ

සැ ප ය ක් යැයි කකුළුව දිය                                 කෙළියේ

එ ප ව ත් තොප සිතතොත් නො                      පැකිළියේ

සැ ප ය ක් නම් නැත කම් රස                              කෙළියේ

අදහස :

• ඇස, කන, නාසය, දිව, ශරීරය යන පංචේන්ද්‍රියයන් වැරදි ලෙස පිනවීමට යාම සැපයක් ලෙස සිතා සිටියත් අවසානයේ එය මහා දුකකි. පාපයකි. ළිප මත තැබූ දිය පිරුණු හැළියක, බොහෝ සතුටින් ජල ක්‍රීඩා කරමින් කකුළුවා සිටින්නේ එ් හැළියට ගින්දර දමන තෙක් පමණි. සැපක් යැයි සිතා කරන කම් සැප විඳීම ද එසේම ය.

අ ස ල් ගෙයෙක සොරකම් ගිය                            දවසෙක

කු හු ල් සිතින් ඉන්නේ තම ගෙය                               රැක

සි ය ල් සතුන් මරු ගෙන යනු                                      දැක

කු ස ල් නො කැර ඉන්නේ ඇයි නො ව                       සැක

අදහස :

• සොරුන් අසල නිවසකට පැන එහි සියලු වස්තුව රැගෙන ගිය දා සිට තම නිවස රැක ගන්නේ තමන්ගේ නිවසටත් සොරුන් එති‘යි යන සැකයෙනි. එහෙත් සියලු සත්ත්වයන් මාරයා විසින් ගෙන යනු ලබන බව දැක දැකත් කිසිදු සැකයක් නැතිව තමන්  වෙත ද මාරයා එන බව දැන දැනත් කුසල නොකර සිටින්නේ ඇයි?

ප ර සතරන් එති එති යන                                       බසවා

හැ ර අඹු දරුවන් යන තොප                                    වලටා

ගො ර ජර මරු එනු දැක දැක                               වෙතටා

ප ර මාද ව ඉන්නේ ඇයි                                           පිනටා

අදහස : 

• විදේශයකින් සතුරන් එන බව අසා දරුවන් බිරිඳ ආදීන් පවා අතහැර දමා කැලෑවට යන ඔබ, ඉතා දුෂ්කර වූ මහලු වයසත්, මරණයත්, ළඟට එන ආකාරය දැක දැක පින් කිරීමට ප්‍රමාද වන්නේ ඇයි?

ග ඟ වතුරෙහිි යන මිනිසෙකු                             දුකිනේ

ළ ඟ කළ ඔරුවට නො නැගෙන                        ලෙසිනේ

ස ග මොක් දෙන බණ අදහා                        නොගෙනේ

දු ග තියෙ වැද තොප කිම දුක්                              විඳිනේ

අදහස :

• ගංවතුරට හසු වී ගඟෙහි ගසා ගෙන යන මිනිසකු සමීපයට ඔරුවක් ළං කළ විට එයට ගොඩ නො වුව හොත් ගඟට වැටී විනාශ වීමට ඒ මිනිසාට සිදු වෙයි. එසේ ම දෙව්ලොව  සැපත හා නිවන් සැපත ලබා දෙන බුදු බණ විශ්වාස නොකර අපායේ වැටී දුක් විඳ විනාශ වීමය උත්සාහ කරන්නේ ඇයි?

වැ නු වා නම් බුදු ගුණ වැනුවා                                  ම ය

තැ නු වා නම් තම සිත තැනුවා                                ම ය

දෙ නු වා නම් දන් පින් දෙනුවා                                 ම ය

දි නු වා නම් පර ලොව දිනුවා                                   ම ය

අදහස :

• වර්ණනා කරන්නේ නම්, බුදුන් වහන්සේගේ ගුණය ම වර්ණනා කළ යුතු ය. තනා ගන්නේ නම්, සකස් කර ගන්නේ තම සිත ම තනා ගත යුතු ය; සකස් කර ගත යුතු ය. දෙනවා නම් දාන මාන හා පින් ම දිය යුතු ය. දිනන්නේ නම් පරලොව ම දිනිය යුතු ය.

කෙළියට කඩක් සඟවා යහළුවකු                      ගෙනේ

එළි කොට නැවත දුන් මිනිසකුට                 එතෙකිනේ

විළි වැස්මක් නො ම විය දෙවි වුවත්                        අනේ

කෙළියටවත් නො කරවු සොර කමක්                  දැනේ

අදහස :

• සෙල්ලමට හා විහිළුවට මෙන් යහළුවකුගේ රෙදි කඩක් සොරකම් කළ කෙනෙකු තමා විහිළුවක් කළ බව පවසමින් එම රෙදි කඩ නැවත ආපසු දුන්නත් එයින් පාපයක් ම සිදු විය. එම නිසා ඒ තැනැත්තා දෙවියෙකු වී ඉපදුණත් ඔහුට විළි වසා ගැනීමට සළුවක් නො ලැබිණි. එබැවින් විහිළුවටවත් සොරකමක් නො කරන්නට සිතට ගත යුතු ය.

•  පදයක අර්ථයට විරුද්ධ අර්ථයක් දෙන පද විරුද්ධාර්ථ පද යනුවෙන් හැඳින් වේ.
• විරුද්ධාර්ථ පදයක් සකස් කර ගන්නා ආකාර කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

1. උපසර්ග යෙදීමෙන්

උදා:

• යහපත් – අයහපත් ( අ + යහපත් )
• කුසලය – අකුසලය ( අ + කුසලය )
• සුදනන්ගෙන් – දුදනන්ගෙන් ( දු + දනන්ගෙන් )

2. ‘නො‘නිපාතය යෙදීමෙන්

උදා:

• හොඳ – නො හොඳ ( නො + හොඳ )
• නැවතුණු – නො නැවතුණු ( නො + නැවතුණු )
• කැඩුණු – නො කැඩුණු ( නො + කැඩුණු )

3. දී ඇති පදයට විරුද්ධ අදහසක් දෙන පදයක් යොදා ගැනීමෙන්

උදා:

• උඩ      –   බිම
• උස්      –   මිටි
• අහස   –   පොළොව
• හොඳ   –   නරක

• උපන් දිනය: 1823 පෙබරවාරි 09 වැනි දින.
• උපන් ස්ථානය: බලපිටියේ මොහොට්ටිවත්ත.
• ගිහිකල නම: ගිංගම ලද්දු මිගෙල් මැන්දිස් ය.
• පියා: ගිංගම ලද්දු අසනේරිස් මැන්දිස් මහතා.
• මව: මිල්ඩෝ ද සිල්වා මහත්මිය.

• කුඩා අවධියේ ගමේ පිහිටි ක්‍රිස්තියානි දේවස්ථානයෙන් සිංහල මෙන් ම ඉංග්‍රීසි භාෂා දැනුමද ලබා ගන්නට හැකි විය.
• තරුණ වියේ දී ඒබ්‍රහම් ද අල්විස් නැමැති බලපිටියේ මහමුදලිඳුගේ ආධාර උපකාර ඇතිව කොළඹ වෙස්ලි විදුහලට ඇතුළත්ව වැඩිදුර ඉංග්‍රීසි භාෂාව හැදෑරී ය.
• අනතුරුව බලපිටියේ සුධර්මාරාමවාසී ශ්‍රී ගුණරත්න තෙරුන් වහන්සේ යටතේ සිංහල, පාලි, සංස්කෘත හා බුද්ධ ධර්මය ද මැනවින් ප්‍රගුණ කරන ලදී.
• එමෙන්ම එකල ‍බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේලාට පමණක් තිබූ පුස්කොළ ග්‍රන්ථ සම්පාදනයේ හැකියාව ද ලබා ගත්තේ ය.

• දොඩන්දූව කුමාර මහා විහාරයේ අධිපති ගරු තෙලිකඩ හාමුදුරුවන් වහන්සේ යටතේ මොහොට්ටිවත්තේ ගුණානන්ද නමින් පැවිදි දිවියට ඇතුළත් විය.
• පැවිදි දිනයේදීම එම හිමියෝ තුන්යම් රෑ පුරා දහම් දේශනාවක් පැවැත්වීය.
• 1844 දී උපසම්පදාව ලැබීම.
• 1848 දී පිහිට වූ බෝධිරාජ සමිතිය මගින් බෝධි වෘක්ෂ රෝපණය කොට බෞද්ධ ජනයාට වැඳුම් පිදුම් සඳහා අවශ්‍ය පරිසරය උදා කර දීම.
• බුදු දහමට එල්ල වූ අභියෝගවලට මුහුණ දීම සඳහා ප්‍රසිද්ධ වාද මාලාවක් පැවැත්වීම.
• පංචමහාවාද නමින් හැඳින් වූ එම වාද ඇති වූ ස්ථාන පහත පරිදි ය.

1. 1865 බද්දේගම දී (මුළුමනින්ම ලිපි හුවමාරුවකින් සිදු විය.)
2. 1865 කැලණියේ වරාගොඩ දී
3. 1866 උදම්මිට දී
4. 1871 ගම්පොළ දී
5. 1873 පානදුරේ දී (පානදුරා වාදය)

• බෞද්ධ පාසල් පිහිටුවීම සඳහා පෙරමුණ ගැනීම.
• 1890 සැප්තැම්බර් 21 දින අපවත් වීම.

• ක්‍රිස්තියානි වාද විඝාතනිය
• සත්‍ය මාර්ගය
• රිවිරැස
• බුද්ධ ඇදහිල්ල

• බෞද්ධ පාසල් පිහිටුවීම
• පරම විඥාර්ත බෞද්ධ සමාගම පිහිටුවීමට උපදෙස් ලබාදීම
• මාලිගාකන්ද විද්‍යෝදය පිරිවෙන පිහිටුවීමට දායකවීම
• කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලය පිහිටුවීමට දායකවීම

• අචකිත – චකිතයකින් තොරව/ නිසැක
• අභීත –  බිය නැති
• අනතිමානි –  අතිමානි නොවන/නිරහංකාර
• පරාර්ථ චර්යාව –  අනුන්ගේ යහපත පිණිස හැසිරීම
• ඉන්ද්‍රඛීලයක් –  නො සෙල්වන ශක්තිමත් කණුවක්
• තීක්ෂණ – තියුණු
• ප්‍රදීපස්තම්භියක් –  පහන් ටැඹක්
• ස්ථානෝචිත ප්‍රඥාව –  තැනට සුදුසු නුවණ
• සමයාන්තර දැනුමෙන් –  අන්‍ය ආගම් පිළිබඳ දැනුමෙන්

• චරිත කතා පදනම් කොට රචනා ලිවිමේ දී නිශ්චිතව කරුණු දැක්වීම අත්‍යවශ්‍ය ය.
• සමාජ යහපත උදෙසා කැපවුණු උදාර චරිත මාතෘකා කරගැනීම උචිත ය.
• එවැනි චරිත පිළිබඳ රචනා ලිවීමේ දී පෞද්ගලිකත්වයට වඩා ජාතික, ආගමික හා සමාජීය මෙහෙවර ඇගයිය යුතු ය.
• පෞද්ගලික ජීවන තොරතුරු විශේෂයෙන් මතු කළ යුත්තේ සමාජ මෙහෙවර සඳහා ඒවා හේතු වන්නේ නම් පමණි.
• මාතෘකාගත චරිතය නිර්මාණශීලී ලෙස වර්ණනා කරද්දී අතිශයෝක්තියට නොනැංවීමට වග බලා ගත යුතු ය.
• එමෙන්ම රචනයේදී නිවැරදි වාක්‍ය රීති අනුගමනය කිරීමත්, අක්ෂර වින්‍යාසය, පද බෙදීම හා විරාම ලක්ෂණ නිවැරදිව භාවිතා කිරීමත් අවශ්‍ය වේ.

මෙහි චරිතයක් පිළිබඳව කරුණු සොයා වචන 200 ක පමණ රචනයක් උගත් කරුණු ද සලකා ලියන්න.

• හික්කඩුවේ ශ්‍රි සුමංගල හිමි
• හෙන්රි ඕල්කට්තුමා
• දුටු ගැමුණු රජතුමා
• මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහතා
• අනගාරික ධර්මපාලතුමා
• ශ්‍රීමත් ආතර් සී ක්ලාක් මහතා

• ලියා දැක්වීමේ දී නිවැරදි අර්ථ ප්‍රකට වන පරිදි පද වෙන් කළ යුතු ය.
• සංඛ්‍යාවාචී පද ලියා දැක්වීමේ සම්මත පිළිවෙළ පහත සඳහන් කර ඇත.

• සියයෙන් පහළ සංඛ්‍යා එක් කොට හෝ වෙන් කොට හෝ සමරූපතාවෙන් (එක් ලේඛනයක දී සෑම තැන්හි ම එක් ක්‍රමයක් අනුව) ලිවීම.

උදා:-

• දහඅට, දහ අට
• විසිපහ, විසි පහ

• සියයෙන් ඉහළ සංඛ්‍යා ලිවිමේ දී සිය, දහස්, ලක්ෂ, කෝටි, මිලියන, බිලියන. ට්‍රිලියන ආදී සංඛ්‍යාර්ථවත් වචනයක් ඊට පූර්වයෙන් යෙදෙන සියයට අඩු සංඛ්‍යා වචනයට එක් කොට හෝ වෙන් කොට හෝ සමරූපතාවෙන් ලිවීම.

උදා:

• අටදහස් හයසිය විසිපහ
• අට දහස් හය සිය විසි පහ

• එක්ලක්ෂ දහඅටදහස් හයසිය විසිපහ
• එක්  ලක්ෂ දහ  අට  දහස් හය  සිය විසි  පහ

• ඉලක්කමෙන් සංඛ්‍යා දැක්වීමේ දී විභක්තිය දැක්වීම පිණිස යොදන අකුරු එම සංඛ්‍යාව සමග එක් කොට ලිවීම.

උදා:

• 10ක්
• 49කට
• 75කින්
• 100ට
• 50න්

• පුවත්පත්, ගුවන්විදුලිය, රූපවාහිනිය, අන්තර්ජාලය ප්‍රමුඛ ජන මාධ්‍ය ලෙස හැඳින්වේ.

• ශ්‍රව්‍ය මාධ්‍යයකි.
• එබැවින් හඬ මූළික වේ.

• ගුවන්විදුලි වැඩසටහන් අතරින් ප්‍රවෘත්ති සඳහා හිමි වන්නේ වැදගත් ස්ථානයකි.
• ප්‍රවෘත්ති ප්‍රකාශයක දී මුලින් ම ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේ සිරස්තල යි.
• අනතුරුව දේශීය හා විදේශීය ප්‍රවෘත්තිත්, ක්‍රීඩා ප්‍රවෘත්තිත්, කාලගුණ වාර්තාවත් විකාශනය වෙයි.
• කථන මාධ්‍යයෙන් ඉදිරිපත් කරන නමුත් ප්‍රවෘත්තිය ලියනු ලබන්නේ ලේඛන ව්‍යවහාරයට අනුව ය.
• භාෂාව පිළිබඳ විද්වතුන් බහුතරයකගේ මතයට අනුව ප්‍රවෘත්ති ඉදිරිපත් කිරීමේ දී ඒ සඳහා යෝග්‍යතම ව්‍යවහාරය වන්නේ ලේඛන ව්‍යවහාරය හෙවත් ලියන බස යි.

• ගුවන්විදුලිය ශ්‍රවණය සඳහා සකස් වී ඇති මාධ්‍යයක් බැවින් අන් සියල්ල අභිභවා හඬයි.
• එබැවින් එක් වරක දී ම ශ්‍රාවකයාට ග්‍රහණය කරගැනීමට හැකිවන පරිදි එම හඬ හෙවත් ශබ්දය පැහැදිලි හා නිරවුල් විය යුතු ය.
• ඒ හේතුව නිසා ම ගුවන්විදුලි නිවේදකයා නිවැරදි ශබ්ද උච්චාරණයෙන්, ශබ්ද උච්චාවචනයෙන් සහ සුදුසු විරාමය සහිතව අදාළ වැඩසටහන ඉදිරිපත් කිරිම අවශ්‍ය ය.

• කථනයේ දී හඬ නිසි පරිදි උස් පහත් කිරීමෙන්, අංගචලනයෙන් සහ මුහුණේ ඉරියවු මගින් අදහස් වඩා පැහැදිලිව හා අර්ථවත් ලෙස ඉදිරිපත් කළ හැකි අතර ලේඛනයේ දී මේ සඳහා ආධාර වන්නේ විරාම ලකුණු යි.
• එබඳු විරාම ලකුණු කිහිපයක් පහත දැකවේ.

1. තිත් පෙළ
2. වරහන්
3. කාක පාදය

• යම්කිසි උද්ධෘත පාඨයක මුලින් හෝ මැදින් හෝ අගින් හෝ කොටසක් අත් හරින ලද බව හැඟවීමට තිත් තුන යෙදේ.

උදා:-

• … කඩවර දෙවි කෙනෙකු වී වැව් ආරක්ෂා කරන බව ජනතාවගේ විශ්වාසය යි.
• එක් එක් දෙවියන්ගේ උපත… පිළිබඳ ගැයෙන කාව්‍යාවලි වි‍ශේෂය කෝල්මුර කවි නමින් හැඳින්වේ.
• ගොවියා සුබ දිනයක තෝරා ගත් කැලයට පිවස …

• යම් ප්‍රකාශයක් වැඩිදුරටත් පැහැදිලි කිරීමේ දී සරල වරහන් භාවිතා වෙයි.

උදා:

• ගොවියා කැලේ බණ්ඩාර දෙවියන් සිහිකොට තුන්යලක් (තුන් වතාවක්) පඳුර වටා පැදකුණු කරයි.
• අක්ෂර, අංක ආදිය ආශ්‍රයෙන් අනුපිළිවෙළ හෝ කෝටස් දැක්වීමේ දී ද සරල වරහන් යෙදේ.

උදා:

(අ) අර්ථ රසය

(ආ) ශබ්ද රසය

• කිසියම් කාල සීමාවක් දැක්වීමේ දී සරල වරහන් යෙදේ.

උදා:

• රබීන්ද්‍රනාත් තාගෝර් (1861 – 1941) නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් ප්‍රථම ආසියාතිකයා ය.

• වරහන් තුළ දැක්විය යුතු ප්‍රකාශනයක ම සරල වරහන යෙදෙන පාඨයක් ඇත්නම් මුළු ප්‍රකාශනයම සඟළ වරහන් තුළ යොදනු ලැබේ.

උදා:-

{පසුව පන්තිය කණ්ඩායම් හතරකට බෙදී නාට්‍ය පිටපත් හතරක් රචනා කරන්න. (විනාඩි 15 ක් සඳහා )}

• පාඨයකින් මග හැරුණු අකුරක්, පදයක්, පද සමූහයක් නැවත ලියා දැක්වීමට කාක පාදය භාවිතා වෙයි.
• මෙය අතින් ලියන ලද ලේඛනවලට පමණක් සීමා වෙයි.

     උදා:

             ***********

• නාම පදයක් වාක්‍යක උක්ත පදයක් හෝ අනුක්ත පදයක් ලෙස පෙනී සිටී.
• වාක්‍යයක උක්ත ආඛ්‍යාත පද වල පුරුෂ භේදය ද වාක්‍යය යටතේ හඳුනා ගත යුතු වේ.
• එමෙන්ම වාක්‍යයක උක්ත පදයේ පුරුෂයට අනුව ආඛ්‍යාතය යෙදීම අවශ්‍යය වේ.

• පුරුෂ භේදය නාම පදවල මෙන්ම ක්‍රියා පදවල ද දැකිය හැකි ලක්‍ෂණයකි.
• සියලු සර්ව නාම පද,

1. උත්තම පුරුෂ
2. මධ්‍යම පුරුෂ
3. ප්‍රථම පුරුෂ

යන පුරුෂ තුනින් එකකට අයත් වෙයි

• තමා ගැන හෝ තමන් ගැන කියැවෙන නාම පද උත්තම පුරුෂ වේ.

උදා:

• මම ද බස් රථයට නැග අසුනක හිඳ ගත්ගෙමි.
• අපි මහත් උනන්දුවෙන් බලා සිටියෙමු.

• ඉදිරියේ සිටින විට පමණක් ඇමතීම ලබන අය හැඟවෙන නාම පද මධ්‍යම පුරුෂ වෙයි.

උදා:

• ඔබ සැලකිලි වන්න.

• තමාත් නොවන, ඉදිරියේත් නැති සෙසු අය ගැන කියැවෙන නාම පද අයත් වන්නේ ප්‍රථම පුරුෂයට වේ.

උදා:

• ඔහු මගේ හොඳ ම යහළුවා ය.
• ඈ ගමනට අවශ්‍ය දෑ පිළියෙල කර දුන්නා ය.
• ඔවුහු ද මගේ මිතුරෝ වෙති.

මිනිස්සු සතුන් ඇති කරති.

• ඉහත වාක්‍ය‍යෙහි ‘මිනිස්සු‘ යන පදය උක්ත පදය වන අතර එමගින් ක්‍රියාව කරන්නා හෙවත් කර්තෘ කියැවේ.
• ඉහත වාක්‍යයෙහි ‘සතුන්‘ යන පදය කර්ම පදය වන අතර, කර්ම පදය ක්‍රියාවෙන් නොකියවෙයි. ඒ පදය අනුක්ත පදය යි.
• වාක්‍ය නිර්මාණයේදී නාම පදයක උක්ත – අනුක්ත භේදය හඳුනා ගැනීම ඉතා වැදගත් වේ.
• ඒ සඳහා නිදසුන් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

උක්ත පදය                          අනුක්ත පදය

මම                                             මා

අපි                                             අප

ඔබ                                            ඔබ

තොපි                                       තොප

ඔහු                                           ඔහු

ඕ/ඈ/ඇය                               ඈ/ඇය

ඔවුහු                                        ඔවුන්

මොවුහු                                    මොවුන්

උක්ත පදය                          අනුක්ත පදය

ශිෂ්‍යයෝ                                 ශිෂ්‍යයන්

ශිෂ්‍යාවෝ                               ශිෂ්‍යාවන්

පුත්තු                                       පුතුන්

මිතුරෝ                                    මිතුරන්

ගොවියෝ                                ගොවියන්

ලේන්නු                                     ලේනුන්

බල්ලෝ                                     බල්ලන්

විද්‍යාඥයෝ                             විද්‍යාඥයන්

ගැහැනු                                     ගැහැනුන්

තරුණියෝ                              තරුණියන්

මෑණියෝ                                  මෑණියන්

තෙරණුවෝ                             තෙරණුවන්

උක්ත පදය                          අනුක්ත පදය

මිනිසෙක්                                 මිනිසෙකු

ගැහැනියක්                             ගැහැනියක

ඇතෙක්                                    ඇතකු

ශිෂ්‍යාවක්                                ශිෂ්‍යාවක

සිසුවෙක්                                  සිසුවෙකු

ලේඛිකාවක්                            ලේඛිකාවක

වවුලෙක්                                   වවුලෙකු

කතක්                                      කතක

• ඇති සර්ව නාම පද වල, ප්‍රාණවාචී බහුවචන පද වල හා අනියමාර්ථ නාම පද වල උක්ත අනුක්ත රූප භේදයෙහි වෙනසක් ඇති බව හඳුනා ගත හැක.
• පහත දැක්වෙන වැකි ඇසුරුන් එය තව දුරුටත් තහවුරු කර ගන්න.
• තද අකුරින් ඇති වචනය උක්තයක් ද අනුක්තයක් ද යන බව වරහන් තුල දැක් වේ.

1. අපි ඔවුන් හඳුනමු. (උක්ත පද)

• ගුරුතුමිය අප කැඳවූවා ය. (අනුක්ත පද)

2. මිතුරෝ අපට උදවු කළහ. (උක්ත පද)

• ඔබ යහපත් මිතුරන් ඇසුරු කරන්න. (අනුක්ත පද)

3. ශිෂ්‍යාවෝ රංගනයක් ඉදිරිපත් කරති. (උක්ත පද)

• විදුහල්පතිතුමිය ශිෂ්‍යාවන් අමතන්නී ය. (අනුක්ත පද)

4. මුවෙක් දිය සොයා වැවට පැමිණියේ ය. (උක්ත පද)

• කොටියා මුවකු දුටුවේ ය. (අනුක්ත පද)

5. දැරියක් ගීතය ගායනා කළා ය. (උක්ත පද)

• මව කුඩා දැරියක වඩා ගත්තා ය. (අනුක්ත පද)

• ඒ.පී. ගුණරත්න මහතාගේ ‘රන් කැකිරි හා තවත් කතා‘ නම් කෘතියෙහි ඇතුළත් ‘ගමරාල සහ යකා‘ නම් කතාවයි.
• ඒ ඇසුරින් පරාස්ස නාට්‍ය පිටපත ලියා ඇත.
• මෙම නාට්‍යය ‘රාස්සයන් කන පරාස්සයා‘ යනුවෙන් ද හඳුන්වයි.

• රෝහණ දන්දෙණිය මහතා

• විමලරත්න අධිකාරි මහතා

• විශාරද රෝහණ බැද්දගේ මහතා

• යකුන් බැඳගෙන වැඩ ගත් ගැමියෙකුගේ කතාවකි.

• පුංචිරාල
• පුරංසිනා
• කාළභීෂණ
• පූර්ණක
• සබේ විදානේ

• නර පණුවෙක්           –     කුඩා මිනිසෙක්
• බරු ගහනවා            –     දෙකට ඉරනවා
• ගම මායියා                –     ගමරාලගේ බිරිඳ
• තානාන්තරේ            –     තනතුර
• තකතීරුවෙක්           –     මෝඩයෙක්
• නස්පැත්තිය              –     කරදරය
• පැළ වුණා                   –     නැවතුණා (ස්ථීරව ම)
• අඩුක්කුව                   –     කෑම
• නිග්ගිරහයක්           –     අවනම්බුවක්
• ඉරත් හැරිලා             –     හවස් වෙලා
• මහ කජ්ජක් ද?        –     ලොකු වැඩක් ද?
• කොටා බාන්ඩ         –     කා දමන්න
• මොර දෙනවා           –     කෑ ගහනවා
• අව් කාස්ටෙ              –     ගිනි අව්වෙ (මද්දහනෙ)
• ගාටනවා                   –     සෙමෙන් ඇවිදිනවා
• පුරාජේරුව               –     ආඩම්බරය
• මගෝඩිය                  –     කපටි වැඩ
• පණ කෙන්ද              –     ප්‍රාණය
• නිස්කාරණේ            –     නිකරුණේ
• ඉසව්ව                        –     පැත්ත
• බැහැ දැකලා             –     හමුවෙලා
• දොළ දුක් ගාය         –     ගැබිණි කාන්තාවන්ට ඇතිවන ආශාවන්
• මුවා වෙලා                 –     වසන් වෙලා
• ගෝරනාඩු                 –     තර්ජන
• නෝංජල්ලු                 –     නිවටයන්
• අංචියක්                     –     කරදරයක්
• දෝසයක්                   –     වැරැද්දක්
• වරිගෙ                        –     වර්ගය, කුලය

• නාට්‍යයක පිටපත හඳුන්වන්නේ ‘නාට්‍ය පෙළ‘ යනුවෙනි.
• නාට්‍ය පෙළ රචනයේ දී සැලකිලිමත් විය යුතු කරුණු පහත දැක්වේ.

1. තේමාවක් තෝරා ගැනීම.
2. තෝරා ගනු ලැබූ තේමාව ඉදිරිපත් කිරීමට සුදුසු කතා වස්තුවක් තෝරා ගැනීම.
3. නාට්‍යමය අවස්ථා හෙවත් නාට්‍යයට උචිත අවස්ථා තෝරා ගැනීම.
4. ගැටුම් අවස්ථා නිර්මාණය කිරීම.
5. නාට්‍යය සඳහා උචිත චරිත නිර්මානය
6. නාටයයේ එන චරිත වලට ගැළපෙන වචන යෙදීම.
7. සංවාද ලිවීමේ දී වචන උච්චාරණය කිරීමේ රටාව, විරාම සහිතව, විරාම ලකුණු මඟින් පෙළ රචනය තුළ සටහන් කිරීම.

• නළුනිළියන්ට රංගයේ දී අවශ්‍ය උපදෙස් හෙවත් ‘රංග විධාන‘ ඒ ඒ අවස්ථාවේ ඒ ඒ සංවාද යටින් වරහන් තුළ සටහන් කිරීම.
• නාට්‍ය පෙළ රසවත් ව රචනා කිරීම හා වැදගත් වන උපදේශයන් ඇතුළත් කිරීම.

• සිංහල ජනශ්‍රැති අංගයක් වන තේරවිලි කවි, ජන කවි විශේෂයකි.
• විවිධ ඉඟි ඔස්සේ අනුමානයෙන් අරුත් සපයන තේරවිලි කවි චින්තන ශක්තිය පුබුදු කිරීම සඳහා අපූරු අභ්‍යාසයක් ලෙස හැඳින්විය හැකි ය.
• තේරවිලි විසදීම චින්තන අභ්‍යාසයකි. එමෙන්ම කදිම විනෝදාංශයකි.
• සුහදතාව වර්ධනයට ඉවහල් වන තේරවිලි ගැමියාගේ කවිකම ද ප්‍රකට කරයි.
• තේරවිලි කවිවල දී බොහෝ විට පිළිතුරු අපේක්ෂා කෙරුණේ ද කවියකිනි.
• තේරවිලිවලට නිවැරදිව පිළිතුරු දීම පාණ්ඩිත්‍යය ප්‍රකට කරන කරුණක් කොට සැලකුණ බව පෙනේ.

ගමක නමකි අට අකුරෙන්                      යෙදෙන්නේ

මෙලක තැනකි පද තුනකින්                    සැදෙන්නේ

මුලට රජෙකි අග නිවසකි                            සඟුන්නේ

කිමෙකි මෙසකි කිව හැකිදැයි                     බලන්නේ        –    තිස්සමහාරාමය

අන්න බලාපන් අත්තක                            ඉඳලෝලු

පපුව පළාගෙන අඟනක්                            මදකාලු

කකා ගිය ලෙල්ල රස කර                              උයාලු

අද බැරිනම් හෙට තෝරාපන්                          යාළු          –     ගොරකා

• එක දිගට තාලයකට ගද්‍යයෙන් කියාගෙන ගොස් පද්‍යයන් අවසන් කරන ගද්‍ය පද්‍ය මිශ්‍රණය ටීකා සීපද නමින් හඳුන්වයි.
• උදාසීන බව, නිදිබර ගතිය දුරු කර ජීවනෝපාය කටයුතුවල සාර්ථකත්වයට අවශ්‍ය කායික මානසික සැහැල්ලුව ලැබීමට ගැමියා මෙබඳු මාධ්‍යවලින් සහාය ලබාගත් බව පෙනේ.
• භාෂා කුසලතා දියුණුවට මෙම ටීකා සීපද උපයෝගී කර ගත හැකි ය.

1. වෙන රටේ ගෑනු කොල්ලෝ හතර පස් දෙනා නාවා කවා පොවා ගෙන ඉන්නවා මේ නෑම්බිට අතකොළුවක් විතර නැති කොලුවා බලා ගැනීමට බෑ කියන්නා සේ ම

ලොලි ලොලි ලොලී බාලොලි ලොලි බාලලොලී

2. රත්තරන් මාලයක් ද රිදී මාලයක් ද තඹ මාලයක් ද පිත්තල මාලයක් ද මුතු මැණික් වෛරෝඩි බැඳපු මාලයක් ද මොන කෙහෙල්මල් මාලයක් ද කියන්න මම දන්නේ නැහැ

මාලේ බැඳපු අඟනක් එයි එගොඩ සිට

• ඕනෑම භාෂාවක සමානාර්ථ පද දක්නට ලැබේ.
• සමානාර්ථ පද, පර්යාය පද ලෙස ද හැඳින්වේ.
• සමානාර්ථවත් පදවලින් ප්‍රකට වන්නේ එම භාෂාවේ ප්‍රකාශන ශක්තිය යි.
• භාෂා ඥානය දියුණු කර ගැනීමට සමානාර්ත පද දැන සිටීම වැදගත් වේ.

• අනවරත    –   නිරන්තර, නිතර, සතන
• අරවින්ද      –   නෙලුම්, පියුම්, පද්ම, පංකජ, පඬෙරු, සියපත, සහස්පත, කමල්
• අහස           –   ගුවන, නුබ, ආකාශය, සියොත්මග, සුරමග, සහතරුවැල
• ඕලු               –   ඇඹුල, ශාලුක
• උපුල            –   මානෙල්, ඉඳුවර, උත්පල
• කුසුම්          –   මල්, පුෂ්ප, මිණිමුතු
• කෝකිල    –   කොවුල්, පරපුටු, කොහා
• කිරණ         –   රැස්, රශ්මිය, කර
• ගුරු             –   ආචාර්ය, ඇදුරු, ශික්ෂක
• තොල්         –   ලවන්, ඕෂ්ඨ, ඔට, අධර, අදර
• නුවන          –   ඇස්, අක්ෂි, නෙත්, නේත්‍ර, නයන
• නුවණ         –   නැණ, ඥානය, ප්‍රඥාව, පැණ
• පොළොව  –   ධරණි,  දෙරණ, මහී, මිහි, වසුන්ධරා
• මව               –   අම්මා, මාතා, මාතෘ, ජනනී, දිනිති
• මිතුරු         –   මිත්‍ර, සකි, සබඳ
• වටා              –   තල්වැට, විජිනිපත
• සතුරු          –  රුපු, පිළිමල්, ප්‍රතිමල්ලව, අරි, ශත්‍රැ, පසමිතුරු
• සයුරු          –   සාගරය, සින්ධු. සිඳු, රත්නාකර, මුහුද, ජලනිධි, රුවනාර
• ශ්වේත       –   සුදු, ධවල, ඇළි, හෙළ, සේ
• හිරු            –   දිනකර, දිවයුරු, දිනපති, දිනමිණ, දිනිසුරු, රිවි, සූර්යයා, සහසකර, සැඩකර

• සඟරා ලිපියක් කියවා එය අවබෝධ කර ගැනීමත්, ඒ අනුව සඟරා ලිපියක් හෝ බිත්ති පුවත්පතකට ලිපි ලිවීමට යොමු වීමත් ඒ සඳහා අවශ්‍යය දැනුම ලබා දීමත් මෙම පාඩමේ දී අපේක්ෂා කෙරේ

• සඟරා බොහෝවිට සතිපතා, මාස්පතා, ත්‍රෛමාසික වශයෙන් හෝ විවිධ කාල සීමා අනුව පළ වේ.
• එමෙන්ම සඟරා විවිධ විෂය ක්‍ෂේත්‍ර වලින් පළ වේ.
• සඟරාවක් භාවිතය වඩාත් පහසු වේ.

• ලිපියේ ඇත් කාලීන වැදගත්කම
• සුදුසු මාතෘකාවක් තෝරා ගැනීම.
• ලිපිය ලියනු ලබන සඟරාවේ විෂය පථය.
• එම සඟරාවට ඉලක්ක කරගෙන ඇති පාඨක පිරිස.
• ඉදිරිපත් කරනු ලබන තොරතුරුවල නිවැරදි බව.
• නිර්මාණාත්මක ලේඛනයක් නම් එහි ඇති නිර්මාණශීලී බව.
• නිවැරදි භාෂා ව්‍යවහාරය අනුව ලිවීම හා පද බෙදා ලිවීම.
• සිත් ඇදගන්නා සුලු ආකාරයෙන් ලිවීම.‍

• අලි වසුරු හෙවත් අලි ඉලත්ති
• පාවිච්චි කරන ලද කඩදාසි
• කෙසෙල් පට්ටා
• පිදුරු

• පොත්
• කඩදාසි
• මලු
• පෙට්ටි
• සුබ පැතුම් පත් කවර
• පින්තූර ඇල්බම්

• කෑගල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ හිරිවඩුන්න
• රන්‌දෙණිය
• සීගිරියේ රංගිරිගම

• රැස් කර ගත් අලි වසුුරු සූර්යා ලෝකයෙන් වියළා ගැනීම.
• වියළා ගත් අලි වසුරු දිනක් පුරා උණුසුම් ජලයෙන් තැම්බීම.
• තම්බා ගත් අලි වසුරු ඇඹරුම් යන්ත්‍රයක ආධාරයෙන් අඹරා ගැනීම.
• අඹරා ගැනීමෙන් සාදා ගනු ලබන පල්ප අච්චුවකට දමා එය ජලය සහිත තටාකයක ගිල්වීම.
• ඉස්කුරුප්පු පීඩකයකින් පල්පවල රැඳි ජලය ඉවත්කර ගැනීම.
• ඉන්පසු තුනී කඩදාසි නිර්මාණය කිරීම.

• විෂ රසායන ද්‍රව්‍ය අන්තර්ගත නැත.
• පරිසර හිතකාමී වේ.
• මේ සඳහා දින 13 ක පමණ කාලයක් ගත වේ.
• සංචාරක ව්‍යාපාරයේ නිෂ්පාදන සඳහා ඉහළ ඉල්ලුමක් ඇත.
• ජපානය, ඇමෙරිකා එන්සත් ජනපදය‍, එක්සත් රාජධානිය, ප්‍රංශය, ජර්මනිය, සිංගප්පූරුව, ඕස්ට්‍රේලියාව වැනි රටවල් ගනනාවක ඉහළ ඉල්ලුමක් ඇත.
• විදේශ විනිමය උපයා දෙයි.

• රුහුණු පුරයේ ආරක්ෂකයා මෙන්න බුදු දහමේ ආරක්ෂකයෙකුද වේ.
• ස්කන්ධ කුමාර නමින් ද හැදින්වේ.
• ලංසයක් හෙවත් වේලායුධයක් අතින් ගෙන මොණරකු පිට නැගී සිටියි.
• මුහුණු සයක් සහ අත් දොළසක් ඇත.
• නෙත් දොළසක් ද ඇතැයි යන විශ්වාසය නිසා බරනෙත ලෙසද හඳුන්වයි.

• බුදුන් වහන්සේ තෙවන වර ලංකාවට වැඩි අවස්ථාවේ, කතරගම පාලනය කළ මහාඝෝෂ නම් පාලකයාට අයත් කතරගම ප්‍රදේශයේ පිහිටි කිහිරි වනයක බුදුන් වහන්සේ සමවත් සුවයෙන් වැඩසිටි බවට ධාතුවංශයේ සඳහන් වේ.
• කතරගම දෙවියන් හෙවත් ස්කන්ද කුමාර නමින් ද හැඳින්වෙන කතරගම දෙවියන්ගේ ප්‍රධාන දේවාලය කතරගම පිහිටා තිබීම.
• ආශිර්වද පතා සහ ලෞකික අපේක්ෂාවන් මුදුනුපත් කර ගැනීමට සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම් හා ස්වදේශීය වැදිජනයාගේ ද පුදබිමක් බවට කතරගම පත්ව තිබීම.

• මහා දේවාලය
• කිරි වෙහෙර
• ගණ දේවාලය
• අෂ්ට ඵලරුහ බෝධිය
• දේවාල මුළුතැන්ගෙය හා තවත් දේවාල කිහිපයක්

• පිට ගබඩාව
• ඇතුළු ගබඩාව

• බස්නායක නිලමේතුමා ය.

• දේවාලය හා සම්බන්ධ පත්වීම් සිදු කිරීම.
• වැටුප් දීමනා ගෙවීම.
• නින්දගම් පරිපාලනය.
• ආදායම් එකතු කිරීම.
• දේවාලයේ පරිපාලනය ඇතුළු කුදු මහත් සියලු කාර්යයන්හි වගකීම.

• සක් පිඹීම.
• ඝණ්ටා නාද පැවැත්වීම.
• හේවිසි වැයීම.
• පැන් තැබීම.
• මුළුතැන් වැඩීම.
• දේව පූජාව.

• මුළුතැන් බෑම. (දිනකට තෙවරක් දෙවියන් උදෙසා පූජා කිරීම.)
• නානුමුර මංගල්‍යය. (දෙවියන් සතුටු කිරීම සඳහා බුදුන් උදෙසා කරන පූජාවකි.)
• කාවඩි පූජාව. (දෙවියන් සතුටු කිරීම උදෙසා කෙරෙන තවත් පූජා විධියක් වන මෙහි දී කාවඩි කූඩුව කර පිට තබා නැටීම සිදු කරයි.)

• කණු කපන මංගල්‍යය
• කප් සිටුවීම
• මඟුල් පෙරහැර
• වීදි පෙරහැර
• දෙවේලේ පෙරහැර
• දුවන පෙරහැර
• මහ පෙරහැර
• ගිනි පෑගීම හා දිය කැපීම
• කණු කපන මංගල්‍යය
• කප් සිටුවීම
• මඟුල් පෙරහැර
• වීදි පෙරහැර
• දෙවේලේ පෙරහැර
• දුවන පෙරහැර
• මහ පෙරහැර
• ගිනි පෑගීම හා දිය කැපීම

• උක්තය
• ආඛ්‍යාතය

• උක්තයෙහි සහ ආඛ්‍යාතයෙහි ඇති ව්‍යාකාරණානුකූල සම්බන්ධතාවයයි.

• ලිංග භේදයට අනුව නාම පදයක් පුරුෂ ලිංග, ස්ත්‍රී ලිංග හෝ නපුංසක ලිංගයට අයත් වේ.

• පිිිිිිරිමි අර්ථයක් පළ කරන පද පුරුෂ ලිංග හෙවත් පුරුෂවාචී නාම පද වේ.

උදා:

• ළමයි
• විදුහල්පතිතුමා
• ශිෂ්‍යයෝ

• ස්ත්‍රී අර්ථයන් හඟවන පද ස්ත්‍රී ලිංග හෙවත් ස්ත්‍රීවාචී නාම පද වේ.

උදා:

• ගුරුතුමී
• ශිෂ්‍යාව

• අප්‍රාණවාචී බවක් හඟවන නාම පද නපුංසක ලිංග හෙවත් අචේතන ගණයේ නාම පද වෙයි.

උදා:

• සීනුව
• ශාලාව
• ගීතය
• තෑගි
• පේළි

• විදුහල්පතිතුමා සිසුන් ඇමතුවේ ය.
• ගුරුතුමිය සිසුන්ට තෑගි පිරිනැමුවා ය.

• ශිෂ්‍යාවෝ ගීතයක් ගායනා කළහ.
• ශිෂ්‍යයෝ කෙටි කතාවක් රඟ දැක්වූහ.

• ඒක වචන හා බහු වචන වශයෙන් නාම පද කොටස් දෙකකි.

• ගුරුතුමිය යන පදයෙන් එක් කෙනෙකු ද සීනුව යන පදයෙන් එක් දෙයක් ද කියවෙන බැවින් ඒවා ඒක වචන නාම පද යි.

• ශිෂ්‍යයෝ යන පදයෙන් එක් කෙනෙකුට වැඩි දෙනකු ද, විශේෂාංග යන පදයෙන් එක් දෙයකට වැඩි දෙයක් ද හැඟවෙන බැවින් ඒවා බහු වචන නාම පදයි.

උදා:

ඒක වචන නාම පද                            බහු වචන නාම පද

දක්ෂයා                                                  –   දක්ෂයෝ

ඇතා                                                       –   ඇත්තු

ගැහැනිය                                               –   ගැහැනු

රට                                                           –   රටවල්

තෑග්ග                                                    –   තෑගි

• ශිෂ්‍යයා ගීයක් ගයයි.            (ඒකවචන – වර්තමාන)

• ශිෂ්‍යයෝ ගී ගයති.                (බහුවචන – වර්තමාන)

• ශිෂ්‍යයා ගීයක් ගැයුවේ ය.   (ඒකවචන – අතීත)

• ශිෂ්‍යයෝ ගී ගැයූහ/ගැයුවෝ ය.(බහුවචන – අතීත)

• ශිෂ්‍යයා ගීයක් ගයන්නේ ය.          (ඒකවචන – අනාගත)

• ශිෂ්‍යයෝ ගී ගයන්නාහ/ගයන්නෝ ය.(බහුවචන – අනාගත)

(අතීත කාලයෙහි හා අනාගත කාලයෙහි )

• ශිෂ්‍යයා ගීයක් ගැයුවේ ය.  (අතීත කාලය)

• ශිෂ්‍යාව ගීයක් ගැයුවා ය.   (අතීත කාලය)

• ශිෂ්‍යයා ගීයක් ගයන්නේ ය.   (අනාගත කාලය)

• ශිෂ්‍යාව ගීයක් ගයන්නී ය.       (අනාගත කාලය)

• කියවීම පිරිපුන් මිනිසෙකු තැනීමට දායක වේ.
• ජීවිතය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට හැකි වීම.
• විනෝදාංශයක් වීම.

• ශබ්ද නගා කියවීම
• නිශ්ශබ්ද කියවීම

• පැහැදිලි උච්චාරණයෙන් හා හඬ පාලනයෙන් යුතුය.
• ලේඛනයේ ඇතුළත් විරාම ලක්ෂණ කෙරෙහි සැලකිලිමත් වීම.
• ලේඛනයේ අර්ථය අවබෝධ කරගනිමින් කියවීම.
• අසා සිටින්නා ආකර්ෂණය වන පරිදි පැහැදිලිව කියවීම.

• විරාම ලක්ෂණ, වචන කෝෂය, වාක්‍ය රටා, භාෂා ශෛලිය හඳුනා ගනිමින් කියවීම.
• එමගින් ලේඛනයේ අරමුණු, අර්ථය පහසුවෙන් ග්‍රහණය කර ගැනීමට හැකි වීම.

උදා: සද්ධර්මරත්නාවලිය

• මේවා රචනා කර ඇත්තේ අසා රස විඳීම අරමුණු කරගෙන හෙවත් ශ්‍රැති ගෝචර ශෛලියෙනි.

“දීඝලම්බික නම් නුවර වසන බමුණෝ දෙන්නෙක් ශාසනයේ පිටත මහණව අට සාළිස් හවුරුද්දක් තපස් කොළෝ ය.“

උදා: මනමේ

• නාට්‍ය රසය මතුවන පරිදි මේවා රචනා වී ඇත.

“වහසි බස් නොදොඩව වනචරය, තා හා තගේ මේ සෙනඟ එක හී පහරින් සුනු විසුනු කර දමමි.“

• සංස්කෘත ශ්ලෝක උච්චාරණයේ දී ඉන් වන අර්ථය පිළිබඳවත් සැලකිලිමත් විය යුතුය.
• විශේෂයෙන් නිවැරදි ලෙස ශබ්ද උච්චාරණයේ දී අල්පප්‍රාණාක්ෂර මහාප්‍රාණක්ෂර පිළිබඳ සැලකිලිමත් වීම ඉතා වැදගත් ය.

උදා:

රූප යෙෳවන සම්පන්නාඃ

විශාල කුල සම්භවාඃ

විද්‍යාභීනාඃ න ශොභනතේ

නිර්ගන්ධාඃ කිංශුකාඃ ඉව

• අටසාළිස් – හතළිස් අට
• කලත්‍ර පරිග්‍රහය – භාර්යාවක පාවා ගැනීම
• ගෙරි සියයකුත් – ගවයන් සියයක්
• පාදපරිචාරිකාව – භාර්යාව
• බැණ නො නැගෙන්නා – කිසිවක් නොකියා සිටින්නේ ය.
• කාලචක්‍රය – රෝදයක් මෙන් කොනක් නැති කාලය
• මහණ ගොයුම්හු – බුදුන් වහන්සේ
• අමයුරු – අමෘතය බඳු
• ලෝ ලිය – මනුෂ්‍ය කාන්තාව
• සිදඟන- සිද්ධාංගනාව
• කැණහිලු – හිවල්
• සෙද – වහා
• සුරිඳු – සක් දෙවි
• පසිඳු – ප්‍රසිද්ධ
• රුපුනොද – සතුරන්ගේ තේජස
• පවර – ඉතා උතුම්
• විජිතය – රාජධානිය

• භාෂාවේ ඇතැම් පද විවිධ අර්ථ ප්‍රකාශ කරන අවස්ථා ඇත.
• එනම් එක ම පදය අර්ථ එකකට වඩා වැඩි සංඛ්‍යාවක් මතු කිරීමයි.
• ඒවා යෙදෙන ආකාරය හා තැන අනුව අර්ථය වටහා ගත යුතු අතර එවන් පද බහ්වර්ථ (බහු අර්ථ) පද ලෙස හැඳින්වේ.

උදා:

         බහු අර්ථ පදය                         

අකුර

• අක්ෂරය
• අංකුරය
• ගල්කැට

උතුරු

• උතුරු දිශාව
• උත්තම
• උත්තර

කර

• උරය
• බෙල්ල
• දැළිපිහිය
• රශ්මිය
• අත
• කරන්න

තිර

• පහන් වැටිය
• ස්ථීර
• කඩතුරාව

තුරු

• තූර්ය
• ගස්
• තරු
• තෙක්

දිය

• ජලය
• ලණුව
• ලෝකය, ජය
• දෙන්න

නා

• නාගස
• ඇතා
• නාග
• නායක
• ස්නානය කොට

පිය

• ප්‍රිය
• තාත්තා
• පියාපත්
• පාද
• පිහාටු

සක්

• ශක්‍ර
• හක්ගෙඩිය
• චක්‍ර
• අක්ෂි

දද

• කොඩිය
• කුෂ්ඨය
• අඥාන
• පක්ෂි

සත්

• හත
• යහපත්
• ඡත්‍රය
• සත්ත්වයා
• ශාස්ත්‍රය

සඳ

• කාන්තාව
• චන්ද්‍රයා
• උතුම්
• කල්හි
• සන්ධි
• සන්ධ්‍යා

වත

• විස්තර
• ව්‍රතය
• වස්තු
• මුහුණ
• වස්ත්‍ර

ඉසුරු

• ඊශ්වර
• සම්පත්
• අධිපති

• තමන් උපන් දේශය පිළිබඳ ව ඇතිවන මහත් වූ අභිමානය, ඇල්ම, ආදරය, ගෞරවය, භක්තියයි.

• තමන් උපන් දේශය පිළිබඳ ව අභිමානයක්, ඇල්මක්, භක්තියක් ඇතිවන පරිදි සහ තම නිජ භූමියෙහි විශේෂ අනන්‍යතා සුවිශේෂතා ප්‍රකට වන පරිදි නිර්මාණය වූ ගීත දේශාභිමානී ගීත ලෙස හැඳින්විය හැකි ය.

• ලංකා ලංකා පෙම්බර ලංකා
• රත්න දීප ජන්ම භූමි
• සසර වසන තුරු
• දකුණ නැගෙනහිර
• වැසි වසිනා අහස අපි

• මහගම සේකර

• පණ්ඩිත් අමරදේව ප්‍රමුඛ පිරිස

• රටේ දියුණුව උදෙසා වෙහෙස මහන්සි වී කැපවීමෙන් කටයුතු කිරීමේ අගය

• කාව්‍ය නිර්මාණය
• ගී පද මාලා නිර්මාණය
• නවකතා නිර්මාණය
• කෙටිකතා නිර්මාණය
• නාට්‍ය රචනය
• චිත්‍රපට අධ්‍යක්‍ෂණය
• සිතුවම්කරණය

• නාම පදයක හෝ ක්‍රියා පදයක මුලට යෙදී ඒ පද තව දුරටත් විස්තර කිරීම සඳහා භාවිතා වන පද ලෙස හැඳින්වේ.
• මේ පද විශේෂය දෙයාකාර වේ.

1.  නාම විශේෂණ
2. ක්‍රියා විශේෂණ

• නාම පදයක මුලට යෙදී එය වැඩිදුර විස්තර කරනු ලබන පද, නාම විශේෂණ ලෙස හැඳින්වේ.

උදා:

                  කඩිසර ළමයා වේගයෙන් ලියයි.

• ඉහත වාක්‍යයෙහි “ළමයා“ යන නාම පදය විස්තර කර දක්වන “කඩිසර“ යන්න නාම විශේෂණය ලෙස සැලකේ.
• එහි දී “ළමයා“ යන්න විශේෂ්‍යය ලෙස සැලකේ.

• ක්‍රියා පදවලට මුලින් යෙදී එම පද වැඩි දුරට විස්තර කරනු ලබන පද, ක්‍රියා විශේෂණ යි.

උදා:

කඩිසර ළමයා වේගයෙන් ලියයි.

• “ලියයි“ යන ක්‍රියාව විස්තර කරන “වේගයෙන්“ යන්න මෙහි ක්‍රියා විශේෂණය වෙයි.

• හාන්ස් ක්‍රිස්ටියන් ඇන්ඩර්සන්ගේ “නයිටිංගේල් “ නම් කතාව

• 1805 දී උපත ලැබීය.
• ඩෙන්මාර්ක් ජාතිකයෙකි.
• 1875 දී මිය ගියේ ය.

• ළමා කතා
• නාට්‍ය
• නව කතා
• කාව්‍ය

• පුංචි දිය කිඳුරිය
• අවලස්සන තාරාවා
• හිම රැජින
• නයිටිංගේල්

• පාඨකයා තුළ කතා රසයක් ජනනය වන පරිදි කතාව රචනය කර තිබීම.
• උචිත බස් වහරක් මෙන්ම විවිධ උපමා ආදී අලංකාර යොදා ගෙන තිබීම.
• චරිත, අවස්ථා හා සිදුවීම් සහ වර්ණනා ද කතාවෙහි රසය සහ කුතුහලය ඇති වන ආකාරයට රචනා කර තිබීම.
• පාඨකයාට යම් උපදේශයක් ලබා දෙමින් කතාව අවසන් වීම.

• කතා කිරීමේ දීත් ලිවීමේ දීත් පුද්ගලයන් හා වස්තූන් දැක්වීම සඳහා විවිධ නාම පද යොදා ගැනීමට සිදු වෙයි.
• ඒවා සචේතනික (පණ ඇති) හෝ අචේතනික (පණ නැති) හෝ විය හැකි ය.
• නාම පදවල ස්වරූපය අනුව ඒවා පහත පරිදි වර්ග 05 කට බෙදා දැක්වෙයි.

1. නාම නාම
2. සර්ව නාම
3. තද්ධිත නාම
4. සමාස නාම
5. කෘදන්ත නාම

• නාම නාම යනු සාමාන්‍ය නාම පදයි.
• ඒවා පහත සඳහන් පරිදි කොටස් කීපයක් ලෙස හඳුනාගත හැකි ය.

1. ජාති නාම
2. ද්‍රව්‍ය නාම
3. ගුණ නාම
4. ක්‍රියා නාම
5. සංඥා නාම

• කිසියම් ජාතියක්, වර්ගයක් ලෙස දැක්විය හැකි නාම පදයි.
• මේවා පණ ඇති (ප්‍රාණවාචී) හෝ පණ නැති (අප්‍රාණවාචී) හෝ විය හැකි ය.

උදා:

1. ඇත්
2. මිනිස්
3. ගොවි
4. නෙලුම්
5. පොල්

• යම් ද්‍රව්‍යයක් දැක්වෙන නාම ද්‍රව්‍ය නාම ය.
• මේවා අප්‍රාණවාචී හෙවත් අචේතනි ගණයේ නාම වේ.

උදා:

1. පස්
2. ගල්
3. දිය
4. පොත්
5. ඇස්

• පුද්ගලයන් හා ද්‍රව්‍යයන් පිළිබඳ ගුණයක්, ස්වභාවයක් හෝ විශේෂත්වයක් පෙන්වන නාම ගුණ නාම වේ.

උදා:

1. පටු
2. මහත
3. දක්ෂ
4. තරුණ
5. මෝඩ

• කිසියම් නාමයකින් ක්‍රියා අර්ථයක් හැඟවේ නම් එබඳු නාම ක්‍රියා නාම නම් වේ.

උදා:

1. බලන
2. දුවන
3. නරඹන
4. නැටුම්
5. කියමන්

• කිසියම් කෙනෙකු ස්ථානයක් හෝ ද්‍රව්‍යයක් විශේෂයෙන් හඳුනා ගැනීම සඳහා යොදන්නේ සංඥා නාම ය.

උදා:

1. නිමල්
2. දුලානි
3. ගාල්ල
4. ඉන්දියාව
5. ලෝ වැඩ සඟරාව

• නාම පදයක් වෙනුවට යෙදිය හැකි නාම පද සර්ව නාම ලෙස හැඳින්විය හැඳින්වේ.

උදා:

• මම
• අපි
• ඔහු
• ඔවුහු
• නුඹ
• නුඹලා
• තෝ
• තොපි

• තද්ධිත ප්‍රත්‍යය එක් වූ විට සෑදෙන නාම පද තද්ධිත නාම ලෙස හැඳින්වේ.

උදා:-

නාමය                             තද්ධිත                          තද්ධිත

ප්‍රත්‍යය                          නාමය

• ගම්                 +             ඉ                       –            ගැමි
• දේශ               +             ඊය                    –            දේශීය
• සමාජ            +             ඉක                    –            සාමාජික
• කාල               +             ඊන                   –            කාලීන
• බල                 +             වත්                    –            බලවත්
• බුද්ධි               +             මත්                   –            බුද්ධිමත්
• ඥාන              +             වන්ත                –            ඥානවන්ත
• පිය                 +             ආණ                  –            පියාණ
• පුත්                 +             අණු                   –           පුතණු
• මා                   +             ආණි                  –           මෑණි
• දුබල               +             තා                     –           දුබලතා
• හැකි               +             ආ                      –           හැකියා
• ඉන්දියා           +             නු                      –           ඉන්දියානු
• ශිෂ්‍ය               +             ත්ව                   –           ශිෂ්‍යත්ව
• රන්                  +             මුවා                  –           රන්මුවා
• ලෝහ              +             මය                   –           ලෝහමය

නාම පද දෙකක් හෝ කීපයක් එක් වීමෙන් සෑදෙන්නේ සමාස නාම යි.

උදා:

• ගස් ද වැල් ද                            –   ගස්වැල්
• ගුරු ද දෙගුරු ද                      –   ගුරුදෙගුරු
• ඉර ද හඳ ද තරු ද                  –   ඉරහඳතරු
• මඳ වේගයෙන් හමන සුළං  –   මඳසුළං
• මල් වැනි හිනාව                     –   මල්හිනාව
• සිල් පහක් ඇත්තේ               –   පන්සිල්
• කිරෙන් පිසූ බත්                    –   කිරිබත්
• මුනිඳුට කරන පුද                  –    මුනිපුද
• ඇතාගේ දළ                            –   ඇත්දළ
• ගමෙහි වැසි                            –    ගම්වැසි
• යහපත් ජනයා                       –    සුදන
• පත් සියයක් ඇත්තේ            –    සියපත්

• ක්‍රියා නාම යටතේ දැක්වූ ක්‍රියාවක් ඇසුරෙන් සෑදෙන නාම කෘදන්ත නාම යනුවෙන් හැඳින්වේ.

උදා:

• නරඹන්නා
• වවන්නෝ
• දුටුවෝ
• බලන්නා
• හිඟන්නා
• රකින්නෝ

• ගුණදාස අමරසේකර මහතාගේ “ රතු රෝස මල “ කෙටි කතා සංග්‍රහයෙන් උපුටා ගත් කෙටි කතාවකි.

• 1929 නොවැම්බර් මස 12 වැනි දින ගාල්ල යටලමත්තේ යඋපත ලැබීය.
• වෘත්තියෙන් දන්ත වෛද්‍යවරයෙකි.
• එහෙත් වඩා ප්‍රකට වී තිබෙන්නේ ලේඛකයකු ලෙසිනි.

• භාව ගීත
• උයනක හිඳ ලියූ කවි
• අමල් බිසෝ
• ආවර්ජනා
• අසක්දා කව
• මතක වත

• කරුමක්කාරයෝ
• යළි උපන්නෙමි
• දෙපා නොලද්දෝ
• ගන්ධබ්බ අපදානය
• අසත්‍ය කතාවක්
• ප්‍රේමයේ සත්‍ය කතාව
• ගමනක මුල

• රතු රෝස මල
• ජීවන සුවඳ
• එකම කතාව
• එක්ටැමෙන් පොළොවට
• කතා පහක්
• ගල් පිළිමය හා බොල් පිළිමය
• මරණ මංචකයේ දුටු සිහිනය
• පිළිම ලොවයි පියවි ලොවයි
• විල්තෙර මරණය

• කෙටි කතාවේ ප්‍රබල සිද්ධියක් තිබීම.
• මතු වී පෙනෙන ප්‍රබල චරිතයක් තිබීම.
• කතා රටාවක් තිබීම.
• කරුණු එකට කැටි වී තිබීම.
• මනා සංවිධානයක් තිබීම.
• එක් අරමුණක් කරා යොමු වීම හෙවත් ඒකීය ධාරණාව.

• එක් ප්‍රධාන සිද්ධියක් පමණක් දක්නට ලැබීම සහ එහි ගලායෑම.
• දම්වැලක පුරුක් මෙන් අවස්ථා හා සිද්ධිවල මනා සම්බන්ධතාවක් දැකිය හැකි වීම.
• චරිත සීමා සහිතය.
• අනවශ්‍ය සිද්ධි හෝ චරිත අන්තර්ගත නොවේ.
• කුතුහලයක් ඇති වන පරිදි සහ චිත්ත රූප මැවෙන පරිදි අපූර්වත්වයෙන් යුතුව රචනා කර තිබීම.

• රාජකාරි ලිපි
• ව්‍යාපාරික ලිපි
• පෞද්ගලික ලිපි
• අත් පත්‍රිකා
• දැන්වීම්
• ආරාෂනා පත්‍ර
• න්‍යාය පත්‍ර

• නිවැරදි අක්ෂර වින්‍යාසය
• විරාම ලක්ෂණ යෙදීම
• නිරවුල් අදහස් ප්‍රකාශනය අත්‍යවශ්‍ය ය.

• ප්‍රබල ප්‍රචාරණ උපක්‍රමයක් ලෙස දැන්වීම් පත්‍රිකා යොදා ගැනේ.
• ආර්ථිකය, සමාජීය, සංස්කෘතික ආදී කවර ක්ෂේත්‍රයකට අදාළ ව වුව ද ප්‍රජාව දැනුවත් කිරීමට දැන්වීම් පත්‍රිකා භාවිතා කෙරේ.
• නිරවුල් සන්නිවේදනයක් සඳහා දැන්වීම් පත්‍රිකා වලින් ලද හැකි ප්‍රයෝජන ඉමහත් ය.

• කරුණු නිවැරදිව පැහැදිලිව දැක්වීම
• සංක්ෂිප්තභාවය
• ආකර්ෂණීයභාවය
• සරල බව

• එදිනෙදා ජීවිතයේ දී අපට විවිධ ආයතන සමග කටයුතු කිරීමට සිදු වේ. ඒ ඒ ආයතනවලින් විවිධ ආකෘති පත්‍ර නිකුත් කෙරෙන්නේ පහසුවෙන් අවශ්‍ය සේවා සම්පාදනය සඳහා ය.

• රැකියා ඉල්ලුම් පත්‍ර
• විදුලි පණිවුඩ ආකෘති
• මූල්‍ය බැංකුවක මුදල් තැන්පත් කිරීමේ දී හා ලබා ගැනීමේ දී සම්පූර්ණ කළ යුතු ආකෘති
• පාසලකට ඇතුළත් වීම සඳහා ඇති ඉල්ලුම් පත්‍රය ආදිය වේ.

• ආකෘති පත්‍රය පිරවීම සඳහා උපදෙස් දී ඇත්නම් ඒවා කියවිය යුතු ය.
• ආකෘති පත්‍රයේ සඳහන් කරුණු හොඳින් කියවා තේරුම් ගෙන අසා ඇති තොරතුරු සම්පූර්ණ කළ යුතු ය.
• සඳහන් කළ යුතු කරුණු ඉතා කෙටියෙන් දැක්විය යුතු ය.
• සුපුරුදු අත්සන යෙදිය යුතු ය.
• සත්‍ය වූ ද නිවැරදි වූ ද තොරතුරු දැක්විය යුතු ය.
• තමා විසින් සම්පූර්ණ නොකළ යුතු තැන් ඇතොත් ඒවා හිස්ව තැබිය යුතු ය. (ඒවා කාර්යාලීය ප්‍රයෝජනය සඳහා ය.)
• මකන දියර වර්ග භාවිත නොකළ යුතු ය.
• වැරදුණහොත් තනි ඉරකින් කපා කෙටි අත්සනක් යෙදිය යුතු ය.

• ආකෘති පත්‍ර අතර ජීවදත්ත පත්‍රිකා සැකසීම සියලු දෙනාට අදාළ වන්නකි.
• ජීව දත්ත පත්‍රිකාවක අඩංගු කරුනු, එහි අන්තර්ගතය වෙනස් විය හැක.
• පහත දැක්වෙනුයේ සාමාන්‍ය ජීවදත්ත පත්‍රිකාවක ආකෘතියකි.

• කිරීමක්, සිදුවීමක්, හෝ විඳීමක් ගැන කියවෙන පද ක්‍රියා පද යි.

• යම් අණ කිරීමක්, නියෝගයක් මෙන් ම ආයාචනයක් හෝ ඉල්ලීමක් කිරීම සඳහා භාවිත වන ක්‍රියා පද, විධි ක්‍රියා ලෙස හැඳින් වේ.

1. ක්‍රියා මූලය ම (ක්‍රියා පදයක මූලික ස්වරූපය) විධි ක්‍රියා අර්ථය දීම.

උදා:

බල මහ මුහුද එම සඳ උතුරින් පෙනෙන

අස දැන්ත යන මග සලකුණු මෙතැන් සිට

2. ක්‍රියා මූලයට පරව “ව“ හා “වු“ ප්‍රත්‍ය එක් කිරීම.

• “ව“ ප්‍රත්‍යය ඒක වචන අර්ථයෙහිත් “වු“ ප්‍රත්‍යය බහු වචන අර්ථයෙහිත් යෙදේ.

“ව“ ප්‍රත්‍යය

            උදා:

මඳක් ඉවසව කොල්ල, මගේ වචනය අසව

(මනාම් නාටකය)

“වු“ ප්‍රත්‍යය

            උදා:

“වැද්දෙනි, තෙපි මෙතනින් නික්ම යවු“

(මනමේ නාටකය)

3. “නු“ ප්‍රත්‍යයෙන් අවසන් වන ක්‍රියා රූප ඒක වචනය හා බහු වචනය යන දෙවර්ගය ම හැඟවෙන විධි ක්‍රියා ලෙස යෙදේ.

උදා:

ගොඩැල්ලේ තරම දැනගෙන ළිඳ කපනු

ප්‍රේමවන්ත දරුවෙනි මා හිඳිනු කන් යොමා ……

(සිංහබාහු නාටකය)

4. ක්‍රියා මූලයට -න්න / -න්ට / -න්ඩ ප්‍රත්‍යය එක් වීමෙන් විධි ක්‍රියා නිර්මාණය වෙයි. මෙය කථා ව්‍යවහාරයෙහි යෙදෙන විධික්‍රියා රූපයක් වන අතර ඒක වචන හා බහු වචන භේදයෙන් තොර ය.

• එන්න/එන්ට/එන්ඩ
• ලියන්න/ලියන්ට/ලියන්ඩ

• බහින අය ඉස්සරහට එන්ඩ
• ඩෙංගු මර්දනයට ඔබත් දායක වෙන්න.

5. “ නු“ ප්‍රත්‍යෙයන් අවසන් වන ක්‍රියා රූපවලට පසුව මැනවි/හොදයි/යෙහෙකි/මනාය වැනි නිපාත පද යෙදීමෙන් ද විධි ක්‍රියා සෑදේ. මෙම විධික්‍රියාවලින් ආදරාර්ථය ප්‍රකාශ වෙයි.

උදා:

• හිමියනි, ඔහුට සමාව දෙනු මැනවි – මනමේ නාටකය
• ඇත්ත කියනු යෙහෙකි. – සිංහබාහු නාටකය

6. ක්‍රියා මූලයට හෝ පූර්ව ක්‍රියාවට “-පිය“ සහ “-පිය වූ“ ප්‍රත්‍යය එක් වීමෙන් ද විධි ක්‍රියා නිර්මාණය වේ.

“පිය“ යන්න ඒක වචනාර්ථයෙහිත් “-පිය වූ‘ යන්න බහු වචනාර්ථයෙහි යෙදේ.‍

වර්ථමාන ව්‍යවහාරයෙහි අනාදරාර්ථය ගැබ් වූ විධි ක්‍රියා විශේෂයක් සේ සැලකෙතත් පැරණි ව්‍යවහාරයෙහි දී සාදර අර්ථයෙහි යෙදී තිබේ.

උදා:

රාං කිරිල්ලියෙ, රාං කිරිල්ලියෙ – රාං  කුරුල්ලට එන්ඩ කියාපිය

බිං කුණ්ඩෝ බොල බිං කුණ්ඩෝ – තෝත් නටාපිය මාත් නටන්නම්

7. ක්‍රියා මූලයට -පන් හා -පල්ලා ප්‍රත්‍යය එකතු වීමෙන් සෑදෙන විධි ක්‍රියා ද සිංහල නථා ව්‍යවහාරයෙහි එන අතර -පන් ඒකවචන අර්ථයක් -පල්ලා බහු වචන අර්ථයත්  ප්‍රකාශ කරයි.

උදා:

ඉණේ බලාපන් ඉණ වට සේල බලාපන්

දැදුරු ඔයෙන් එන එතනගෙ ඔමරි බලාපන්

කලා වැවට පිං දීලා පලයල්ලා

• යමෙකුට සුබ හෝ අසුබ පැතුමක් කිරීමේ දී භාවිත වන ක්‍රියා විශේෂය ආශිර්වාද ක්‍රියා නම් වේ.

1. සුබ පැතුම් අර්ථයෙහි යෙදෙන ආශිර්වාද ක්‍රියා.

උදා:

• සුභ උපන්දිනයක් වේවා!
• චිරාත් කාලයක් යෙහෙන් වැජඹෙත්වා!

2. අසුබ පැතුම් අර්ථයෙහි යෙදෙන ආශිර්වාද ක්‍රියා.

උදා:

• සතුරෝ වැනසෙත්වා!
• හොරාට මේ කළ දේ පළ දේවා!

• ආශිර්වාද ක්‍රියා අතීත කාලයෙහි, පුරුෂ තුනෙහි, ඒක වචන හා බහු වචනයෙහි යෙදෙන බව හඳුනා ගත හැකි ය.
• ආශිර්වාද ක්‍රියාව නිර්මාණය වන්නේ ප්‍රකාශන ක්‍රියා රූපයේ අගට “වේවා“ යන අරුත් ඇති “වා“ නිපාතය එක් වීමෙනි.
• එබඳු ආශිර්වාද ක්‍රියාවක් උත්තම, මධ්‍යම හා පුරුෂ තුනෙහි වර නැගන්නේ පහත පරිදි ය.

• සමහර අවස්ථාවල දී විධි ක්‍රියාරූප ද ආශිර්වාදාර්ථයෙහි යෙදේ.

උදා:

• පමාවෙලා වැහැපන් වැහි වලාවේ
• තබන තබන පය ලිස්සා වැටීයන්
• මුතු මැණිකා මට හීනෙන් පෙනීයන්

• තවත් අවස්ථාවක දී “වා“ ප්‍රත්‍යය නොමැතිව ක්‍රියා මූලය ම ආශිර්වාද ක්‍රියා ලෙස යෙදේ.

උදා:-

සුවවර සැරද විබිසණ දෙව් කැළණි පුර

• ඔබට ඉක්මන් සුවය ලැබේවා!
• ඔබට සැපවත් අනාගතයක් ලැබෙත්වා!
• ඔබ විභාගයෙන් ජය ගනිහුවා!
• නුඹලා දුකින් මිදෙත්වා!
• සියලු ඥාතී මිත්‍රාදිහූ මේ නිවේදනය පිළිගනිත්වා!
• දරුවෝ යහපතෙහි හැසිරෙත්වා!

• එකිනෙකා සමග අදහස් හුවමාරුවේදී වැදගත් වන කරුනු පිළිබඳ ව මෙම පාඩමේ දී පැහැදිලි කර තිබේ.
• මෙහිදී එකිනෙකා අතර ඇතිවන කතා බහේ දී හා සංවාදවල දී,
  • විවිධ වයස් හා සමාජ මට්ටම්වලට අයත් පිරිස් සමග කතා බහ කිරීමේ දී ඔවුන්ගේ වැඩිහිටි බවට, පූජනීයත්වයට, තනතුරට අදාළ වන සේ ආමන්ත්‍රණය හා ප්‍රතිචාර දැක්වීම කළ යුතු ය.
  • එමෙන්ම අවධානය, අවබෝධය මෙන් ම ආචාරශීලී වීම ද අවශ්‍ය වේ.
  • අපගේ පැරණි සමාජය තුල ආචාරශීලිව ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ගුණය මනාව පිළිබිඹු විය.

• පාසලේ දී හා ඉන් බැහැර රජයේ හා පෞද්ගලික ආයතනවල නිලධාරීන් හමු වී කතා බහ කිරීමේ දී,
  • ආවේගාත්මක නොවීම.
  • අනවශ්‍ය තොරතුරුවලින් තොරව අවශ්‍ය කරුණු දැක්වීම.
  • ප්‍රියශීලීභාවය.
  • ආචාරසම්පන්නව හැසීරීම.
  • සංයමය.

ආදී ගුණාංග අන්තර්පුද්ගල සබඳතා දියුණු කිරීමට හේතු වේ.

• ටිබෙට් ජාතික එස්. මහින්ද හිමියන්.

• ටිබෙටයට දකුණින් පිහිටි, ඉන්දියාවේ ප්‍රාන්ත රාජ්‍යයක් වන සිකීම් නම් කුඩා රටෙහිය.

• ඇස්. කේ. තෂිනම්ගල්

• දොළොස් හැවිරිදි වියේ දි සිය වැඩිමහල් සොයුරු සිකීම් පුණ්ණජි හිමියන් සමග ය.

• විද්‍යෝදය පිරිවෙන
• මරදාන මහාබෝධි විද්‍යාලය
• මරදානේ පුරාණ රජමහ විහාරය

• දොඩන්දූව ශෛලබිම්බාරාමයේදී පැවිදි දිවියට ඇතුලත් විය.
• පැවිදි නම සිකිම් මහින්ද නම් විය.
• පසුව ටිබෙට් ජාතික එස්. මහින්ද හිමි ලෙස ප්‍රකට විය.
• කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලයේ ගුරුවරයෙකු ලෙස ද උන්වහන්සේ කටයුතු කලහ.

• නිදහසේ මන්ත්‍රය
• ලංකා මාතා
• නිදහසේ දැහැන
• දරු නැළවිල්ල හෙවත් ජාතික තොටිල්ල

• ඔවා මුතු දම
• කව්මිණ
• කව්මුතු
• ළමා කව් කළඹ

• ‘රාත්‍රිය‘ පද්‍ය පන්තිය මහින්ද හිමියන් විසින් ළමයි උදෙසා ලියූ ජනප්‍රිය කාව්‍ය නිර්මාණයකි.
• සඳ පායා ඇති රාත්‍රි කාලයේ සුන්දරත්වය නිසා ළමා සිිත් ප්‍රබෝධයට පත් වෙයි. ළමයින්ගේ ප්‍රබෝධයට පත් හැඟීම් හෙළි කිරීම කවියාගේ පරමාර්ථය යි.
• මෙම පද්‍ය පන්තියේ “සමන් පිච්ච මල් ඉහිරුණු“ කවිය නිසා ඇතිවන චිත්ත රූප රමණීය යි.
• “මගෙ සුරතල් අක්කාගේ“ කවියේ එන සිතුවිල්ල ද ළමා සිතුම් පැතුම් හා මනාව සම්මිශ්‍රණය වන්නකි.
• තැනට සුදුසු උපමා යොදමින් රසවත් ලෙස අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමෙහි ලා මහින්ද හිමියන් දැක් වූ සමත්කම මෙම පද්‍ය පන්තියෙන් මොනවට පැහැදිලි වේ.

“ සමන් පිච්ච මල් ඉහිරුණු

නිල් තණකොළෙ පිට්ටනියක්

වගෙයි අහස අන්න බලන්

කොච්චර ලස්සන ද රෑට“

• කවියා සමන් පිච්ච මල් ඉහිරුණු නිල් තණකොළ පිට්ටනියකට අහස උපමා කරයි.
• නිල් පාට අහසෙහි විසිරී ඇති තාරකා කවියා දකින්නේ සුදු පැහැති සමන් මල් ලෙසිනි.
• එමඟින් විසිතුරු චිත්‍රයක් සිතේ මැවේ.

• ජීවන අත්දැකීමක් ඇසුරෙන් අප සිතෙහි පහළ වන ප්‍රබල හැඟිමක් අන් අයගේ ද සිත සසල වන සේ ප්‍රකාශ කිරීමට යොදාගන්නා එක් මගක් ලෙස ‘කවිය‘ හැඳින්විය හැකි ය.
• කවි තැනීමට නම් අප ලැබූ අත්දැකීමෙන් අපේ සිත ප්‍රබල ලෙස කම්පනය විය යුතු ය.
• එමෙන් ම එය රසවත් ව ප්‍රකාශ කිරීමට උචිත බස් වහරක් ද අපට තිබිය යුතු ය.
• එවැනි බසක් කාව්‍යෝක්ති නගන බසක් ලෙස සැලකේ.
• ක්ව්‍යෝක්ති නැගීමට විවිධ උපක්‍රම යොදා ගත හැකි ය.

1. උපමා
2. රූපක
3. අනුප්‍රාස
4. එළිසමය
5. විරිත

ඉන් කිහිපයකි.

• රසවත් කවි තැනීමට අප සතුව බොහෝ අත්දැකීම් ද තිබිය යුතු අතර පොතපත කියවීමෙන් හා වියතුන් ඇසුරෙන් අපේ දැනුමට බොහෝ දේ එකතු වේ.
• එමෙන් ම අපූරු ලෙස යමක් දෙස බැලීමට ද අප පුරුදු විය යුතු ය.
• කාව්‍ය නිර්මාණයේ දී එළිසමය හා විරිත සහිත සිවුපද කවි ලෙස ද, එසේ නොමැතිව ද කවි නිර්මාණය කළ හැකි ය.

• කවි රස විදීමට හුරුවක් හෙවත් පුරුද්දක් තිබිය යුතු ය.
• කාව්‍ය සාහිත්‍යාදි කලා රස විඳීමෙන් සුමට වූ හදක් ඇත්තෝ සහෘදයෝ වෙති.
• කිසියම් අත්දැකීමක් අපූර්වත්වයෙන් වර්ණනා කිරීමකට පහත කවිය නිදසුන් වේ.

“පතසන් අවර ගිරි තැටියෙන් වැටෙන කල

විලිකුන් සුරත් පල වැනි වේ රිවි         මඬල“

• උපමා, රූපක, අනුප්‍රාසවත් යෙදුම් භාවිතය මගින් ද කිසියම් අත්දැකීමක් රසවත් ව ඉදිරිපත් කළ හැකි ය.
• ඒ සඳහා එස්. මහින්ද හිමියන් ලියූ පහත කවිය නිදසුන් ලෙස දැක්විය හැකි ය.

“වෙන වෙන හොඳ පාට ඇඳුම්

ඇඳ ගත් පොඩි ළමයි පෙළක්

වගෙයි නේද මේ ගස්  ටික

නොයෙක් පාට මල් පිපිලා

මගේ නංගිගෙ පොඩි හිනාව

වගේය මේ පිච්ච පොකුර

ඇගෙ කම්මුල් දෙකේ පාට

කොයින්ද මේ රෝස මලට “

• කවියෙන් විස්තර වන හැඟීම පාඨකයාගේ සිතට කම්පනයක් දැනෙන ලෙස වචන යොදා තිබීම ද සාර්ථක පද්‍ය නිර්මාණයක ලක්ෂණයකි.
• මහගම සේකර මහතාගේ පහත කවිය බලන්න

“ ගල්වා ඉසෙහි තෙල් යහමින්

එල්ලා කරෙහි පංචායුදය

අල්ලාගෙන අතින් මා

පාසලට එක්ක ගිය

අකුරු නූගත් අම්මා ඔබ ය “

• ආදරය, කරුණාව, ආශාව, වීරත්වය, පිළිකුල, උපහාසය ඇති වන පරිදි කවි නිර්මාණය කරයි.
• කවි නිර්මණය කිරීමේදී රසවිඳින්නාගේ සිතෙහි කම්පනයක් ඇති වන පරිදි වචන යෙදිය යුතු ය.
• මේ සඳහා භාෂා ඥානය, පලපුරුද්ද, විවිධ කාව්‍ය රසවිඳීම වැදගත් වේ.
• එළිසමය සහිතව මෙන්ම එළිසමය නොමැතිව ද කවි රචනා කල හැක.

• භාෂාවක් හදාරන ශිෂ්‍යයන්ට මෙන් ම ලේඛකයන්ට ද එම භාෂාවෙහි යෙදෙන වචනවල නිවැරදි හා නිශ්චිත අර්ථය දැන ගැනීමට මග පෙන්වන ග්‍රන්ථය ශබ්දකෝෂ නමින් හැඳින්වෙයි.
• මෙහි ‘ශබ්ද‘ යන පදය යෙදී ඇත්තේ ‘පද‘ හෙවත් ‘වචන‘ යන අර්ථයෙනි.

• වෙනත් භාෂාවක වචනවල අර්ථ පවසමින් සම්පාදිත ශබ්දකෝෂ මෙසේ හැඳින් වේ.

• සිංහල භාෂාවෙහි යෙදෙන වචනවල අරුත් දැන ගැනීමට ඉවහල්වන ප්‍රධාන කෘතිය සිංහල ශබ්දකෝෂය යි.
• සිංහල ශබ්දකෝෂය කාණ්ඩ 26 කින් සමන්විත ය.

• පැරණි සිංහලයෙහි යෙදුණ වචනක අරුත දැන ගැනීමට අපට උපකාරී වන ප්‍රධාන ම ශබ්දකෝෂය යි.
• මෙය වැලිවිටියේ සෝරත නාහිමියන් විසින් සම්පාදනය කරන ලද්දකි.

• ඉංගිරිසි බසෙහි යෙදෙන වදනක සිංහල අරුත දැන ගැනීමට අපට වැදගත් වන ප්‍රධාන ශබ්දකෝෂ යි.

• ජනශ්‍රැති ශබ්දකෝෂ
• විද්‍යා ශබ්දකෝෂ
• පරිගණක ශබ්දකෝෂ

• අක්ෂර වින්‍යාසය නිවැරදි කර ගැනීමට හැකි වීම.
• පදයක අරුත අවබෝධ කර ගැනීමට හැකි වීම.
• විවිධ විෂයන්ට අදාල සංකල්ප පැහැදිලි කර ගැනීමට හැකි වීම.
• පදයක ව්‍යාකරණ ලක්ෂණ, නිරුක්ති හෙවත් පද සකස් වූ ආකාරය දැන ගත හැකි වීම.

• ශබ්දකෝෂයක් භාවිත කිරීමේ දී අදාළ භාෂාවෙහි අකාරාදිය හෙවත් අක්ෂර මාලාව පෙළ ගස්වා ඇති සම්මත පිළිවෙළ දැන සිටීම අත්‍යවශ්‍ය ය.
• භාෂාවෙන් භාෂාවට අකාරාදි පිළිවෙළ වෙනස් වේ.
• සිංහල ලේඛන ව්‍යවහාරයෙහි ඇති අක්ෂර ගණන හැටක් වන අතර ඒවායේ අකාරාදි පිළිවෙළ පහත දැක් වේ.

**********

• ‘ඥ‘අකුර, ‘ජ් +ඤ ‘ අක්ෂර එක් වීමෙන් සෑදී ඇති නිසා එම අකුරෙන් ඇරඹෙන වචන අකාරාදි පිළිවෙළට සැකසීමේ දී ඒවා යෙදෙන්නේ ‘ජ‘ හා ‘ ඣ ‘ අක්ෂර දෙක අතර ය.
• ව්‍යංජනාක්ෂරයකට පිලි යෙදූ විට අකාරාදී පිළිවෙළ දැන සිටීම ද වැදගත් වේ.

********

• මුලින් යෙදෙන අකුරට අනුව අකාරාදි පිළිවෙළ සැකසීම.

• මුල් ව්‍යංජනය සමාන වුව ද එහි ගැබ්වන ස්වරය අනුව අකාරාදි පිළිවෙළ සැකසීම.

• මුලින් යෙදෙන අකුර සමාන වූ විට පිළිවෙළින් දෙවන තෙවන අකුරු පිළිබඳව බැලීම.

• මානවයා විසින් ජීවිතයේ දී පවත්වනු ලබන උත්සව වර්ග දෙයාකාර වේ.
• ජීවිතයේ වැදගත් අවස්ථා සමරමින් පවත්වනු ලබන ජීවන සංක්‍රාන්ති උත්සව
• සමාජයක ජන කොට්ඨාසයක් ලෙස එම සමාජයට අනුගතව සමරනු ලබන උත්සව

උදා:- අලුත් අවුරුදු උත්සවය

• දර්ශන පටන් ගැනෙන පළමු වැනි දිනය වන ජනවාරි පළමු වැනි දා.
• පෙරදිග, අපරදිග මෙදින විවිධ උත්සව පවත්වනු ලැබේ.

• බක් මාසය හෙවත් අප්‍රේල් මාසයේ දී ය.

• දේශීය අනන්‍යතාව පිළිබිඹු වන චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර
• වෙනත් සංස්කෘතීන් නියෝජනය කරන සංස්කෘතිකාංග ආශ්‍රය කර ගැනීමෙන් නිර්මාණය වූ චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර ද දක්නට ලැබීම.

• නව සඳ බැලීම
• පරණ අවුරුද්ද සඳහා ස්නානය
• අලුත් අවුරුදු උදාව
• පුණ්‍ය කාලය
• ආහාර පිසීම
• වැඩ ඇල්ලීම
• ගනුදෙනු කිරීම හා ආහාර අනුභවය
• හිස තෙල් ගෑම
• රැකී රක්ෂා සඳහා පිටත්ව යාම

• ගස්වල කොළ කොටලා ගන්නා යුෂ
• නානු වශයෙන් ගන්නා ගස්වල යුෂ වල ඖෂධීය ගුණ ඇත.

• නොනගතය හෙවත් නැකැත් රහිත වෙලාව

• වැඩ අල්ලන නැකත, ආහාර අනුභව කරන නැකත, ගනුදෙනු කරන නැකත එකම වේලාවක යෙදේ. එබැවින් වැඩ අල්ලා ඉතිරි චාරිත්‍ර ඉටුකරයි.

• වැඩිහිටියන්ගේ ආශිර්වාදය ලබා ගැනීම.
• දැන, නොදැන වූ වැරදි වලට සමාව ලබා ගැනීම.
• පැරණි වාද භේද අමතක කර නව වසරට පිවිසීම.

• කැට ගැසීම
• පන්දු ගැසීම
• එල්ලේ ගැසීම
• පොරපොල් ගැසීම
• වළකජු ගැසීම
• පංච දැමීම
• ඔළිඳ කෙළිය
• ඔංචිලි පැදීම

• ඔංචිලි පදින විට ගායනා කරන කවි

• කෑම වර්ග
  • කොකිස් (ලන්දේසීන්ගෙන්)
  • කේක් (ඉංග්‍රීසීන්ගෙන්)
  • කජු (පෘතුගීසීන්ගෙන්)
  • අච්චාරු (පෘතුගීසීන්ගෙන්)
• රතිඤ්ඤා, නිලාකූරු (චීනයෙන්)
• කඹ ඇදීම වැනි ක්‍රීඩා

• වේලාවට වැඩ කිරීම
• සමාව ගැනීම හා සමාව දීම
• කළ ගුණ සැලකීම
• එකමුතුකම
• කණ්ඩායම් හැඟීම
• එක්ව සතුටුවීම

• ගණිනවා යන අදහස ඇතිව නිර්මාණය වී ඇති පදවල දක්නට ලැබෙන්නේ මූර්ධජ ‘ණ‘ කාරය යි.

උදා:

• පරිගණකය
• ගණිතය
• ගණකාධිකාරි

• කිරීම යන අදහස රැගත් ‘කරණය‘ යන වචනය ඛණ්ඩනය සහිතව නිර්මාණය වූ නාම පද සියල්ලෙහි ම මූර්ධජ ‘ණ‘ කාරය ඇතුළත් වේ.

උදා:

• ශීතකරණය
• කළමනාකරණය
• ගෝලීයකරණය
• නවීකරණය

• මූර්ධජ ‘ෂ‘ කාරයට පසුව මූර්ධජ ‘ණ‘ යෙදීම අනිවාර්ය වේ.

උදා:

• දූෂණ
• භීෂණ
• ලක්ෂණ
• තීක්ෂණ

• ‘ර‘ කාරයෙන් අවසන් වන වර්තමාන කාල ක්‍රියා පද ආශ්‍රෙයන් බිහි වන අතීත කාල ක්‍රියා පදවල ඇත්තේ ‘ළ‘ කාරය යි

උදා:

• කරනවා – කළේ ය.
• වගුරනවා – වගුළේ ය.
• විචාරනවා – විචාළේ ය.
• වදාරනවා – වදාළේ ය.
• අතුරනවා – අතුළේ ය.
• ගුගුරනවා – ගුගුළේ ය.

• සමූහයක් හැඟවෙන රැළ, පෙළ, මුළ, වැළ පදවල යෙදෙන්නේ මූර්ධජ ‘ළ‘ කාරය යි.

උදා:

• ඇත් රැළ
• තුරු පෙළ
• සොර පෙළ
• බලා වැළ (කොක්කු සමූහය)

• එහෙත් සමූහාර්ථවාචී ‘කැල‘ යන පදයෙහි යෙදෙන්නේ දන්තජ ‘ල‘ කාරය යි.

• ‘ක්‘ ශබ්දයට පසුව යෙදෙන්නේ මූර්ධජ ‘ෂ‘ අක්ෂරය යි.

උදා:-

• අක්ෂරය
• අක්ෂිදාන
• රක්ෂණය
• ප්‍රතික්ෂේප
• භික්ෂුව

• ‘ප‘ වර්ගයට අයත් අකුරකට මුලින් මූර්ධජ ‘ෂ‘ අකුර යෙදේ.

උදා:-

• පුෂ්පය
• නිෂ්පාදනය
• නිෂ්ඵල

• 1861 මැයි මස 07 වැනි දින. (1861-1941)

• බෙංගාලි සාහිත්‍යය හා සංගීතය එහි නූතන යුගයට ඔසවා තැබීමෙහිලා කළ සුවිශේෂ දායකත්වය.
• ඉන්දියානු කලාවත් නූතනත්වය කරා යොමු කිරීම.
• නූතන අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමට යෝග්‍ය පරිදි භාෂා ව්‍යවහාරය සකස් කිරීමට දායක වීම.
• 1901 වසරේ දී ශාන්ති නිකේතනය ආරම්භ කිරීම.
• ශ්‍රී ලංකාවේ හොරණ ශ්‍රීපාලි විද්‍යාලය පිහිටුවීමට මුල් වීම.
• බොහෝ රටවල සංචාරය කරමින් දේශන පැවැත්වීම.

• සාහිත්‍යය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනා ගත් ප්‍රථම ආසියාතිකයා වේ. ඒ 1913 වසරේදී ඔහුගේ ගීතාංජලී කෘතිය වෙනුවෙනි. මේ සමඟම ඔහු බෙන්ගාල මහා කවියා ලෙස හදුන්වන්නට විය.
• ඉන්දීය ජාතික ගීයේ නිර්මාතෘ

• පාඨශාලා අධ්‍යාපනය ප්‍රිය නොකළ අතර නිවසේ දී ම ඉංග්‍රීසි හා සංස්කෘත භාෂා දැනුමක් ලැබී ය.
• ළා බාල වියේ දී ම රාමායණය, කාලිදාසගේ නාට්‍ය, ගීත ගෝවින්දය මෙන්ම ම ශේක්ස්පියර්ගේ ශෝකාන්ත නාට්‍ය කියැවී ය.
• 17 වන වියෙහි දී වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා එංගලන්තයට ගියේ ය.

• “කබි කහානි“ ( කවියාගේ කථාව) නම් කෘතිය
• “භගින හෘදය“ නම් නාට්‍ය ය.

• “භානුසිංහ“ නමින් රචනා කළ භක්ති ගීත
• “සන්ධ්‍යා සංගීත්“ නම් කෘතිය (1882) (කවියෙකු වශයෙන් තාගෝර් ගේ ප්‍රසිද්ධිය තහවුරු කළ කෘතිය මෙය වේ.)
• “ප්‍රභාත් සංගීත්“ කම් කෘතිය (1883)
• විචාරක අවධානයට ලක් වූ “සොබා දහමේ පළිගැනීම“ නම් නාට්‍යය.
• “මානසී“ නම් කෘතිය (මෙය ඔහුගේ වඩාත් පරිසමාප්ත කෘතිය වන බව ඇතැම්හු පවසති.)
• “ස්මරන්“ නම් කාව්‍යය. (බිරිඳගේ අභාවයෙන් පසුව ලියන ලදි)
• තාගෝර්ගේ දේශන, දාර්ශනික කරුණු ඇතුළත් “සාධනා“ නම් කෘතිය
• ශිෂ්ටාචාරයේ අර්බුදය
• “බලකා“ නම් කෘතිය (මෙම කෘතිය තාගෝර් ගේ වඩාත් පරිනත කෘතියක් සේ සැලකේ.)

• කථ ඕ කාහිනී (කාව්‍ය)
• නෛවේද්‍ය (කාව්‍ය)
• තැපැල් කන්තෝරුව (නාට්‍ය)
• අඳුරු කුටියේ රජතුමා (නාට්‍ය)

• ගීතාංජලිය භක්ති කාව්‍යයක් ම නොවේ.
• ඉංදියාවේ අනාගතය පිළිබඳ ඔහු තුල වූ ප්‍රාර්ථනා, මනුෂ්‍යය ස්වභාවය, මරණය මෙන්ම පීඩිත ජනතාව ගැන ද එහි අන්තර්ගත වේ.
• 1912 දී නැවත එංගලන්තයට ගිය තාගෝර් ගීතාංජලියේ ඉංග්‍රීසි පිටපත ද සකස් කළේ ය.
• මෙම කෘතිය ඔහුට නොබෙල් සාහිත්‍ය ත්‍යාගය ලබා ගැනීමට හේතු විය.

• 1913 දී සාහිත්‍යය පිළිබඳ නොබෙල් ත්‍යාගය.
• 1916 දී නයිට් පදවිය. (පසුව මෙය ඔහු අත්හලේ ය.)
• 1940 දී ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්වවිද්‍යාලය මගින් පිරිනමන ලද සාහිත්‍ය පිලිබඳ ආචාර්ය උපාධිය.

• මෙය තාගොර් විසින් පිහිටුවන ලදී
• පසුව ඔහු විසින් එය විශ්ව භාරතී විශ්ව විද්‍යාලය ලෙස නම් කෙරිනි.
• එහි ආදර්ශ පාඨය වූයේ ‘යත්‍ර විශ්වම් භවති ඒක නීඩම්‘ එනම් ‘විශ්වය යම් තැනක ද එය එකම කැදැල්ලකි‘ යන්නයි
• මෙම ආයතනයේ ශ්‍රී ලංකාවේ කීර්තිමත් පුද්ගලයින් වන ආනන්ද සමරකෝන්, එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර ආදීන් ද අධ්‍යාපනය ලබා ඇත.

• එංගලන්තය
• ඇමරිකාව
• ජපානය
• ස්වීඩනය
• ස්විට්සර්ලන්තය
• මලයාව
• සියම
• රුසියාව
• ශ්‍රී ලංකාව

• 1931 දී රබීන්ද්‍රනාත් තාගෝර්ගේ හැත්තෑවන ජන්මෝත්සවය වෙනුවෙන් සම්පාදනය කළ උපහාර ග්‍රන්ථය යි.

• ජවහර්ලාල් නේරු
• මහත්මා ගාන්ධි
• බර්ට්‍රන්ඩ් රසල්
• අයින්ස්ටයින් ආදීහු වේ.

• 1941 අගෝස්තු මස 07 වැනි දි‍නදී ය.

• සමාජ ප්‍රගතිය – සමාජයේ ඉදිරි ගමන / දියුණුව
• ආචීර්ණ කල්පිත – යල් පිනූ / කල් ගිය / ඉපැරණි යුගයට අයත්
• පෘථුල – පුළුල්
• දේශමාමකත්වය – තම රට පිළිබඳ හැඟීම.
• උපනිෂද් – හින්දු ධර්ම ග්‍රන්ථයකි. ගුරුවරයා සමීපයේ සිට ඉගෙන ගන්නා ධර්මයකි.
• පුරාණෝක්තති – පැරැණි කියමන්
• ජන්මෝත්සවය – උපන් දින උත්සවය.

• 1915 දී ගාන්ධි ශාන්ති නිකේතනයට පැමිණියේ ය. තාගෝර් ඔහු පිළිගනිමින් ‘ඔහු ඇත්තට ම මහා ආත්මයක් ඇති තැනැත්තෙක්  මහත්මා කෙනෙක්‘ යැයි කීවේ ය. එදින පටන් ගාන්ධි මහත්මා ගාන්ධි වූයේ ය.

• සාමාන්‍ය කතා ව්‍යවහාරයේ දී මහාප්‍රාණ ශබ්ද උච්චාරණය නොවුනත් ලේඛනයේ දී මහාප්‍රාණ හා අල්පප්‍රාණ අක්ෂර යෙදීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
• එසේ නොයෙදුවොහොත් එයින් කියැවෙන අර්ථය සාවද්‍ය වේ.
• අර්ථයෙහි වෙනසක් නැතත් ලේඛනයෙහිලා සම්මත අක්ෂර වින්‍යාසය යොදා ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය ය.
• සිංහල අක්ෂර මාලාවේ මහාප්‍රාණ අක්ෂර 10 ක් සහ ඊට අනුරූප අල්පප්‍රාණ අක්ෂර 10 ක් ඇත.

******

• අක්ෂර උච්චාරණයේ දී වේගයෙන් හා වැඩි ප්‍රාණයකින් හඬ හා වායුව පිට කිරීමෙන් මහාප්‍රාණ ශබ්ද උපදි.
• අක්ෂර උච්චාරණයේ දී අඩු වේගයෙන් හා අඩු ප්‍රාණයකින් හඬ හා වායුව පිට කිරීමෙන් අල්පප්‍රාණ ශබ්ද උපදි.

******

• ප්‍රදාන – ප්‍රධාන
• නිදාන – නිධාන
• අරුත – අර්ථ

• වර්ධන
• පරිගණක
• ලේකම්
• අර්බුද
• මජ්ඣිම
• ශිෂ්ටාචාරය
• කණ්ඨජ
• සුඛෝපභෝගි
• මර්දනය
• සංගායනාව
• ලේඛකයා
• ප්‍රතිඵල
• සාකච්ඡාව
• ප්‍රෙෘඪ
• මූර්ධජ

• ජන කතාව, ජන කවිය යනු ලියා තැබීමකින් තොරව පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ගෙන ඒමෙන් ජනයා අතර ප්‍රචලිත වූ සාහිත්‍ය නිර්මාණයි.
• මේවා වර්තමාන රසිකයන්ගේ ද රස වින්දනයට බඳුන්වෙයි.
• ජන කතාවක ප්‍රධාන අරමුණ කිසියම් ආප්තෝපදේශයක් හෝ උපහැරණයක් ගෙනහැර පෑම යි.
• මිනිස් මහිමය, තත්වැසි නුවණ හා විචක්ෂණභාවය ප්‍රකට කිරීම ජන කතාකරුවන්ගේ පරමාර්ථය යි.
• මිනිසා හා සමාජය තේරුම් ගැනීමට මෙම සාහිත්‍යාංගය බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනවත් වේ.
• ජන කතාව රසය ඉස්මතු වන්නේ එහි අන්තර්ගත සරල හා රසවත් යෙදුම් නිසා ය.

• පුරාණෝක්ති
• මිත්‍යා කථා
• උපමා කථා
• වීර කාව්‍ය

• කටගාය – රෝගයකි
• දෙවැට – කුඩා අඩිපාර
• මඩක්කුව – මැටි කෝප්පය
• වැල් ඇඳ – ලණුවලින් වියන ලද ඇඳ
• උජාරුව – ආඩම්බරය
• වහුන් – පියන්, වැසීම
• අකරතැබ්බ – කරදර

• භාෂාවක භාවිතා වන ඇතැම් වචන හා යෙදුම් දිගු කාලයක් තිස්සේ ව්‍යවහාර වන විට ඒවායේ වචන වල ඇති අර්ථය ඉක්මවන වෙනත් අර්ථ ඒ්වාට ආරෝපණය වේ. මේවා භාෂාවක ඇති සාම්ප්‍රදායික යෙදුම් ලෙස සලකයි.
• සාහිත්‍ය නිර්මාණයක දී ද ලේඛනයේ දී ද එදිනෙදා කථා ව්‍යවහාරයේ දී ද මෙවැනි යෙදුම් දැකිය හැකි වන අතර ජන සාහිත්‍යයේ මේවා බහුලව හමු වේ.
• සිංහල භාෂාවේ ව්‍යවහාර වන සාම්ප්‍රදායික යෙදුම් වර්ග කිහිපයක් පහත දැක්වේ.
  1. රූඪි (ඉඟි වැකි)
  2. ප්‍රස්තාව පිරුළු
  3. යුගල පද

• “රූඪි“ හෙවත් “ඉඟි වැකි“ යනුවෙන් හැඳින්වෙන සාම්ප්‍රදායික යෙදුම් මගින් ප්‍රකාශ වනුයේ වාච්‍යාර්ථය මත ආරෝපණය වූ වෙනත් අර්ථයකි.
• උදාහරණ ලෙස, “ඉහේ මලක් පිපුණි“,“යකා නැග්ගේ ය“ වැනි යෙදුම්වලින් ඒවායේ යෙදී ඇති වචනවලින් කියැවෙන අර්ථය ඉක්මවා යන වෙනස්ම අර්ථයක් ප්‍රකාශ වේ.
• එමෙන්ම මේවායේ අර්ථය ඉඟියෙන් ගත යුතු නිසා “ඉඟි වැකි“ ලෙස ද හැඳින්වේ.
• මෙම යෙදුම් කතා කිරීමේ දී මෙන්ම ලිවීමේදී ද අදහස් රසවත් ව හා සිත් ගන්නා සේ ඉදිරිපත් කිරීමට දායක වේ.
• එබඳු තවත් යෙදුම් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

1. කජු කන්නා සේ – ඉතා පහසුවෙන්
2. ඉහේ මලක් පිපුණා – අධික සතුටට පත්වීම
3. යකා නැග්ගා – බෙහෙවින් කෝපයට පත් වුණා
4. කැත්තට පොල්ල වගෙයි – එකට එක කිරීම
5. දෙහි කැපුවා – බැණ වැදුණා

• ප්‍රස්ථාවකට හෙවත් අවස්ථාවකට ගැළපෙන කියමන ප්‍රස්ථාව පිරුළකි.
• තැනට ගැළපෙන කියමනක් ලෙස හැඳින්විය හැකි ප්‍රස්තාව පිරුළු බිහි වූයේ ගැමි වහරිනි.
• ගැඹුරු අර්ථයක් සරලව ප්‍රකාශ කිරීම එහි ජීව ගුණය යී.
• උපදේශය, උපහාසය, හාස්‍යය යන ගුණාංග ප්‍රස්තාව පිරුළු වල දැකිය හැකිය.

1. අත හයිය නම් බත නොවරදින්නා වගේ – උත්සාහයෙන් වැඩ කරයි නම් කෑම නොවරදින බවයි.
2. ඇත්තක් කියා පැත්තක් ගියත් කමක් නෑ – සත්යක් නිසා පුද්ගලික අලාභයක් සිදු වුවත් කම් නැති බව.
3. අතු කඩා මොරකන්නා සේ – ලැබෙන මාර්ග මුළුමනින් ම විනාශ කර දැමීම.
4. අලි මදිවට හරක් – එක් කරදරයක් පිට තවත් කරදරයක් ඒම.
5. අල්ලපු අත්තත් නෑ පය ගහපු අත්තත් නෑ – දෙපැත්තකින් හානි පැමිණීමකි.
6. අනේ කාලේ වනේ වාසේ – අයහපත් කාලයේ දී නෑ හිතමිතුරන්ගෙන් ඈත්ව වාසය කිරීම සුදුසු බව.
7. කළුවා මාරපන ගියා වගේ – අරමුණකින් තොර ව වැඩ කිරීම.
8. කැලේට පායපු හඳ වගේ – අගයක් නොමැති වීම.
9. දීකිරට බළල්ලුත් සාක්කි ලු – වාසි පැත්තට කවුරුත් හිතවත් ව කතා කිරීම.
10. කටුස්සගේ කරේ රත්තරන් බැන්දා වගේ – නීචයාට ගරු බුහුමන් නළ විට ඔහු අස්ථානයේ උඩඟු වන බව

• පද දෙකක් එක ළඟ යෙදී තනි අරුතක් ප්‍රකාශ කරන ඉඩ කඩ ,කෙළි සෙල්ලම්, සරු සාර වැනි යෙදුම්, යුගල පද ලෙස හැඳින්වේ.
• මේවා යුගල පද ලෙස හැඳින්වෙන්නේ ද පද යුගලය ම එකට භාවිත කළ යුතු බැවිනි.
• මේ යෙදුම් මගින් ප්‍රකාශයක අර්ථය අලංකාර වෙයි, රසවත් වෙයි.
• විවිධ යුගල පද කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

1. හැදුණු වැඩුණු
2. වාද භේද
3. හුරු පුරුදු
4. ගරු නම්බු
5. බාල මහලු
6. දවසට දෙකට
7. යන එන
8. ඈත මෑත
9. ඉඩම් කඩම්

Positive form:

Negative form:

Question form:

• Had he broken his leg?
• Had they arrived in Hawaii?

1. I /homework /finished / had /my /not.
2. He /home /gone/ had / already.
3. We / had /not /lunch /had.
4. The station /left /had /the train.
5. Your /had /father /found /a job?

• I always read books.
• I usually do homework.
• I often read story books.
• I sometimes play with my friends.
• I rarely watch movies.
• I never fight with my friends.

• friends/usually/his/plays/my brother/with

……………………………………………………………………………

• and/never/Teena/eat/Meena/meat

……………………………………………………………………………

• clean/we/classroom/always/our/in the morning

………………………………………………………………………….

• for/sometimes/I/high marks/English/score

………………………………………………………………………….

• My mother/with/often/my friends/speak

…………………………………………………………………………

• A cap/normally/wears/Razeem

…………………………………………………………………………

1. The teacher will correct the books.
2. Women will weave the baskets.
3. They will sing songs.
4. Pupils will learn English.
5. She will collect stamps.
6. Senuli will organize the meeting.
7. Reporter will ask the questions.

1. The hills …………………… seen by many travelers.
2. This house …………………… built in 1997.
3. The e-mails …………………. sent by my partner.
4. These medals …………………. won by the best player.
5. My town ……………………. attacked several times.

1. He gave some flowers. -……………………………………………………………..
2. They offered a well-paid job.- ……………………………………………………
3. I took beautiful pictures.- …………………………………………………………..
4. She sang famous songs. -……………………………………………………………..
5. Alexander invented the telephone. -……………………………………………

• We got many letters from our friends and relatives.
• These types of letters are called informal letters/ personal letters.
• Those are written for personal purposes.

Sample personal letter:

Now you are Mary and write a letter to Jenny by including your recent news.

1. The e-mails (send) ………………………….. by me.
2. The breakfast (cook) ………………………….. By my mother every morning.
3. A new song (compose) ……………………….. by Jack.
4. This letter (give) …………………….. by your uncle.
5. The mosquito (kill) ……………………… by a little girl.
6. The flowers (water) ………………….. by my parents.
7. A new car (buy) ……………………….. by my sister.
8. New posts (write) ………………………….. by our boss.
9. All the homework (do) …………………. by me.

• A group of letters attached after the root word.

• wonderful
• helpless
• fairness
• suddenly

• Pink flower is big.
• Blue flower is bigger than pink flower.
• Purple flower is the biggest.                                                                               
• 

1. The giraffe is …………………….. Than the dog.
2. The cheetah is the …………………….. Animal in the world.
3. The boy is ……………………… than the girl.
4. Peter is the …………………….. Boy in the class.
5. Climbing mountain is …………………… than fishing.

1. The bird flew ………………. the open window.
2. You can swim ………………. the river.
3. The dog ran …………….. The room.
4. The moon goes ……………….. The earth.
5. The ship sailed ………………. the coast.

A team of                                                           dancers

A book of                                                            lions

A pride of                                                            shoes

A group of                                                           notes

A pair of                                                               players

1. I have been practicing yoga ……………………. I heard about its benefits.
2. ……………….. The rain fell, people hurried to find shelter.
3. I forgot my phone at home …………………. I can’t call anyone.
4. The sky turned shades of pink and orange ……………….. The sun set.
5. I have loved painting ………………… I was a child.
6. She was feeling tired ……………….. She decided to take a nap.

1. Is not              –      isn’t              isn’t               isn’t’
2. They have   –     theyv’e        th’eyve         they’ve
3. Are not          –    aren’t          are’nt           ar’ent
4. I am             –    I’am              I’m                im’
5. She is     –    she’s            she’s            shes’

• Nouns that we can’t count.
• 

The opposite meaning can be formed by adding in-,un- ,im- ,il- ,dis- at the end of the word.

Light                                                                       far

Fast                                                                         complex

Rich                                                                        slow

Tall                                                                          poor

Big                                                                          small

Near                                                                       empty

Clean                                                                      quite

Simple                                                                    dirty

Full                                                                         short

Difficult                                                                  strong

Weak                                                                     easy

Loud                                                                       heavy

1. This book was expensive.
2. I like
3. I always do my HW.
4. I agree with you.
5. It is a necessary thing to do.
6. The boy is very active

• Express impersonal obligations.

Example:

• He has to see the doctor.
•  You have to wear uniform.

• MUST: speaker thinks it’s necessary.
• HAVE TO: Another person thinks it’s necessary.

Teacher: you must complete the HW.

Student: we have to complete the HW.

1. Car drivers ………………………….. Always wear a seat belt.
2. I ……………………….. Have studied more, but I was too tired.
3. People …………………….. Have a permit to camp in the national park.
4. You ……………………… come tomorrow, if you are free.
5. Plants ……………………. have light and water to grow.

1. I ………………. make my bed every morning.
2. I ………………. study this weekend. It’s my obligation as a student.
3. You ……………. do exercise every morning. It’s good for you.
4. They ………………. study harder if they want to pass their exams.
5. They ………………… wear uniforms at school.

•   I cut myself when I was shaving.
•   We have enjoyed ourselves.
•   She blames herself for that incident.

1. I told …………………… to always give all my effort.
2. He took …………………… out of the game.
3. They gave …………………… a break.
4. You guys ………………….. Gave a more difficult task.
5. The dog ran ………………… into the room.

• We can count them as ONE, TWO, THREE………etc.
• When talk about a person, an animal, a place or a thing, we use a singular noun.
• When talk about people, animals, places or things, we use plural nouns.

I went to a book shop and bought a book for me and two books for my younger sister. I have two sisters. I bought a bottle for myself and two bottles for my sisters.

I went to a book shop and bought a book for me and two books for my younger sister. I have two sisters. I bought a bottle for myself and two bottles for my sisters.

• 38 යි

• ළමා කලයට වැදගත් වන මංගල කරුණු
• තරුණ වියට වැදගත් වන මංගල කරුණු
• සැඳෑ සමයට වැදගත් වන මංගල කරුණු

1. බාලයන් ඇසුරු නොකිරීම
2. පණ්ඩිතයන් ඇසුරු කිරීම
3. පිදිය යුත්තන් පිදීම
4. සුදුසු ප්‍රදේශයක වාසය කිරීම
5. පෙර පින් ඇති බව
6. සිත මනා කොට පිහිටුවා ගැනීම
7. බොහෝ ඇසුරූ පිරූ තැන් ඇති බව හෙවත් දැන උගත් බව
8. ශිල්ප දැනීම
9. විනයෙහි මැනවින් හික්මවීම
10. යහපත් වචන කතා කිරීම

1. දෙමාපියන්ට උපස්ථාන කිරීම
2. භාර්යාවට සංග්‍රහ කිරීම
3. දරුවන්ට සංග්‍රහ කිරීම
4. නිරවුල් කර්මාන්ත වල නිරත වීම
5. දන් දීම
6. ධර්මයට අනුව හැසිරීම
7. නැදෑයන්ට සංග්‍රහ කිරීම
8. නිවැරදි ක්‍රියා වල යෙදීම
9. පවට නොකැමැත්ත හා පවින් වෙන් වීම
10. මද්‍යසාර භාවිතයෙන් වැළකීම
11. කුසල් දහම් හි පමා නොවීම
12. ගරු කළ යුත්තන්ට ගරු කරීම
13. යටහත් ගති පැවතුම් ඇති බව
14. ලද දෙයින් සතුටු වීම
15. කළගුණ සැළකීම
16. සුදුසු කල්හි ධර්මය ශ්‍රවණය කිරීම
17. ඉවසීම
18. කීකරු කම
19. පැවිදි උතුමන් දැකීම
20. සුදුසු කල්හි ධර්ම සාකච්ඡා පැවැත්වීම

1. කෙලෙස් තැවීම
2. බඹසරෙහි හැසිරීම
3. ආර්ය සත්‍ය වටහා ගැනීම
4. නිවන් අවබෝධ වීම
5. අටලෝ දහමින් කම්පා නොවීම
6. සිත් හි ශෝක නැති බව
7. කෙලෙස් කිලුටු නැති බව
8. බිය නැති බව

බහූ දේවා මනුස්සාච-මංගලානි අචින්තයුං

ආඛංකමානා සොත්තානං-බ්‍රෑහි මංගල මුත්තමං

අසේවනාච බාලානං-පණ්ඩිතානංච සේවනා

පූජාච පූජනීයානං-ඒතං මංගලමුත්තමං

පතිරූප දේස වාසෝච-පුබ්බේච කත පුඤ්ඤතා

අත්ත සම්මා පනිධිච-ඒතංමංගල මුත්තමං

බාහු සච්චංච සිප්පංච-විනයෝච සුසික්ඛිතෝ

සුභාසිතාච යාවාච- ඒතංමංගල මුත්තමං

මාතාපිතූ උපට්ඨානං-පුත්තදාරස්ස සංගහෝ

අනාකුලාච කම්මන්තා-ඒතංමංගල මුත්තමං

දානංච ධම්ම චරියා-ඤාතකානන්ච සංගහෝ

අනවජ්ජානි කම්මානි- ඒතංමංගල මුත්තමං

ආරති විරති පාපා-මජ්ජපානාච සඤ්ඤමෝ

අප්පමාදෝච ධම්මේසු- ඒතංමංගල මුත්තමං

ගාරවෝච නිවාතෝච-සන්තුට්ඨිච කතඤ්ඤුතා

කාලේන ධම්ම සවනං-ඒතං මංගල මුත්තමං

ඛන්තීච සෝවයස්සතා-සමණානංච දස්සනං

කාලේන ධම්ම සාකච්ඡා- ඒතං මංගල මුත්තමං

තපෝච බ්‍රහ්ම චරියාච-අරිය සච්චාන දස්සනං

නිබ්බාන සච්ඡිකිරියාච- ඒතං මංගල මුත්තමං

ඵුට්ඨස්ස ලෝක ධම්මේහි-චිත්තං යස්ස න කම්පති

අසෝකං විරජං ඛේමං- ඒතං මංගල මුත්තමං

ඒතාදිසානි කත්වාන-සබ්බත්ථ මපරාජිතා

සබ්බත්ත සොත්ථීං ගච්චන්නි- තං තේසං මංගල මුත්තමංති

• වජ්ජි රජදරුවන්ට

• සාරන්දද නම් චෛත්‍ය ස්ථානයේ දී

1. නිතර රැස් වීම
2. සමගිව රැස්ව, සමගිව සාකච්ඡා කොට, සමගිව විසිර යාම
3. නොපැනවූ නීති නොපැනවීම,පැනවූ නිතී කඩ නොකිරීම.
4. වැඩිහිටියන්ගේ උපදෙස් පිළිපැදීම හා ඔවුන්ට ගරු කිරීම.
5. විවාහක කුල කාන්තාවන්ගේ හා අවිවාහක කුල කුමරියන්ගේ ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීම.
6. වජ්ජි රාජ්‍ය ඇතුළත හා පිටත පිහිටි පූජනීය ස්ථානවලට ගරු කිරීම.
7. තම රාජ්‍යට පැමිණි පූජ්‍ය පක්ෂය ගෙන්වා ගැනීම, පැමිණ සිටින පූජ්‍ය පක්ෂයට රැකවරණය සැලසීම.

• ජන සම්මතවාදී පාලන ක්‍රමයක් බිහි කර ගත හැකි වීම.
• පුද්ගලවාදී හා ඒකාධිපතිවාධී පාලන ක්‍රමයකින් තොර වූ සාමූහික හැඟීමෙන් යුතු පාලන ක්‍රමයක් ඇතිවීම.

• අත්ථි සුඛ
• භෝග සුඛ
• අනණ සුඛ
• අනවජ්ජ සුඛ

• අනාථපිණ්ඩික සිටු තුමාට

• ධාර්මිකව යම් භෝගයක් උපයා එම ධනය ගැන සිතා ඇති කරගන්නා වූ සොම්නස

• උත්සහවන්ත බව
• දෑතේ මහන්සිය
• දහදිය වැගිරීම
• ධාර්මික බව

• කෘෂිකර්මාන්තය
• ධාර්මික වෙළඳාම
• ගව රක්ෂණය
• රාජ්‍ය සේවය
• අනෙකුත් ශිල්ප කර්මාන්ත

• අවිආයුධ වෙළඳාම
• සත්ත්ව වෙළඳාම
• මස් වෙළඳාම
• මත්ද්‍රව්‍ය වෙළඳාම
• වස වෙළඳාම

• තුලා කූට
• මාන කූට
• කංස කූට

• ධාර්මිකව උපයා ගත් ධනය නිවැරදි පරිභෝජනය තුළින් ඇති වන සොම්නස

• දෙමාපියන්
• අඹුදරුවන්
• සේවක සේවිකාවන්
• හිතමිත්‍රාදීන්
• භ්‍රමණ බ්‍රාහ්මනයන්

• සමහරෙක් තම පරිභෝජනයට හෝ බාහිර පුද්ගලයන්ගේ පරිභෝජනයට ධනය වැය නොකර මිය යාම.

• පරාභව සූත්‍රය

• යමෙකු උපයන ධනය සියල්ල නාස්තිකාර ලෙස පරිහරණය කිරීම.

• තමා කිසිවෙකුට හෝ අල්ප හෝ ණයක් නැතැයි සිතා සතුටු වීම.

• කයින් වචනයෙන් හා සිතින් තම ජීවන රටාව පවත්වාගෙන යාම තුළින් ලබන සොම්නස.

• අංගුත්තර නිකායේ චතුක්ත නිපාතයේ

• ලාලාට ධාතූන් වහන්සේ
• අකු ධාතූන් වහන්සේ
• සතර දළදා වහන්සේ

• තව්තිසා දෙව්ලොව සිළුමිණ සෑය
• නාග ලෝකයේ
• ගන්ධාර දේශයේ
• කාලිංඝ දේශයේ

• පාලි දාඨාවංශය

• ඛේම නම් මහරහතන් වහන්සේ

• බ්‍රහ්මදත්ත රජු
• කාසි රජු
• සුනන්ද රජු
• ගුහසීව රජු

• චීරධාර නම් රජුගේ බෑණනු කෙනෙක්

• හේමමාලා කුමරිය

• දන්ත කුමරු

• හේමමාලා කුමරිය හා දන්ත කුමරු

• කිත්සිරිමෙවන් රජුගේ 9 වන රජ වර්ෂයේ දී

• බුදුන් වහන්සේගේ යටි හනුවෙහි වම් දළදාව‍

• පොලොන්නරුව
• දඹදෙනිය
• යාපහුව
• කුරුණෑගල
• බෙලිගල
• දෙල්ගමුව
• කෝට්ටේ

• මහනුවර දළදා මාළිගයේ

• ධර්මකීර්ති නැමැති හිමිනම

• 4 වන පරාක්‍රමබාහු රජුගේ ආරාධනාවෙන්

• 4 වන පරාක්‍රමබාහු රජු දක්වා දළදා වහන්සේට පූජා පැවැත්වූ රජවරු පිළිබඳ විස්තර

• 1 වන විමලධර්මසූරිය රජු දක්වා රජවරු දළදා වන්දනාව සිදු කළ අන්දම පළිබඳ විස්තර

• දෛනික පුද පූජා හෙවත් දිනපතා පුද පූජා පැවැත්වෙන අවස්ථා
• සතියකට වරක් පුද පූජා පැවැත්වෙන අවස්ථා
• වාර්ෂිකව පුද පූජා පැවැත්වෙන අවස්ථා

• අලුයම පූජාව
• නවපෑ පූජාව
• හැන්දෑ පූජාව

• අලුයම 5.15ට හේවිසි වාදනය සිදුවේ. ( අලුයම දූරය ලෙස හඳුන්වයි )
• තේවාව භාර ස්වාමීන් වහන්සේ ද දෙවැනි ස්වාමීන් වහන්සේ ද වැඩම කරයි.
• ඉන්පසුව තේවාව සිදු කරන අතර වන්දනාකරුවන්ට වන්දනය සඳහා අවස්ථාව ලබා දෙයි.
• අලුයම 6.00ට ආහාර බුද්ධ පූජාව පවත්වයි.

• වට්ටෝරුරාළ
• ගෙපරාළ
• කත්තියනරාළ
• හක්ගෙඩිරාළ
• පල්ලෙමාලෙරාළ
• දොරකඩ ආරච්චි

• හාල් සේරු 32 ක බත් දානය
• ව්‍යංජන 32
• අවුල්පත්

• මුළුතැන් පූජාව

• මාලිගා දොරවල් පෙරවරු 9.30ට විවෘත කර 10.00ට පූජාව අරඹයි. නැවත පෙ.ව.11.00ට පමණ දොරවල් වසයි.

• හැන්දෑ පූජාව උදෙසා 6.15ට හේවිසිකරුවන්ගේ වාදනයෙන් අනතුරුව 6.30 සිට තේවාව පවත්වයි.
• ප.ව. 7.00 ට පළමු ගිලන්පස පූජාවද විනාඩි 30 කට පසු දෙවන ගිලන්පස පූජාවද පවත්වයි.

• කිර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුට සිදූ වූ අතපසු වීමක්

• සෑම බදාදා දිනකම සතියකට වරක් සිදු කරන පූජාවකි.
• දළදා වහන්සේ උදෙසා නානුමුර මංගල්‍යක් හෙවත් දළදා වහන්සේ ස්නානය කරවීමක් සිදු කරයි.
• මෙදින අලුයම පූ‍ජාවෙන් අනතුරුව සියලු උපකරණ මැනවින් පිරිසිදු කොට පෙ.ව 9.15ට වැඩසිටින මාළිගාවේ දොරවල් විවෘත වේ.

• තේවාකාර හිමිවරුන් දෙනම
• තේවාවට උපකාර කරන වට්ටෝරුරාළ
• ආලත්ති අම්මලා
• කවිකාර මඩුව

• අලුත් සහල් මංගල්‍ය
• අලුත් අවුරුදු මංගල්‍ය
• ඇසළ මංගල්‍ය
• කාර්තික මංගල්‍ය

• දුරුතු පොහෝ දිනයේදී

• සිංහල හා දෙමළ අලුත් අවුරුදු චාරිත්‍ර දළදා මාළිගයේදී සිදු කිරීම

• ඉල් පොහොය දිනය

දළදා මාළිගයේ නිළධාරීන් සපයනු ලබන පොල් තෙල් ශ්‍රී නාථ දේවාලයට ගෙනැවිත් සතර දේවාලයන්ට, පිටිසරබද දේවාල වලටත් අවට විහාර දේවාල වලටත් බෙදා ඉල් පොහෝදා රාත්‍රියේ පහන් පුජා කරන උත්සවය වේ.

• කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජ දවස

• දළදා මාළිගාවේ පෙරහැර
• නාථ දේවාලයේ පෙරහැර
• විෂ්ණු දේවාලයේ පෙරහැර
• කතරගම දේවාලයේ පෙරහැර
• පත්තිනි දේවාලයේ පෙරහැර

• වාර්ශික පෙරහැර මංගල්‍ය පවත්වා දළදා වහන්සේට ආවේණික උත්සව හා පුද පිළිවෙත්  අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාම.

• දේවාල භූමියේ

• දින සයකට පසු

• එකොලොස්වන දිනයේ

• දින 5ක්

• ඓතිහාසික ගැටඹේ තොටේ දී

• අස්ගිරි මහා විහාරීය ගෙඩිගේ රජමහ විහාරය

• මහනුවර මල්වතු-අස්ගිරි විහාරයන්හි ශ්‍රීමත් මහ නායක ස්වාමීන් වහන්සේලා දෙනම

• දියවඩන නිළමෙතුමා

• වසර 5 කට වරක්

• සුභද්‍ර භික්ෂුවගේ නොමනා ප්‍රකාශ

• ඇවැත්නි ශෝක නොවන්න, නොවැළපෙන්න, අපි ඒ මහා ශ්‍රමණයානේ මිදුණෙමු. මෙය කැපය, මෙය අකැප යැයි නිතී පැමිණවීම නිසා මෙතෙක් කල් අපි පිඩා වින්දෙමු. දැන් කැමති දෙයක් කළ හැකිය. අකමැති දෙයක් නොකළ හැකිය.

• බුද්ධ පරිනිර්වාණය වූ විට මාර්ගඵල නොලත් හිමි වරුන් වැලපෙන අවස්ථාවේ

• මාස 3 කට පසුව

• රජගහ නුවර වේභාර පර්වතය පාමුල සප්තපර්ණි නම් ලෙන අභියස සැකසූ මණ්ඩපයක

• මාස 7ක්

• මහා කාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ

• අජාසත්ත රජු

• පන්සිය නමක් භික්ෂූන් වයන්සේලා

• පන්චසතික – 500ක් භික්ෂූන් වහන්සේලා සහභාගී වූ බැවින්
• ථේරිකා – මහ තෙරවරුන් සහභාගී වූ නිසා

• ආනන්ද මහරහතන් වහන්සේ

• මහා කාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ ප්‍රශ්න විමසමින් ධර්මය පිළිබඳ කරුණු ආනන්ද හිමියන්ගෙන් ද විනය පිළිබඳ කරුණු උපාලි හිමියන්ගෙන් ද  ලබා ගැනුණි.

• බුදුහිමියන් පන්සාලිස් වසරක් දෙසූ ධර්මය හා විනය එක් රැස් කර ගැනීමට හැකියාව ලැබීම.
• ධර්මය හා විනය සුරක්ෂිතව පවත්වාගෙන යාමේ අරමුණින් කොටස් වලට බෙදා වෙන් කිරීම.
• තමනගේ අවෑමෙන් ශාසනයේ නායකත්වයට ධර්මය හා විනය තබාගන්නා ලෙසට බුදුරදුන් ජීවමානයේ කළ ප්‍රකාශය ක්‍රයාවට නැංවීම.
• ඛුද්දානුඛුද්දක ශික්ෂා පද පිළිබඳව ඇති වූ ගැටළුව සාකඡ්ඡා කිරීම.
• සසුනට සිදු විය හැකි වූ හානි වලක්වා ගත හැකි වීම.
• ආනන්ද හිමියන්ට එල්ල වූ චෝදනා වලින් උන්වහන්සේ නිදහස් කිරීම.

• උපාලි මහරහතන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ ශිෂ්‍ය පරම්පරාවට

• පරාජික පාලි
• පාචිත්තිය පාලි
• චුල්ලවග්ග පාලි
• මහාවග්ග පාලි
• පරිවාර පාලි

• දීඝ නිකාය
• මජ්ඣිම නිකාය
• සංයුක්ත නිකාය
• අංගුත්තර නිකාය
• ඛුද්දක නිකාය

• ආනන්ද තෙරුන් ප්‍රමුඛ ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවට

සැරියුත් තෙරුන් ප්‍රමුඛ ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවට

• මහා කාශ්‍යප තෙරුන් ප්‍රමුඛ ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවට

• අනුරුද්ද තෙරුන් ප්‍රමුඛ ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවට

• සෙසු සියලුම තෙරුන් වහන්සේලා ට

• විනය ගරුකත්වයේ හා නීති ගරුකත්වයේ වැදගත්කම අවධාරණය වීම.
• සාකච්ඡාවෙන් සාමූහික තීරණ වලට එළඹිය හැකි වීම.
• සාමුහික කටයුතු වලදී සුදුසු අයෙකු නායකත්වයට පත් කර ගැනීම.
• ගැටළු විසදීමේදී බුද්ධිමතුන්ගේ හා විශේෂඥයින්ගේ දැනුම ලබා ගැනීම.
• අවශ්‍ය අවස්ථාවන් හිදී රාජ්‍ය අනුග්‍රහය ගබා ගැනීමට යොමු වීම.
• යම් යම් ගැටළු අනාගතයේ ඇති වීම වළක්වාලීමට අවශ්‍ය වැඩපිළිවෙළක් ඉදිරිපත් කිරීම.

• විනය ගරුකත්වයේ හා නීති ගරුකත්වයේ වැදගත්කම අවධාරණය වීම.
• සාකච්ඡාවෙන් සාමූහික තීරණ වලට එළඹිය හැකි වීම.
• සාමුහික කටයුතු වලදී සුදුසු අයෙකු නායකත්වයට පත් කර ගැනීම.
• ගැටළු විසදීමේදී බුද්ධිමතුන්ගේ හා විශේෂඥයින්ගේ දැනුම ලබා ගැනීම.
• අවශ්‍ය අවස්ථාවන් හිදී රාජ්‍ය අනුග්‍රහය ගබා ගැනීමට යොමු වීම.
• යම් යම් ගැටළු අනාගතයේ ඇති වීම වළක්වාලීමට අවශ්‍ය වැඩපිළිවෙළක් ඉදිරිපත් කිරීම.

• ලුම්බිණි සල් උයනේ දී බෝසත් උපත සිදුවීම.
• බෝසතානෝ ස්වාභාවධර්මයෙහි ජීවත් වෙමින් සත්‍ය සොයා යෑම.
• අජපල් නුග රුක මුලදි සුජාතාවගේ කිරි පිඬු වැලඳීම.
• ඇසතු බෝ සෙවනේ සිට උතුම් බුද්ධත්වය උදා කර ගැනීම.
• මල්ල රජ දරුවන්ගේ උපවත්තන සාල වනයේ දී බුද්ධ පරිනිර්වාණය සිදු වීම.

• ප්‍රථම ධර්ම දේශන වන දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය ඉසිපතන මිගදායේ දී දේශනා කිරීම.
• ඉච්ඡානංගල නම් බමුනු ගම අසල වන ලැහැබක දී අම්බට්ඨ නම් තරුණයෙකුට අම්බට්ඨ සූත්‍රය දේශනා කිරීම.
• අචිරවතී නදී තෙර අඹ වනයනදී තේවිජ්ජ සූත්‍රය දේශනා කිරීම.
• සැරියුත් මහ තෙරුන්ට විශාලා මහ නුවර අසල වන පියසේදී සීහනාද සූත්‍රය දේශනා කිරීම.
• කලන්දක නිවාප නම් වූ සොඳුරු වනයේ දී මහා මොග්ගල්ලාන සූත්‍රය දේශනා කිරීම.
• අනුරුද්ධ,කිම්බිල, නන්දිය යන සුවච ශ්‍රාවක භික්ෂූන් වැඩ සිටි ගෝසිංහ සාල වනයට වැඩම කොට උන්වහන්සේලාගේ සුව දුක් විමසීම.

• අලව් නුවරට වැඩි භික්ෂූන් විහාරාම ඉදිකිරීම පිණිස වෘක්ෂලතා බිඳ දැමීම.

• වර්ෂාවත් සමඟ නව දළු ලමින් තණකොල වැඩෙන අතර ඒවා පයින් මැඩලීම නුසුදුසු නිසා

• කිසියම් ගසක සෙවන හිඳ ගැනීමට හෝ නිදා ගැනීමට යොදාගත් එම ගසෙහි පිහිට ලද තැනැත්තෙකු විසින් එහි අත්තන් කැඩීම අකෘතඥ වීමකි. තමාට සෙවණ දුන් ගහට හානි කිරිම ගුණ මතු වීමකි. මිත්‍ර ද්‍රෝහීවීමකි.

• ගස මල් ද ගෙඩි ද දරන්නේය.මලින් සෞන්දර්යය උපදවනු ලැබේ.ජීවිතයේ යථාර්ථය උගන්වනු ලැබේ. ගෙඩි රස ගුණ ලබා දෙයි.ශාක පරපුර පවත්වයි.
• ගස තමා වෙත පැමිණෙන්නවුන්ට සෙවණ ලබා දෙයි. එය ස්වාභාවික වූ සිසිල් සෙවනකි.
• ගස් සෙවන නොවෙනස් ව සැමට ලැබේ. සතුරු මිතුරු සැමට නොවෙනස්ව සෙවණ දෙන ගස සැබෑ මෛත්‍රියේ පාඩම උගන්වයි.

• මල්ලිකා දේවිය

• විසි පහක් පමණ

• තමා උපමා කොට අන් අය ද තමා මෙන් යැයි සිතා හිංසනය,ඝාතනය ආදී පීඩාවන්ගෙන් වැළකීම.

ගාථාව

සබ්බා දිසා අනුපරිගම්ම චේතසා

නේවජ්ඣගා පියතරමත්තනා ක්වචි

ඒවං පියෝ පුථු අත්තා පරේසං

තස්මා න හිංසේ පරං අත්තකාමෝ

තේරුම

සියලුම දිසාවන් සිතින් විමසා බලන විට තමාට වඩාත් ප්‍රිය වූ අන් කිසිවෙකු සොයා ගත නොහැකිය. මා වඩාත්ම ප්‍රිය කරනුයේ මටම ය. අන් අයද ඔවුනට වඩා ප්‍රිය වූවෙකු නැත. ඔවුහු තමන්ටම වඩාත් ප්‍රිය කරති. එබැවින් තමාගේ යහපත කැමැත්තෙන් අනුන් ට හිංසා කිරීමෙන් වැළකිය යුතු ය.

• දානය
• ප්‍රියවචනය
• අර්ථ චර්යාව
• සමානාත්මතාවය

• මෙත්තා
• කරුණා
• මුදිතා
• උපේක්ෂා

• තම යහපත ගැන පමණක් සිතන පුද්ගලයන්
• අනුන්ගේ යහපත ගැන පමණක් සිතන පුද්ගලයන්
• තම යහපත ගැන ද අනුන්ගේ යහපත ගැන ද නොසිතන පුද්ගලයන්
• තම යහපත ගැන ද අනුන්ගේ යහපත ගැන ද සිතන පුද්ගලයන්

• තම යහපත ගැන ද අනුන්ගේ යහපත ගැන ද සිතන පුද්ගලයන්

• හිතාමතා කරන ක්‍රියා ය.

• මනෝද්වාරය ( සිත )
• කායද්වාරය ( කය )
• වාග්ද්වාරය ( වචනය)

ගාථා පාඨය

චේනනාහං භික්ඛවේ කම්මං වදාමි – චේතයිත්වා කම්මං කරෝති කායේන වාචාය මනසා

තේරුම

• මහණෙනි, මම චේකනාව කර්මය යැයි කියමි.සිතා මතා කයින් වචනයනේ කර්ම කෙරෙයි.

• අකුසල කර්ම ( පාප කර්ම)
• කුසල කර්ම (පුණ්‍ය කර්ම)

• නරක සිතින් කරන ක්‍රියා

• හොඳ හිතින් කරන ක්‍රියා

තමන් තිදොරින් කරන්නා වූ ක්‍රියාවකින්

1. තමාට හානියක් සිදු වේ නම්
2. අනුන්ට හානියක් සිදු වේ නම්
3. තමාට මෙන්ම අනුන්ට ද හානියක් සිදු වේ නම් එය අකුසලයකි.

තමන් තිදොරින් කරන්නා වූ ක්‍රියාවකින්

1. තමාට හානියක් සිදු නොවේ නම්
2. අනුන්ට හානියක් සිදු නොවේ නම්
3. තමාට මෙන්ම අනුන්ට ද හානියක් සිදු නොවේ නම් එය කුසලයකි.

• සතුන් මැරීම
• සොරකම් කිරීම
• කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම

• බොරු කීම
• කේලාම් කීම
• පරුෂ වචන කීම
• හිස් වචන කීම

• විසම ලෝභය ( අභිජ්ඣා)
• දැඩි තරහව (ව්‍යාපාදය)
• වැරදි දැකීම ( මිත්‍ය දෘෂ්ටිය )

• පරපණ නැසීමෙන් වැළකී කාරුණික වීම.
• සොරකම් කිරීමෙන් වැලකී අනුන් සතු දෑ ආරක්ෂා කිරීම
• කාමයෙහි වරදවා හැසීරීමෙන් වැළකී ශීලාචාර වීම.

• බොරු කීමෙන් වැලකී සත්‍ය වචන කතා කිරීම
• කේලාම් කීමෙන් අනුන් සමගි කරන සේ කතා කිරීම
• පරුෂ වචන කීමෙන් වැළකී මිහිරි වචන කතා කිරීම
• හිස් වචන කීමෙන් වැළකී අර්ථවත් වචන කතා කිරම.

• විසම ලෝභයෙන් වැළකී පරිත්‍යගශීලී වීම
• දැඩි තරහවෙන් වැළකී මෛත්‍රියෙන් යුක්ත වීම
• වැරදි දැකීමෙන් වැළකී නිවැරදි දෘශ්ටිය ඇති කර ගැනීම.

• අවීචිමහා නරකාදියට යෑම

• සුභ මානවකයාට

• හිරි – ලැජ්ජා
• ඔතප්ප – බය

• තණ්හාව

• පෝනෝභවිකා – නැවත ඉපදීමට හේතු වන
• නන්දිරාගසහගාතා – නන්දිරාගයෙන් යුක්ත වන බව
• තත්‍රතත්‍රාභිනන්දිනී – ඒ ඒ තැන්හි ඇලෙන සුළු බව

• කාම තණ්හා
• භව තණ්හා
• විභව තණ්හා

• පස්කම් සැපතෙහි ඇල්ම හෙවත් ඉඳුරන් පිනවීමේ ආශාව

• ඇසින් – ප්‍රියජනක රූප බැලීම
• කනින් – ප්‍රියජනක ශබ්ද ඇසීම
• නාසයෙන් – ප්‍රියජනක සුවඳ විඳීම
• දිව – මිහිරි රස විඳීම
• සම – ප්‍රියජනක ස්පර්ශ ලැබීම
• සිතින් – අතීත අරමුණු මෙනෙහි කිරීම.

• පසිඳුරන් ඇති සෑම පුහුදුන් සත්වයෙක්ම පස්කම් සැප විඳීමට ඇති ආශාව

• නිතය වූ භවයෙහි නැවත නැවත ඉපදෙමින් පස්කම් සැප විඳීමට ඇති ආශාව

• නැවත ඉපදීමක් පිලිබඳව නොසිතා මෙලොව පස්කම් සැප විඳීමට ඇති ආශාව

• දුක හට ගැනීමට බලපාන හේතුව

• ජාතිය හෙවත් උපත‍.
• ජරාව හෙවත‍් වයස්ගත වීම.
• ව්‍යාධිය හෙවත් ලෙඩ වීම.
• මරණය
• අප්‍රියයන් හා එක් වීම
• ප්‍රියයන්ගෙන් වෙන් වීම
• කැමති දේ නොලැබීම
• උපාදාන ස්කන්ධ පහම දුක්සහගත බව

• උපත යනු සත්වයින්ගේ පහළ වීමයි. උපත නොවූයේ නම් කිසිදු දුකක් හට ගනුයේ නැත. කවර අන්දමින් හෝ ඉපදීම සියලු වේදනාවන්ගේ ඇරඹීමය.

• සත්වයාගේ වයස්ගත වීම ස්වාභාවිකව සිදු වන්නකි. එය ශාරීරිකව හා මානසික වශයෙන් පීඩාවට පත් කරන්නකි.එතුළින් දුකට පත් වේ.

• කායික හා මානසික වශයෙන් ඇති වන සියලු දුක් ව්‍යාධියට අයත් වේ.වැළඳෙන රෝග සුළු වුවද බරපතල වුවද වේදනා විඳීමට සිදු වේ.

• මරණය යනු එක් භවයකට අයත් ජීවිතය බිඳී යාමයි. පඤ්චස්කන්ධය බිඳ වැටීමයි. මරණින‍් ජීවිහය අවසන් වුවද සසර අවසන් නොවන නිසා මරණය දුකකි.

• ආයුෂ ගෙවී යාම
• කර්ම ශක්තිය අවසන් වීම
• ආයුෂත් කර්මයත් දෙකම අවසන් වීම
• ආයුෂත් කර්මයත් දෙකම ඉතිරිව තිබියදී හදිසි අනතුරු , ලෙඩ රෝග, වැනි උපද්‍රව පැමීණීම.

• අප්‍රිය සහගත පරිසරියක, අප්‍රිය සහගත පුද්ගලයන් සමඟ එකට සිටීමට සිදු වීම චිත්ත පීඩාවකි. එය දුකකි.

• තමාට ප්‍රිය පුද්ගලයන් ගෙන්, ප්‍රිය පරිසරයකින් වෙන් වීම දුකකි. එය චිත්ත පීඩාවකි.

• සියලු සත්වයන් නොඉපදී, මහලු නොවී, ලෙඩ නොවී, නොමැරී සිටීමට එය ඉටු නොවන බැවින් එය දුකකි.

• රූප – සත්ත්ව ශරීරය
• වේදනා – සුඛ දුක්ඛ උපේක්ෂා
• සඤ්ඤා – අරමුණ හඳුනා ගැනීම
• සංඛාර – මානසිව කරන රැස් කර ගැනීම්
• විඤ්ඤාන – ඇස, කන,නාසය,දාව, සම මඟින් රූප,ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ෂ ධර්ම අරමුණු කරගෙන ඇතිවන දැනුම.

• පංචස්කන්ධයට ඇති ආසාව පංච උපාදානය වන අතර මමය මගේ ය ලෙසින් අල්ලා ගන්නා ස්කන්ධ පහම දුකකි.

• දුක්ඛ දුක්ඛ්‍යතා

ජාතිය ජරාව ආදී සියලු මානසික දුක් සමූහය එනම් සාමාන්‍ය දුක.

• විපරිණාම දුක්ඛ්‍යතා

ලෝකයේ සියලු සතුටක් සදාකාලිකව නොපවතින අතර සියල්ල වෙනස් වන බව හා එමඟින් හටගන්නා දුක.

• සංඛාර දුක්ඛ්‍යතා

රැස් කිරීම‍ෙන් හා රැස් වීමෙන් සත්වවයා භවයෙන් භවයට ගමන් කිරීමෙන් හටගන්නා දුක.

• බුදු හිමියන් හා වාද කිරීමට පැමිණි උපාලි පිළිබඳව අමනාපනොවී විමසන ප්‍රශ්න වලට සාවදානව සවන් දී පැහැදිළි පිළිතුරු ලබා දීම.
• අන්‍ය ආගමිකයන් සමඟ සුහදව කටයුතු කිරීම
• තමා උපමා කොට අන් අය පිඩාවට ලක් නොකිරීම

• මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ

• පරෝපකාරය
• අවිහිංසාව
• ආගන්තුක සත්කාරය
• සහයෝගයෙන් ජීවත් වීම
• අන් අයගේ අදහස් වලට ගරු කිරීම
• සරල හා චාම් බව

• දුටුගැමුණු රජු එළාර වැනි ආක්‍රමණිකයන් ට ද මරණින් පසු සොහොනක් සදා ගෞරව දැක්වීම.
• වැවයි දාගැබයි ගමයි පන්සලයි යන සංකල්පය ගොඩනැගීමත් සමඟ මිනිසුන් ඒ වටා ඒකරාශි වීම.
• සමාජ සබඳතා තුළ මිනිසුන් අනෝන්‍ය වශයෙන් යුතුකම් ඉටු කිරීම.
• ජාති ආගම් භේදවලින් තොරව අරියවංස දේශනා පැවැත්වීම.
• සියලුම ජනතාව වෙනුවෙන් පින්තාලි තැබීම, අම්බලම් නිර්මාණය හා දන්සල් පැවැත්වීම
• සියලුම වර්ගයේ ආගමික ස්ථාන ඉදි කිරීම.
• දළදා මැදුර වැඳ පුදා ගැනීමෙන් පසු සතර මහා දෙවියන්ට පින් දීම.
• කිරිවෙහෙර වැඳ කතරගම දේවාලය වැඳීම.
• ශ්‍රී පාදස්ථානය සියලුම ආගමිකයන් වැඳ පුදා ගැනීම.

• පොසොන් , නත්තල් , දීපවාලී , රාමසාන් ආදී උත්සව ආගම් භේදයකින් තොරව සැමරීම
• සුනාමි ව්‍යවසන අවස්ථාවේ ජාති ආගම් භේදයකින් තොරව එකිනෙකාට උදවු කර ගැනීම.

• සියලු ආගම් ඇදහීම.
• ආගමික සිරිත් විරිත් බලහත්කාරයෙන් අන් අය ලවා කරවීම.
• අන්‍ය සිද්ධස්ථානවලට ගොස් පිලිවෙත් ඉටු කිරීම.

• ක්‍රි.පූ. 3 වන සියවසේ

• පාලි ත්‍රිපිටක හා අටුවා

• බුද්ධ වචනය සඳහා සපයන අර්ථකථන සමූහයකි.

• 15 යි

• ජාතකට්ඨකථාව

• පාලි ජාතකට්ඨකථාව කථාව තව දුරටත් සංස්කරණය හා සංවර්ධනය කරමින් සිංහලයට නගන ලද අතර එය පන්සිය පනස් ජාතක පොත වේ.

• මියුළු නුවර.

• සේනක
• දේවින්ද
• පුක්කුස
• කාවින්ද

• මව   – සුමනා දේවිය
• පියා – සිරිවඩ්ඪන සිටුවරයා

• ඔහුගේ ප්‍රඥා බල මහිමය

• මහෞෂධ කුමරු

• දණ්ඩක ප්‍රශ්නය
• වැලියොත් ප්‍රශ්නය

• සිඟාල ගෘහපතියාට

• සමාජ සබඳතා තහවුරු වන සාරධර්ම ඇතුළත් දේශනාව

• පවුල

• සම්මාන කිරීම
• අවමන් නොකිරීම
• වෙනත් කාන්තාවන් කරා නොයෑම
• වගකීම් පවරා දීම
• ඇඳුම් පැළඳුම් ලබා දීම.

• ගේ දොර කටයුතු සංවිධානය කිරීම
• ස්වාමියාගේ ඥාති හිත මිත්‍රාදීන්ට, සේවකාදීන්ට මැනවින් සැලකීම
• වෙනත් පුරුශයන් නොපැතීම
• උපයා ගත් ධනය ආරක්ෂා කර ගැනීම
• දක්ෂව අනලස්ව සියලු කටයුතු ඉටු කිරීම.

• දානය
• ප්‍රිය වචනය
• අර්ථ චර්යාව
• සමානාත්මතාවය
• නොරැවටීම

• පමා වූ මිතුරා රැක ගැනීම
• පමා වූ මිතුරාගේ ධනය රැක ගැනීම
• බිය පැමිණි විට මිතුරාට පිහිට වීම
• ආපදාවන්හිදී හැර නොයෑම
• මිතුරාගේ දරු මුනුබුරන් ද ආරක්ෂා කිරීම.

• මෙත්තා
• කරුණා
• මුදිතා
• උපේක්ෂා

• පංච සීලය

• අෂ්ටංග සීලය
• දස සීලය

• පාණාතිපාතා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• අදින්නාදානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• අබ්‍රහ්මචරියා වේරමණි සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• කාමේසුමිඡ්චාචාරා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• මුසාවාදා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි.
• සුරාමේරය මජ්ජපමා දට්ඨානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• විකාල භෝජනා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• නච්ච ගීත වාදිත විසූක දස්සන මලාගන්ධ විලේපන ධාරණ මණ්ඩන විභූසනට්ඨානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• උච්චාසයන මහාසයනා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි

• මම ප්‍රාණගාතයෙන් වැළකීම නැමැති ශික්ෂා පදය සමාදන් වෙමි.

• මම හිමියන් විසින් කැමැත්තෙන් නුදුන් දෙයක් සොර සිතින් ගැනීමෙන් වැළකීම නැමැති ශික්ෂා පදය සමාදන් වෙමි.

• ගිහියාගේ සිරිත වන කාම සේවනයෙන් වැළකීම නම් වූ ශික්ෂා පදය සමාදන් වෙමි.

• මම බොරු කීමෙන් වළකිමි යන ශික්ෂා පදය සමාදන් වෙමි.

ගාථාව

ඒක ධම්මං අතීතස්ස – මුසාවාදිත්ත ජන්තුනෝ

විතිණ්ණ පර ලෝකස්ස – නත්ථි පාපං අකාරියං

තේරුම

• ඇත්ත කීම නම් වූ එකම දහම ඉක්මවූ, බොරු කියන සුළු වූ, පරලොව ගැන බලාපොරොත්තු නැත්තා වූ පුද්ගලයාට කළ නොහැකි පාපයක් නැත්තේ ය.

• මම මදයට හා ප්‍රමාදයට හේතුවන සුරාපානයෙන් වැළකීම නම් වූ සිල් පදය සමාදන් වෙමි.

• කායික මානසික දුබලතා ඇති කරයි.
• ධනය විනාශ කරයි.
• ගොදුරු වූ තැනැත්තා සමාජයේ අපහාසයට පාත්‍ර කරයි.
• ගොදුරු වූ තැනැත්තාගේ දූ දරුවන් අපහාසයට ලක් කරයි.
• ගොදුරු වූ තැනැත්තාගේ පවුල් සංස්ථාව අනාරක්ෂිත වේ.

• මම නොකල් හි ආහාර අනුභවයෙන් වැළකී සිටීමේ ශික්ෂා පදය සමාදන් වෙමි.

• අරුණෝදයේ පටන් ඉර මුදුනට පැමිණීම දක්වා වන කාලය

• ඉර මුදුනට පැමිණීම පටන් පසු දින අරුණෝදය දක්වා වන කාලය

• නුසුදුසු කාලය

• ස්ථුලභාවය ඇතිවීම
• විවිධ ලෙඩ රෝග වලට ගොදුරු වීම
• අකල් මරණ ඇතිවීම

• මම නැටීම, ගී කීම,බෙර ආදිය වැයීම,විසුළු දැකීමෙන්ද,සුවඳ විලවුන් භාවිතයෙන්ද ඒවායින් සිරුරේ අඩු තැන් පිරවීමෙන් ද, සම පැහැපත් කිරීමෙන් වැළකීම නම් වූ ශික්ෂා පදයෙන් ද වැළකී සිටිමි.

• කුකුළු පෙ‍ාර
• ගව පොර
• ඇත් පොර
• මිනිසුන්ගේ, සතුන්ගේ හා වාහන වල තරඟ දිනුම්

• මම උසසුන් මහසුන් පරිභෝජනයෙන් වැළකී සිටීම නම් වූ සිල් පදය සමාදන් වෙමි.

• පාණාතිපාතා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• අදින්නාදානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• අබ්‍රහ්මචරියා වේරමණි සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• කාමේසුමිඡ්චාචාරා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• මුසාවාදා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි.
• සුරාමේරය මජ්ජපමා දට්ඨානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• විකාල භෝජනා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• නච්ච ගීත වාදිත විසූක දස්සන මලාගන්ධ විලේපන ධාරණ මණ්ඩන විභූසනට්ඨානා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• උච්චාසයන මහාසයනා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි
• ජාතරූප රජත පටිග්ගහණා වේරමණී සික්ඛාපදං සමාදියාමි

• දස සීලය

• නිග්‍රෝධ නම් කුඩා ස්වාමීන්වහන්සේගේ සන්සුන් ඇවතුම් පැවතුම් දැක

• විනය පිටකය

• ශික්ෂණය, හික්මීම, සංවරකම

1. හාත්පසින් වටවන සේ හදින්නෙමියි.පුරුදු කර ගත යුතුය.
2. හාත්පසින් වටවන සේ පොරවන්නේමියි.පුරුදු කර ගත යුතුය.
3. සිරුර හොදින් වැසෙන සේ හැද පෙරව ඇතුළු ගමට පිවිසෙමියි. පුරුදු කර ගත යුතුය.
4. සිරුර හොදින් වැසෙන සේ ඇතුළු ගමෙහි හිදිමියි. පුරුදු කර ගත යුතුය.
5. මැනැවින් සංවරව ඇතුළු ගම යමියි. පුරුදු කර ගත යුතුය.
6. මනාව සංවරව ඇතුළු ගම හිදිමියි. පුරුදු විය යුතුය.
7. පහතට හෙලන ලද ඇස් ඇතිව ඇතුළු ගමෙහි යෑමට පුරුදු විය යුතුය.
8. පහතට හෙලන ලද ඇස් ඇතිව ඇතුළු ගමෙහි හිදිමට පුරුදු විය යුතුය.
9. උඩට ඔසවන ලද සිවුරෙන් යුතුව ඇතුළු ගමට නොපිවිසීමට පුරුදු විය යුතුය.
10. උඩට ඔසවන ලද සිවුරෙන් යුතුව ඇතුළු ගමට නොහිදීමට පුරුදු විය යුතුය.

• සිවුරු හැඳීම හා පෙරවීම පිළිබඳව

• තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමි

පෙකණිය නොදක්වා – සළු ඇඳ බොලට දක්වා

නොපව තන සක්වා  – සිනි නොම සෙන් දසන් දක්වා

• නොවැසුණහොත් ලැජ්ජා ඇති තැන් වසා ගැනීම
• මැසි මදුරු උවදුරු වලින් ආරක්ශා වීම.
• අව්ව,වැස්ස සුළඟ ආදී ස්වාභාවික විපත් වලින් ආරක්ෂා වීම.

1. බත් පිඩ මුවට ගෙන යෑමට පෙර මුව විවර නො කරමි.
2. වළදමින් අත සම්පුර්ණයෙන් මුවෙහි නො දමමි.
3. ආහාරයට මුව තුළ තිබියදී කථා නො කරමි.
4. ආහාරය මුව තුළට විසි නො කරමි.
5. බත් පිඩ මුවින් කඩ කඩා නො වළදමි.
6. වදුරන් මෙන් ආහාරය හක් කේ තබා ගෙන නො වළදමි.
7. අත ගසා දමමින් නොවළදමි.
8. බත්හුලු විසුරවමින් නො වළදමි.
9. දිව එළියට දම දමා නො වළදමි.
10. තලු ගසමින් භික්ෂාව නො වළදමි.
11. සුරු සුරු යන හඩ නගමින් භික්ෂාව නො වළදමි.
12. අත ලෙව කමින් ආහාර නො වළදමි.
13. ඇගිල්ලෙන් පාත්‍රය සුරමින් නො වළදමි.
14. දිවෙන් පිටි තොල් ලෙව කමින් නො වළදමි.
15. ඉදුල් තැවරුණු අතින් පැන් බදුන නො පිළිගැනිමි.
16. ඉදුල් සහිත අත් සෙදූ දිය ඇතුළු ගමෙහි නො දන්නෙමි.

• ධම්ම පදය

• ඛුද්දක නිකාය

• 26 කි

• 423 යි

• ධම්මපදට්ඨ කථාව

• සද්ධර්මරත්නාවලිය

• වීර කැප්පටෙිපොළ මහ අදිකාරම්

• රේවත මහරහතන් වහන්සේගේ

• මව මැරීම
• පියා මැරීම
• රහතුන් නැසීම
• සංඝ භේදය
• බුදුන්ගේ ලේ සෙලවීම.

• මහාසාර නම් බමුණු කුලය

• සාරි නම් බැමිණිය

• මොග්ගල්ලාන නම් බැමිණිය

• ගිරග්ගසමජ්ජ සැනකෙලිය

• සංජය පිරිවැජියා ලඟ

• අස්සජි තෙරුන්ගෙන්

ගාථාව

යේ ධම්මා හේතුප්පභවා   – තේසං හේතුං තථාගතෝ ආහ

තේසඤ්ච යෝ නිරෝධෝ – ඒවාං  වාදී මහා සමණෝ

තේරුම

• යම් ධර්මයක් හේතූන් මුල් කොට ගෙන උපදීද, එම හේතුව තාථාගථයන් වහන්සේ දේශනා කළහ. එම හේතුව නැති වීමෙන් ඵලයත් නැති වන බව වදාළ සේක. ඒ මහා ශ්‍රමණයන් වහන්සේ මෙබඳු දේශනා පවත්වති.

• ශාස්තෘවරයෙකුව සිට නැවත ශ්‍රාවකයෙකු වීමට තිබූ අකමැත්ත නිසා.

• සාරි බැමිණියගේ පුත්‍රයා වූ බැවින් සාරිපුත්ත තෙරුන් ලෙස

• මොග්ගල්ලාන බැමිණියගේ පුත්‍රයා වූ බැවින් මුගලන් තෙරුන් ලෙස

• වේදනා පරිග්‍රහ සූත්‍රය අසා

• දීඝනඛ පිරිවැජියාට

• දෙසතියකට පසුව

• නවම් පොහෝ දිනක

• රජගහනුවර වේළුවනාරාමයේ

• “මහණෙනි පංච වග්ගික භික්ෂූහු, යස භික්ෂුව , භද්‍ර වග්ගික භික්ෂූහු, තුන් බෑ ජටිල භික්ෂූහු යන මේ සියලු දෙනාම අනිකක් පතාම පින් කලාහු ය. අගසව් තනතුරු නොපැතූහ. එහෙත් සැරියුත්  මුගලන් දෙනම අගසව් තනතුරු පතාම පෙරුම් පිරූහ.“

• සැරියුත් තෙරුන් වහන්සේ ට

• මුගලන් තෙරුන්ට

• සැරියුත් තෙරුන් වහන්සේට

සෝ මේ ආචරියෝ ආසී  –  අස්සජී නාම සාවකෝ

යස්සං දිසායං වසති       –  උස්සීසම්හි කරෝමහං

• මනාව ධර්ම දේශනා සිදු කිරීමේ හැකියාව
• අසීමිත ගුරු ගෞරවය
• නිහතමානී බව
• තමන් සතු කාර්යභාරය මනා අවබෝධයෙන් සිදු කිරීම

• නොමගට ගිය දේවදත්ත පාක්ශික භික්ෂූන් සුමගට ගැනීම.
• මච්ඡරිය ගෝසික සිටුතුමා මසුරු කමින් මුදවාලීම.
• නන්දෝපනන්ද නාගරාජයා දමනය කිරීම
• මාරයා දමනය කිරීම.

• කරන කියන හැමදෙයක් ගැනම විමසිලිමත් වීම.
• පොරොන්දු කඩ නොකිරීම.
• ගුරු ගෟරවය.
• දක්ෂතා ගොඩනංවා ගැනීම.
• කුඩා පවක් වුවද සිදු නොකර සිටීම.
• තම දෙමාපියන් සුමගට ගැනීම.
• විනෝදය පමණක් තම ජීවිතයේ පරමාර්ථය ලෙස නොසැලකීම.

• බුදුරජාණන් වහන්සේ

• බුදුගුණ කල්පයක් පුරා සජ්ඣායනා කළද අවසන් කළ නොහැකි නිසා.

• පොක්ඛරසාති
• සකුලුදායි
• විලෝතික

• ඡත්ත මානවක
• මට්ට කුන්ඩලී

• සමථ භාවනාවට අයත් දස අනුස්සති අතර පළමුව දැක්වෙනුයේ බුද්ධානුස්සතිය වේ.

• ඉතිපිසෝ පාඨයේ දැක්වෙන නව අරහාදී බුදුගුණ මෙනෙහි කරමින් එහි එක් එක් ගුණය සිතින් දකිමින් මනසින් කියවීම.

• බුදුරජාණන් වහන්සේ පිලිබඳ අසීමිත ගෞරවයක් ඇති වීම.
• පව් කිරීමට බිය හා ලැජ්ජාව ඇත්වීම.
• සිත තුළ පවතින දරදඬු ගති ස්වාභාවයන් යටපත් වීම.
• රාග, ද්වේශ, මෝහ යටපත් වීම.
• කායික හා මානසික සංවරය ඇති වීම.
• අධර්මිශ්ඨ සිතිවිලි පහළ නොවීම.
• අන් අයගේ ගෞරවයට පාත්‍ර වීම.
• මෙලොව දියුණුවත් පරලොව සුගතියත් උදා වීම

පියවර 01

• මුව සෝදා දෑත් දෙපා පිරිසිදු කොට පිරිසිදු ඇදුමකින් සැරසෙන්න

පියවර 02

• සමාධි බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් ඉදිරිපිට මල් පහන් පුදා දොහොත් මුදුන් දී පන්චශීලය සමාදන් වී බුද්ධ වන්දනයේ යෙදෙන්න.

පියවර 03

• බුද්ධ ප්‍රතිමාව ඉදිරිපිට පහසු ඉරියවුවකින් තැන්පත් වන්න.
• ශිෂ්‍යාව – අර්ධ පර්යංකයෙන්
• ශිෂ්‍යා – බද්ධ  පර්යන්කයෙන්.

පියවර 04

• උඩුකය සෘජුව තබා ගෙන වම් අත්ල මත දකුණු අත්ල තබා ගෙන හොඳින් හුස්මක් ගෙන පිට කරන්න. බුදුරුව දෙස හොඳින් බලන්න.දෙනෙත් වසා සිටින විටත් බුදුරුව දර්ශනය වන තෙක් ඇස් ඇර බලමින් හා ඇස් වසා බලමින් බුදු රුව මෙනෙහි කරන්න.

පියවර 05

• දෑස වසා ගත් පසු ඹබ ඉදිරියෙහි දර්ශනය වන බුදු රුව මෙනෙහි කරමින් බුදුරදුන් පිළිබඳව සැදැහැ සිත් ජනිත වන ගාථාවක් හෝ පාඨයක් තාලයට සජ්ඣායනා කරන්න( මෙයට වාඩි වන ඉරියව්ව මෙන්ම සක්මන් ඉරියව්ව ද යොදා ගත හැක.)

• බුදු රජාණන් වහන්සේ රහසත් පව් නොකල හෙයින්ද,ලෝභ ද්වේශ මෝහ ආදී සියලු කෙලෙස් නැසූ හෙයින්ද,සියලු පුද පූජාවන් ලැබීමට සුදුසු වන හෙයින්ද, අරහං ගුණ සහිත වේ.

• බුදුන් වහන්සේ චතුර් වූ ආර්ය සත්‍ය තමාගේ ම නුවනින් ගුරු උපදෙස් නොමැතිව අවබෝධ කරගත් හෙයින් “සම්මා සම්බුද්ධ“ ගුණයෙන් යුක්ත වන සේක.

• භාග්‍යවත් බුදුපියාණන් වහන්සේ, සියලු කෙලෙස් බිඳ දමා නිවනට ගමන් කළ හෙයින් ද, යහපත් ගමන් ඇති හෙයින් ද, සුන්දර වචන ප්‍රකාශ කරන හෙයින් ද, “සුගත“ නම් වන සේක.

• භාග්‍යවත් බුදුපියාණන් වහන්සේ, දෙව් මිනිස් ලොව පිළිබඳ හා සත්ත්වයා මනා කොට අවබෝධ කළ බැවින්“ලෝක විදූ “ නම් වන සේක.

• දමනය කළ නොහැකි සියල්ලන් දමනය කළ බැවින් අනුත්තරෝ පුරිස දම්ම සාරථි නම් වන සේක.

• බුදුන් වහන්සේ සියලු දෙව් මිනිසුනගේ ශාස්තෘවරයා වන බැවින් සත්ථා දේවමනුස්සානං නම් වන සේක.

• බුදුන් වහන්සේ, චතුරාර්ය සත්‍ය තමන් වහන්සේ විසින් අවබෝධ කරගනු ලැබීම හා අන්‍යන්ට කරුණාවෙන් යුතුව අවබෝධ කරවීම නිසා බුද්ධ නම් වන සේක.

• බුදුන් වහන්සේ, ධර්මය බෙදා දුන් බැවින්ද, අනූන ගුණයෙන් යුතු වූ බැවින් ද, භාග්‍යවන්ත වූ බැවින් ද මුනීන්ද්‍රයන් වහන්සේ භගවා නම් වේ.

• කළ යුතු දේ

• නොකළ යුතු දේ

• අකුරු කියවීම
• උපන්දින උත්සව
• ගෘහ ප්‍රවේශ මංගල්‍ය
• සරණ මංගල්‍ය
• පිරිත් පින්කම්
• දානමය පින්කම්
• අවමංගල්‍ය කටයුතු

• මල් පහන් පුදා, පන්සිල් හි පිහිටා, තෙරුවන් වැද, සෙත් පිරිත් සජ්ඣයනා කොට දෙවියන් ට පින් දී අකුරු කියවීම සිදු කරයි.
• ගණ දෙවියන්ට හා සරස්වතී දෙවියන්ට කිරිබත්, කැවිලි, පලතුරු සහිත පූජා වට්ටියක් පූජා කිරීම
• කිරිබත් බුදුරදුන් හා මහසඟරුවනට පිදීම

• අත්පොත් තැබීම.

උපන්දිනය වෙනුවෙන්,

• සෙත් පිරිත් දේශනා පැවැත්වීම.
• බෝධි පූජා පැවැත්වීම.
• බුද්ධ පූජා පැවැත්වීම.
• මහා සංඝ රත්නයට දන් පැන් පිරිනැමීම.

• නව නිවසක් ඉදිකොට එහි පදිංචියට යාම.

• නිවස මනාව පිරිසිදු කොට දුම් අල්ලා කිරි ඉතිරිවීම.
• සර්ව රාත්‍රික ධර්ම දේශනා පැවැත්වීම.
• සෙත් පිරිත් පැවැත්වීම
• නිවසට පැමිණෙන ඥාති හිත මිතුරන්ට බත බුලතින් සංග්‍රහ කිරීම
• බුද්ධ කාලීනව බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහ සඟ රුවන වැඩමවා දන් පිරිනමා ඇත.
• වර්ථමානයේ සධාතුක කරඬුව පෙරටු කොට ගත් මහ සඟරුවනට දන් පිරිනමයි.

• ආවාහ- තරුණ පිරිමි දරුවෙකු තරුණියක කැඳවා ගෙන ඒම.
• විවාහය – තරුණියක තරුණයෙකුට සරණ කර දීම.

• මංගල යුවල පෝරුවට නැංවීමට පෙර පන්සිල්හි පිහිටුවා තෙරුවන් ගුණ සිහිකරවීම.
• සිද්ධාර්ථ කුමරාගේ යශෝධරා දේවියගේ විවාහය සිදු වූ ආකාරය විස්තර කොට ඒ අනුහසින් අවසර ඉල්ලීම.
• බාලිකාවන් ලවා ජ‍යමංගල ගාථා ගායනා කරවීම.
• බුදුගුණ ඇතුළත් මංගල අශ්ටක කියවීම
• මනාලිය සිය සහකාරිය ලෙස භාරගෙන ඇයට අවශ්‍ය ඇඳුම් පැලඳුම් සපයා දෙන බවට අඟවමින් තැලි පිලි පැලඳවීම.
• මනාලයාට කීකරුව ආහාර පාන සපයා දෙන බවට පොරොන්දු වෙමින් බුලත් හුරුල්ලක් දී වැඳ කිරිබත් කවා පානීය ජලය පිලිගැන්වීම.
• මනාලියගේ මෑණියන්ට “කිරිකඩ හේල“ නම් වස්ත්‍රයක් පිලිගැන්වීම.

• බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහා සංඝයාට මහා දානයක් දීමෙන් අනතුරුව

• නිවසේ ස්වාමියා විහාරස්ථානයට ගොස් දැහැත් වට්ටියක් පිරිනමා පිරිත් පින්කමට දිනයක් යොදා ගැනීම.
• නිවස අවට පිරිසිදු කොට පිරිත් පින්කම පැවැත්වීමට අවශ්‍ය පිරිත් මණ්ඩප්පයක් නිර්මාණය කර ගනී.
• ගෙහිමියා බුද්ධ පූජාවට හා සඟරුවනට අවශ්‍ය දැහැත් ගිලන්පස ආදිය සකසා විහාරස්ථානයට ගොස් සධාතුක කරඬුව හා පිරුවානා පොත් වහන්සේ සමඟ ස්වාමීන් වහන්සේලා පිරිත් මණ්ඩප්පය කරා වැඩමවා ගෙන එයි.
• පසුව පිරික් සජ්ඣායනය අවසානයේ බුද්ධ පූජාව පවත්වා මහ සඟ රුවනට දන් පැන් පිරිනමා ඥාතා හිත මිත්‍රාදීන්ට සංග්‍රහ කරයි.

• කල්වේලා ඇතිව විහාරස්ථානයට ගොස් දිනයක් ලබා ගැනීම.
• නිවස හා අවට පරිසරය පිරිසිදු කිරීම.
• නියමිත දිනයේදී දන් පැන් සකසා බුද්ධ පූජාව විහාරස්ථානයට රැගෙන යාම.
• සධාතුක කරඬුව හා මහ සංඝරත්නය වැඩමවා පා ධෝවනය කොට ආසනවල හිඳුවාලීම.
• පන්සිල් සමාදන් වී බුද්ධ පූජාව පූජා කොට පිරිකර සහිත දානය සඟ සතු කොට පූජා කිරීම.
• දන් පැන් පිළිගැන්වීම.
• භුක්තානුමෝදනාව සිදු කොට දෙවියන්ට මිය ගිය ඥාතීන්ට පින් දීම.

• දානයේ ආනිශංස පැහැදිලි කොට පවත්වනු ලබන ධර්ම දේශනාව.

• නිවස ඉදිරිපිට සුදු කොඩි එල්ලන අතර මළ ගෙදරට යන එන සියල්ලන් සුදු වතින් සැරසී සිටී
• නැදෑ හිත මිත්‍රාදීන්ට හා පැමිණෙන සියල්ලන් හට සංග්‍රහ කරයි.
• රාත්‍රීයේදී සතිපට්ඨාන සූත්‍රය හා වෙස්සන්තර ජාතකය දේශනා කරයි.
• පන්සලේ ස්වාමීන් වහන්සේට ආරාධනා කොට මතක වස්ත්‍රයක් පූජා කොට ආගමික වතාවත් සිදු කිරීම.
• පැන් වඩා රැස් කරගත් පින් මියගිය අයට අනුමෝදන් කරයි.
• ධර්ම අනුශාසනාවක් ගුණ කථනයක් හා ස්තූතී කතාවක් සිදු කරයි.
• භූමදානයෙන් හෝ ආදාහනයෙන් සත් දිනකට පසුව ධර්ම දේශනාවක් හා දානමය පින්කමක් පවත්වා පින් අනුමෝදන් කරයි.

• බුද්ධ රත්නය
• ධම්ම රත්නය
• සංඝ රත්නය

• වයස අවුරුදු 35 දී

• වයස අවුරුදු 80 දී

• බුදුරජාණන් වහන්සේ හතලිස් පස් වසරක් තුළ සිදු කරන ලද දේශනාවන් වේ.

ස්වාක්ඛාතෝ භගවතා ධම්මෝ , සන්දිට්ඨිකෝ, අකාලිකෝ , ඒහිපස්සිකෝ, ඕපනයිකෝ, පච්චතං වේදිතබ්බෝ විඤ්ඤුහීති.

• බුදුරදුන් දෙසූ ධර්මය මුල,මැද,අග යන තුන් තැන්හිම යහපත් වන අතර එහි සැක කටයුතු හෝ අනුමාන කිසිවක් නොමැත.මනාව අවබෝධයෙන් දෙසූ උතුම් වූ සත්‍යය බුදුන් වදාළ ධර්මයයි.

• ධර්මය පිළිපදින සත්පුරුෂයෝ තම තමන් ප්‍රතිඵලය අත්දකිති. ලෝභ, දෝස, මෝහ දුරු කර සෝවාන් ආදී මාර්ගඵල මෙන්ම මෙලොව යහපත උදාකරගනිති.

• ධර්මය මනාව ප්‍රගුණ කරන්නාට ඒ මොහොතේදීම ප්‍රතිඵල ලැබිය හැක.ඒ සඳහා කාලයක් ගත නොවන බැවින් ධර්මය අකාලික වේ.

• ඕනෑම අයෙකුට ධර්මය පිළිබඳ විමසා බැලිය හැකි ය. එහි සැඟවූ කිසිවක් නොමැත. ධර්මයෙහි එළඹ පිළිවෙත් පුරන්නාට නිසැකවම ප්‍රතිඵල ලැබේ.

• තමාගේ වෙනත් කටයුතු සියල්ලම පසෙක තබා සිතට නගා ගැනීමට සුදුසු බැවින් ධර්මය ඕපනික වේ.

• දහම, නුවණැත්තා විසින් තම තමාම වෙන වෙනම අවබෝධ කර ගත යුතුය. තමාගේම නුවණින් තමාගේම අත්දැකීම් බවට පත් කර ගත යුතුය.

• ආහාර
• නින්ද
• ආරක්ෂාව
• මෛථුන සේවනයයි

• ධර්මය

• සුහදශීලී කතාබහ
• ආගන්තුක සත්කාර
• මහජන මතයට ගරු කිරීම
• අල්පශබ්දතාව
• නිහතමානී බව

මහනෙල්                                           සුවද      මය

කුඩ මසු පිළී                                         ගද      මය

දෙකට එක                                           දිය     ම ය

හොදට නරකට දෙකට                      කට      මය

එහි සාගතවාදී ය -: එන්න ,ඔබේ පැමිණීම ඉතා හොදයි කියා ආගන්තුකයන් පිළිගන්නා අයෙකි.

සඛිල ය              -: කනට සුව එළවන කතා බහ කරන්නෙකි.

සම්මෝදක         -: සතුට සාමීචී කතා ඇත්තෙකි.

අබ්භාකුටික ය    -: නොකැමැත්තෙන් බැම හැකිළීම නොකරන්නෙකි.

උත්තානමුඛ ය    -: විවෘත කතා බහ ඇත්තෙකි .

පුබ්බභාසී ය        –: පළමුවෙන් ම කතා කරන්නෙකි.

• “ස්වාමිනී ,අපි යම් කතාවකින් උනිමු නම් ඒවා භාග්‍යවතුන් වහන්සේට පසු වත් ඇසීමට දුර්ලභ නොවේ .ඔබ වහන්සේ අරුත්බර දේශනාව කරන්න.”

• රසයෙන් ද ,හරයෙන් ද අනූන වු ධර්මාව වාදයෙන්.

• මේදතලුම්ප නියම් ගම් ආරාමයේ කොසොල් රජු බුදු රදුන් මුණ ගැසීමට ගිය අවස්ථාවේ දී තමන් වහන්සේ විසින් ම  දොර හැර රජුව සුහදව පිළිගැනීම.

• රුක්මුල
• පර්වත
• ගල්ලෙන්
• ආරන්‍ය
• වනපෙත්

• විහාරය
• ගුහාව
• ප්‍රාසාදය
• සෙවිලි කළ ගෙය
• සදළු සහිත ගෙය

• වැසි කාලයේ දී බෞද්ධ භික්ෂූන් ළා දලු තණ පිඩලි මතින් පිඬු සිඟා යෑම, දහම් චාරිකාවේ යෑම දුටු පරම අවිහිංසාවාදය අගය කළ අන්‍ය ආගමික පිරිස් දෝෂාරෝපණයට ලක් වු නිසා

• ජීවක වෛද්‍යවරායාගේ ඉල්ලිම මත

• වසි සළු
• ගිලන් බෙහෙත්
• ආගන්තුක බත්             ආදිය අනුදැන වදාළීම

• තම මුණුබුරා වු රාහුල කුමරුගේ පැවිද්දෙන් විඩාවට පත් සුද්ධෝදන රජු බුදු රදුන් වෙත පැමිණ පිය සෙනෙහස කියා හා දෙමාපිය අවසරයකින් තොරව දරුවන් පැවිදි නොකරන මෙන් ආයාචනාවක් කළ නිසාය.

• දිනක් සැරියුත්,මුගලන් දෙනම සමග වැඩි ආධුනික භික්ෂුන් පිරිසක් බුදුරදුන්ගේ ඟදකිළිය අසල ඝෝෂා නගමින් සිටිය දී එම ස්ථානයෙන් බැහැර කරනවන ලෙස ආනන්ද තෙරුණ්ට පැවසීම

• මානය නැති බවයි .එය බුද්ධාදි උතුමන් තුළ පවතින ගුණයකි .

• අති මානයක් නොමැති බවයි,මෙය සාමාන්‍ය පුද්ගලයන්ට ඇති කරගත හැකි ගුණයකි.

• උදෑසන ක්‍රිඩාවට සදහා යන අවස්ථවේ සතර පෙර නිමිති දැක ඒ පිළිබදව තම රියදුරා වු චන්න ගෙන් විමසීම.

• දේවදත්ත හිමියන් ප්‍රශ්න හමුවේ විසදුම් සෙවීම.‍
• කාන්තාවන්ට පැවිද්ද ලබා දීම.
• දුර්වල ශිෂයකු වු චුල්ලපන්ථක හිමියන්ගේ රහත් වීම.
• කම් සැප හැර දැමු නන්ද හාමුදරුවෝ

• වෑත්තෑවේ හිමි.

• භද්දිය
• අනුරුද්ධ
• ආනන්ද
• භාගු
• කිම්බිල
• උපාලි
• දේවදත්ත