• මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර

• මහාසර ජාතක කතාව

• වෙල්ල වැහුම්
• එලොව ගිහින් මෙලොව ආවා
• පබාවතී
• මනමේ
• සිංහබාහු
• පේමති ජායතී සෝකෝ
• කදා වළලු

• නාට්‍ය රචකයෙකු විසින් ලියන ලද නාට්‍ය පෙළක් හෙවත් පිටපතක් පාදක කරගනිමින්
• නාට්‍ය අධ්‍යක්ෂවරයකු රංගන ශිල්පීන් ප්‍රමුඛ සෙසු ආනුෂංගික ශිල්පින් දායක කර ගනිමින්
• නිශ්චිත රංග භූමීයක් මත ප්‍රේක්ෂක පිරිසකගේ රස නිෂ්පත්තිය උදෙසා ඉදිරිපත් කෙරෙන රංග කාර්යයි.

• තේමාවක් තෝරා ගැනීම
• කතා වස්තුව තොරා ගැනීම.
• නාට්‍යමය අවස්ථා තෝරා ගැනීම.
• කිසියම් ශෛලියකට අනුව රචනා කළ යුතු වීම.(ලෝක ධර්මී/නාට්‍ය ධර්මී)
• සංවාද යෙදීමේ දී වචන උච්චාරණය කිරීමේ රටාව,විරාම සහිතව,විරාම ලකුණු මගින් පෙළ රචනය තුළ සඳහන් කිරීම.
• රංග විධාන සඳහන් කිරීම.

• සාහිත්‍ය කෘතියක් කියවා එහි අගය හැඳින ගැනීමටත්,එහි ඇතුළත් වන රස විඳ ගැනීමට හා එයින් විඳ ගත හැකි රස මෙසේ යැයි අනුන්ට හේතු සහිතව පෙන්වා දීමටත් ඇති හැකියාව සාහිත්‍ය විචාරය යි.

• නිර්මාණකරුවා සතු දැනුම
• වැටහෙන නුවණ
• විචාර බුද්ධිය

• “කාව්‍යය“ යන්න පැරණි ව්‍යවහාරයෙහි හමු වන්නේ ‘සාහිත්‍ය නිර්මාණය‘ යන අරුතිනි.
• කාව්‍යය යන්න ගද්‍ය ,පද්‍ය හා දෘශ්‍ය වශයෙන් ප්‍රභේද තුනකට බෙදා දැක්වේ.

• උක්ත – කර්ම -ආඛ්‍යාත යන අනුපිළිවෙලින් වචන පෙළ ගැස්වු වාක්‍ය යි.

• තාලයකට කියවිය හැකි සේ වචන සංවිධානය කොට ලියනු ලැබුවකි.
• මේ තාලය ‘විරිත‘ යනුවෙන් ද හැඳින්වේ.

• බලා රස විඳින නාට්‍යය ‘දෘශ්‍ය කාව්‍යයකි.‘

• වාචික – වචන හා ගායනය මගින්
• ආංගික – ශරීරාංග මගින්
• සාත්වික – මුහුණේ ඉරියව් මගින්
• ආහාර්ය – වෙස් ගැන්වීම,වේදිකා සැරසිලි හා අලෝක කරණය මගින් ප්‍රේක්ෂකයා වෙත නාට්‍යමය පණිවිඩය ගෙන යෑම.
• පරිචය – පළපුරුද්ද
• ශක්‍යතාව – හැකියාව
• කාව්‍යේක්ති – කාව්‍යය රස ගන්වන යෙදුම්
• වස්තු විෂය – නිර්මාණයට පාදක කර ගන්නා අද්දැකීම් සමූහය/නිර්දාණයේ වපසරිය
• කළු චරිතයක් – අයහපත් චරිතයක්
• කුළු ගැන්වීම – මතු කිරීම

• පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු මහතා විසින් රචිත අලුත් මිනිසෙක් ඇවිත් ග්‍රන්ථයේ.

• සාහිත්‍ය යේ නිරූපිත සාරධර්ම කිහිපයක් ගැන මෙම පාඩමේ දී අවධානය යොමු කර ඇත.

• යම් සමාජයක් ජීවත් වන මිනිසුන්ගේ ජීවිත යහපත් ලෙස හැඩගස්වන,
• එම සමාජයේ ම වුවමනා තුළින් ම ඇති වුණු පිළිගැනීම්,
• විශ්වාස සහ සිරිත් විරිත් ‘සාරධර්ම‘ ලෙස හැඳින්විය හැකි ය.

• බයිබලය
• ජාතික පොත් වහන්සේ
• සද්ධර්මරත්නාවලිය
• තිරුක්කුරල්
• පෙරිය පුරාණම්
• ශුද්ධ වු කුරාණය

• ලෝවැඩ සඟරාව
• ලෝකෝපකාරය
• සුභාෂිතය
• සිරිත්මල්දම

• ටියුඩර් අමරසේන
• විනීතා අබේවික්‍රම
• පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු
• විමලරත්න කුමාරගම
• මහගම සේකර

• භගවද් ගීතාව
• උපදේශ ශතකය
• නීති ශතකය
• හිතෝපදේශය
• පඤ්චත්‍රන්ත්‍රය
• ප්‍රත්‍යය ශතකය

• නාම පද හා ක්‍රියා පද මෙන් විවිධ ආකාරයෙන් වර නැඟිය නොහැකි පද ‘අව්‍යය පද‘ ලෙස හැඳින්වෙන අතර,ඒවා නිපාත හා උපසර්ග ලෙස වර්ග දෙකකි.

• පදයක මුලින් යෙදී එම පදයේ අර්ථයට විරුද්ධාර්ථයක් දෙන,
• අර්ථය තීව්‍ර කරන පද විශේෂය උපසර්ග නම් වේ.

• නිපාත ලද වලින් කෙරෙන්නේ වාක්‍යයක අර්ථය පැහැදිලි වන සේ එහි පද සම්බන්ධ කිරිමේ කාර්යය යි.

උදා

• අම්මා සමඟ දරුවා ගමට යයි.
• අම්මා ද දරුවා ද ගමට යයි.
• අම්මා නොහොත් දරුවා ගමට යයි.
• අම්මා වෙනුවෙන් දරුවා ගමට යයි.
• අම්මා එන තුරු දරුවා ගමට යයි.
• අම්මා නිසා දරුවා ගමට යයි.
• ඉහත ආකාරයට නිපාත පද යොදා,පද සම්බන්ධ කර අර්ථය පැහැදිලි වාක්‍යයක් නිර්මාණය කළ හැකි ය.
• නිපාත පද වෙන්කොට ලිවිය යුතු වුවත් විටෙක සමහර නිපාත පද අනෙක් පදයක් සමඟ එක් ව ද භාවීත වේ.
• නිපාත පද විවිධ අර්ථවල යෙදෙයි.

**************

• ලේඛනයේ දී පාඨයක අදහස පැහැදිලි කිරීම සඳහා උපක්‍රම දෙකක් භාවීත කෙරේ.
• ඒ විරාම ලක්ෂණ යෙදීම හා නිවැරදිව වචන වෙන් කිරීමයි.
• ඒ අනුව,
• නාම පද හා ක්‍රියා පද වෙන් කොට ලියා දක්වන අතර උපසර්ග වෙන් කොට ලියා දක්වන්නේ නැත.
• නිපාත පද වෙන් කොට ලිවිය යුතු වුවත් සමහර නිපාත වෙන් කොට ලියන්නේ නැත.

• සම්බන්ධවාචී ‘ත්‘ නිපාතය පෙර පාදය හා එක් කොට ලිවීම.

උදා –

• ඔහුත් මමත් තරගයට සහභාගි වෙමු.
• අම්මාත් අයියාත් පාසලට යාමට පිටත් වූහ.
• විධි ක්‍රියා පදවල යෙදෙන ‘ව‘ ‘වු‘ ප්‍රත්‍යය එක් කොට ලිවීම.

උදා – කරව,කරවු,බලව,බලවු

• නිරතුරුව කුසල් රැස් කරවු.
• ඔවුන් පලා ගියේ දැ‘යි විමසවු.
• ප්‍රාර්ථනාර්ථ‘වා‘ ප්‍රත්‍යය එක් කොට ලිවීම.

උදා-

• මම නිදුක් වෙම්මා!
• නුඔලාට ශිල්ප සෑදේවා!
• ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියා අර්ථවත් ‘ව,වී,වූ වන‘ ප්‍රත්‍යය එක් කොට ලිවීම.

උදා –

• තාත්තා මිනිසුන් ලවා ගොඩනැගිල්ල තනවයි.
• රජවරුන් කරවූ වැව් අපට සම්පතකි.

• ආතර් සී. ක්ලාක් ආයතනයේ අභ්‍යවකාශ යෙදවුම් අංශයේ පර්යේෂණ විද්‍යාඥ විදානගේ මහේෂ් ඉන්දික චතුරංග මහතා විසින් සම්පාදිත ලිපියෙනි.

• ඇමරිකාවේ එක්සත් ජනපදය
• ජර්මනිය
• සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව

• ස්පුට්නික් – 1 (1957) දී සමාජවාදී සෝවියට් සමූහාණ්ඩු සංගමය විසින් කක්ෂගත කරන ලදි.

• වොස්ටොක් – 1 (1961 දී සෝවීයට් සංගමය විසින් යූරි ගගාරින් සමඟ මෙම යානය අභ්‍යවකාශයට යවන ලදී)

• 1969 දී ඇමරිකාව විසින් සඳ මතට පළමු මිනිසා යවන ලදී.

• නීල් ආම්ස්ට්‍රෝන්

• සන්නිවේදන චන්ද්‍රකා පද්ධති
• වායුගෝලීය හා පෘථීවි සමීක්ෂණ චන්ද්‍රකා පද්ධති
• ගෝලීය යාත්‍රණ චන්ද්‍රකා පද්ධති.

• පෘථීවියේ සමක තලය මත මධ්‍යයන මුහුදු මට්ටමට කිලෝමීටර 35786ක් දුරින් පිහිටි කවාකාර කක්ෂයක එකිනෙකට අංශක 120ක පරතරයක් සහිතව ස්ථානගත කොට ඇති භූ ස්ථාවර චන්ද්‍රකා තුනක් මගින් මුළු පෘථීවිය ම ආවාරණය කළ හැකි බව.

• අන්තර් මහාද්වීප, අන්තර් දේශ සීමා හා ස්වදේශික දුරකථන සඳහා
• ගුවන්විදුලි සඳහා
• රූපවාහිනී සඳහා
• අන්තර්ජාල සන්නිවේදන කටයුතු සඳහා
• ගෝලීය සමුද්‍රීය සන්නිවේදන කටයුතු සඳහා

• පෘථීවිය මත හෝ ඊට ආසන්නව පවතින වස්තූන්ගේ හා සංසිද්ධීන්ගේ තොරතුරු අභ්‍යවකාශයේ සිට අන්වේක්ෂණය කිරීම.

• වස්තුව හෝ සංසිද්ධිය භෞතිකව ස්පර්ශ නොකරන තොරතුරු ලබා ගැනීමයි.

• සක්‍රිය දුරස්ථ ග්‍රහණ ගෝචර(Active Remote Sensing)
• *****
• අක්‍රිය දුරස්ථ ග්‍රහණ ගෝචර(Passive Remote Sensing)
• *****

• යම් ස්ථානයක සිට තවත් ස්ථානයක් සොයා යෑමේ ක්‍රමවේදයකි.

• සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව විසිනි.

• එක්සත් ජනපදය

• ගෝලීය ස්ථානගත කිරීමේ පද්ධතිය(GPS – Global Positioning System )

• GPSට අනුරූප මෑතක දී ස්ථාපිත රුසියානු යාත්‍රණ පද්ධතියයි.

• GPS හා GLONASS පමණි.

• යුරෝපයේ GALILEO
• චීනයේ BEIDOU
• ඉන්දියාවේ NAVIC
• ජපානයේ QZSS

• අභ්‍යවකාශය – පෘථිවි වායු ගෝලයෙන් ඔබ්බට(එපිට) පිහිටි කලාපය හෝ ප්‍රදේශය
• පෘථිවිය – මිනිසා ජීවත්වන ග්‍රහලෝකය, පස්, ඛනිජ ආදිය තිබෙන භූමිය, සූර්යයාගේ සිට තුන්වන ග්‍රහලෝකය
• විමෝචනය – පිට කිරීම, නිකුත් කිරීම
• අන්වේක්ෂණය – විමර්ශනය, වග විභාගය, සෝදිසිය
• කක්ෂය – අභ්‍යවකාශය තුළ අනෙකුත් වස්තුවක් වටා ගමන් කරන චන්ද්‍රයන්, ග්‍රහලෝක හෝ කෘතිම චන්ද්‍රිකා අනුගමනය කරනු ලබන ගමන් පථය
• සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය – සූර්යයා ද ඇතුළුව සූර්යය වටා පරිභ්‍රමණය වන සියලුම ග්‍රහලෝක, චන්ද්‍රයන්, ධූමකේතු(වල්ගා තරු) හා ග්‍රාහක
• චන්ද්‍රිකා – ග්‍රහලෝකයක් හෝ වස්තුවක් වටා කක්ෂ ගත වී ඇති ස්වභාවික හෝ කෘතිම වස්තුව
• විද්‍යුත් චුම්බක තරංග – එකිනෙකට දෝලනය වන විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රවලින් හා චුම්බක ක්ෂේත්‍රවලින් සමන්විත, ප්‍රචාරණය සඳහා මාධ්‍යයක් අවශ්‍ය නොවන තරංග විශේෂයකි.

• බිත්ති පුවත්පතටත් සඟරාවටත් සංස්කාරවරයෙක් හෝ සංස්කාරක මණ්ඩලයක් සිටි.
• සංස්කාරක සටහනක් දක්නට ලැබේ.
• මේ ලිපි දෙවර්ගයේ ම ඡායාරූප හා චිත්‍ර තිබිය හැකි ය.
• සඟරාව මෙන්ම බිත්ති පුවත්පත ද විවිධ කලාප හා තේමා යටතේ පළ කළ හැකි ය.
• මේ දෙවර්ගයේ ම ලිපිවලින් යම්කිසි මතයක්,අදහසක් ,පණිවිඩයක් ඉදිරිපත් කළ හැකි ය.

• නිවැරදි හා නිරවුල් ලෙස භාෂාව භාවිතා කළ යුතු ය.
• සරල බස් වහරකින් පාඨකයාට පැහැදිලිව අවබෝධ කර ගත හැකි පරිදි ලිපි ලිවීම වැදගත් වේ.
• ලිපියෙහි ඇතුළත් කරන කරුණු තොරතුරු අර්ථවත් හා නිවැරදි විය යුතු ය.
• ආකර්ෂණිය මාතෘකාවක් යොදා රසවත් කරුණු ඉදිරිපත් කළ යුතු ය.

• ජේ.සී.පී.එස්. සිරිවර්ධන විසිනි.

• මානුෂික අද්දැකීම් මෙන් ද ආක්ල්ප ප්‍රකාශයට පත් කිරීම උදෙසා කෙටිකතා මාධ්‍යය භාවිත කළ ආකාරය පිළිබඳ නිදර්ශනයක් වීම.

• සංක්ෂිප්ත ගද්‍ය කාව්‍ය විශේෂයකි.
• සංකීර්ණ මානුෂික අද්දැකීම් හා මනෝභාවයන් පිළිබඳ හැඟිම ප්‍රබල ලෙස නිරූපණය කිරීමට කෙටකතා කලාව භාවීත කළ හැකි ය.

• කථා වස්තුව හා එහි ඇති අපූර්වත්වය
• චරිත නිරූපණය
• පසුබිම
• දෘෂ්ටිකෝණය
• භාෂාව
• සංකේත භාවිතය

• සිරම්බි අඩිය ප්‍රදේශය පුත්තලම නගරයට නුදුරින් පිහිටි ගම්මානයකි.
• මෙම ගම්මානය වැදගත්වන්නේ විදේශ ජන සංක්‍රමණ හා භාෂා පර්ණාමය පිළිබඳ අගනා තොරතුරු සමුදායක් අපිට ලබා දෙන ජන කොටසක් වෙසෙන නිසාය.
• මොසැම්බික් සම්භවයක් සහිත මෙම ජන කොටස ‘සිලොන් කැෆර්වරුන්‘ ලෙස හැඳින්වේ.
• මොවුන් දෙවැනි ලෝක යුද්ධ සමයේ යුද සෙබළුන් හා කඳවුරුවල ආවතේවකරුවන් ලෙස මෙරටට පැමිණි ‘කැෆර් වර්න්ගෙන් පැවත එන්නන්ය.

• තැපැල් සේවය
• පුත්තලම ලුණු ලේවායෙහි කටයුතු
• ආරක්ෂක කටයුතු
• ගම්මුලාදෑනි රාජකාරි

• කාපිරි මාඤ්ජ ය.

• පෘතුගීසි බසිනි

• ඩොල්කිය
• රබාන
• පොල්කටු දෙක
• හැඳි දෙක
• බෝතලය හා කාසිය

• විවාහ උත්සවය දින හතක් පමණ පැවැත්වීම. (වර්තමානයේ පවතින ආර්ථික දුෂ්කරතා හේතුවෙන් මෙම උත්සව දින 3 ක ට සීමා වී ඇත.)
• විවාහ ගිවිස ගත් තරුණියට විවාහයට සති තුනකට පෙර පල්ලියේ දී විවාහ දිවිය ගැන අවබෝධයක් ලබා දීම.
• විවාහයට පෙර දින මනාලියගේ නිවසේ දී පාන්දර වන තුරු මනාලියට ආශිර්වාද ගීත ගායනා කිරීම.
• පාන්දර කුකුළා හැඬලීමෙන් පසු උත්සවය පටන් ගනීම.
• මනාලිය ‘කැන් කැන්‘ නමින් ඔවුන් ව්‍යවහාර කරනු ලබන බොස්තොරොක්ක ගවුම ඇදීම.
• මනාලයා යුරෝපීය ඇඳුමින් සැරසීම.
• මංගල දිනයේ දී නව යුවළ මනාලියගේ නිවසේ ම නතර වීම.
• පසුව මනාලයාගේ නිවස කරා යන අතර එහි පැවැත්වෙන දින දෙක තුනක නොනවතින සාදයකින් පසුව මංගල උත්සවය නිමා වේ.

• බාර හාර පල්ලියේදී සිදු කිරීම.
• කිසිවෙකුට කේන්දර නැත.
• දරුවන්ට පිටිකිරි වලින් තොරව මවුකිරි පමණක් ලබාදීම.
• මේ වන විට ඔවුන්ගේ ආවේණික චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර, සිරිත් ක්‍රමයෙන් අභාවයට යමින් පවතී.

• කිසියම් වාක්‍යයක, ඡේදයක, ලිපියක, ප්‍රකාශයක, දේශනයක, අන්තර්ගත වැදගත් ම අදහස් පිඬු කොට දැක්වීම “සාරාංශකරණය“ යි.

• පළමුව ඡේදයේ හරය වැටහෙන තෙක් කීපවරක් කියවීම.
• දෙවනුව එහි වැදගත් අදහස්වලට යටින් ඉරි ඇඳීම, නැතිනම් වෙන ම කොළයක ලියා ගැනීම.
• මෙහිදී නිදර්ශන, උපමා, විශේෂණ, අලංකාර, පුනරුක්ති, අනවශ්‍ය නිපාත ආදී සියල්ල බැහැර කිරීම.
• ඉදිරිපත් කර ඇති කරුණුවල වැදගත්කම අනුව ඒවා පිළිවෙළට ගොනු කිරීම.
• සාරාංශය ලිවිය යුතු වචන ගණන ගැන සැලකිලිමත් වීම. (සාමාන්‍යයන් සාරාංශය ,දී ඇති කොටසෙන් තුනෙන් එකක් විය යුතු ය.
• ප්‍රධාන ඡේදයේ අදහස මැනවින් ප්‍රකාශ වන පරිදි ලිවීම.
• ඡේද කීපයක් තිබුණත් එය එක් ඡේදයක් ලෙස ලිවීම.
• සාරාංශගත ඡේදයේ ඇතුළත් වචන ගණන ඡේදය අවසානයේ අනිවාර්යයෙන්ම ලිවීම.

• බෞද්ධ පූජෝත්සව අතර කඨින පිංකමට සුවිශේෂ ස්ථානයක් හිමිවේ.
• කඨින යන පදාය් අර්ථය ‘තද‘, ‘බලගතු‘, ‘බලවත්‘ යන්න වේ.
• කඨින පිංකම වස් කාලය (වර්ෂා කාලය) කේන්ද්‍ර කරගෙන පැවැත් වේ.

• සිද්ධාර්ථ ගෞතමයන් වහන්සේගේ බුද්ධත්වයෙන් වසර විස්සකට පසුව ය.

• ඇසළ පුර පසළොස්වක පෝය දින භික්ෂූන් වහන්සේලා වස් සමාදන් වීම වේ.
• ඇසළ පුර පසළොස්වක පෝය දිනට පසුව එන නිකිනි පෝය දින භික්ෂූන් වහන්සේලා වස් සමාදන් වීම වේ.

• වස් කාලය මාස 03 කි
• වස් කාලයෙන් පසු මාසය චීවර මාසය වේ

• මල් පූජා
• ගිලන්පස පූජා
• බෝධි පූජා
• ධර්ම දේශනා
• කඨීන පින්කම මෙම සියළු පිංකම් අතර ප්‍රධනතම පිංකම වේ.

• විහාරේගල සෙල්ලපියෙහි ‘වැසි වසික හාටික‘ යනුවෙන් සඳහන් වීම.

• පෙර වස් විසු භික්ෂුන් වහන්සේට කඨීන චීවරයක් පූජා කිරීම ය.

• කඨීන පින්කම භාරගත් දායකයාගේ නිවෙසට ගොස් එම චීවරය සකස් කිරීම වෙනුවෙන් පුණ්‍යාධාර කිරීම.
• කඨීන චීවරය සකස් කිරීමට යොදා ගැනෙන වස්ත්‍රය අදාළ දායකයාගේ නිවසේ සිට පන්සලට විශේෂ පෙරහැරකින් ගෙන යාම.
• කඨීන පෙරහැර අදාළ විහාරස්ථානයට අයත් සතර පේරුවේ ම මංමාවත්වල ගමන් කිරීම.
• පන්සලට භාර දුන් කඨීන වස්ත්‍රය එම දවස අතුළත කපා, මසා, පඬු ගසා වේළා ගැනීම.
• පඬු ගැසි කඨීන චීවරය භික්ෂුන් මධ්‍යයෙහි තබා පුද්ගල නාමයකින් තොරව සාංඝිකව පූජා කිරීම.
• පූජාව පිළිගත් භික්ෂුන් වහන්සේ පෙර වස් විසු වස් ආරක්ෂා කරගත්, සුදුසුකම් සම්පූර්ණ කළ එක් භික්ෂු නමකට චීවරය පැවරීම.
• කඨීන චීවරය පූජා කිරීමට පෙර, එම විහාරයේ වස් විසු සෑම ස්වාමින් වහන්සේ නමකටම සිවුරු පූජා කිරීම.
• කඨීන පින්කම සිදු කෙරෙන දින දහවල් අදාළ විහාරස්ථානයේ දී භික්ෂුන් වහන්සේ විෂයෙහි කඨීන දානය පිළිගැන්වීම.
• එදින සවස විහාරස්ථානයේ දී කඨීන චීවරය හැඳ පෙරවා ධර්ම ශාලාවට වැඩම කර කඨීනානිශංස ධර්ම දේශනාව පැවැත්වීම.

• අනුන් ලවා කරවනු ලබන ක්‍රියා, ප්‍රයෝජය ක්‍රියා ලෙස හැඳින්වේ.
• ක්‍රියා මූලයත් විභක්ති ප්‍රත්‍යයන් අතරට ‘ව‘ ප්‍රත්‍යය යෙදීමෙන් ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියා නිර්මාණය වෙයි.

1. ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියාව පුරුෂත්‍රයෙහි, කාලත්‍රයෙහි හා ඒක වචන – බහු වචන දෙකෙහි ද කර්තෘ කාරක හා කර්ම කාරකයෙහි ද යෙදෙයි.

2. සමහර අවස්ථාවල දී එක ම ක්‍රියාව සඳහා ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියා රූප කිහිපයක් දක්නට ලැබෙන අයුරු ද හඳුනාගත හැකි ය.

උදා:

• රකියි – රක්වයි, රක්කයි, රක්කවයි
• බසියි – බස්වයි, බස්සයි, බස්සවයි

3. ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියාවල දී අකර්මක ධාතු සකර්මක බවට පත් වේ.   

උදා:

• මල්ලී අඬයි – අයියා මල්ලී අඬවයි.
• දරුවා නායි – අම්මා දරුවා නාවයි.

4. සකර්මක ක්‍රියා ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියා බවට පත් කිරීමේ දී බහු කර්මක වෙයි.

උදා:

• නංගී ගීත ගයයි – ගුරුතුමිය නංගී ලවා ගීත ගයවයි.
• වඩුවා පුටුව සාදයි – තාත්තා වඩුවා ලවා පුටුව සාදවයි.

• අවසාන ක්‍රියා ප්‍රභේදයක් වන අසම්භාව්‍ය ක්‍රියාවල ස්වරූප දෙකක් දක්නට ලැබේ.

1. කලාර්ථයේ අසම්භාව්‍ය ක්‍රියා
2. අනියමාර්ථයේ අසම්භාව්‍ය ක්‍රියා

1. නිශ්චිත කාලසීමාවක් හැඟවෙන ක්‍රියා රූප කාලාර්ථයේ අසම්භාව්‍ය ක්‍රියා ලෙස හැඳින්වේ.

උදා:

• නිළියක නටද්දි ප්‍රේක්ෂකයෝ බලා සිටියහ.

2. මෙම ක්‍රියා රූප නිර්මාණය කර ගැනීම පහත දැක්වෙන ප්‍රත්‍යය යෙදේ.

• (ත) – (කියත)

කියත උන් මෙතෙපල ආයෙය ඇඳුරු ගුත්තිල.

• (ත්) – (නැගෙත්)

හිරු නැගෙත් මල් පිපේ.

• (දී) – (සිටිය දී)

තාත්තා එතැන සිටිය දී මම ගෙදර ආවෙමි.

• (ද්දී) – (පැමිණෙද් දී)

මා නිවසට පැමි‍ණෙද් දී අම්මා උයමින් සිටියා ය.

• (ම) – (ලැබුණාම)

අක්කාගෙන් ලිපියක් ලැබුණාම මටත් දන්වන්න.

3. කෘදන්ත නාමයකට පසුව කාලවාචී පද යෙදීමෙන් ද කාලාර්ථයේ අසම්භාව්‍ය ක්‍රියා නිර්මාණය වේ.

• (විට) – සීනු හඬ ඇසෙන විට ළමයි රැස්වීමි ශාලාවට පැමිණියහ.
• (කොට) – මාමා ගෙදර එන කොට කුඩා පුතා ඉදිරියට දුවයි.
• (කල්හි) – ලේඛකයන් පොත් ලියන කල්හි පාඨකයෝ සතුටු වෙති.
• (සඳ) – දිගු කලකින් ඔවුනොවුන් මුණ ගැසුණු සඳ මිතුරෝ සතුටට පත් වූහ.
• (කල) – දරුවා ශිල්ප උගත් කල දෙමව්පියෝ සතුටු වෙති.

• කිසියම් ක්‍රියා රූපයක් මගින් අවිනිශ්චිත බවක් හැඟවෙන්නේ නම් එවැනි ක්‍රියා අනියමාර්ථයේ අසම්භාව්‍ය ක්‍රියා නම් වේ.

උදා:

1. ශිෂ්‍යයන් පාසල් ගියොත් ගුරුවරු උගන්වති.
2. අමුත්තෙකු නිවසට පැමිණියහොත් වැඩිහිටියෙකුට දන්වන්න.
3. ඔහු ලිපියක් යැව්වත් ලේකම්තුමා එයට පිළිතුරක් නොඑවී ය.

• අනියමාර්ථයේ අසම්භාව්‍ය ක්‍රියා නිර්මාණය වන ආකාර කිහිපයකි. ඒ සඳහා පහත සඳහන් ප්‍රත්‍යය යෙදේ.

• (තු) – ඔබ එය කරතුදු මම නො කරමි.
• (ත) – යත බැරි නො වේ.
• (හොත්) – මල්ලී එහි ගිය හොත් මම ද එහි යමි.
• (තොත්) – ඔවුන් එසේ කියතොත් මම ද එය පිළිගනිමි.
• (ඔත්) – ඔවුන් එසේ කළොත් අපි ද එය අනුගමනය කරමු.
• (ඔතින්) – දරුවන් පාසල් ගියොතින් දෙමාපියෝ සතුටු වෙති.

• ළමයින්ගේ කියවීම වෙනුවෙන් සම්පාදනය කර ඇති ගද්‍ය, පද්‍ය, නාට්‍ය ආදී නිර්මාණ ළමා සාහිත්‍ය නිර්මාණ ලෙස හැඳින්වේ.
• අකුරු හුරු වන අවධියේ සිට අවුරුදු දොළහ පමණ දක්වා දරුවන් උදෙසා සම්පාදිත කෘති මේ ගනයට අයත් වේ.
• ළමයින්ගේ භාෂා ඥානය සහ වාක්කෝෂය පුළුල් කිරීම ද ළමා සාහිත්‍යයෙන් අපේක්ෂිත ය.

• ටිකිරි ටිකිරි ටිකිරි ලියා – කළෙත් අරන් ළිඳට ගියා
• අතුරු මිතුරු දඹදිව තුරු රාජ කපුරු සෙට්ටියා
• කොප්පර කොප්පර පිපිඤ්ඤා
• මහදැනමුත්තාගේ කතා
• අන්දරේගේ කතා ආදිය වේ.
• මේවා බොහෝ විට කෙළි සෙල්ලම් සඳහා යොදාගෙන ඇත.
• ජනයා විසින් මුඛ පරම්පරාගතව පවත්වා ගෙන ආ නිර්මාණ වේ.

• තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමියන්ගේ කාව්‍යශේඛරයෙහි එන සේනක පඬිතුමාගේ ළදරු විය විස්තර කිරීමට යොදා ගත් පහත කවි ය.

දත් කැකුළු                       පාලා

සුරතල් සිනා                     සීලා

බොළඳ බස්                        දීලා

කෙළී සියොළඟ දූලි        ගාලා

• මෙහි වදන් සරල ය. සුගම ය.
• අනවශ්‍යය වදන් නැත.
• අදහස පැහැදිලිව නිරවුල්ව ප්‍රකාශ වේ.

• මේ පිළිබඳ පැහැදිලි සාධක හමුවන්නේ 20 වන සියවසේ සිට ය.
• යටත් විජිත සමයේ වූ අධ්‍යාපනික ප්‍රභෝධය ළමා සාහිත්‍යය නිර්මාණ කෙරෙහි ද බලපෑවේය.

• ඩබ්.වී අන්දිරිස් අප්පුහාමි ලියූ හෝඩි පොත.

• බාලාවබෝධනය
• නන්දන හෝඩී පොත
• නොදන්නා හෝඩි පොත

• අභිනව අරාබි නිසොල්ලාසය (1915) – පරිවර්තනය – ඒ. රෙජිනෝල්ඩ්

• අලිබබා සහ හොරු හතළිය (1916)  –  පරිවර්තනය – ඩී.ජේ. කුලතිලක

• මගේ සිරිත (1927)  – චාර්ලිස් කරුණාතිලක

• ළමා කවි මල්දම (1927) – ඩබ්.ශ්‍රී. ධීරාලංකාර

• ළදරු ගී (1929) – ආනන්ද රාජකරුණා

• ළමා පහන (1929) – වී.ඩබ්. සමරනායක

• වී.ඩී. ද ලැනරෝල්

• අන්දරේ හෙවත් රජවාසල කවටයා
• මහදැනමුත්තා සහ ගෝල පිරිස
• ඇලඩින්ගේ පුදුම පහන
• අලිබබා සහ හොරු හතළිහ
• පද්මාවතී

• වී.ඩී.ද ලැනරෝල්
• තියඩෝර් ජී.පෙරේරා
• ආනන්ද රාජකරුණා
• මාරි මියුසියස්
• කුමාරතුංග මුනිදාස
• ටී.එස්. ධර්මබන්ධු
• හියුබත් දිසානායක
• ඇලෙක්සැන්ඩර් වැලිවිට
• මාර්ටන් වික්‍රමසිංහ
• පී.ඩී .ඇස්. වීරසූරිය
• අලවු ඉසි සැබිහෙළ
• චන්ද්‍රරත්න මානවසිංහ
• කරුණාරත්න අබේසේකර ආදීන්

• නූතන ළමා කවියේ මෙන්ම ගීයේ ද පුරෝගාමී රචකයා ය.
• ළමා මනස සහ ළමා ලෝකය මනාව හඳුනාගත් රචකයෙකි.

• රෝස මලේ නටුවේ කටු
• දිලිහි දිලිහි ආකාසේ ආදිය.

• ළදරු ගී
• ළමා උයන
• ළදරු කවි
• ළදරු කවි මග
• ළදරු කව් මී

වැනි කාව්‍ය ග්‍රන්ථ රචනා කර ඇත.

• ඇස්. මහින්ද හිමි ළමා සාහිත්‍යයේ අධ්‍යාපනික පරමාර්ථ මනාව හඳුනාගත් රචකයෙකි.
• නුතන ළමා පරපුර අතර ද ඇස්. මහින්ද හිමියන්ගේ කවි ජනප්‍රිය වේ.
• ළමා සාහිත්‍යයට කවි කතා ආකෘතිය හඳුන්වා දෙන ලදී.

• කව්මිණ
• කව්මුතු
• ළමා කව් කළඔ
• ඔවා මුතුදම
• නන්දන ගීත
• දරුනැළවිල්ල හෙවත් ජාතික තොටිල්ල

• මුනි සිරිපා සිඹිමින්නේ
• සමන් පිච්ච මල් ඉහිරුණු ආදිය

• ළමා ගද්‍ය සාහිත්‍යයට මෙන් ම පද්‍ය සාහිත්‍යයට ප්‍රාමාණික මෙහෙවරක් ඉටු කළ රචකයෙකි.
• ස්වතන්ත්‍ර නිර්මාණ කෙරෙහි වඩා සැලකිලිමත් විය.
• ළමා මනෝ විද්‍යත්මක කරුණු කෙරෙහි ද විශේෂ අවධානය යොමු කලේ ය.

• හීන් සැරයෙ
• මඟුල් කෑම
• හත් පණ

• හාවාගේ වග
• නැළවිල්ල
• සිරිමත්
• මල් බස්
• වෙළෙන්දී ආදිය යි.

• ජී.බී. සේනානායක
• මහගම සේකර
• ජයරත්න සමරසේකර
• සුනිල් ජයවීර
• ඩබ්ලියු.ඒ. අබේසිංහ
• සිබිල් වෙත්තසිංහ
• ගුණසේන විතාන
• රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ

• කුඩ හොරා
• වෙසක් පහන
• දුවන රැවුළ

• විවිධ අර්ථ සහිත පද කිහිපයකින් යුක්ත යෙදුමක් හෝ වාක්‍යාංශයක් සඳහා ඒ වෙනුවට යෙදිය හැකි, ඒ අර්ථ සියල්ල කැටි කොට ගත් ප්‍රකාශයකින් යුක්ත පද, තනි පද ලෙස හැඳින්වේ.
• තනි පද මගින් අදහස් රාශියක් ඉක්මනින් හුවමාරු කර ගත හැක.
• මෙමගින් භාෂාවේ සංක්ෂිප්තභාවය ද ආරක්ෂා වේ.

උදා:

• අනුන් විසින් පෝෂණය කළ – පරපුටු
• අවුරුද්දක් පාසා පැවැත්වෙන – සාංවත්සරික
• උසට ගැළපෙන මහතින් යුත් – ආරෝහ පරිණාහ
• කැලෑවේ ඉබේ හටගන්නා ගින්න – ළැව් ගින්න
• කිසිවෙකුට දෙවැනි නොවන – අද්විතීය
• කිසිම ප්‍රයෝජනයකට නැති – නිෂ්ප්‍රයෝජන
• කෙළෙහි ගුණ නොසලකන – අකෘතඥ
• ගලින් නිමවන ලද – ශෛලමය
• දියෙහි උපන්නා වු – ජලජ
• දුරදිග බලා කටයුතු කරන – දූර්දර්ශි

• එක් පදයකින් බොහෝ අර්ථ නිරූපණය කළ හැකි විට එය බහු අර්ථවත් පදයක් ලෙස හැඳින්විය හැකි ය.
• මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ එකම පදය, එකම වාක්‍යය තුළ වුවත් වෙනත් වෙනත් අර්ථ ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා යොදා ගැනීමයි.

උදා:

• කර – අත, බෙල්ල, හොඬ, රශ්මිය, දැළි පිහිය
• දන – දේපළ, සම්පත, ධනය, ජනයා
• වත – කථාව, මුහුණ, වස්ත්‍රය
• උතුරු – උතුම්, උත්තර, උතුරු දිශාව
• නා – ඇතා, නාගයා, නායක ,නා ගස
• දද – අනුවණ, කොඩි, කුෂ්ඨ
• තිර – පහන් වැටිය, ස්ථිර, කඩතුරාව

• සවන් දීම
• කතා කිරීම
• කියවීම
• ලිවීම

• අභිමානවත් ශ්‍රී ලාංකිකයෙකි. දාර්ශනිකයෙකි. පඬිවරයෙකි.
• සම්පූර්ණ නම ආනන්ද කෙන්ටිග් කුමාරස්වාමි වේ.
• 1877 අගෝස්තු මස 22 වැනි දින කොල්ලුපිටියේ දී උපත ලබී ය.
• ඔහුගේ පියා ශ්‍රීමත් මුතු කුමාරස්වාමි මහතා ය.
• කුමාරස්වාමි පරපුරේ මුතු මිත්තෝ යාපනයේ මනිපායිහි උසස් පරපුරකට අයත්, ප්‍රබල ජාතික මෙහෙවරක නියැළුණෝ වූහ.
• කුඩා කාලයේදීම පියා මියගියේ ය. එබැවින් මෙතුමාගේ ළමා කාලය බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික සිය මවගේ ඇසුරෙහි එංගලන්තයේ ගත විය.
• 1889 දී ආනන්ද කුමාරස්වාමි එංගලන්තයේ වයික්ලිෆ් විද්‍යාලයට ඇතුළත් කෙරුණු අතර ඔහු විදුහලේ දිප්තීමත් ශිෂ්‍යයෙකු බවට පත් විය.
• පාසල් අධ්‍යාපනයෙන් පසු ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයට ඇතුළත් විය.
• 1900 දී විද්‍යාවේදී ප්‍රථම පංතියේ උපාධියක් (Sc.) දිනා ගන්නා ලදී.
• 1903 වර්ෂයේ දී ලන්ඩන් විශ්ව විද්‍යාලයේ පර්යේෂකයකු ලෙස පත් විය.
• පසුව 1903 වර්ෂයේ දී ම ලංකාවට පැමිණ ඛනිජ විද්‍යා දෙපාර්තුමේන්තුවේ අධ්‍යක්‍ෂ ලෙස වැඩ භාර ගත් අතර මේ කාලයේ දී මෙරට විවිධ ප්‍රදේශවල ඇවිදිමින් පර්යේෂණවල නිරත විය‍.
• 1906 වසරේදී විද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයෙන් ආචාර්ය උපාධිය ලබා ගන්නා ලදී.
• 1906 වසරේ අවසාන භාගයේ දී ඉන්දියාවට පැමිණ ඉන්දීය කලාවේ විවිධ අංශ පිළිබඳව පර්යේෂණ කළේ ය. එය ලෝක අවධානයට ද පාත්‍ර විය.
• විවිධ රටවල කලා ගවේෂණයෙහි යෙදුණ ද ඔහුගේ නිත්‍ය වාසස්ථානය වූයේ එංගලන්තයයි.
• එහෙත් 1914 පළමු ලෝක සංග්‍රාම සමයේ දී එංගලන්ත ස්වේච්ඡා හමුදාවට බැදීම ප්‍රතික්ෂේප කළ හෙයින් කුමාරස්වාම් මහතාට එංගලන්තය හැරදමා යාමට සිදු විය.
• එතැන් පටන් ඔහුගේ ජීවිතය ඇමරිකාවේ ගත විය.

• 1900 දී භූබර්භ විද්‍යාවේ හා උද්භිද විද්‍යාව පිළිබඳ ප්‍රථම පන්තියේ විද්‍යාවේ දී ගෞරව උපාධිය (SC) දිනා ගැනීම.
• 1906 දී ලන්ඩන් විශ්ව විද්‍යාලය විසින් විද්‍යාව පිළිබඳව ආචාර්ය උපාධිය (D.) ප්‍රදානය කිීිරීම. ශ්‍රී ලංකාවේ ඛණිජ සම්පත් සහ පාෂාණ පිළිබඳව කරන ලද පර්යේෂණය වෙනුවෙනි.

• මෙතුමා විවිධ විෂයයන් ආශ්‍රිතව රචනා කර ඇති ග්‍රන්ථ ගනන 50 ට අධිකය.
• ඔහු විසින් සම්පාදිත ලිපි ගනන 400 ඉක්මවයි.
• Medieval Sinhalese Art (1908) මෙම කෘතිය ‘‘මධ්‍යකාලීන සිංහල කලා“නමින් සිංහලයට පරිවර්තනය වී ඇත.
• ඉන්දීයානු කලා ඉනිදුනීසියානු කලා ඉතිහාසය
• ඉන්දීය කලාවන්ගේ පරමාර්ථ (1908)
• පෙරදිග පණිවිඩය (1908)
• කලාව හා ස්වදේශිකත්වය (1914)
• ඉන්දිය චිත්‍ර (1912)
• විශ්වකර්ම (1914)
• ඉන්දීය සංගීතය (1924)
• බෞද්ධ ප්‍රතිමා කලාවේ මූලධර්ම (1935)
• වේදය හැදැරීමට නව මගක් (1933)

• උද්භිද විද්‍යාව
• ඛනිජ සහ පාෂාණ විද්‍යාව
• භූ ගර්භ විද්‍යාව
• පෙරදිග දර්ශනය
• ආධ්‍යාත්මික විද්‍යාව
• ආගම
• ප්‍රතිමා කලාව
• සාහිත්‍යය
• සංගීතය
• භූගර්භ විද්‍යාව
• ලාක්ෂා, ලෝහ, රෙදි විවීම
• සාම්ප්‍රදායික දැනුම හා ජනශ්‍රැති

• ඉංග්‍රීසි
• ප්‍රංශ
• ජර්මාන්
• ලතින්
• ග්‍රීක්
• සංස්කෘත
• පාලි
• සිංහල
• දෙමළ
• හින්දු
• ඉතාලි
• ස්පාඤ්ඤ
• ඕලන්ද
• පර්සියන්

• ශ්‍රී ලංකාව
• ඉන්දියාව
• පාකිස්තානය
• නේපාලය
• ටිබෙටය
• මියන්මාරය
• තායිලන්තය
• කාම්බෝජය
• ජාවා
• සුමාත්‍රා
• වියට්නාමය

• ශ්‍රී ලංකාව සහ ඉංදියාව සමරු මුද්දර නිකුත් කර ඇත.
• කොළඹ මාර්ගයක් ආනන්ද කුමාරස්වාමි මාවත ලෙස නම් කර ඇත.

• කථන හැකියාව අධ්‍යාපනයේම කොටසකි.
• විධිමත් කතාවකදී පහත කරුනු කෙරෙහි අවධානය යොමු කල යුතු ය.

1. මාතෘකාවට අදාළ කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම
2. වචන පැහැදිලිව හා නිවැරදිව උච්චාරණය කිරීම
3. කරුණු තහවුරු කිරීම සඳහා උචිත සේ අංග චලනය යොදා ගැනීම
4. එකම කරුණ නැවත නැවත ඉදිරිපත් නොකිරීම
5. කතාවේ සන්දර්භය (අන්තර්ගතය) සිත් ගන්නා සුළු වීම
6. ආවේගයෙන් තොරව සංගමයෙන් කරුණු දැක්වීම
7. නියමිත කාලයට කතාව සීමා කිරීම

• කිසියම් අදහසක් ලේඛනයේදී ඉදිරිපත් කෙරෙන්නනේ වාක්‍ය ලෙසය.

• කර්තෘ කාරක වාක්‍යවල ක්‍රියාව කරන්නාට හෙවත් කර්තෘට අනුව ආඛ්‍යාතය හෙවත් අවසාන ක්‍රියාව තැබෙයි.
• කර්තෘ කාරක වාක්‍යයක
  • කර්ම පදය උක්ත වෙයි.
  • උක්තයට අනුව ආඛ්‍යාතය තැබෙයි.
  • කර්තෘ පදය උක්ත වෙයි.

උදා:

• මම පොතක් කියවමි.
• වෙළෙන්දා බඩු විකුණයි.
• ගොවීහු කුඹුර වපුරති

• කර්තෘ කාරක වාක්‍යයක් කර්ම කාරක වාක්‍යයක් බවට පත් කිරීමේ දී වෙනස්කම් කිහිපයක් සිදු වේ. එනම්,

1. කර්ම පදය උක්ත වෙයි.
2. උක්තයට අනුව ආඛ්‍යාතය තැබෙයි.
3. කර්තෘ අනුක්තව ‘විසින්‘ යන නිපාතය සමග යෙදේ.

උදා

1. මා විසින් පොතක් කියවනු ලැබේ.
2. වෙළෙන්දා විසින් බඩු විකිණෙයි.
3. ගොවීන් විසින් කුඹුර වැපිරෙයි.

• සිංහලයේ කර්ම කාරක ක්‍රියා පද රූප ක්‍රම දෙකකින් සකස් වේ. ‘බලයි‘ යන ක්‍රියා පදයේ වර්තමාන හා අතීත කර්ම කාරක ක්‍රියා පද සකස් වී ඇත්තේ පහත පරිදි ය.

• කර්තෘ කාරක වාක්‍යයක් කර්ම කාරක බවට පත් කිරීමේ දී පුරුෂ භේදය ,කාල භේදය හා වචන භේදයට අනුව සුදුසු ක්‍රියා පදයක් තෝරා ගත යුතු වේ.
• එසේ ම ප්‍රථම පුරුෂ, අතීත කාල, ඒක වචන ක්‍රියා පදවල දී ලිංග භේදය ගැන ද සැලකිල්ලක් දැක්විය යුතු ය.

• කුමාරතුංග මුනිදාස සිංහල භාෂාවට, සාහිත්‍යයට මහඟු සේවාවක් ඉටු කර ඇත.
• එතුමා 1887 ජූලි 25 දින උපත ලබා ඇත.
• ඔහුගේ පියා රුහුණේ ප්‍රකට වෛද්‍යවරයෙකු වූ දොන් අබියෙස් කුමාරතුංග ය.
• මුලින්ම දික්වැල්ලේ බෞද්ධ පාඨශාලාවෙන් මූලික අධ්‍යාපනය ලබා ඇත.
• පසුව මාතර ශාන්ත තෝමස් විද්‍යාලයෙන් සහ වැවුරුකන්නල පිරිවෙනින් අධ්‍යාපනය ලබා ඇත.
• ඉන්පසු කොළඔ රජයේ ගුරු අභ්‍යාස විදුහලට ඇතුළත් විය.
• සිංහල, ඉංග්‍රීසි, සංස්කෘත භාෂා පිළිබඳ හසළ දැනුමක් විය.
• 1944 මාර්තු 02 දින මුනිදාස කුමාරතුංගයන් අභාවප්‍රාප්ත විය.

• තෙමසක් පමණ බෝමිරිය ද්විභාෂා පාඨශාලාවේ ආචාර්යවරයෙකු ලෙස සේවය කිරීම.
• පසුව වසර 11 ක් පමණ කඩුගන්නාවේ ද්විභාෂා පාඨශාලාවේ ප්‍රධානාචාර්යවරයා ලෙස කටයුතු කිරීම.
• 1917 වසරේදී පාඨශාලා පරීක්ෂකවරයකු ලෙස පත්ව වසර 5 ක කාලයක් සේවය කිරීම.
• පසුව එයින් ද ඉවත්ව මුළු ජීවිත කාලයම භාෂා සාහිත්‍යයේ උන්නතියට යෙදවී ය.

• පැරණි සිංහල පොත පත සංස්කරණය කරමින් ඒවාට විවරණය සැපයීම.
• එසේ විවරණ සපයන ලද පරණි ග්‍රන්ථ ගනන 26 කි.
• ළමා පරපුරේ ඥානය සහ රසඥතාවය වර්ධනය උදෙසා ළමයින් වෙනුවෙන් ග්‍රන්ථ ගනනාවක් රචනා කිරීම.

උදා:

• ශික්ෂා මාර්ගය
• කියවන නුවණ පොත් පෙළ
• හත් පණ
• මඟුල් කෑම
• හීන්සැරය

• සිංහල පුවත්පත් කලාව වෙනුවෙන් අමරණීය මෙහෙවරක් ඉටු කිරීම.

උදා,

• ලක්මිණි පහන පුවත් පත

• 1939 දී සුබස නමින් සඟරාවක් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම.
• 1941 දී හෙළ හවුල නමින් සංවිධානයක් පිහිටුවා ගැනීම.
• විදේශ භාෂා යෙදුම්වලට යෝග්‍ය සිංහල වචන නිපදවමින් සිංහල වාක් කෝෂය පුළුල් කිරීමට කටයුතු කිරීම.
• සිංහල ව්‍යාකරණය, කාව්‍යකරණය හා ප්‍රබන්ධකරණයථ ළමා සාහිත්‍යය වෙනුවෙන් කටයුතු කිරීම.

• ව්‍යාකරණ විවරණය
• ක්‍රියා විවරණය

• සුභාෂිතය
• පූජාවලිය
• අමාවතුර
• නිකාය සංග්‍රහය
• එළු අත්තනගලු වංශය
• සද්ධර්මරත්නාවලිය
• සසදාවත
• මුව දෙව් දා වත
• කව් සිළුමිණ

• විරිත් වැකිය
• කවි ශික්ෂාව
• පිය සමර (නූතන කවියට උචිත බස වහරක් මෙමඟින් හඳුන්වා දී ඇත)

• හත්පණ
• මඟුල් කෑම
• හීන් සැරය
• ශික්ෂා මාර්ගය
• කියවන නුවණ
• ප්‍රබන්ධ සංග්‍රහය
• ප්‍රබන්ධෝපදේශය
• කුමර ගී

• කුමාරතුංග මුණිදාසයන් අභාවප්‍රාප්ත වූ දිනය වන (1944 මාර්තු 02) සලකා සෑම වසරකම මාර්තු දෙවන දා සිංහල භාෂා දිනය ලෙස නම් කර ඇත.

ලේඛනයේදී විවිධ වාක්‍ය රීති භාවිතා කෙරේ.

• අයෙක්, ඇතැමෙක්, කවරහු, කවුරු,කෙනෙක්, දෙන, සමහරු, සමහරෙක්, දෙනෙක්, අය යන පද නිත්‍ය බහු වචන වේ.
• උක්තය නිත්‍ය බහු වචන වූ විට ආඛ්‍යාතය ද බහු වචන වේ.

උදා:

1. අයෙක් නැටීමට දක්ෂ වූහ.
2. ඇතැමෙක් කරුණාවන්ත වූහ.
3. කවරහු පාඩම් කළෝ ද?
4. කවුරු එහි යත් ද?
5. කෙනෙක් උනන්දුවෙන් ඉගෙන කරති.
6. බොහෝ දෙන විභාගයට සූදානම් වූහ.
7. සමහරු විශ්වවිද්‍යාලයට යති.
8. සමහරෙක් කාලයෙන් නිසි ප්‍රයෝජන ගනිති.
9. ඒ අය ගමට යති.
10. ටික දෙනෙක් තරඟයට ඉදිරිපත් වෙති.

• ඇතැම් නිත්‍ය බහු වචන පද පැහැදිලිව ම ඒකාර්ථයෙන් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා ද යෙදෙන අතර, එවැනි අවස්ථාවන්හි දී ආඛ්‍යාතය ඒක වචන වේ.

උදා:

1. එක් කෙනෙක් ක්‍රීඩා කරයි.
2. ක්‍රීඩා කණ්ඩායමෙන් එක් අයෙක් ඉවත් වෙයි.

• ‘ආණ, අණු, අණි‘ යන ගෞරවාර්ථ ප්‍රත්‍යය සමග ‘ඕ‘ ප්‍රත්‍යය යෙදෙන විට
• ‘වහන්සේ‘,‘දෑ‘ යන පද යෙදුණු කල්හි
• රැළ, පෙළ, කැල, මුළ, ගණ, පිරිස, රචුව, පොකුර, කණ්ඩායම් යනාදී සමූහාර්ථවාචී පද  උක්ත වු විට
• අප්‍රණාවාචි පදයක් සමූහර්ථවාචී පදයක් සමඟ උක්ත වු විට

• ‘ආණ, අණු, අණි‘ යන ගෞරවාර්ථ ප්‍රත්‍යය සමග ‘ඕ‘ ප්‍රත්‍යය යෙදෙන විට ආඛ්‍යාතය බහු වචන වේ.

උදා:

• ‘ආණ – අණු‘ පුරුෂ ලිංග නාම හා යෙදේ.
• පියාණෝ රැස්වීමට සහභාගි වූහ.
• පුතණුවෝ දෙගුරුන් පා වැන්දහ.

• ‘අණි‘ ස්ත්‍රී ලිංග නාම හා යෙදේ.
• මෑණියෝ දරුවන් පෝෂණය කරති.

• ‘වහන්සේ‘,‘දෑ‘ යන පද යෙදුණු කල්හි ආඛ්‍යාතය බහු වචනයෙන් තැබේ.

              උදා:

1. තෙරුන් වහන්සේ දහම් දෙසු සේක/දෙසති.
2. මෑණියන් දෑ දරුවන් වෙනුවෙන් වෙහෙසන දෑය / වෙහෙසෙති.

• රැළ, පෙළ, කැල, මුළ, ගණ, පිරිස, රචුව, පොකුර, කණ්ඩායම් යනාදී සමූහාර්ථවාචී පද වේ. එම පද උක්ත වු විට ආඛ්‍යාතය බහු වචන වේ.

උදා:

• කොටි රැළ වනය දෙවනත් කරති.
• ළමා පෙළ පංති කාමරයට පිවිසෙති.
• සියොත් කැල අහසේ පියාඹති.
• සොර මුළ නිවසක් බිඳිති.

• අප්‍රණාවාචි පදයක් සමූහර්ථවාචී පදයක් සමඟ උක්ත වු විට ආඛ්‍යාතය ඒක වචන වේ.

උදා :

• තුරු පෙළ සුළඟට සෙළවෙයි.
• මල් පොකුරු සුවඳ විහිදුවයි.
• තරු කැල අහසේ බබළයි.

• ලිවීම සඳහා ලේඛන ව්‍යවහාරය භාවිතා වේ.
• කථා කිරීම සඳහා භාෂණ ව්‍යවහාරය භාවිතා වේ

• එක් භාෂාවක් කතා කරන සියල්ලන්ගේ ම ව්‍යවහාරය එක සමාන නැත.
• ජීවත් වන පරිසරයේ භූගෝලීය සාධක අනුව ද ජීවනෝපාය මාර්ග අනුව ද භාෂා ව්‍යවහාරයේ වෙනස්කම් දැකිය හැකි ය.
• එසේ වෘත්තිය හා බැදුණු භාෂා ව්‍යවහාර අදාළ අවස්ථාවට සීමා වෙයි. එබැවින් ඒවා පරිමිත ව්‍යවහාර ලෙස හැඳින්වේ.

උදා:

• ධීවර භාෂාව
• කමත් භාෂාව
• පතල් භාෂාව

ඔරුක්මාන්කුළමේ චන්දන හිමියන්ගේ ‘වෙරළ‘ කෘතිය ඇසුරිනි

• අම්බාවන් – දැල් අඳින විට ගායනා කරන කවි
• ජාලය – දැල
• ජාලියෝ/අම්බාවෝ – දැල් අදින්නෝ
• ඇණිය – ඔරුවේ ඉදිරිපස කොටස
• අවල – ඔරුවේ පසුපස හබල් දෙක
• කස් අවල – ඔරුවේ මැද දෙපසේ හබල්
• රුවල උඩු දීම – රුවල් එසවීම
• ගල් බානවා/ගල් කඩනවා – ඔරුව නැංගුරම් ලෑමට විශාල ගලක් ලණුවලින් ගැට ගසා ගැඔුරු දියට දැමීම.
• ඉයන්තුව – කාලගුණය
• මාරියාව – මුහුදු රළ
• වාරකන් – සාගරයේ චණ්ඩ කාලය
• හරාව/වළාල – මුහුදු රළ චණ්ඩ නොවන කාලය
• ගඟුලාව කරුණා කරනවා – වැස්ස වහිනවා
• කෝඩය – වර්ෂාව
• හයිය – වර්ෂාව සමග අහස ගෙරවීම
• ඊරුවා සැරවීම – ගොඩබිමට ඇදෙන මුහුදු රළවල සැඩ බව
• කහ මුහුද – වෙරළේ සිට සැතපුම් බාගයක් පමණ වීහිදී යන මුහුද
• කොළ මුහුද – කහ මුහුදේ සිට සැතපුමක් පමණ දුරට විහිදී යන නොගැඔුරු මුහුද
• නිල් මුහුද/නලමාලි මුහුද – කොළ මුහුදට එපටින් ඇති මුහුද
• රතු මුහුද/රත් බොල් දියාත – රාත්‍රීයේ දී රතු පාටින් දිලිසෙන මුහුදු ප්‍රදේශය
• කිරි මුහුද/සුදු මුහුද – සඳ එළිය වැටුණු විට කිරි පාටින් බබළන මුහුදු ප්‍රදේශය
• ගොළු මුහුද – ගැඔුරු මුහුදු ප්‍රදේශය

• වාක්‍යයක අවසාන ක්‍රියා පදයෙන් කියැවෙන පදය උක්ත පදය යි. එසේ නොවන්නේ අනුක්ත පදය යි.
• දෙමාපියෝ දරුවන් සමඟ පාසලට යති.
• මෙහි ‘දෙමාපියෝ‘ යන්න කර්තෘ වෙයි. ‘යති‘ ආඛ්‍යාත පදය සමඟ බැදෙන උක්ත පදයයි. ‘දරුවන්‘ යන්න ක්‍රියාවට යටත් වන කර්ම පදය යි. එය අනුක්ත පදය ද වේ.
• උක්ත පද,අනුක්ත පද බවට හැරවෙන ආකාරයට නිදසුන් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

• ආරාධනා පත්‍ර
• සුබ පැතුම්
• පණිවිඩ
• ලිපි
• දැන්වීම්
• වාර්තා
• අත්පත්‍රිකා
• න්‍යාය පත්‍ර

• එක් එක් ලේඛනයට අදාල සම්මත ආකෘතිය අනුගමනය කිරීම.
• නිවැරදි අක්ෂර වින්‍යාසය
• නිවැරදි විරාම ලක්ෂණ භාවිතය
• නිවැරදි ලේඛන ව්‍යවහාරය අනුගමනය කිරීම

• විවිධ ව්‍යාපාරික අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් හුවමාරු වන ලිපි ව්‍යාපාරික ලිපි ය.
• ව්‍යාපාරික ලිපියක ආකෘතිය රාජකාරි ලිපි ආකෘතියට බෙහෙවින් සමාන ය.

• ලියුමේ අන්තර්ගතය නිරූපනය වන සේ මාතෘකාව යෙදීම.
• කිව යුතු දේ ක්‍රමානුකූලව පෙළ ගැස්වීම.
• කරුණු දැක්වීමේ දි එක් කරුණක් සඳහා එක් ඡේදයක් බැගින් යොදා ගැනීම.
• ආරම්භය ඡේදයට පසුව කරුණු කිහිපයක් තිබේ නම් 1, 2 ආදී වශයෙන් අංකනය ‍කොට දැක්වීම.
• කෙටි හා සරල වාක්‍ය යොදා ගැනීම.
• සංස්ෂිප්තව අදහස් දැක්වීම.
• ලිපියේ දෙපස තීරු ඉඩ තැබෙන සේ කඩදාසිය භාවිත කිරීම.
• ලිපිය ලිවීමේ දී ආචාරශීලීභාවය පිළිබඳ සැලකිලිමත් වීම.
• ලිපියේ විරාම ලක්ෂණ භාවිතය, අක්ෂර වින්‍යාසය, පද බෙදීම ආදී ශිල්පීය ක්‍රම පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීම.
• උක්ත අනුුක්ත භේදය ආදී වියරණ රීති පිළිපැදීම.

1. යවන්නාගේ ලිපිනය
2. දිනය
3. ලබන්නාගේ ලිපිනය
4. ආමන්ත්‍රණය
5. මාතෘකාව
6. අන්තර්ගතය
7. ස්තූතිය
8. යවන්නාගේ අත්සන, නම

• යම් යම් කරුණු අරබයා අන්‍යයන් වෙත ඇරයුම් කිරීම සඳහා ආරාධනා පත්‍ර භාවිතා වේ.

උදා:

• ක්‍රීඩා උත්සව
• ත්‍යාග හා සහතික ප්‍රදානෝත්සවය
• මංගල උත්සවය
• ආගමික උත්සවය
• ගෙවැදීමේ උත්සවය
• විවෘත කිරීමේ උත්සවය
• පොත් දොරට වැඩීමේ උත්සවය
• සමරු උත්සවය
• අවමංගල්‍යේත්සව

වැනි ගෘහමය හා සාමාජීය උත්සව අවස්ථා

• එහි අරමුණ
• පැවැත්වෙන දිනය හා වේලාව
• පැවැත්වෙන ස්ථානය

• ඇරයුම් කරන්නාගේ නම
• ලිපි යොමුව
• ආරාධනා කරන දිනය
• ආරාධනය සඳහා වන අවස්ථාවට ආරාධිත අමුත්තකු හෝ අමුත්තන් සම්බන්ධ වේ නම් ඔවුන්ගේ නම්
• මංගල උත්සවයක් නම් නැකැත් සිරිත් පිළිබඳ වේලාවන්
• සමරු උත්සව, පොත් දොරට වැඩීමේ උත්සව ආදිය සඳහා නම් එම උත්සවයේ වැඩසටහන අන්තර්ගත න්‍යාය පත්‍රය

• ජීවිතයේ විවිධ අවස්ථාවල නොයෙක් අවශ්‍යතා සඳහා ආකෘති පත්‍ර පිරවීමට සිදු වේ.
• ආකෘති පත්‍ර සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා දී ඇති උපදෙස් හා ආකෘති පත්‍රය‍ෙහි සඳහන් කරුණු හොඳින් කියවා තේරුම් ගත යුතු ය.
• නිවැරදිව ආකෘති පත්‍රයක් සම්පූර්ණ නොකිරීම මගින් අපේක්ෂිත අරමුණු ඉටු නොවීමට ද බොහෝ ඉඩ ඇත.

• පරිගණක තාක්ෂණය නිසා ආකෘති පත්‍ර වල යම් යම් වෙනස්කම් සිදුව ඇත.
• මෙහිදී ඇති එක කොටුවක එක අකුරක් හෝ ඉලක්කමක් පමණක් පිරිවීමට සිදු වේ.

• අවශ්‍යතාවයට ගැලපෙන පරිදි සකස් කල යුතුය.
• පැහැදිලි හා නිරවුල් විය යුතු ය.
• රැකියා, විභාග, පාඨමාළා, තරඟ ආදිය සඳහා වන ආකෘති පත්‍ර උදාහරණ වේ.

• අමාවතුර
• බුත්සරණ
• පූජාවලිය
• පන්සිය පනස් ජාතක පොත
• ධාතු වංසය
• සද්ධර්මාලංකාරය
• දළදා සිරිත

• සද්ධර්මරත්නාවලිය ග්‍රන්ථය

• ධර්මසේන හිමියන් විසිනි

• දඹදෙණි අවධියේ දී ය.

• ගැමි වහර හා ගැමි ජීවිතය ඇසුරෙන් සකස් කර ගත් ශ්‍රැතිගෝචර ශෛලියකින් රචනා කර තිබීම

• සෙස්ස හැයි දැයි – අනික් දේ කුමකට දැයි
• නිල කළහ – නියම කළහ
• රා සොඬහු – රා බීමෙන් ලොල් වූවෝ/බේබද්දෝ
• එකුරුත්තේ – ඔඩොක්කුවේ
• මූල පලා – රාබු
• ඩැ ඩෑ – අල්ලා ගනිමින්
• පිය යුත්තෙක් – බීමට සුදුසු දෙයක්
• ධූර්තයෝ – (මත්පැන්) ලෝලීහු
• සුවඳ සාන්ද්‍ර – සුවඳ සදුන්
• අසත්පථයේ – අයහපත්/වැරදි මාර්ගයෙහි
• හැඳ කළාල් – ඇඳ ඇතිරිලි
• කොට්ට මාවුලා – කොට්ට මෙට්ට
• විකොට – විකුණා
• කබල් කෙටි – (හිඟමන් යෑමේ දී ගෙන යන) වළන් කැබිලි
• බිතක්කනකට – පිළිකන්නට/අගුවට
• නිකෘෂ්ට ජීවිකා – පහත් ජීවිකාවන්
• ලඝු – කුඩා
• අකාරිය නිසා – අකටයුත්ත හේතුවෙන්
• භෝග – සම්පත්
• කෘෂි වණික් – ගොවිතැන් හා වෙළඳාම්
• බොල් – රොඩු
• ලිඟු – අං
• යදඬෙකින් – යකඩ දණ්ඩකින්
• අසනීපාතයක් – හෙණ ගැසීමක්
• කිඳලෙකි – කුඩා දිය වළකි

• ස්වභාවෝක්ති යනු යමක් ඇති සැටියෙන් දැක්වීමයි.
• අතිශයෝක්ති යනු ඇති තතු ඉක්මවා දැක්වීමයි.

• ඕනෑම භාෂාවක පදනම අක්ෂර මාලාවයි.
• එහි මුල සිට අග දක්වා අනු පිළිවෙළක් ඇත.
• සිංහල අක්ෂර මාලාවේ මුල් අකුර (අ) වන අතර අවසාන අක්ෂරය (ෆ) වේ.
• ඒ අනුව (අ) යන්නේ සිට (ෆ) යන්න දක්වා අක්ෂර ස්ථාන ගත වී ඇති අනුපිළිවෙළ හැඳින්වෙන්නේ අකාරාදි පිළිවෙළ නමිනි.

උදා:

කසුන්, උපේක්ෂා, අමීනා, ගයාන්, සමීර, ඉරේෂා, ඈන්, රමේෂ්, චමුදි, මදුසර

• මෙම නම් අපිළිවෙළට ඇත. ඒවා ආකාරාදි පිළිවෙළ අනුව සකස් කළ විට නිවැරදි අනුපිළිවෙළ පහත දැක්වේ.

අමීනා, ඈන්, ඉරේෂා, උපෙක්ෂා, කසුන්, ගයාන්, චමුදි, මදුසර, රමේෂ්, සමීර

• මෙහෙදී වචනවල මුලාකුර සමාන නම්, යෙදී ඇති පිළි, පිළි අනුපිළිවෙල සමාන නම් ඊලඟ අකුර ද වශයෙන් සැලකිය යුතු ය.

• ශබ්ධකෝෂ වල සහ විශ්වකෝෂ වල වචන පෙළ ගැස්වීම.
• පුස්තකාල වල ග්‍රන්ථ නාමාවලි සැකසීම
• දුරකතන නාමාවලි සැකසීම

• කවිය යනු මිනිසාගේ ජීවිතවබෝධය පුළුල් කරන සාහිත්‍යංගයකි.
• කවි රස විඳීම හා නිර්මාණය කිරීම සඳහා,

• සහජයෙන් ලද හැකියාව
• පොත් පත් පරිශීලනයෙන් ලද අවබෝධය
• නිරන්තර අභ්‍යාසය

අවශ්‍ය බව පුරාණ කාව්‍ය විචාරයේ දී පෙන්වා දී ඇත.

නිරන්තර කාව්‍ය රසවින්දනය මගින්

• ජීවිතාවබෝධය පුළුල් වේ.
• කවි රචනය සඳහා මඟ පෙන්වයි.

• දයාසේන ගුණසිංහ

• රන් තැටියක කදුළු (මෙම කෘතිය 1974 වසරේදී රාජ්‍ය සාහිත්‍ය සම්මානය ලබා ඇත.)

• කවියෙකි.
• කෙටිකතාකරුවෙකි.
• පුවත්පත් කලාවේදියෙකි.
• පරිවර්තකයෙකි.

• විශේෂණ පද වර්ග දෙකකි.

1. නාම විශේෂණ පද
2. ක්‍රියා විශේෂණ පද     ලෙස කොටස් දෙකකට බෙදේ.

• නාම පදයක කිසියම් විශේෂ ගුණයක් දැක්වීම සඳහා යොදන පද, ක්‍රියා විශේෂණ නම් වේ.

උදා:

• නිල් පැහැය
• රතු පැහැය
• ඈත දියඹ
• දෙව් බොජුන්
• නිදි පැදුර

• ක්‍රියා පදයක කිසියම් විශේෂ ගුණයක් දැක්වීම සඳහා යොදන පද, ක්‍රියා විශේෂණ පද නම් වේ.

උදා:

• සෙමෙන් තුරන් විය.
• බියෙන් හඬයි.
• වේගයෙන් හමයි.
• සතුටින් සෙල්ලම් කරයි.
• හොඳින් ඉගෙන ගනියි.

• කවි පබඳීම සඳහා අත්දැකීම් වලින් පෝෂණය වීම ඉතා වැදගත් වේ.
• විවිධ කවි රස විඳීම ද වැදගත් වේ.
• එකම කරුනක් පිළිබඳ ව සටහනකට, වාර්තාවකට, රචනයකට වඩා කවිය ඉස්මතු වේ.
• කවියට හැඟීම් ඉස්මතු කල හැක. උද්දීපනය කල හැක.

• උපන් බිම පිළිබඳව තම හදවත තුළ නැගෙන සාඩම්බර හැඟිම හා ආදරයයි.

• ඒ ඒ ජාතීන්ගේ සිත් තුල රට, ජාතිය ගැන හැඟීම් පණ ගැන්වීමට
• යටත් විජිතවාදීන්ගෙන් රට ජාතිය නිදහස්කර ගැනීම සඳහා වූ කාලීන අවශ්‍යතාවයට

• අනුරාධපුර යුගයේ පටන් මහනුවරට යුගය දක්වා විවිධ වූ ආක්‍රමණවලට මුහුණ දී මවුබිම බේරා ගැනීමට රණ බිමෙහි රුහිරු හෙළා දිවි දී කැපවුණ රණශුරයන්.
• සාගර බදු වැව් නිර්මාණය කරමින් රට සහලින් ස්වයංපෝෂිත කරන්නට උරදුන් රජවරුන්.
• නැණ නුවණ වඩන්නට පන්හිද මෙහෙය වූ මහ පඬිවරුන්.
• ලක්මවගේ ශ්‍රී විභුතිය ලොව පතළ කරන්නට තම දස්කම් පෑ මහ කලාකරුවන්.
• ස්වභාව ධර්මයෙන් අප ලත් උරුමයන්.

• කොළඹ යුගයේ මුල් වකවානුවෙහි ය.

• ඇස්. මහින්ද හිමි
• ආනන්ද රාජකරුණා
• කුමාරතුංග මුනිදාස
• අරීසෙන් අහුබුදු

මගේ රට මගේ දැය නිසා – යුද වැද සතුරන්         නසා

මදිවි ගියත් මට          එසා – යස වේද සියවස්        වසා

                                        (කුමාරතුංග මුනිදාස)

බන්දා විජය දද අකනිට හිම්මේ – සින්දා හළ එතෙක් රිපු සිරිලක් අම්මේ

අන්දා ඔබගෙ සිතියම හද මිණි  බැම්මේ – වැන්දා මෙන්න මුදුනත් නගමින් දැම්මේ

(එස්.මහින්ද හිමි)

වටේ මහ මුහුදයි – සීතල සුළං             විහිදයි

දකින අය  පුබුදයි – දිටිය ලෝකය මීට   පරදයි

(එස්.මහින්ද හිමි)

මල් මල් වාරම් හරි මැ උදාරම්       –  ගයවා ගයවා ගුවනේ

ලංකා නම වෙනුයෙන් පුරසාරම්  –  කියවා කියවා මෙදිනේ

රචනය   – කැලිස්ටස් ජයසිංහ

ගායනය – සුනිල් සාන්ත

පියාසර කර ආමි         – දේශයෙන්       දේශයට

මගේ රට මට අගෙයි  – තව්තිසාවට        වැඩිය

සුමුදු සුදු වලාවෙන්      – මිදෙත දළදා       මැඳුර

ඇසට එක රසඳුනයි    – දසුන රන්කොත  උදුල

රචනය  – සුනිල් සරත් පෙරේරා

ගායනය – ඩබ්ලිව්. ඩී. අමරදේව

• මාතෘකානුකූල රචනා යනුවෙන් අදහස්වන්නේ මාතෘකාවකට අනුව කරුණු ලිවීම යන්නයි.
• රචනාවකදී එකම දේ නැවත, නැවත ලිවීමෙන් වැලකිය යුතුය. එමෙන්ම වැල්වට්ටාරම් ලිවීමෙන් ද වැලකිය යුතුය.

• සාරවත්භාවය
• සංවිධානය,නිර්මාණාත්මකභාවය හා ස්වීයත්වය
• ශිල්පීය දක්ෂතා හා ඡේද නිර්මාණය
• භාෂා රීතිය හා ශෛලිය

• දී ඇති විස්තරය හෝ මාතෘකාව හොඳින් කියවිය යුතු ය.
• රචනා සැකිල්ලක් නිර්මාණය කර ගත යුතු ය.
• ඒ අනුව මාතෘකාවට අදාළ කරුණු වඩාත් සංවිධානාත්මක ව ගොනු කළ යුතු ය.
• පැහැදිලි ද ඉතා අත් අකුරු වැදගත් වේ.
• නිවැරදි ව්‍යාකරණ භාවිතය, උක්ත ආඛ්‍යාත සම්බන්ධතා පිළිබඳව සැලකිලිමත් විය යුතු ය.
• පද බෙදීම, ඡේද වෙන්කිරීම ද වැදගත් වේ.
• එමෙන් ම රූඨි, ප්‍රස්තාව පිරුළු, යුගල පද සුදුසු පරිදි භාවිතය ද වැදගත් වේ.
• රචනා ලිවීමේදී රචනා සැකිල්ලක් සකස් කර ගැනීම ද වැදගත් වේ.

• මාතෘකාව හැඳින්වීම, මාතෘකිවට අදාල පවතින තත්ත්වය (ආරම්භය)
• ඇතුළත් විය යුතු කරුණු සහ යෝජනා සහ විස්තර (අන්තර්ගතය)
• රචනාව අවසන් කිරීම (අවසානය)

ආදී ලෙස විය හැක.

• ශබ්ද නිවැරදි උච්චාරණයට පුහුණු කරවීම පිලිබඳ ව මෙම පාඩමේ විස්තර කෙරේ.
• පැරණි අධ්‍යාපනයේ දී ප්‍රමුඛතාවය හිමි වූයේ ශ්‍රවණයට ය.
• වර්තමානයේදී කියවීඹ හා ලිවීම මූළික වේ.
• චිරන්තන සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථ දෙස බලන විට ඒවා රචනා කොට ඇත්තේ අසා රස විදීම අරමුණු කරගත් බණ කථා රීතියෙනි.
• ඒවා කියවීමේදී අර්ථ රසය මෙන්ම ශබ්ධ රසය ද වැදගත් වේ.

• සකස්කඩ
• හිතෝපදේශය
• ප්‍රත්‍යය ශතකය

• විරාම ලක්ෂණ භාවිතය අදහස් පැහැදිලි හා නිරවුල්ව ඉදිරිපත් කිරීමට උපකාරී වේ.

• අහස කළු විය.
• වැස්සක් ඇද හැලිණි.

• නිල්,රතු,කහ මූලික වර්ණ වේ.

• සංගීතඥයා: සංගීතය කියන්නේ විශ්ව භාෂාවක්.
• 1:50000 සිිතියමක් ඇසුරෙන් පිළිතුරු සපයන්න.

• අහෝ! දෙව්දත් නොදුටි මොක්පුර.

• අක්ෂර වින්‍යාසයේ දී ණ-න ල-ළ භේදය ඉගැන්වේ.
• අයදුම්පත් භාර ගන්නා අවසාන දිනය 2017-10-05 ය.

• මේ පෙති/ කරල් උදේ / සවස බොන්න.

• පෙර‘ ඹර හිරු නැඟෙයි.

• අක්ෂර, ‘වර්ණ‘ යනුවෙන් ද හැඳින්වේ.

• “මෙහි එව“ රජ නියෝග කළේ ය.

• හ්‍රස්ව (කෙටි) ස්වර අටකි.

• වචනවල නිසි පරිදි අකුරු යෙදෙන පිළිවෙල හැඳින්වෙන්නේ ‘අක්ෂර වින්‍යාසය‘ නමිනි.
• භාෂාව නිරවුල් ව භාවිතයටත් අර්ථාවබෝධයටත් අක්ෂර වින්‍යාස රීති හඳුනාගැනීම බෙහෙවින් ප්‍රොයෝජනවත් වේ.

• සිංහල භාෂාව සකස් වී ඇත්තේ පාලි, සංස්කෘත යන මාතෘ භාෂා ඇසුරිනි.
• පාලි හා සංස්කෘත භාෂාවල යෙදෙන මූර්ධජ ‘ණ‘ හා දන්තජ ‘න‘ අකුරු සිංහලයෙහි ද ඒ ආකාරයෙන්ම යෙදේ.
• සමානරූපි වචනවල අර්ථයට අනුව මූර්ධජ ‘ණ‘ හෝ දන්තජ ‘න‘ යෙදේ.
• පාලි, සංස්කෘත භාෂාවලින් බිදී එන වචනවලද ඊට අනුරූපව මූර්ධජ ‘ණ‘ හෝ දන්තජ ‘න‘ යෙදේ.
• ඇතැම් වචන,සිංහලයට අනුව සකස් වන විට මූර්ධජ ‘ණ‘ අකුරු දන්තජ ‘න‘ බවට පත් වේ.

• ආවේණික
• ගුණධර්ම
• වාණිජ්‍යය
• නිරූපණය
• ප්‍රවීණ
• අරුණාලෝකය
• කෝණය
• ලේඛන
• පූනර්භව
• ජනගහනය
• කනිෂ්ඨ
• අනූන
• ඛනිජ
• මර්දනය
• නිර්වාණය
• පරිණාමය
• නිර්මාණ
• පරිමාණය
• පරිගණකය
• ජයග්‍රහණය
• සංවර්ධනය
• ත්‍යාග ප්‍රදානය
• ඝනාන්ධකාරය
• මන:කල්පිත
• වර්තමාන
• සම්භාවනීය

• නුවණ (ඥානය)
• දණ (දණ හිස)
• වණය (තුවාලය)
• කණ (ඇසක් නොපෙනෙන)
• ගැණ (ගණන් කොට)
• කුලුණු (කරුණාව)
• නුවන (ඇස)
• දන (ජනයා)
• වනය(කැලය)
• කන (අනුභව කරන/ ශ්‍රවණේන්ද්‍රිය)
• ගැන (පිළිබඳ)
• කුලුනු (කණු)

• ප්‍රාණ – පණ
• තෘණ – තණ
• ධරණි – දෙරණ
• කල්‍යාණි – කැලණි
• ආභරණ – අබරණ
• දක්ෂිණ – දකුණ
• උෂ්ණ – උණුසුම්
• තීක්ෂණ – තියුණු
• ලවණ – ලුණු
• සංලක්ෂණ – සලකුණු
• තරුණ – තුරුණු
• අධිෂ්ඨාන – අදිටන
• ප්‍රශ්න – පැන
• දුර්ජන – දුදන
• නිදර්ශන – නිදසුන්
• ශාසන – සසුන්
• කනිෂ්ඨ – කනිටු
• ලශූන – ලූනු
• ස්ථාන – තැන්
• ආසන – අසුන්
• ප්‍රසන්න – පහන්
• භෝජන – බොජුන්

• කර්ණ – කන්
• ස්වර්ණ – රන්
• වර්ණනා – වැනුම්
• ශ්‍රවන – සවන්
• කෝණ – කොන
• නිර්වාණ – නිවන්

• මාතෘ භාෂාවල හා ඉංග්‍රීසියේ දන්තජ ‘ල‘ ශබ්දය සහිත පද සිංහලයට බිඳ ගැනීමේ දී දන්තජ ‘ල‘ වශයෙන් ම සිටී.
• සමාන රූපී වචනවල අර්ථයට අනුව මූර්ධජ ‘ළ‘ හෝ දන්තජ ‘ල‘ යෙදේ.
• පාලි,සංස්කෘත වචනවල ඇති ‘ට, ඨ, ඩ, ඪ‘ යන අකුරු සිංහල වචනවල දී මුර්ධජ ‘ළ‘ බවට පත් වේ.
• මාතෘ භාෂාවල ‘ප්‍රති, පටි‘ උපසර්ග සිංහලයට බිඳිමේ දී ‘පිළි‘ බවට පත් වෙයි.

• කලාව
• විද්‍යාලය
• කලාපය
• බාලිකාව
• මංගල
• සිංහල
• කලල
• කොලනිය
• කොලරාව
• රැලිය

• ඇළ – දිය පාර
• පැළ – පැළෑටි
• පිළි – රෙදි
• මුළු – සියලු
• අළු – ළිපේ අළු
• තුළ – ඇතුළෙහි
• කුළ – කූටය
• දළ – දැඩි
• ඇල – පැත්ත
• පැල – කුඩාගෙය
• පිලි – පිල්ලම
• මුලු – කොන්
• අලු – ආලෝකය
• තුල – සමාන
• කුල – ගෝත්‍රය
• දල – පත්‍ර

• පටිමා – පිළිම
• පටිපාටි – පිළිවෙළ
• ඛේට – කෙළ
• නාටක – නළු
• කුක්කුට – කකුළු
• පඨවි – පොළව
• ක්‍රීඩා – කෙළි
• දෘෘඨ – දැඩි

• පිළිතුරු (ප්‍රති උත්තර/ප්‍රත්‍යුත්තර)
• පිළිබඳ (ප්‍රතිබද්ධ)
• පිළිවෙත් (ප්‍රතිපත්ති)
• පිළිසරණ (පටිසරණ)
• පිළිසඳර (පටිසන්ථාර)
• පිළිවෙළ (පටිපටි)

• මාතා භාෂා වචනවල ඇති ‘ශ, ෂ, ස‘ අකුරු ඒ අයුරින් ම සිංහලයේ ද යෙදේ.
• ‘ක, ප, ඵ, ට, ඨ‘ අකුරට පෙර මූර්ධජ ‘ෂ‘ අකුර යෙදේ.
• ‘ච‘ අකුරට පෙර තාලුජ ‘ශ‘ යෙදේ.
• ‘ත, ථ‘ අකුරකට පෙර දන්තජ ‘ස‘ යෙදේ.

• විශ්වය
• ප්‍රශ්වාස
• ශුරතාව
• ආශ්වාස
• විෂ
• දෝෂ
• කොට්ඨාසය
• ප්‍රසංගය
• විස්මය
• ආභාසය

• දුෂ්කර
• විෂ්කම්භය
• නිෂ්පාදනය
• නිෂ්ඵල
• ශිෂ්ටාචාරය
• න්‍යෂ්ටික
• විශිෂ්ට
• දෘෂ්ටිය
• පාපිෂ්ඨ
• ශ්‍රේෂ්ඨ

• නිශ්චල
• තිරශ්චීත
• නිශ්චිත
• ආශ්චර්ය
• විනිශ්චය

• විස්තරය
• ප්‍රස්තාව පිරුළු
• ප්‍රශස්ති
• සමස්ත
• ස්ථාවර
• ගෘහස්ථ
• දේවස්ථාන
• ස්තුපය
• ප්‍රස්තාර
• ශාස්ත්‍ර
• ස්ථූල
• විහාරස්ථානය
• මධ්‍යස්ථ
• මාර්ගස්ථ

• ලෝකයේ ඉහළ පෙළේ න්‍යායත්මක භෞතික විද්‍යාඥයෙකි.
• විශ්ව න්‍යායවේදියෙකි.
• අප්‍රාණික ශරීරයකින් යුත් කතා කල නොහැකි පූර්ණ ආබාධිතයෙකි.
• ලෝ ප්‍රකට කේම්බ්‍රිජ් විශ්වවිද්‍යාලයේ විශ්ව න්‍යාය පිළිබඳ පර්යේෂණ ආයතනයේ අධ්‍යක්ෂ ධුරය ද හෙබවීය.
• ලොව කීර්තිමත් විද්‍යා ග්‍රන්ථ කතුවරයෙකි.
• විශ්මජනක ධෛර්යමත් මිනිසෙකි.

• 1942 ජනවාරි මස 08 වැනි දින එංගලන්තයේ ඔක්ස්ෆර්ඩ් නගරයේ දී උපත ලැබී ය.
• සම්පූර්ණ නම ස්ටීවන් විලියම් හෝකින්ගේ වේ.
• පියා ෆ්රූන්ක් හෝකින් ය.
• මව ඉසබෙල් හෝකීන් ය.
• මව හා පියා ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්වවිද්‍යාලයේ උපාධිධාරීන් ය.
• ලන්ඩනයේ හයිගේට් නගරයේ බයිරොන් පාසලෙන් අධ්‍යාපන කටයුතු ආරම්භ කළේ ය.
• 1959 දී උසස් අධ්‍යාපන කටයුතු සඳහා ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලයට ඇතුළත් විය.
• විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනයේ අවසන් කාලයේදී චාලක නියුරෝන ආබාධය නම් රෝගයෙන් වැලදුනි.

• 1962 දී ප්‍රථම පන්තියේ ගෞරව සාමාර්ථ්‍යයක් සහිතව ස්වාභාවික විද්‍යාව පිළිබඳ ගෞරව උපාධිය දිනා ගැනීම.
• 1966 දී ‘සාධාරණ සාපේක්ෂතාවාදය හා විශ්වන්‍යාය‘ පර්යේෂණ මගින් ආචාර්ය උපාධිය දිනා ගත්තේය.
• 1970 වසරේදී කැලිෆෝනියා තාක්‍ෂණික ආයතනයේ බාහිර මහාචාර්යවරයෙකු ද විය.
• 1977 දී වයස අවුරුදු 35 දී ගුරුත්වාකර්ෂණ භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ මූලාසනාරූඪ මහාචාර්ය තනතුර ලැබීම.

• විශ්වය සාධාරණ සාපේක්ෂතාවාදය අනුව හැසිරේ නම් ඇලෙක්සැන්ඩර් ෆ්රයිද්මාන් විසින් ඉදිරිපත් කොට ඇති භෞතික විශ්ව න්‍යායේ එන සියලු ම න්‍යායන්ට එකඟ විය යුතු ය යන පර්යේෂණ පත්‍රිකාව.
• කාල අවකාශයේ අපූර්වතා හා ජ්‍යාමිතිය නම් පර්යේෂණ කෘතිය.
• කළු කුහර ගතිවිද්‍යාව පිළිබඳ දෙවන නියමය
• කළු කුහර යාන්ත්‍ර විද්‍යාව සම්බන්ධ නියම හතර

• ඇඩම්ස් සම්මානය (1966)
• ඒෆ් .ආර්.එස් (1974)
• එඩ්න්ටන් පදක්කම (1975)
• මැක්ස්වෙල් පදක්කම හා ත්‍යාගය (1976)
• හෙයින්මාත් ත්‍යාගය (1976)
• හග්ස් පදක්කම (1976)
• ඇල්බට් අයින්ස්ටයින් සම්මානය (1978)
• ඩයිරැක් පදක්කම (1987)
• වුල්ෆ් සම්මානය (1988)
• නිදහස සදහා වු ජනාධිපති සම්මානය (2009

• කාලය හා අවකාශය පිළිබඳ මනා පරිමාණයේ ව්‍යුහය (1971 දී ජෝර්ජ් එලිස් සමඟ)
• කාලය පිළිබඳ කෙටි හැඳින්වීමක් (1988)
• කළු කුහර, ළදරු විශ්වයන් සහ අනෙකුත් පත්‍රිකා (1933)
• කාලය සහ අවකාශයේ ස්වභාවය (1966 රොජර් පෙන්රොස් සමග)
• ලොකු කුඩා සහ මිනිස් මනස (1977)
• කටුවක් තුළ ඇති විශ්වය (2001)
• යෝධයන්ගේ උර මතින් (2002)
• කාල අවකාශයේ අනාගතය (2002)
• දෙවියන් මැවු පූර්ණ සංඛ්‍යා (2005)
• මහා රටාව (2010 දී ලෙනාඩ් මිගෝඩිනෝ සමග)
• වල්පල්වලින් සැදුණු සිහින , ක්වන්ටම් භෞතික විද්‍යා පත්‍රිකා (2011)
• මගේ කෙටි හැඳින්වීම (2013)

• ජීවිතයේ පරාජයන්, බිඳවැටීම් හමුවේ ඒවාට සවිමත්ව, අකම්පිතව මුහුණ දී ජීවිතය සහ ලෝකය ජය ගැනීම
• අරමුණු වෙනුවෙන් ඉහළම කැපවීම
• පරිසරයට ආදරය කිරීම
• යුද්ධ ඇතුළු විනාශයන්ට එරෙහිව නොබියව අදහස් පල කිරීම
• ලෝකය පාලනය වනුයේ භෞතික විද්‍යානුකූල න්‍යායයන්ට අනුව බව පිළීගැනීම සහ ප්‍රකාශ කිරීම

• වර්තමාන සිංහල අක්ෂර මාලාව අක්ෂර 60 කින් යුක්ත ය.

• සිංහල අක්ෂර මාලාව බෙදෙන ප්‍රධාන කොටස් 2

1. ස්වර (ප්‍රාණාක්ෂර)
2. ව්‍යඤ්ජන (ගාත්‍රාක්ෂර)

• වෙනත් අක්ෂරයක උපකාරයෙන් තොරව, තනිව උච්චාරණය කළ හැකි අක්ෂර ස්වර නම් වේ.
• ස්වර ශබ්ධ නිරූපණය කිරීමට යෙදෙන අක්ෂර ප්‍රාණාක්ෂර (පණකුරු) නම් වේ.
• සිංහල අක්ෂර මාලාවේ ස්වර 18 කි.

• තනිව උච්චාරණය කළ නොහැකි, ස්වර සමග එකතු කිරීමෙන් පහසුවෙන් උච්චාරණය කළ හැකි අකුරු ව්‍යඤ්ජන අක්ෂර යි.
• ව්‍යඤ්ජන ශබ්ධ නිරූපණය කිරීමට යොදන අක්ෂර ගාත්‍රාක්ෂර (ගතකුරු) නම් වේ.
• සිංහල අක්ෂර මාලාවේ ව්‍යඤ්ජන අක්ෂර 42 කි.

• මෙම අක්ෂරය තවත් අනුකොටස් රාශියකට බෙදා දැක්විය හැකි ය.

• සිංහල අක්ෂර මාලාවේ ‘ක‘ අකුරේ සිට ‘ම‘ අකුර දක්වා ඇති අක්ෂර වර්ගාක්ෂර ලෙස හැඳින්වෙයි.
• ශබ්ද උපදින ස්ථානය, අල්පප්‍රාණ මහාප්‍රාණ භේදය හා ඝෝෂ අඝෝෂ භේදය යන සාධක මත අක්ෂර මෙසේ වර්ග වශයෙන් පෙළ ගස්වනු ලැබේ.

• ශබ්ද උච්චාරණයේ දී මුඛයෙහි ඇති දිව, යටි දත් පෙළ හෝ යටි තොල යන මුඛ උපාංග උගුර, තල්ල, මුදුන උඩු දත්, උඩු තොල ආදී චලනය නොවන උපාංග කරා පැමිණ ස්පර්ශ වන අතර එසේ ශබ්ද උච්චාරණයේ දී චලනය නොවන මුඛ උපාංග අක්ෂර උත්පත්ති ස්ථාන ලෙස හඳුනා ගනු ලැබේ.
• මේ ආකාරයට අක්ෂර උත්පත්ති ස්ථාන අනුව සිංහල අකුරු පහත පරිදි වර්ග කෙරේ.

1. කණ්ඨජ
2. තාලුජ
3. මුර්ධජ
4. දන්තජ
5. ඕෂ්ඨජ වශයෙනි.

• ශබ්ද උච්චාරණයේ දී දිවේ පසු කොටස උගුර දෙසට ළං වීමෙන් උපදින ශබ්ද කණ්ඨජ නමින් හැඳින්වෙයි.
• ක,ඛ,ග,ඝ,ඩ

• දිවේ මැද කොටස තල්ලෙහි ගැටීමෙන් උපදින ශබ්ද තාලුජ ලෙස හැඳින්වෙයි.
• ච,ඡ,ජ,ඣ,ඤ

• දිවේ අග කොටස උඩට නැමී, තල්ලෙහි මුදුනේ ගැටීමෙන් උපදින ශබ්ද මුර්ධජ ශබ්ද යි.
• ට,ඨ,ඩ,ඪ,ණ

• දිවේ තුඩ දත් ඇන්දෙහි ගැටීමෙන් උපදින ශබ්ද දන්තජ ශබ්ද නම් වේ.
• ත,ථ,ද,ධ,න

• යටි තොල හා උඩුතොල ගැටීමෙන් උපදින ශබ්ද ඕෂ්ඨජ ශබ්ද යි.
• ප,ඵ,බ,භ,ම

• දේශනයකට සාවධානව සවන් දීම දේශකයාට ද කරනු ලබන ගෞරවයකි.
• මනාව සවන් දීම දේශනයක කරුණු අවබෝධ කර ගැනීමේ මගයි.
• හොඳින් සවන් දීම මගින් ස්මරණ ශක්තිය ද දියුණු වෙයි.

• උපන් දිනය 1920 පෙබරවාරි 24 වැනි දින වේ.
• කෑගල්ල, අල්ගම ප්‍රදේශයේ උපත ලබා ඇත.
• 2006 පෙබරවාරි 20 වැනි දින මෙලොවින් සමුගෙන ඇත.

• අත්තා වන අල්ගම සිරියා සහ බාප්පා වන කිරිගණිතයා යන ගුරුන්නාන්සේලාගෙන් මුලින් ම නැටුම් ඉගෙන ගෙන ඇත.
• පුංචිකිරා කෝන්පලේ ගුරුතුමා, මුද්දනාවේ ගුරුතුමා යන අයගෙන් බෙර වාදනය හදාරා ඇත.
• තිබ්බටුවාවේ පනික්කි ගුරුන්නාන්සේගෙන් දවුල් වාදනය හදාරා ඇත.
• මංගලතිරයේ සියදෝරිස් ගුරුන්නාන්සේගෙන් තම්මැට්ටම් වාදනය ඉගෙන ගෙන ඇත.
• රත්නාගල සීමා ගුරුන්නාන්සේ ගෙන් බලි යාග පිළිබඳව හදාරා ඇත.
• වෙල්ගම පහතරට ගින්තේරිස් ගුරුන්නාන්සේගෙන් පහතරට නැටුම් හා බෙර වාදනය ඉගෙන ගෙන ඇත.
• පුංචි මහත්මයා ගුරුන්නාන්සේගෙන් සබරගමු නැටුම් ඉගෙන ගෙන ඇත.

• භරත
• කතකලි
• මණිපුරි

• කොළඔ රාජකීය විද්‍යාලයේ ගුරුවරයෙකු ලෙස සේවය කිරීම.
• මීරිගම ජ්‍යෙෂ්ඨ පාඨශාලාවේ නැටුම් ගුරුවරයා ලෙස සේවය කිරීම.
• මීරිගම ගුරු අභ්‍යාස විද්‍යාලයේ කථිකාචාර්යවරයකු ලෙස සේවය කිරීම.
• රජයේ ලලිත කලායතනයේ විදුහල්පති ලෙස කටයුතු කිරීම.
• 1962 දී උඩරට නාට්‍ය කලා විද්‍යාලයට පහතරට නැටුම් සම්ප්‍රදාය හඳුන්වා දී, ඒ සඳහා පාඨමාලා සකස් කර කථිකාචාර්යවරුන් පත් කර , නාට්‍ය විද්‍යාලයට ගුණාත්මක වූ නව පෙරළියක් නිර්මාණය කිරීම.
• 1974 මැයි 01 දින ශ්‍රී ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයට අනුබද්ධ කළ, උඩරට නාට්‍ය කළා විද්‍යාලයේ නර්තන අධ්‍යයනාංශයේ ප්‍රථම අංශාධිපති බවට පත්ව නර්තන කලාවේ දියුණුවට සේවය කිරීම.
• 1978 දී සබරගමු නර්තන සම්ප්‍රදාය, සෞන්දර්ය අධ්‍යයන ආයතනයේ පාඨමාලාවට එක් කිරීම.
• හේවුඩ් නමින් හැදින්වුණු නර්තන විද්‍යාතනය, සෞන්දර්ය කලා විශ්වවිද්‍යාලයට බවට පත්කිරීමට පුරෝගාමීව කටයුතු කිරීම.

• වර්තමානයේ සාම්ප්‍රදායික නැටුමක් බවට පත්ව ඇති ගොයම් කැපීමේ නැටුම නිර්මාණය කිරීම.
• නාරිලතා නැටුම, මොනර නැටුම, දඩයක්කරුගේ රංගනය හා බෙර සංධ්වනි සඳහා නිර්මාණ දායකත්වය සැපයීම.
• කාළගෝල, මහදැනමුත්තා, කෝච්චිය, පන් නෙළීම, පොරපොල් පිටිය, ග්‍රහ අපලය, ග්‍රහ බලය, සුරන් විස්කම් ආදී දේශිය මුහුණුවරක් ගත් නිර්මාණ සඳහා දායක වීම.
• ගම්මානේ මල් පිපිලා, සීගිරි අස්න වැනි නිර්මාණ මුද්‍රා නාට්‍ය ශෛලියෙන් නිර්මාණය කිරීම.
• හස්තිකාන්ත මන්තරේ, වෙස්සන්තර, සිරිසඟබෝ, හරිශ්චන්‍ද්‍ර යන වේදීකා නාට්‍යවල රංග වින්‍යාසය නිර්මාණය කිරීම.
• සිකුරු තරුව, කුරුලු බැද්ද, අශෝකා වැනි චිත්‍රපටවල නර්තනය නිර්මාණය කිරීම.

• බටහිර ජර්මනිය
• රුසියාව
• එංගලන්තය
• පාකිස්තානය
• කැනඩාව
• ජපානය
• ඉන්දියාව
• චෙකොස්ලෝවැකියාව

• 1991 දී කැළණිය විශ්ව විද්‍යාලයේ සෞන්දර්ය අධ්‍යයන ආයතනය මගින් ආචාර්ය උපාධිය පිරිනැමීම.
• 1999 සබරගමු විශ්වවිද්‍යාලය මගින් සාහිත්‍යසූරී උපාධිය පිරිනැමීම.
• 2002 දී ශ්‍රී ලංකා කලා මණ්ඩලය මගින් විශේෂ සම්මානයක් පිරිනැමීම.
• 2003 දී එතුමාගේ උදාර සේවය අගයමින් විශේෂ සම්මානයක් පිරිනැමීම.
• 2006 දී පණිභාරතයන්ගේ ජන්ම දිනය වන පෙබරවාරි 24 ජාතින නර්තනය දිනය ලෙස නම් කිරීම.

• මහත්මා ගාන්ධි
• රබීන්ද්‍රනාත් තාගෝර්
• ජවහර්ලාල් නේරු
• කේරළ මහා කවි නාරායන්
• රාජේන්ද්‍රන් ප්‍රසාද්
• සරෝජිනි නායිදු
• හරිදාස් නාරායන්

• හරිදාස් නාරායන්
• රාම් ගෝපාල්
• උදය ශංකර්

• ඩබ්.බී මකුලොලුව
• එඩ්වින් සමරදිවාකර
• චිත්‍රසේන ඩයස්
• ශේෂා පළිහක්කාර

• සිංහල භාෂාවේ සාම්ප්‍රදායික යෙදුම් ලෙස ගැනෙන මේවා භාෂාවේ රසවත්ව භාවිතා කිරීමට අවශ්‍ය වන්නකි.
• යුගල පද වැඩි වශයෙන් භාවිතා වනුයේ ලේඛනයේදීට වඩා භාෂණයේ දී ය.
• යුගල පද මගින් ප්‍රකාශ කිරීමට අපේක්ෂිත අදහස තනි පදයක් භාවිතයට වඩා ඉතා හොඳින් ප්‍රකාශ වේ.
• ගැමි වහර පෝෂණයට යුගල පද මනා පිටිවහලක් සපයා ඇත.

• එකිනෙකට විරුද්ධාර්ථවත් පද එකතුවීමෙන්
• එකිනෙකට සමාන අර්ථ ඇති පද එකතු වීමෙන්
• පද දෙකෙහි ම අර්ථයක් නොමැති වුවත් යෙදෙන අවස්ථාව අනුව මැනවින් අර්ථය මතුවන යුගල පද
• එක් පදයක ශබ්දය අනුකරණය කරමින් අනෙක් පදය සැකසුණු යුගල පද
• පළමු පදය අර්ථවත් වූත් දෙවැනි පදය අර්ථ විරහිත වූත් පද එකතු වීමෙන් සැකසුණු යුගල පද
• එකිනෙකට සමීප අර්ථ යෙදුණු යුගල පද
• පූර්ව ක්‍රියා පද දෙකක් එකතු වීමෙන් සැකසුණු යුගල පද
• ක්‍රියා රූප දෙකක් එකතු කිරීමෙන් සැකසුණු යුගල පද

• එහෙ මෙහෙ
• ඉහළ පහළ
• යාම් ඊම්
• දුකට සැපට
• උඩක් බිමක්

• මිල මුදල්
• නඩු හබ
• දුක් දොම්නස්
• සමිති සමාගම්
• අරුම පුදුම

• ලට්ට ලොට්ට
• ලට පට
• ලවක් දෙවක්
• වං හුං
• අබල් බබල්

• අඟර දඟර
• අබල දුබල
• ඇදලා පැදලා
• උසුළු විසුළු
• අහල පහල

• රොඩු බොඩු
• ඔප්පු තිරප්පු
• ළමයි බමයි
• ගසා බසා
• මුදල් හදල්

• ගේ දොර
• යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර
• කයි කතන්දර
• ලෙඩ දුක

• කවා පොවා
• කා බී
• දුවල පැනලා
• හිතලා බලලා

• හඬන දොඩන
• ලියන කියන
• කන බොන
• දුවන පනින
• හිතන පතන
• සිතුම් පැතුම්
• කියුම් කෙරුම්
• රැවුම් ගෙරවුම්
• නැටුම් ගැයුම්
• ලියුම් කියුම්
• කැපු කෙටු
• සිතු පැතු
• හැඬු දෙඬු
• කියු කෙරු
• නැටු ගැයු
• දිවිලි පැනිලි
• නැටිලි ගැයිලි
• කැපිලි කෙටිලි
• හැඬිලි දෙඩිලි
• සෙවලි බැලිලි

• පරිගණකය නුතන ලෝකයේ සන්නිවේදනය සඳහා භාවිතා වන ප්‍රමුඛතම මාධ්‍යයකි.
• පරිගණකය බහුවිධ මාධ්‍යයකි. එනම් එමගින් රූපය, ශබ්ධය භාවිතා කරමින් ආකර්ෂණීය ලෙස තොරතුරු ඉදිරිපත් කල හැක.
• පරිගණකය නිසා පරණි සන්නිවේදන ක්‍රම සමාජයෙන් ඈත් වෙමින් පවතී.
• පරිගණකය ඇසුරින් දේශනයක් කිරීමේදී පවර්පොයින්ට් නැමති මෘදුකාංගය බොහෝවිට භාවිතා වේ.
• කෙසේ වුවද යම් ඉදිරිපත් කිරීමකදී තමන්ගේ හැකියාව, නිර්මාණශිලීත්වය, කුසලතාවය, දැනුම වැදගත් වේ.

• සාහිත්‍යය යනු භාෂාව මාධ්‍ය කොට ගෙන හැඟිම ප්‍රබාලාකාරයෙන් දැනවීම සඳහා මානවයා ගොඩනගා ගත් මාර්ගයකි.

• ගද්‍ය
• පද්‍ය
• චම්පු

• තාලානුකූලභාවයෙන් යුක්ත වන සේ කරන ලද පද සංයෝජනයකි.

• මහනුවර යුගයේ දී ලියැවී ඇත.
• සම්භාව්‍ය සාහිත්‍යය පිළිබඳ පරිචයක් නොතිබුණු, සිංහල භාෂාව ගැන පවා සාමාන්‍ය දැනීමක් පමණක් සහිත කවියෙකුගේ නිර්මාණයකි.
• වෙස්සන්තර ජාතක කාව්‍යය, යසෝදරාවත ආදී මෙම කාව්‍ය වෙසෙසින් ඉස්මතු වන්නට වූයේ විදග්ධ කාව්‍යය (සම්භාව්‍ය) අභාවයට ගිය කාල වකවානුවල දී ය.
• මෙම කාව්‍යය සම්ප්‍රදාය, ජනකාව්‍ය සම්ප්‍රදාය ලෙසින් ද හැදින්වෙනු දැකගත හැකිය.
• කෙසේ වෙතත් මෙම කවීහු නොයෙක් සීමා සහිතකම් මධ්‍යයේ තමන්ගේ කවි ශක්තිය මෙහෙයවා කලාත්මක වටිනාකමින් යුත් නිර්මාණ බිහි කළහ.

• මෙම කවි පන්තිය වෙසතුරු රජු බුදු බව පතා තම දරුවන් ජූජක බමුණාට දන්දුන් අවස්ථාවේහි මවගේ ආරක්ෂාව මතා ඔවුන් කරන (දරුවන්) බැගෑපත් ආයාචනයක් ලෙස රචනා වී ඇත.
• ඊට තෝරා ගැනුණු වරිත, පිරිතිරී යන තරම් බලවත් මව් සෙනෙහසින් කෙරෙන කන්නලව්වකට අතිශයින් යෝග්‍ය වේ.
• “වෙසතුරු පිය රජුනි ඔබට බාරයි අපේ අම්මා – අප සේ පිය රජුනි දනට නොදෙන්න අපේ අම්මා – සම්මා සම්බුදු වෙනදා නිවන් දකින් අම්මා – සතර අපාවල නොඉපිද නිවන් දකින් අම්මා – සතර අපායේ නොවැටී නිවන් දකින් අම්මා“ යනුවෙන් පුන පුනා කෙරෙන, පුනරුක්තියෙන් කෙරෙන ඉල්ලීම, පැතුම් මුඛ්‍යාර්ථය ඉස්මතු කොට දැක්වීමට හේතු වේ.
• කවි සමයෙහි සුලබ උපමා ප්‍රයෝජනයට ගෙන තිබීම ද මෙහි දැකිය හැකි ලක්ෂණයකි.

“තරු පිරිවර පුන්සඳ මෙන් වන මැද උන්නේ ම්මා

“ලප සේ සඳ විලසේ දවසක්        වෙන්නු වෙ ම්මා“

• පැරණි කවීන් විසින් බොහෝ වාරයක් යොදා ගැනුණු “තරු පිරිවර පුන්සඳ, ලප සේ සඳ විලසේ“ යන උපමාලංකාර මගින් වුව ද දරුවන් එකිනෙකාගෙන් වෙන් නොවී, නිරතුරුවම සෙ‍ෙනහසින් වෙලී ගත කළ ජීවිතය පිළිබඳව ප්‍රබල හැඟීමක් ඇති කෙරේ.

• සිය පිරිවර – තමන්ගේ පරිවාරය/ඥාති හිතවතුන්
• නැති නිම්මා – නිමාවක් නැති
• තරු පිරිවර – තාරකා සමූහය
• හිමයේ – වනයේ
• වත් පිළිවෙත් – ඇප උපස්ථාන
• සම සිතිනේ – උපේක්ෂාවෙන්
• ආදාරෙක් – රැකවල්කරුවෙක්
• වල – කැලෑව

• එක් පදයකට සමාන තේරුම් ඇති වෙනත් පදයක් සමානාර්ථ හෙවත් පර්යාස පදයක් ලෙස හැදින්වේ.
• සඳ – චන්ද්‍ර, තරුපති, තාරපති, නිශාකර, සිසි, සොම්, හිමකර, තරිඳු
• ප්‍රසිද්ධ – පුවතර, පසිඳු,පතළ, ප්‍රකට, පරසිඳු
• පිපි – විකසිත, පුබුදු, පිබිදි, පුල්, පුප්, මිණි දැදිරි, මිණි මුතු
• සතුට – සොම්නස, සතොස, ප්‍රමෝදය, තුට, තොස, සන්තුෂ්ටිය, ආනන්දය, අමන්දානන්දය,ප්‍රහර්ෂය
• විශාල – විසල්, මහත්, තුමුල, මහා, පෘථුල, ලොකු
• ජලය – පැන්, උදක, අඔ, දිය, වතුර, නී
• වනය – වනාන්තරය, කැලෑව, වල, අරණ, අටවි, මූකලාන, බැද්ද
• ගස – වෘක්ෂය, තුර, රුක, පාදය, ද්‍රැම
• රන් – ස්වර්ණ, කනක, කාංචන, කසුන්, රත්තරන්
• මුහුද – සමුදුර, සයුර, සමුද්‍රය, රුවනාර, සිඳු, සාගරය, ජලනිධි, සින්ධු

• යම් කිසි පදයකට විරුද්ධ අර්ථයක් දෙන පදය විරුද්ධාර්ථ පද ලෙස හැඳින්වෙයි.

• නාම පදයකට හෝ ක්‍රියා පදයකට ඉදිරියෙන් “නො“ නිපාත පදය යෙදීමෙන්.
• නාම පදයකට හෝ ක්‍රියා පදයකට ඉදිරියෙන් උපසර්ග පද යෙදීමෙන් (අ, අව, නි, නු, නිර්, නිශ්,/නිෂ්, දු, දුර්, දුශ්/දුෂ්, වි, කු, ආදී උපසර්ග)
• අන්‍ය පදයක් ඒ සඳහා භාවීත කිරීමෙන්

• හැකි – නොහැකි
• කියන – නොකියන
• තෙමා – නොතෙමා
• දුටු – නොදුටු

(අ)

• ඝෝෂ – අඝෝෂ
• පිරිසිදු – අපිරිසිදු
• වංක – අවංක

(අව)

• මඟුල් – අවමඟුල්
• නම්බුව – අවනම්බුව
• ලස්සන – අවලස්සන

(නි)

• වැරදි – නිවැරදි
• සරු – නිසරු
• දොස් – නිදොස්

(නු)

• සුදුසු – නුසුදුසු
• හුරු – නුහුරු
• පුරුදු – නුපුරුදු

(නිර්)

• ලෝහ – නිර්ලෝහ
• දෝෂ – නිර්දෝෂ
• වස්ත්‍ර – නිර්වස්ත්‍ර

(නිශ්/නිෂ්)

• ශබ්ද – නිශ්ශබ්ද
• චල – නිශ්චල
• ඵල – නිෂ්ඵල

(දු)

• බල – දුබල
• සිරිත් – දුසිරිත්
• ගඳ – දුගඳ

 (දුර්)

• බල – දුර්බල
• ගුණ – දුර්ගුණ
• ජන – දුර්ජන

(දුශ්/දුෂ්)

• ශීල – දුශ්ශීල
• ප්‍රතිපත්ති – දුෂ්ප්‍රතිපත්ති
• කර – දුෂ්කර

(වි)

• දේශිය – විදේශීය
• පක්ෂ – විපක්ෂ
• යෝග – වියෝග

(කු)

• කවි – කුකවි
• දිටු – කුදිටු
• පුරිස් – කුපුරිස්

• එළිය – අඳුර
• කළු – සුදු
• අලුත් – පැරණි

• කිසියම් ජන කොට්ඨාසයක් අතර කාලාන්තරයක් තිස්සේ කටින් කට පැවත එන කතන්දර, කවි, පිරුළු, රෑඪී ආදිය ජනශ්‍රැතිය ලෙස හැඳින්වෙයි.
• ජන ශ්‍රැතියෙන් අදාළ ජන කොට්ඨාශයේ ලෝකය පිළිබඳ දැක්ම සහ විශ්වාසයන් නිරූපනය වේ.
• එමෙන්ම එම ජන කොට්ඨාශයේ ලේඛන ගත නොවූ ඉතිහාසය ජනශ්‍රැතියෙහි අන්තර් ගත විය හැක.

• ජනකතාව ජනශ්‍රැතියට අයත් සාහිත්‍යාංගයකි.
• ගැමි ජනයාගේ ජීවිතයේ ප්‍රකට වන ශෝකය ,සතුට මෙන් ම ජීවිතයේ විවිධ සිද්ධි හා අවස්ථා වෙත ඔවුන් විසින් හෙළන ලද උපෙක්ෂා සහගත දෘෂ්ටිය ද ජනකතාවල සියුම් ලෙස නිරූපණය වී ඇත.

• විශ්‍රාමික විදුහල්පති ඩී .පී වික්‍රමසිංහ මහතාගේ ‘මඟ දිගට ජනකතා‘ කෘතියෙන් උපුටා ගෙන ඇත.

• ලිවීමේදී අදහස් වඩා රසවත් සහ අලංකාර ලෙස ලෙස ප්‍රකාශ කිරීමට විශේෂ යෙදුම් ඇත.
• සිංහල භාෂාවේ ඇති එවැනි විශේෂ යෙදුම් පහත දැක්වේ.

1. ප්‍රස්ථාව පිරුළු
2. ආප්තෝපදේශ
3. රෑඪී

• අවස්ථාවට උචිත කියමන, නැතිනම් තැනට සුදුසු කියමන බඳු අදහසක් මේ යෙදුම් විශේෂයෙන් මතු කර දක්වයි.
• බොහෝ විට මේවා පබැඳී ඇත්තේ, කිසියම් කතාවක් හෝ සිදුවීමක් මුල්කොට ගෙන ය.
• ලු, සේ, මෙන්, වැනි, වගේ නිපාතවලින් බොහෝ විට මේවා කෙළවර වී තිබෙනු දැකිය හැකි ය.

උදා:

1. කන කැස්බෑවා විය සිදුරෙන් අහස බලන්නා සේ
2. උණ පුරුකේ දැම්මත් බලු වලිගයේ ඇද නෑරේ
3. කණ කොකාගේ සුද පෙනෙන්නෙ ඉගිළෙන විට ලු
4. ගල හොඳ නම් අඹරන කහ මක් වේ ද?
5. පය බරවායට පිටි නර බෙහෙත් බැන්දා වගෙයි

• ‘ආප්ත‘ යනු දැනුමැති, ඇසූ පිරූ තැන් ඇති, වියත් යන්න යි.
• බහුශ්‍රැතයන් විසින් දෙනු ලබන උපදෙස් හෝ අවවාද ආත්තෝපදේශ (ආප්ත + උපදේශ) වශයෙන් හඳුන්වා දිය හැකි ය.
• සැඟවුණු අරුතින් හෝ ව්‍යාංග්‍යාර්ථයෙන් තොරව සෘජුවම කිසියම් උපදෙසක් ලබා දීම ආත්තෝපදේශවල ස්වභාවය යි.

උදා:

• ඔවා දෙනු පරහට තමා සම්මතයෙහි පිහිටා සිට
• උගත මනා ශිල්පයමයි මතු රැකෙනා
• හැදෙන ගහ දෙපෙත්තෙන් දැනේ
• පිරුණු කළේ දිය නොසැලේ

• භාවිත කෙරෙන වචනවල ප්‍රකටව පෙනෙන අර්ථවලට ඉඳුරා ම වෙනස් අර්ථයක් ධ්වනිත වන ලෙස යොදන භාෂාත්මක යෙදුම් රූඩී නම් වේ.
• පුළුල් අදහසක් වචන කීපයකින් හකුළා තීව්‍රව අර්ථවත්ව ප්‍රකාශ කිරීම රූඩී වල විශේෂ ලක්ෂණයයි.
• ඉඟි වැකි ලෙස ද හඳුන්වන්නේ රූඩී ම ය.
• වාක්‍යයක අර්ථය තීව්‍ර කිරීමට මෙන් ම රසවත් කිරීමට ද රූඩී උපකාරී වේ.
• රූඩී හා ප්‍රස්තාව පිරුළු අතර තරමක සමානකමක් දැකිය හැකි වුවත් සංක්ෂිප්ත බව හා ව්‍යංග්‍යාර්ථවත් බව හේතුවෙන් රූඩී වෙන් කොට හඳුනා ගැනීම පහසු වෙයි.

උදා:

• උගුරට හොරා බේත් කෑවා
• මූභේ දැලි ගෑවා
• ගොළුබෙලි ගමන
• ඇගේ ලේ වතුර වුණා
• කජු කන්නා වගේ

බුදු ගුණ දැක තේරුම් ගෙන ඇතිවන පැහැදීම හා තෙරුවන් ගුණධර්ම හා කර්මඵල පිළිබඳ ඇදහීම ශ්‍රද්ධාවයි.

• සද්ධා බලය
• වීරිය බලය
• සති බලය
• සමාධි බලය
• ප්‍රඥා බලය

• ශ්‍රද්ධා
• ශිල
• ශ්‍රැති
• ත්‍යාග
• ප්‍රඥා

සද්ධා සම්පදා , සිල සම්පදා , චාග සම්පදා ,ප්‍රඥා සම්පදා

ශ්‍රද්ධාව,ශීලය,හිරි,ඔත්තප්ප,ශ්‍රැත,චාග,ප්‍රඥා

ප්‍රභේද 2 කි.

• අමුලිකා ශ්‍රද්ධා
• ආකාරවතී ශ්‍රද්ධා

• අමුලික ශ්‍රද්ධාව භක්තිය යන්නට සමාන වේ. පදනමක් නැති හුදු පිළිගැනීමක් නොමැති අවිචාරශ්‍රීලි පදනම් විරහිත අප්‍රබුද්ධ ප්‍රසාදයකි.
• එනම් යම් සේ එකිනෙකාට බැඳුණු අන්ධයින් රැළක් වේද ? එහි පළමු අන්ධයා ද මඟ නොදකියි.මැද සිටින අන්ධයාද නොදකියි.අග සිටින අන්ධයා ද නොදකි.

• බුද්ධ , ධම්ම , සංඝ යන ත්‍රිවිධ රත්නය පිළිබඳ විචාරශ්‍රීලි පදනම් සහිත ප්‍රබුද්ධ ප්‍රඥාාව ආකාරවතී ශ්‍රද්ධාව වේ.

• සම්පසාදන ලක්ඛන සද්ධා
• සම්පක්කන්ධන ලක්ඛන සද්ධා
• සද්දහන සද්ධා
• ඔක්කප්පන සද්ධා
• ආගම සද්ධා
• අධිගම සද්ධා

1. සම්පසාදන ලක්ඛන සද්ධා

අපිරිසිදු ජලය පිරිසිදු කරන මැණිකක් සේ සිත පිරිසිදු කෙරෙන ස්වභාවය මින් දැක්වේ.

2. සම්පක්කන්ධන ලක්ඛන සද්ධා

පුද්ගලයෙකුට කුසල් දියුණු කර ගැනිමට ද කළ කුසල් තව තවත් දියුණු කර ගැනීමට උපකාරී වන ශ්‍රද්ධා වේ.

3. සද්දහන සද්ධා

කිසිඳු සැකයක් නැතිව තෙරුවන් ගුණ පිළිගැනීම ලක්ෂණ කොට ඇති සද්ධාව වේ.

4. ඔක්කප්පන සද්ධා

බුද්ධාදී රත්නත්තය පිළිබඳ ඇති දිව්‍ය, මාර,යක්ෂ හා මනුෂ්‍ය ආදි කිසිවෙකුට නොසෙල්විය හැකි සද්ධාවයි.

5. ආගම සද්ධා

බුද්ධත්වය, පසේ බුද්ධත්වය හෝ මහරහත් යන තුන්තරා බෝධියෙන් එකක් අධිගම කොට ගෙන සසර දුක නසමී යන අදහසින් කුසල් දහම් පිරීම වශයෙන් පවත්නා ශ්‍රද්ධාව ආගම ශ්‍රද්ධාවයි.

6. අධිගම සද්ධා

මාර්ග ඵලාදිය ලබා ගත් මහෝත්තමයාණන් වහන්සේලා තුළ ඇති වන ශ්‍රද්ධාවයි.

දසරාජ ධර්ම

දානංච -සීලං පරිච්චාගං -අජ්ජවං මද්ධවං තපං

අක්කෝධං අවිහිංසඤ්ච – ඛන්තිඤ්ච අවිරෝධනං

• දානය
• සිලය
• පරිත්‍යාගය
• සෘජු බව
• මුදුබව
• තපස
• අක්‍රෝධය
• අවිහිංසාව
• ඉවසීම
• අවිරෝධතාව

• සැලසුම් සහගතව රටවැසියන්ගේ ආර්ථික සමෘද්ධිය උදා කරලීමේ අරමුණින් සම්පත් බෙදා දීම දානයයි.

• රාජ්‍ය පාලකයා පංචසීලය රැකගනිමින් කාලයක පටන් පවත්වාගෙන එනු ලබන චාරිත්‍ර ආරක්ෂා කොට ජනහීතකාමී පාලනයක් ගෙන යාම සිලයයි.

• පාලකයා සිය ධනය,කාලය මෙන්ම කායික මානසික ශ්‍රමය සුවපහසුව රටේ ජනතාව වෙනුවෙන් කැප කිරීම පරිත්‍යාගයයි.

• පාලකයා රටෙත් ජනතාවගෙත් යහපත උදෙසා අනුගමනය කරන තීන්දු තීරණ හා ක්‍රියාමාර්ග අවංක වීම සෘජු බවයි.

• හදවතේ ඇති මොලොක් ගතිය හෙවත් කාරුණික ගුණය මෘදු බව වේ.

• පාලකයා පසිඳුරන් පිනවීමට ගිජු නොවී ක්‍රියාකලයුතු අතර සන්සුන් ඉදුරන් ඇතිව ක්‍රියා කිරීම තපස නම් වේ.

• එනම් වෛරී චේතනාවෙන් තොරව මෛත්‍රී සහගතව කටයුතු කිරිම අක්‍රෝධය නම්වේ.

අසාධාරණ ලෙස පහර දිම් ආදී කායික හිංසනය මෙන්ම අසාධාරණ ලෙස බදු අය කිරිම ආදි මානසික පීඩනයෙන් තොරව පාලකයා කටයුතු කිරීමයි.

පාලකයෙකුට මුහුණ දීමට සිදුවන අභියෝග හමුවේ නිවැරදි ව කලමනාකරණය කරගෙන විසඳුම් සෙවීම ඉවසිම නම් වේ.

පාලකයෙකුට කටයුතු කිරීමට සිදු වන්නේ සමාන අදහස් දරණ පිරිසක් සමඟ පමණක් නොවේ. පාලකයා විවේචන ඉවසමින් කටයුතු කිරිම අවිරෝධතාවය නම් වේ.

පුද්ගලයෙකුගේ ආදායමට සරිලන වියදම් රටාවක් පවත්වාගෙන යාමයි.

කායික,වාචසික,මානසික අකුසල ක්‍රියාවන්ගෙන් වැළකී තිදොරින් ම කුසල කර්මවල යෙදීමයි.

• තුලාකූට – හොර කිරුම් උපකරණ භාවිතය
• මානකූට – හොර මිනුම් ක්‍රම භාවිතය
• කංසකූට – ව්‍යාජ භාණ්ඩ අලෙවිය

මෙලොව ආර්ය ශ්‍රාවක තෙමේ නිවැරදි කාය කර්ම,වාචී කර්ම,මනෝ කර්ම වලින් යුක්ත වෙයි. හෙතෙම මම එසේ නිවැරදි චර්යාවෙන් යුක්ත වෙමියි යැයි සුව විඳින්නේය. සොම්නසට පත්වෙයි.

ප්‍රාණඝාතය,හිංසනය සඳහා අවි ආයුධ දඬු මුඟුරු දැරීම ආදියෙන් තොරව සියලු සත්ත්ව ප්‍රජාව කෙරෙහි කරුණා,මෛත්‍රී පෙරදැරිව ක්‍රියා කිරීමයි.

බොරුවෙන් වංචාවෙන් අනුන් රැවටීමෙන් තොරව සත්‍යවාදී වී කේලාම් කියා අනුන් බේද කිරිමෙන් තොරව හිස් වචන කතා කිරීම , රළු පරුෂ වචන වෙනුවට අර්ථවත් වචනයෙන් කනට මිහිරි හිතවත් බව වඩන වචන කතා කිරීමයි.

විසම වූ ලෝබයෙන් යුතුව පරිත්‍යාගශ්‍රීලි වීම ව්‍යාපාදයෙන් , ක්‍රෝධයෙන් තොරව කරුණා මෛත්‍රී සහගත වීම මිත්‍යාදෘෂ්ටියෙන් වැරදි දැකීමෙන් තොරව ඇත්ත ඇති සැටියෙන් දැකීමයි.

අධ්‍යාපයනට,සිරිත් විරිත්,දේශපාලනය,ආර්ථිකය,ඇදහිලි,භාෂාව හා සාහිත්‍යය, කලා ශිල්ප

• බෝධිඝර
• චේතියඝර
• දා ගැබ්
• ප්‍රතිමාඝර
• බුදු පිළිම
• චිත්‍ර ශිල්පය
• කැටයම් කලා නිර්මාණ

ක්‍රි.ව. පළමුවන සියවසේ දී

• මහමෙව්නාවේ සමාධි බුද්ධ ප්‍රතිමාව
• තොළුවිල බුද්ධ ප්‍රතිිමාව
• රැස්වෙහෙර බුද්ධ ප්‍රතිමාව
• අවුකන බුද්ධ ප්‍රතිමාව

සසර ගමන

• ජාතක කතා
• බුද්ධ චරිතය
• ශාසන ඉතිහාසය

• හිඳගල,අම්බලන්ගොඩ,කරඹගල,ගල් ඔය ගොනාගොල්ල

• මහියංගණය චෛත්‍ය
• තිවංක පිළිමගෙය
• ලංකාතිලක විහාරය
• උත්තරාරාමය
• දිඹුලාගල

මහනුවර ශ්‍රී දළදා මාළිගය

කැලණි රජමහා විහාරය

• ලෙන් විහාර
• පබ්බත විහාර
• උපෝසථඝර
• පටිමාඝර
• චේතියඝර
• වටදාගෙය

• සිතුල්පව්ව‍
• වෙස්සගිරිය
• මිහින්තලය
• දඹුල්ල
• හිඳගල
• කරඹගලම
• මුල්ගිරිගල

• පොළොන්නරුව
• තිරියාය
• අත්තන ගල්ල
• මණ්ඩල ගිරිය

• මිහින්තලේ අටසැටලෙන් වල කටාරම් කොටා සටහන් කර ඇති වැකි

• ධම්පියා අටූවා ගැටපදය
• සිඛ වළඳ හා සිඛ වළඳ විනිස
• සියබස්ලකර

දණ්ඩීන්ගේ කාව්‍ය දර්ශය නැමැති සංස්කෘත ග්‍රන්ථය ඇසුරෙන් නිර්මාණය කෙරෙණු නමුති දේශීය සාහිත්‍යයට මඟ පෙන්වන බොහෝ කරුණු ඇතුළත් කෘතියකි.මෙහි කර්තෘ අබාසල මෙවන් රජු පළමු සේන රජු වේ.

• පාලි ධම්ම පදට්ඨ කතාවේ එන දුර්වබෝධ පද සඳහා කරන ලද අර්ථ විවරණයයි.
• මෙහි කර්තෘ පස්වන කාශ්‍යප රජු වේ.

භික්ෂුන්වහන්සේලාට අදාළ විනය නීති පිළිබඳව

• මුවදෙව්දාවත – කතුවරයා අප්‍රකටය.
• ධර්ම ප්‍රදීපිකාව හෙවත් මහාබෝධි වංශ පරිකථාව -ගුරුළුගෝමී පඬිතුමා
• අමාවතුර – ගුරුළුගෝමී පඬිතුමා
• සසදාවත – කතුවරයා අප්‍රකටය.

• සද්ධර්ම රත්නාවලිය – ධර්මසේන හිමි
• පුජාවලිය – මයුරපාද පිරිවෙන්පති බුද්ධපුත්‍ර හිමි
• කව් සිළුමිණ -දෙවැනි පැරකුම්බා රජු

• ථුපවංසය – සකල විද්‍යා චක්‍රවර්තී පරාක්‍රම පණ්ඩිත
• සිංහල ජාතක පොත – සිව්වන පරක්‍රමබාහු රජුගේ ඇරයුමෙන් කර්තෘ මණ්ඩලයක්
• දළදා සිරිත – දෙව්රඳ දම් පසඟින්නාවන්
• දළදා පුජාවලිය – කර්තෘ අප්‍රකටය.
• සිංහල බෝධිවංශය – විල්ගම්මුල මහා තෙර

• එළුඅත්තනගලු වංසය – කර්තෘ අප්‍රකටය.
• නිකාය සංග්‍රහය හෙවත් ශානනාවතාරය – දේවරක්ෂිත ජයබාහු හෙවත් දෙවැනි ධර්මකීර්ති මාහිමි

• සද්ධර්මරත්නාකරය – විමල කීර්ති ධම්මදින්න හිමි
• ලෝවැඩ සඟරාව – වීදාගම මෛත්‍රීය හිමි
• බුදු ගුණ අලංකාරය – වීදාලම මෛත්‍රීය හිමි
• කාව්‍යශේකරය – ෂඩ්භාෂා පරමේෂ්වර‍ තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමි
• ගුත්තිල කාව්‍ය – වෑත්තෑවේ හිමියන්

• දහම් සොඬ කව , කුසදාකව හා සුභාෂිතය – අලගියවන්න මුකවැටිතුමා
• සඳකිදුරු දාකව -විල්ගම්මුල නම් මහතෙර
• විදුර ජාතක කාව්‍ය –
• තුන්සරණේ කවිපොත
• ආලවකදමන කාව්‍ය
• ගොඩගම්දෙණියේ ගණිත ඇඳුරුතුමා -සම්බුලා ජාතකය
• මහාභිණික්මන් කව
• දේවදත්ත වරුණ
• දළදා වරුණ – බහු කර්තෘ කෘති
• සරාර්ථ සංග්‍රහය,සතර බණවර – වැලිවිට අසරණ සරණ සරණංකර මහා හිමි
• මනිචෝර ජාතක කාව්‍ය – කුලසේකර අප්පු හාමි
• සුමගුදාකව – මහාසේන හිමි
• තෙරුවන් මාලා -ගිනිගත්පිටියේ හෙරණ නම
• දේවධර්ම ජාතක කාව්‍ය -වික්‍රමසිංහ පණ්ඩිත මුදලි

. “චුන්ද මා විසින් අවබෝධ කරගෙන යම් ධර්මයක් දේශනා කරන ලද්දේ එම ධර්මය අර්ථයෙන් අර්ථය , වචනයෙන් වචනය , සංසන්දනය කරමින් සංගායනා කළ යුතුය. “

ශාසනික ගැටලු විසඳිම සඳහා සංගායනා පැවැත් වීම බුදුන් වහන්සේ අනුදැන වදාළ බවයි.

විනය පිටකයට අයත් චුල්ල වග්ග පාලියේ

1. කප්පති සිංගිලෝණ කප්පෝ

අඟක ලුණු තබාගෙන භාවිතා කිරීම කැපය

2. කප්පති ද්වංගුල කප්පෝ

හිරු අවරට ගොස් සෙවණැල්ල දෑඟුලක් වනතුරු ආහාර අනුභවය කැපය.

3. කප්පති ගාමන්තර කප්පෝ

වරක් වළඳා අවසන් කොට වෙනත් ගමකට යන්නෙමැයි නැවත වැළඳීම.

4. කප්පති ආවාස කප්පෝ

මහා සීමාව තුළ පිහිටි කුඩා ආවාසයන්හි වෙන වෙනම පොහොය කර්ම කිරීම කැපය.

5. කප්පති අනුමති කප්පෝ

විනය කර්ම වලට නොපැමිණි භික්ෂුන්ගේ අනුමතය පසුව ලබා ගන්නා රිසියෙන් සංඝ කර්ම කිරීම.

6. කප්පති ආචිණ්ණ කප්පෝ

ආචාර්යයන් වහන්සේලා විසින් පුරුදු කරන ලද කැප හෝ අකැප දෑ සියල්ල ඒ ලෙසටම පිළිගැනීම.

7. කප්පති අමථීත කප්පෝ

කිරිත් නොවූ දීකිරිත් නොවූ කිරි වැළඳීම කැපය.

8. කප්පති ජලෝගි පාතුං

නොපැසුණු සුරාපානය කැපය.

9. කප්පති අදසකං නිසීදනං

වාටි නොමැසූ ඇතිරිලි පරිහරණය කිරීම කැපය.

10. කප්පති ජාතරූපරජතං

රන් රිදී කහවණූ පිළිගැනීම කැපය.

• පටිසාරණීය කර්මය

ගිහියන්ගෙන් සමාව ගැනීමට නියම කිරීම.

• උක්ඛේපනීය කර්මය

වැරදි හෙවත් ඇවැත් නොදන්නා , නොපිළිගන්නා භික්ෂුන්ට වරප්‍රසාද තහනම් කිරීම.

උබ්බාහිකාව

• පාචීන හෙවත් පෙරදිග ප්‍රදේශ නියෝජනය

සබ්බකාමී තෙරණුවෝ,සාල්හ තෙරණුවෝ,බුජ්ජගෝභිත තෙරණුවෝ,වාසභගාමී තෙරණුවෝ

• පාවෙය්‍යක හෙවත් බටහිර ප්‍රදේශ නියෝජිනය

රේවත තෙරණුවෝ,සම්භූත තෙරණූවෝ,යස තෙරණුවෝ,සුමන තෙරණුවෝ

සබ්බකිමී තෙරණුවෝ

• ශාසනයේ චීර පැවැත්ම සඳහා
• දස වස්තුව විනය වීරෝධි බව තහවුරු කීරිමටත් අවශ්‍ය සංඝ සම්මුතිය ලබා ගැනීමට

කාලාශෝක රජු

මහරහතන්වහන්සේලා 700 නමක්

සත්තසතික සංගීතිය

• වසර සියයකට පසුව
• විශාල මහනුවර වාලුකාරාමයේදී

මාස අටකි.

• වජ්ජි පුත්තක භික්ෂුන් පිළිගන්නා ලද දස වස්තුව විනය වීරෝධි යැයි සංඝ සම්මුතියෙන් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම.
• විනය නීතී ලිහිල් නොකිරිමට පළමු ධර්ම සංගායනාවේ දී ගන්නා ලද තීරණය ඒ අයුරින්ම ක්‍රියාත්මක කිරිම.
• බුද්ධකාලයේ පටන් වැඩුණු ශාසනික පැවැත්මට එරෙහි උපද්‍රව ඉවත්කර ශාසනික සම්ප්‍රදායට සංශෝධනයක් ඇති වීම.
• දස වස්තුව පිළිගත් භික්ෂුන් වෙනම “මහාසාංඝික” ලෙස නිකාය පිහිටුවා ගැනිම හා එකඟ වූ පැරණි භික්ෂුන් සම්ප්‍රදාය “ථෙරීය’ නමින් ද හැඳින්වේ.

මොග්ගලීපුත්තතිස්ස තෙරණුවෝ

හැට දහසකි.

ධර්ම සංගායනා පැවැත්වීම.

ලාභ ප්‍රයෝජන අපේක්ෂාවෙන් මිථ්‍යා ලබ්ධික පිරිස් භික්ෂු වෙස් ගැනීම නිසා උපන් ගැටලු නිරාකරණයට

මොග්ගලීපුත්තතිස්ස මහරහතන් වහන්සේ

ධර්මාශෝක මහරජු

ධර්මධර, විනයධර හා බහුශ්‍රැත භික්ෂුන් දහසකි.

සාහස්සිකා සංගීතිය

වසර දෙසිය තිස් හයකට පෙර

පැලලුප්නුවර අශෝකාරාමයේ දී

මාස නවයකි.

• දුර්මතධාරී භික්ෂුන් වහන්සේලා හැටදහසක් සසුනෙන් නෙරපා දැමීම.
• පොහොය කර්ම සාමුහිකව සිදු කිරීමට හැකියාව ලැබීම.
• සසුනට ඇතුළු තිබු දුර්මත 500 ක් පමණ හඳුනාගෙන ඒවාට පිළිතුරු ලෙස ධර්ම කරුණු 500 ක් ඇතුළු කථාවත්ථුප්පකරණය නම් ග්‍රන්ථය රචනා කිරිම.
• බුදු දහම දේශාන්තර වශයෙන් ව්‍යාප්ත වීම.

• කාශ්මීර ගන්ධාර – මජ්ඣන්තික හිමි
• මහීස මණ්ඩලය – මහාදේව හිමි
• වනවාසී දේශය – රක්ඛිත හිමි
• අපරන්ත දේශය – යෝනක ධම්ම රක්ඛික හිමි
• මහා රට්ඨ -මහා ධම්ම රක්ඛිත හිමි
• යෝනක දේශය – මහා රක්ඛිත හිමි
• හිමවත් දේශය- මජිඣිම හිමි
• ස්වර්ණ භුමිය – සෝණ උත්තර හිමි

තම්බපණ්ණිය

• ගැටලු ඇති වූ විට බුද්ධිමතුන්ගේ හා විශේෂඥය උපදෙස් ලබා ගැනීමට හුරු වීම.
• කුමන හෝ අංශ සම්බන්ධව ඇතිවන අර්බුධ විසඳා ගැනීමට රාජ්‍ය මැදිහත්වීම.
• සාකච්ඡාවෙන් සම්මුතියෙන් එළැඹෙන විසඳුම් බොහෝ සෙයින් සාර්ථක බව පැහැදිලි වේ.

නීරෝගී බව උසස්ම ලාභය වේ.

• ඉතා භයානක මාරාන්තික රෝගවලින් වැළකිය හැක.
• එබඳු රෝග නිසා ඇතිවන කායික හා මානසික පීඩනයක් නොලැබීම.
• සැපත,සතුට,අපේක්ෂා බිඳ නොවැටීම සිදුවේ.

• මත්වතුර පානයෙන් ඇතිවන මාරාන්තික දරුණු ලෙඩ රෝග වලින් ආරක්‍ෂාව ඇතිවේ.
• මොළයේ සෛල අකාලයේ මිය යාමෙන් වැලකේ.
• අභ්‍යන්තර ඉන්ද්‍රීයයන්ගේ ශක්තිය ආරක්ෂා වේ.

• ශරීරයේ යහපැවැත්ම හා යැපීම.
• උපන් කුසගිනි වේදනා දුරු කර ගැනීම.
• නූපන් කුසගිනි වේදනා වැළැක්වීම.
• ආයුෂ,සැප,බල,වර්ණය,නුවණ වැඩි දියුණු වීම.

කොසොල් රජු

• ශරීරයට හිතකර වූ ආහාර වේල් තෝරා ගැනීම.
• එළවළු හා පළතුරු , පලා වර්ග ආහාරයට ගැනීම.
• පිළිකා කාරක,කෘත්‍රිම රසායනික අඩංගු නොවන ස්වාභාවික ආහාර පාන භාවිතය

• පානීය හා පාරිභෝජනීය ජලය නිසි පරිදි කළමනාකරණයෙන් භාවිතා කිරීම.
• පැන් පෙරා පානය කිරීම.
• ප්‍රිය මනාප පරිසරයක් පිරිසිදුව පවත්වාගෙන යාම.
• සිවුරු ආදිය නිසි ලෙස සෝදා පරිහරණය කිරීම.
• භික්ෂුන් වැඩ සිටින ආවාස පිරිසිදුව ක්‍රමවත්ව තබා ගැනීම.

දහසින් බැඳි පියල්ල

නීත්‍ය සීලය හෙවත් පංච ශිලය,ගේහසික ශිලය

සබ්බේ තසන්ති දණ්ඩස්ස

සබ්බේ නායන්ති මච්චුනෝ

අත්තානං උපමං කත්වා

න හංනෙය්‍ය න ඝාතයේ..

• සියල්ලෝම දඬුවමට,මරණයට බිය වෙත්,තමාත් දඬුවමට හා මරණයට බිය බැවින් තමා උපමා කොට සිතා අනුන් නොනැසිය යුතුයි. නොමැරවිය යුතුයි.

සබ්බේ තසන්ති දණ්ඩස්ස

සබ්බේසං ජිවිතං ප්‍රියං

අත්තානං උපමං කත්වා

න හනෙය්‍ය ඝාතයේ

• සියලු දෙනාම දඬුවමට තැති ගනිත්, ජිවිතයට ප්‍රියය. ඒ නිසා තමා උපමා කොට අනුන් නොනැසිය යුතුය. නොනැස්විය යුතුය.

• සිය ගණන් තිරිසන් සතුන් හා මිනිසුන් අමානුෂිකව ඝාතනය කිරීම නිසා
• යාග භූමි නිර්මාණයේදී විශාල වශයෙන් ගහකොළ විනාශ වීම නිසා
• මානව ගුණ ධර්ම විනාශ වන නිසා

ජීව,අජිවී පරිසරයට වන හිංසා පීඩාව වෙනුවට දයාව වැනි මානව ගුණ ධර්ම ආදිය

අපරිමාණං (අපමඤ්ඤා)= සිමා රහිතව

අපරිමාණං (අපමඤ්ඤා)= සිමා රහිතව

පළමුව තමා ගැන සිතා ඒ අනුව අනුන් ගැන සිතීමේ ධර්ම මාර්ගයයි.

වේළුද්වාර සුත්‍රය

හේතුඵල ධර්මයයි. එනම් හේතුව හොඳනම් ප්‍රතිඵලය හොඳ වේ. අයහපත් නම් ප්‍රතිඵලය අයහපත් වේ.

හේතුඵල ධර්මයයි. එනම් හේතුව හොඳනම් ප්‍රතිඵලය හොඳ වේ. අයහපත් නම් ප්‍රතිඵලය අයහපත් වේ.

ඉමස්මිං සති ඉදං හෝති

ඉමස්ස උප්පාදා ඉදං උප්පඡ්ජති

ඉමස්මිං අසති ඉදං න හෝති

තේසංච නිරෝධා ඉදං නිරුජ්ඣති.

• මෙය ඇති කල්හි මෙය වේ.

මෙය හට ගැනීමෙන් මෙය හටගනී.

මෙය නැති කල්හි මෙය නොවේ.

මෙය නැතිව යාමෙන් මෙය නැතිව යයි.

යේ ධම්මා හේතුප්පභවා

තේසංච හේතුං තථාගතෝ ආහ

තේසංච යෝ නිරෝධෝ

ඒවං වාදි මහා සමණෝ

• හේතු නිසා හටගන්නා යම් ධර්මතාවයක් වෙත් ද ඒවායේ හේතුව බුදුන් වහන්සේ වදාළහ.එම ධර්මතාවයන්ගේ සපුරා නැතීවීමක් වේද එයද බුදුන් වහන්සේ වදාළහ.

• චක්කවත්තී සීහනාද සුත්‍රය
• මහා නිදාන සුත්‍රය

“යමෙක් පටිච්ච සමුප්පාද ධර්මය දකී නම් හෙතෙම ධර්මය දකී.යමෙක් ධර්මය දකීද හෙතෙම පටිච්ච සමුප්පාද ධර්මය දකී.  “

• දුප්පත්කම හා නූගත්කම නිසා මිනිස්සු බොහෝ විට වැරදි කරයි.
• දුප්පත්කම නිසා සොරකම් කරයි.
• රජු විසින් සොරු මැඬලීමට නීති ක්‍රියාත්මක කිිරිම නිසා පරපණ නැසීම පවා සිදු වේ.
• තණ්හාව නිසා සෙවීම ඇතිවේ.
• සෙවීම නිසා ලැබීම ඇතිවේ.
• ආරක්ෂාවට අවි ආයුධ භාවිතා කරයි.
• එවිට කාලකෝලාහල ඇතිවේ.
• මෙලෙස සමාජය දුරාචාරකම් වලට යොමු වේ.

• පුරණ කස්සප
• මක්ඛලිගෝසාල
• පකුධ කච්චායන
• අජිත කේසකම්බිලි
• සංජයබෙල්ලට්ඨිපුත්ත
• නිගණ්ඨනාථපුත්ත

1. පුරණ කස්සප – කර්මය හෙවත් ක්‍රියාව ප්‍රතික්ෂේප කළේය.
2. මක්ඛලිගෝසාල – කර්මය හා විපාකය දෙකම ප්‍රතික්ෂේප කළේය.
3. පකුධ කච්චායන – සියල්ල මූලික වන පදාර්ථ 7 ක් ඉගැන්වූ අතර , කර්ම විපාක ප්‍රතික්ෂේප කළේය.
4. අජිත කේසකම්බිලි – විපාකය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.
5. සංජයබෙල්ලට්ඨිපුත්ත – කර්මය,විපාකය හෝ පරලොව යනාදී විචාළ කල්හි සෘජුව පිළිතුරු නොදී මඟ හැරීම.
6. නිගණ්ඨනාථපුත්ත – සියල්ල පෙර කරන ලද කර්මයට අනුව වන බව

චේතනාහං භික්ඛවේ       –      කම්මං වදාමි

චේතයිත්වා කම්මං කරෝති – කායේන වාචාය මනසා

• “ මහණෙනි , මම චේතනාව කර්මය යැයි කියමි , සිතින් සිතා කයින් වචනයෙන් හා මනසින් කර්ම රැස් කරයි .“

ත්‍රිවිධ පුණ්‍ය ක්‍රියා , දස කුසල ධර්ම , පන්සිල් ,දස පාරමී ධර්ම

පස් පව්, දස අකුසල්

පස් පව්,දස අකුසල්

තෝදෙය්‍යපුත්‍ර සුභ මානවකයාට

මනෝ පුබ්බංගමා ධම්මා

මනෝ සෙට්ඨා මනෝමයා

මනසා චේ පදුට්ඨේන

භාසති වා කරෝති වා

තතෝ නං දුක්ඛ මන්වේති

චක්කංච වහතෝ පදං

(ධම්ම පදය , 1 ගාථා )

මනෝ පුබ්බංගමා ධම්මා

මනෝ සෙට්ඨා මනෝමයා

මනසා චේ පසන්නේන

භාසති වා කරෝති වා

තතෝ නං සුඛ මන්වේති

ඡායාව අනපායිනි

(ධම්ම පදය , 2 ගාථා )

• පරපණ නැසීම.
• සොරකම් කිරීම.
• කාමයේ වරදවා හැසිරීම.
• බොරුකීම.
• කේලාම් කීම.
• පරුෂ වචන කීම.
• හිස් වචන කීම.
• දැඩි ලෝභය
• තරහාව
• මිථ්‍යා දෘෂ්ටිය

• පරපණ නැසීමෙන් වැළකීම.
• සොරකම් කිරීමෙන් වැළනීම.
• කාමයේ වරදවා හැසිරීමෙන් වැළකීම.
• බොරුකීමෙන් වැළකීම.
• කේලාම් කීමෙන් වැළකීම.
• පරුෂ වචන කීමෙන් වැළකීම
• හිස් වචන කීමෙන් වැළකීම.
• දැඩි ලෝභය වැළකීම.
• තරහාව හෙවත් ද්වේෂයෙන් වැළකීම.
• මිථ්‍යා දෘෂ්ටියෙන් වැළකීම.

• සුන්දරී පරිබ්‍රාජිකාව මුල් කරගෙන බුදුරඳුන් අපහාසයට පත්වුයේ , පෙර මූනලී නම් ධුර්තකයෙකු ව ඉපිද සිටියදී සරභූ නම් පසේ බුදුන්ට කළ අපහාස නිසාය.
• චිංචිමාණිවිකාවගේ සිද්ධිය මුල් කරගෙන බුදුරඳුන් අපහාසයට පත් වූයේ පෙර සබ්බාභිභූනම් බුදුන්ගේ නන්ද නම් ශ්‍රවකයාට “කාමභෝගියා” යැයි දොස් නැඟීම නිසා
• බුදුන්ට විටින් විටි හිසේ අමාරුව වැළඳුණේ පෙර මසුන් මරණ පවුලක ඉපිද තම ඥාතීන් මසුන් ගොඩ දමා තිබෙනූ දැක සතුටු සිනා පහළ කළ නිසාය.
• ලෝහිතපක්ඛන්දිකා රෝගය වැලඳුණේ පෙර ආත්මේක වෛද්‍යවරයෙකු සිටීයදී බෙහෙත් ලබාගත් සිටුවරයෙකු නියමිත මුදල නොගෙවූ බැවින් එම රෝගියා හා ද්වේෂ වී විරේක බෙහෙත් ලබා දීම නිසා

මුගලන් තෙරණුවෝ

පෙර භාවයක තාපසයෙකුව සිටීයදී තමන් වැළඳු ආහාරය වමාරා පැටවුන් සහිත කුසගින්නේ සිටින බැල්ලියකට ලබා දුන් පුණ්‍ය කර්මයට

• කාමසුඛල්ලිකානුයෝගය
• අත්තකිලමථානුයෝගය

සිරුරට අධික සැප ලබා දිමේ පිළිවෙතකි.

• හිනෝ – පහත් පිළිවෙතකි.
• ගම්මෝ – නොදියුණුය.
• පොථුජ්ජනිකෝ – පුුහුදුන් ස්වභාවයකින් යුක්තයි.
• අනරියෝ – ආර්ය පැවැත්මක් නැත.
• අනත්ථ සංහිතෝ – අවැඩදායකය.

• සිරුරට අපමණ දුක් දීම.
• දුක් සහිත,අනාර්ය, අවැඩදායක පිළිවෙතකි.

මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව හෙවත් මැඳුම් පිළිවෙතයි.

1. පඤ්ඤා – සම්මා දිට්ඨි , සම්මා සංකප්ප‍
2. සීල – සම්මා වාචා,සම්මා කම්මන්ත,සම්මා ආජිව
3. සමාධි – සම්මා වායාම , සම්මා සති, සම්මා සමාධි

නිවැරදි දැකීම සම්මා දිට්ඨිය නම්වේ.

එය ආකාර දෙකකි.

1. දසවස්තුක සම්මා දිට්ඨිය

මෙලොව පරලොව , දුන්දෙයහි විපාක ඇති බව, හොඳ නරක වල විපාක ඇති බව

2. චතු සච්ච සම්මා දිට්ඨිය

දුක පිළිබඳ ඥානය

එනම් දුක ඇතිවිමේ හේතුව පිළිබඳ ඥානය , දුක නැති කිරිම  පිළිබඳ ඥානය , දුක නැති කිරිමේ මාර්ගය පිළිබඳ   ඥානය වේ.

දස වස්තුක මිච්ඡා දිට්ඨිය

• නිවැරදි කල්පනාවයි.

එහි කොටස් තුනකි.

1. නෙක්ඛම්ම සංකප්ප‍

කාම වස්තුන්ගෙන් වෙන්වීම.

2. අව්‍යාපාද සංකප්පය

ව්‍යාපාදයෙන් වෙන්වීම.

3. අවිහිංසා සංකප්ප

හිංසාවෙන් වෙන්වීමයි.

• අපට ඇතිවන වැරදි කල්පනා වේ. එහි කොටස් 03 කි

කාම සංකප්ප,ව්‍යාපාද සංකප්ප,විහිංසා සංකප්ප

• වචනය සංවර කර ගැනීමයි.

මෙහි කොටස් හතරකි.

• මුසාවාදා වේරමණි
• පිසුනාවචා වේරමණි
• ඵරුසාවාචා වේරමණි
• සම්ඵලප්පලාපා වේරමණි

බොරුකීම, කේලාම් කීම,පරුෂ වචන කීම හා නිශ්ඵල දෑ කියවීමෙන් සිදුවන වැරදි

• කය සංවර කර ගැනීමයි.

මෙහි කොටස් තුනකි.

1.පාණාතිපතා වේරමණී

සතුන් මැරිමේ හිංසාවෙන් වැළකීම.

2. අදින්නාදානා වේරමණි

සොරකම්    කිරිමෙන් වැළකීම.

3. කාමේසු මිච්ඡාචාර වේරමණී

කාමයේ වරදවා හැසිරිමෙන් වැළකීම.

කයෙන් සිදුවන අයහපත් දෑ සිදු කිරීම.

යහපත් රැකියාවල නිරත වීමයි.

වැරදි රැකියාවල යෙදීමයි.

• අවිආයුධ වෙළඳාම
• සත්ත්ව වෙළඳාම
• මස්මාංශ වෙළඳාම
• මත් ද්‍රව්‍ය වෙළඳාම
• වසවිෂ වෙළඳාම

• දුකින් මීදිම සඳහා වන සිව් වැදෑරුම් උත්සහාය වේ.
• එනම් ,

නූපන් අකුසල් නොඉපදවීමට දරන වෑයම

උපන් කුසල් දුරුකිරීමට දරන වෑයම

නූපන් කුසල් උපදවා ගැනීමට දරන වෑයම

උපන් කුසල් රැක ගැනීමට හා දියුණු කිරීමට ගන්නා වෑයම

• සතර සතිපට්ඨානයෙන් යුක්ත වූ පැවැත්මයි.
• එනම් ,

1. කායානූපස්පනාව

ශරීරයේ ක්‍රියාකාරිත්වය හා ස්වභාවය  පිළිබඳ සිහිය

2. වේදනානුපස්සනාව

කයට දැනෙන සැප දුක් ආදිය පිළිබඳ දැක්වෙන සිහිය

3. චිත්තානූපස්සනාව

පහළවන සිත්වල ස්වභාවය ගැන අවධානයෙන් සිටීම.

4. ධම්මානුපස්සනා

පංච නීවරණ ආදිය පිළිබඳ සිහිය යෙදවීම.

විවිධ අකුසලයන්ගෙන් හා විවිධ කාමයන්ගෙන් වෙන්ව භාවනාව තුළින් ලැබෙන සමාධිය හෙවත් චිත්ත ඒකාග්‍රතාවයයි.

• කාමච්ඡන්දය
• ව්‍යාපාදය
• ථින මිද්ධය
• උදච්ච කුකුච්ච
• විචිකිච්ඡා

• කාම තණ්හා
• භව තණ්හා
• විභව තණ්හා

ත්‍රිවිධ තණ්හාව

• පස්කම් සැපය, ඉඳුරන් පිනවීම දුරු කිරිම.
• මගේ ය. යන ශාස්වත දෘෂ්ටියෙන් දුරු කිරිම.
• පැවැත්මක් පුනර්භවයක් නැත යන හැගීම දුරු කිරිම.

• දුකට මුල් වන්නා වූ තෘෂ්ණාව මුළුමනින්ම නැසීමක් වේද, අත්හැරිමක් වේද එහි නොඇලීම වේද එය දුක්ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍යයයි.

• සත්ත්ව සන්තානයෙහි මුල්බැස ඇති කා වැදී ඇති තෘෂ්ණාව සපුරා නැති කිරිම, මුලිනුපුටා දැමීම නිවනයි.
• මිනිස් සන්තානයෙහි කා වැදී ඇති රාගාදිය වෙනුවෙන් මුළුමනින්ම ක්ෂය වීම නිවන වේ.
• සියලු සංස්කාරයන් සංසීදීම , සියලු බැඳිම් අත් හැරීම, විරාගය නිරෝධය නිර්වාණයයි.
• හටගත් හෝ නොහටගත් හෝ යම්තාක් ධර්මයෝද වෙත්ද ඔවුන් අතර විරාගයම උතුම් යැයි කියනු ලැබේ.

අසීමිත ආශාවන් ඇති බවයි. එනම් බොහෝ දේට කැමති වීමයි.

1. සන්තුස්සකෝ

බලාපොරෝත්තු අඩු තැනත්තා ලද දෙයින් සතුටු වීම.

2. සුභරෝ

පෝෂණය කිරිමය පහසුය.

3. අප්පකිච්චෝ

වැඩ අඩු බව  විවේකයෙන් ජිවත් වන බව

4. සන්තින්ද්‍රීයෝ

ඉන්ද්‍රිය සංවරය

5. නිපකෝ

නුවණක්කාර බව

මහින්දාගමනය

වැවයි – දා ගැබයි , ගමයි – පන්සලයි.

වැව

පිළිපැදිය යුතු ධර්මයත් , පසක් කළ යුතු නිවනත්ය.

මෙලොව සැපත හා පරලොව සැපත

වැවෙත් දාගැබෙත් රැකවරණය හා ආශිර්වාදය මත පැවැති ජනපදය ගමයි.

• සොරකම,බොරුව ප්‍රිය නොකළ අවංක සාධාරණ පිරිසක් බිහි වීම.
• සියළු දෙනා එක මවගේ දරුවන් ලෙස සහජීවනයෙන් දිවිගෙන යාම.
• ජනතාව සැබෑම අවිහිංසාවාදීහු විය.
• අනෝන්‍ය උපකාරය ඇතිව ක්‍රියා කිරීම.

• ලාභ – අලාභ
• යස -අයස
• නින්දා – ප්‍රංශසා
• සැප -දුක්

දියුණුව ඇති කරන කරුණු මංගල කරුණු වේ.

ඵුට්ටස්ස ලෝකධම්මමෙහි

චිත්තං යස්ස න කම්පති

අසෝකං විරජං ඛේමං

ඒකං මංගල මුත්තමං

• ලාභය නම් ලැබීමයි.
• අලාභය නම් නොලැබීම හෝ අහිමිවීමයි.

1. ලාභ – අනාතපිණ්ඩික සිටුතුමා ,බිම්බිසාර රජු, කොසොල් රජතුමා හා විශාකා සිටු දේවිය වැනි දායක දායිකාවන්ගෙන් ලද උපස්ථාන
2. අලාභ – වේරංජා නුවර වැඩ සිටි වස් කාලයේ දානය පාවා නිසියාකාරව නොලැබීම.

• යස යනු කීර්තීය හෙවත් සම්පත්ය.
• අයස යනු අපකීර්තියයි.

• නින්දා යනු අන් අයගෙන් ගැරහුම් ඇනුම් බැණුම් ගැරහීම්වලට ලක්විමයි.
• අන්අයගේ වර්ණනා කිරිම්, ගුණ ගායනයට ලක්වීම ප්‍රශංසාවයි.

• කායික හා මානසික සැනසීම හා සතුට සැපයයි.
• කායික හා මානසික පිරිහිම හෙවත් අසතුට දුකයි.

ස්ලෝ යථා ඒකඝනෝ

වාතේන න සමීරති

ඒවාං නින්දාපසංසාසු

න සමිඤ්ජන්ති පණ්ඩිතා

• මහා ගල් පර්වතයක් වාතයෙන් නොසෙල්වෙන්නාක් මෙන් නුවණැත්තා නින්දා ප්‍රශංසා දෙකෙහිම නොසෙල් වී කටයුතු කරයි.

ලාභෝ අලාභෝ අයසෝ යසෝ ච

නින්දා පසංසාච සුඛං දුක්ඛං

ඒතේ අනිච්ච මනුජේසු ධම්මා

අසස්සතා විපරිනාම ධම්මාති

• ලාභද , අලාභ ද ,යස- අයස ද , නින්දා -ප්‍රශංසා ද සැපද, දුක ද යන මිනිස්සුන් කෙරෙහි පවත්නා ලෝක ධර්ම අට අනින්‍ය වේ. සදාකාලික නොවේ. වෙනස්වන ස්වභෘවයෙන් යුක්ත වේ.

• රට දැය සමය වෙනුවෙන් සේවයක් සිදුකළ පුද්ගලයන්ට ගරු කිරිමට
• උපහාර හා කෘතගුණ දැක්වීමට.
• උත්තමයන්ගේ ගුණාංග තම ජිවිතයට සම්බන්ධ කර ගැනීමට
• අන්අය ඔවුන්ගේ ගුණ නුවණ හා මෙහෙවර පැහැදිලි කිරීමට
• මෙම චරිත තුළින් ආදර්ශ ලබා ගැනීමට

විලියම්

• පියා – නාරංගොඩ ආරච්චිගේ මෙතියස්හාමි හෙවත් මද්දුමහාමි උස්වත්තගේ
• මව – හීන් මැණිකේ

1896 අගෝස්තු මස 23 දින

සති දෙකකින්

ස්වාමිපුරුෂයාගේ අයියාගේ බිරිඳට එනම් යශෝහාමිට

දරුවා ඉපදීමටත් පෙර වූ පොරොන්දුවක් මත

යශෝහාමි හා ඩිංගිරිහාමි

තලහපිටිරාළලාගේ මොාහාට්ටිහාමිගේ බිරිය වූ පුංචි මැණිකේ මාතාව

පුංචි මහත්තයා

• බලංගොඩ කිරිඳිගල කතෝලික විදුහල
• බලංගොඩ රජයේ කුමාර විද්‍යාලය

වලිසිංහ හරිස්චන්ද්‍රතුමාගේ බලංගොඩ දී කළ දේශනාව ඇසීමෙන්

අවුරුදු 14 දී

1911 මාර්තු මස 02 දින

දෙණිහේණේ ශ්‍රී සීලානන්ද මහ තෙරුන්ගේ ආචාර්යත්වයෙන්

බලංගොඩ සරණගවේසී හිමි

• 1916 ජුලි මස 14 වන දින
• බලංගොඩ ඕලු ගඟ උදකුක්ඛේප සීමා මාලකයේදී

• දෙණිහේණේ ශ්‍රී සීලානන්ද මහ තෙරුන්ගේ ආචාර්යත්වයෙන් හි
• දාමහන ධම්මානන්ද මහ ස්වාමින්වහන්සේගේ උපාධ්‍යානත්වයෙන් ය.

වසර 02 පසු

කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලයට 1922 වර්ෂයේ

පාලි,සංස්කෘත,සිංහල,බුද්ධ ධර්මය

අපදාන සෝභිනී පඤ්ඤා

ඉන්දියාව

සිංහල,පාලි,සංස්කෘත,ඉංග්‍රීසි,ප්‍රංශ හා ලතින්

අනගාරික ධර්මපාලතුමාන්ව

“ අපේ හාමුදුරුවනේ ලෝකයට වැඩ කරන්නට ඉස්සෙල්ලා ගමේ දුප්පත් ,අසරණ,නුගත් ගිහි-පැවිදි පිරිසට සේවයක් කළොත් හොඳ නැද්ද?  “

• 1935 වර්ෂයේ බලංගොඩ ධම්මානන්ද පිරිවෙණට වැඩම කිරිම.
• ගමේ දුප්පත් දරුවන්ට – භීක්ෂුන්ට ඉංග්‍රීසි ඉගැන්වීම.
• ඉංග්‍රීසි පංති ආරම්භය හා පංති දියුණු කිරිම.
• 1943 ජුලි මස 05 දින ශ්‍රී ධම්මානන්ද විද්‍යාලය නමින් වෙනම ගොඩනැගිල්ලක් ආරම්භ කිරිම.

බලංගොඩ මධ්‍ය මහා විද්‍යාලය

ශ්‍රී බුද්ධරශ්මි

බලංගොඩ මෛත්‍රීපාල

1928 – බුද්ධ චරිතය

ශ්‍රී ශාක්‍යමුනීන්ද්‍රාවනය හෙවත් සිද්ධාර්ථ ගෞතම බුද්ධ චරිතය

• සබරගමුවේ සද්ධම්මවංස නිකායේ සංඝ නායක පදවිය හා අතිගරු මහානායක ධුරය
• බුරුම ජට්ඨ සංගායනාව පැවති අවස්ථාවේ අට්ඨකතා සංගායනාවේ ප්‍රධාන සභාපති
• විද්‍යෝදය විශ්ව විද්‍යාලයේ බෞද්ධ අංශයේ මහාචාර්ය ධුර්ය හා උපකුලපති ධුරය

• සාහිත්‍ය සූරී,
• සාහිත්‍ය චක්‍රවර්තී
• අග්ගමහ පණ්ඩිත
• අභිධජ මහා රට්ඨගුරු

• 1998 ජුලි මස 18 දින අපවත් විය.
• වයස 102 කි.

අපගේ දියුණුව පවතින්නේ අප සතු සම්පත් ප්‍රමාණය මත නොව උත්සහාය මත බව යි.

සිගාලෝවාද සුත්‍රය

• උඩ දිශාව – සේව්‍ය
• යට දිශාව – සේවක

• සේවකයාගේ ශක්ති ප්‍රමාණයට වැඩ කොටස් පැවරීම.
• නිසි පරිදි ආහාර හා වැටුප් ලබා දීම.
• සෞඛ්‍ය පහසුකම් සලසා දීම.
• රසවත් ආහාරපාන බෙදා දීම.
• අවශ්‍ය අවස්ථාවලදී නිවාඩු ලබා දීම හා නිසි කලට විශ්‍රාම ලබාදීම.

• ස්වාමියාට පළමුව අවදිවීම.
• ස්වාමියාට පසුව නින්ද යාම.
• ස්වාමියා දුන් දේ පමණක් ගැනීම.
• වැඩකටයුතු මැනවින් ඉටු කිරීම.
• ස්වාමියාගේ ගුණ වර්ණනා කිරීම.

• භික්ෂු – භික්ෂුණී
• උපාසක – උපාසිකා

• පැවිදි උතුමන් පිළිබඳ මෛත්‍රියෙන් ක්‍රියා කිරීම.
• මෛත්‍රී සහගතව කථා කිරීම.
• මෛත්‍රීයෙන් සිතීම.
• ශාසනික අවශතා සඳහා තම නිවසට වැඩම කිරීමට ඉඩ සැලසීම.
• සිව්පසයෙන් උවටැන් කිරීම.

• වැරදි ක්‍රියාවලින් වළක්වා ගැනීම.
• යහපත් ක්‍රියාවල යෙදවීම.
• යහපත් සිතින් ආශිර්වාද කිරීම.
• නොඇසු දහම් ඇසීමට සැලැස්වීද.
• ඇසූ දහම් පිළිබඳ සැක ඇතොත් එම සැක ඳුරු කිරීම.
• සුගතීයට මග කියාදීම.

මුගලන් තෙරණුවෝ

• නොඇසු දහම් දේශනා කරමින් , බණ දහමින් පෝෂණය කිරීම හා ඇසූ දහම්හි සැක තැන් ඇතොත් ඒවා පහදා දීම.
• මෙලොව භෞතික හා අධ්‍යත්මික දියුණුව ඇතිනර ගැනීමට මෙන්ම, පරලොව සුඟතගාමී වීමට ද බුදු දහම අදාළ කර ගත හැකිබව සහේතුකව ගිහියාට අවබෝධ කරවීම.

කායික හා වාචසික ශික්ෂණයයි.

“කෙලෙස් තවන වීර්යයෙන් යුත්,සසර බිය දක්නා, නුවණැති තැනැත්තා සීලයෙහි පිහිටා සමාධිය ද ප්‍රඥාවද වැඩීමෙන් සියලු අවුල් නිරවුල් කරන්නේය.”

සීල, සමාධි, ප්‍රඥා

• සම්මා වාචා
• සම්මා කම්මන්ත
• සම්මා ආජීව

කායික හා වාචසික දුසිරිත් වලින් වෙන් වී සුසිරිත්ව ජිවත් වීම.

• චාරිත්‍ර සීලය
• වාරිත්‍ර සීලය

කළයුක්ත කිරීමයි.

සමාදානය

නොකළ යුක්ත නොකිරීමයි.

විරමණය

හිරි ඔත්තප්ප

පව් කිරීමට ඇති ලැජ්ජාවයි.

පව් කිරීමට ඇති බිය යි.

• දේව ධර්ම
• ලෝක පාලක ධර්ම

තුන් ආකාරයකින් සීලය ආරක්ෂා කිරීමයි. එනම්,

• පව්කම් නොකිරීම.
• පව්කම් නොකරවීම.
• අන් අය කරන විට අනුමත නොකිරිම.

තමා උපමා කොට අන්අයගේ ජිවත් විමේ අයිතිය සුරක්ෂිත කිරීමයි.

එම තැනැත්තාගේ සීලය මත

මෙත්තා , කරුණා , මුදිතා , උපේක්ඛා

• සතර බ්‍රහ්ම විහරණ
• චතු අප්පමඤ්ඤා
• සතර බ්‍රහ්ම විහරණ

හිතවත් බවයි. නැතිනම් සැබෑ මිත්‍රත්වය හෙවත් මෛත්‍රියයි.

අන්අයට විපතක් කරදරයක් දුකක් ඇතිවු විට ඒ පිළිබඳ ඇතිවන අනුකම්පා සහගත සිතින් ක්‍රියා කිරිම කරුණාව වේ.

අන් අයගේ දියුණුව දැක එම දියුණුව තමාට ඇති වූවාක් සේ සලකා සතුටට පත්වන ස්වභාවයයි.

ලෝකයේ හා ජිවිතයේ ස්වභාවය පිළිබඳ මනා වැටහීමක් සහිතව කවර තත්වයක් හමුවේ වූවද සිතෙහා සමබර බව පවත්වාගෙන යාමට ඇති හැකියාවයි.

• තමන්ගේ හා අන් අයගේ දියුණුව ද ඇතිකර ගත හැනි වීම.
• මිතුරු සිත පතුරැවන විට අන්අයට හිංසා කිරීමට නොපෙළඹීම.
• හිංසාකාරී සිතුවිලි වලින් ඈත් වන විට සිතට මහත් සහනයක් ලැබීම.
• අකෘතඥ වීම පිළිබඳ අමනාපකම් ඇති නොවීම.
• විපතට පත්වූවන්ට කඩිනමින් සහන සැලසීමට හැකිවීම.
• මානසික දුබලතා යහපත් වීම.
• අෂ්ටලෝක ධර්ම හමුවේ නොසැලී වාසය කිරීමට හැකි වීම.

මොලොව හා පරලොව දියුණුව මෙන්ම නිවන් අරමුණ සපුරා ගැනීම උදෙසා උපදෙස් සපයන බෞද්ධ දර්ශනයේ එන ගැඹුරු ධර්ම සරලව උපමා භාවිතයෙන් විස්තර කෙරෙන වටිනා ධර්ම ග්‍රන්ථයකි.

සුත්‍ර පිටකයේ පස්වන කොටස වන ඛුද්දක නිකායට අයත් ග්‍රන්ථ 15 න් එකකි.

• ගාථා – 423
• පරිච්ඡේද – 26

“ඇවැත්නි , මම අද පටන් බුදුරදුන් හා මහා සංඝයා ද හැර මට පක්ෂපාති සංඝයා සමඟ පොහොය කරමි.අනෙක් විනය කර්ම ද කරමි.”

සූකරානි අසාධුනි

අත්තනෝ අහිතානි ච

යං වේ හිතං ච සාධුංච

තං වේ පරම දුක්කරං

( අත්ත වග්ගය)

• අයහපත් දෑ  මෙන්ම තමාට අහිත පිණිස හේතුවන දෑ , පහසුවෙන් කළ හැකිය.
• යහපත් දෑ මෙන්ම තමාට හිතකර වූ දේ කිරීම ඉතාම දුෂ්කරය.

රාත්‍රියෙහි ගෙයක් බිඳ ධනය පැහැරගත් සොරුන් පසුපස ගෙහිමියන් ලුහුබැඳි අවස්ථාවේ දී , එම සොර බඩු චුල්ලකාළ උපාසකයා ළඟ දමා සොරුන් පලා ගියහ.උපාසක ලඟ තිබුණු බඩු මල්ල දැක ගෙහිමියෝ චුල්ලකාළ සොරා යැයි සිතා පහර දුන්හ.පසුදා ජල ගෙන යාමට ළිඳට ගිය දාසීහු මොහු දැක මොහු හොඳ යැයි විවිධාකාරයෙන් කරුණු ඉදිරිපත් කොට ඔහු ගලවා ගත්හ. පසුව විහාරයට ගිය චුල්ලකාළි උපාසක මේ සිද්ධිය බුදුහිමියන්ට පැවසීය.

අත්තනාව කතං පාපං – අත්තනා සංකිලිස්සති

අත්තනා අකතං පාපං – අත්තනාව විසුඡ්ඣති

සූද්ධි අසූද්ධි පච්චත්තං – නාඤ්ඤං අඤ්ඤං විසෝධයෝ

(අත්ත වග්ගය)

• තමා විසින් කරන ලද පාපය තමා කිලිටි කරන්නේය. තමා විසින් නොකරන ලද පාපය තමා පිරිසිදු කරයි. පිරිසිදු බව හෝ අපිරිසිදු බව තම තමා අත පවතින්නකි.කෙනෙක් තවකෙක් පිරිසිදු නොකරයි.

• පස්පවින් වැළකීම.
• දස අකුසලෙන් වෙන්වීම.
• පරාභව කරුණු වලින් බැහැර වීම.

අජාසත් රජු තම පිය රජු බිම්බිසාර රජු මරා දැමීමෙන්

මහා ප්‍රජාපතී තෙරණින්වහන්සේ

• පියා- අංජන රජු
• මව – යශෝදරා දේවිය

කිඹුල්වත් නුවර සුද්ධෝදන රජතුමා

මහාමායා දේවිය

නන්ද කුමරු හා රූප නන්දා කුමරිය

නන්ද කුමරුගේ අභිෂේකය (ඔටුනු පැළදවීම) , විවාහය හා ගෘහ ප්‍රවේශය

තුන්වරක්

ආනන්ද තෙරණුවෝ

අෂ්ට ලෝක ධර්ම

1. භික්ෂුණි උපසම්පදාව වී අවුරුදු සියයක් ගත වුවද එදිනම උපසම්පදා වූ භික්ෂුවක දුටුවිට හුනස්නෙන් නැගිට , නමස්කාර කිරිම ආදියෙන් ගරු සැලකිලි දැක්විය යුතුය.
2. භික්ෂුන් වහන්සේලා නැති ප්‍රදේශවල ආරාමයන්හි භික්ෂුණිය වස් නොවිසිය යුතුය.
3. අඬ මසකට වරක්වත් භික්ෂුණිය , භික්ෂුන් හමුවී පොහෙයෙ විචාරීම ද අවවාද ලබා ගැනීම ද කළ යුතුය.
4. වස් විසු භික්ෂුණිය , භික්ෂු- භික්ෂුණි යන දෙපක්ෂයේ (උභතෝ) සංඝයා ඉදිරියේ පවාරණය කළ යුතුය.
5. භික්ෂුණියක අතින් ගරුක ආපත්තියක් ( බලවත් වරදක් ) සිදු වී විට එයින් මිදී නැවත පිරිසිදු වීමට භික්ෂු- භික්ෂුණි යන උභතෝ සංඝයා ඇසුරෙහි වත් මානත්පුරා අබ්හාන නම් විනය කර්ම කළ යුතුය.
6. භික්ෂුණිය උපසම්පදා වී මට පෙර ඒ සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රතිපත්ති පුරමින් සික්ඛාමාණාවක වශයෙන් දෑවුරුද්දක් පුහුණු විය යුතුය.
7. භික්ෂුණියක කිසිම හේතුවක් නිසාවත් භික්ෂුවකට ආක්‍රෝෂ පරිභව නොකළ යුතුය.
8. භික්ෂුණිය, භික්ෂුන්ට අවවාද නොකළ යුතුය.,භික්ෂුව භික්ෂුණායන්ට අවවාද කළ යුතු අතර භීක්ෂුණින් ඒවා පිළිගත යුතුය.

මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමිය ඇතුළු පන්සියයක් ශාක්‍ය කෝලිය කුමරියන්

පස්වන වර්ෂයේ

නන්දකෝවාද සුත්‍රය

විශාලා මහනුවර ලිච්ඡවි රජදරුවන් කරවන ලද මෙහෙණවර

ප්‍රජාපතී ගෝතමි තෙරණිය

භික්ෂුණි ප්‍රාතිමෝක්ෂය

බුදුන්වහන්සේ ශ්‍රාවකයින් පිරිවරාගෙන විහාර දොරටුව දක්වාම ප්‍රජාපතී ගෝතමිය පසු පසින් ගමන් කිරීම.

වසර 120 කි.

• සැබෑ දාරක ස්නේහයෙන් යුතු ගුණගරුක මවක් වීම.
• අධිෂ්ඨානපුර්වකව කටයුතු කිරිම.
• වඩාත් සාමකාමී පිළිවෙතින් ඉල්ලිම් දිනා ගැනීමට ක්‍රියා කිරීම.
• අනතිමාණි ගුණය
• නිසි නායකත්වයෙන් හා කැපවීමෙන් යුතුවීම.
• නිරහංකාර බව

“යශෝදරා” යන නාමය

• පියා – සුප්‍රබුද්ධ රජු
• මව – අමිතා දේවිය

දෙව්දත් කුමරු

යසෝදරාවත

චන්ද කින්දර ජාතකය

ප්‍රජාපතී ගෝතමි තෙරණිය

භද්දකච්චායානා තෙරණිය

කොසොල් රජමාලිගාවට වැඩම කොට ලබාගෙන විත්  දුන් අඹ පැණි පානය කිරීමෙන්

වසර 78 කි.

• පති භක්තියෙන් ක්‍රියා කීරිම.
• ගුණගරුක මැණි කෙනෙකු වීම.
• නැදි මයිලණුවන්ට යටහත්, කීකරුව විසිය යුතු බව
• නිරහංකාර බව
• චාම් සරල ජිවන රටාව
• නිකැලැල් චරිතයකින් යුක්ත වීම.
• විශිෂ්ඨ ඥානයෙන් යුක්ත වීම.
• ඕනෑම ගැටලුවකදී ඉවසිමෙන් කටයුතු කිරීම.

ආනාපානසති භාවනාව

මානසික දියුණුව හා ශක්තිමත්භාවය වර්ධනය කරගැනීමට ඉවහල් වන ආභ්‍යාසයකි.

“ආන” යනු ආශ්වාසයයි. එනම් හුස්ම ගැනීමයි.

“අපාන” යනු ප්‍රශ්වාසයයි. එනම් හුස්ම පිට කිරීමයි.

‘සති” යනු සිහියයි.

• එනම් හුස්ම ගැනීම හා පිට කිරිම පිළිබඳ සිහිය පිහිටුවීම “ආනාපානසතියයි”.

• ස්ත්‍රී – අර්ධ පර්යංකය
• පුරුෂ-  බද්ධ පර්යංකය

• භාවනාවට පෙර ඇඟ,පත හා මුහුණ සෝදා පිරිසිදු විය යුතුයි.
• අවශ්‍ය පුජා ද්‍රව්‍ය පුජා කිරීම.
• පළමුව දෑස් පියාගෙන දෙහොත් මුදුන් දී සාධුකාර දී තෙවරක් නමස්කාරය කියා පංචශිලය සමාදන් වීම.
• දෑස් වසාගෙන හොදින් හුස්ම ගන්න.
• සැහැල්ලුවෙන් පිට කරන්න.
• මෙසේ තෙවරක් කරන්න.
• ඉන්පසු ආශ්වාස ප්‍රශ්වාසයට ඉඩ හරින්න.
• ආයාසයෙන් හුස්ම ඉහළට පහළට නොයවන්න.

මාගේ මේ භාවනාය කුසලය මෙලොව සැනසීම පිණිසත්, පරලොව සැනසිම පිණිසත්, නිවන් සුවයෙන් සැනසීම පිණිසත්  හේතු වේවා ! වාසනා වේවා! සාධු! සාධු! සාධු!

ශ්‍රද්ධාව

මහින්දාගමනයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස

ශ්‍රී මහා බෝධිය රෝපණය කිරීමයි.

බුදුරජාණන්වහන්සේ ජීවමාන කාලයේ මෙරට සිරිපා පහසින් පාරිශූද්ධීයට පත් දිවයින පුරා පිහිටි ස්ථාන දහසය සොළොස්මස්ථාන වේ.

අනුරාධපුරයට පමණක් සීමා වු  පුජනීය ස්ථාන අටක් අටමස්ථානවේ.

1. රුවන්වැලි මහාසෑය
2. ශ්‍රී මහා බෝධිය
3. ථුපාරාමය
4. මිරිසවැටිය
5. අභයගිරිය
6. ජේතවනය
7. ලංකාරාමය
8. ලෝවාමහාපාය

බුදුරජාණන්වහන්සේගේ ශාරිරීක, පාරිභෝගික, උද්දේසික යන ත්‍රිවිධ චෛත්‍යම ඊට ඇතුළත් වේ.

අතීතයේ  පුජනීය ස්ථාන සියල්ලම (ත්‍රිවිධ චෛත්‍යම) ආවරණය කරමින් වැඩිම දින ගණනක් ගත කරමින් බෞද්ධයින් විසින් සිදු කරන ලද වන්දනා වේ.

තුන්සරණය

සාමුහික වශයෙන් වන්දනාවේ යෙදෙන සමුහය

• වන්දනා ගමන පිටත් වීමට පෙර සහාභාගී වන සියලු දෙනා ගමේ පන්සලට ගොස් තෙරුවන් වැඳ පුදා බාරහාර වීම.
• වන්දනා ගමනෙහි නිරත වන කාලය තුළ නිර්මාංශ වීම.
• සංවර ඇඳුමින් සැරසීම.
• වන්දනා කවි, සී පද, පමණක් ගායනා කිරීම.
• පුජා භූමිවලට ඇතුළු වීමේදී සුදු ඇදුමින් සැරසීම.
• නොගැලපෙන වදන් භාවිතා නොකිරිම.
• පුජා ද්‍රව්‍ය, පඬුරු ආදිය පිරිසිඳු කොට රැගෙන යාම.
• පැමිණෙන හා පිටත්වන වේලාවන් නොපැවසීම.
• වෙහෙස දුරු කර ගැනීමට අම්බලම භාවිතා කිරීම.
• ගමනේදී ප්‍රධාන වැඩිහිටියා නඩේගුරා ලෙස හැඳින්වීම.

උඳුවප් පොහෝ දින සිට වෙසක් පොහෝ දින දක්වා කාලය

• පූජනීය හා පෞරාණික ස්ථානවල තම නම්ගම් සටහන් නොකිරිම.
• අන්අයට කරදර නොවන පරිදි හැසිරීම.
• නුසුදුසු ආහාරපාන භාවිතයෙන් වැළකීම.
• නොගැළපෙන වදන් භාවිතයෙන් වැළකීම.
• නුසුදුසු ගීත ගායනයෙන් වාදනයෙන් වැළකීම.
• පුජනීය ස්ථානවල පෞරාණිකත්වයට හා ගෞරවයට හානිවන කිසිවත් නොකිරිම.

• වන්දනා කාලය තුළ පංච ශිලය ආරක්ෂා වීම.
• සාමුහිකත්වය වර්ධනය
• අන්අයට උදව් කිරීමටත් අවස්ථාව සැලසීම.
• ආගමික සිද්ධස්ථාන දැක සංවේගය උපදවා ගැනීමට
• ශුද්ධාව වැඩි දියුණු වීම.
• කුසල සිත් පහළ වේ.

බුද්ධ,ධම්ම,සංඝ

ඇසළ පොහෝ දින , බුදුන් වහන්සේ සම්බුද්ධත්වයට පත්ව දෙමසකින්

පස්වග මහණුන්ගෙන්

සංඝ සමාජයයි.

09 යි.

• මහ සඟරුවන මනා පිළිවෙත් ඇති බැවින් සුපටිපන්න නම් වන සේක.

මුනිඳු දෙසු                විලසින

මහඟු පිළිවෙත්         සුරකින

අරිය අට සඟ                ගණ

සුපටිපන්නය කියා  පැවසිණ

• අධි ශිල, අධි චිත්ත,අධි ප්‍රඥාවෙන් යුක්තව සෘජු ප්‍රතිපත්තියෙහි යෙදෙන බැවින් සංඝ රත්නය උජුපටිපන්න නම් වන සේක.

නොවක් ලෙස            සොඳිනා

මැදුම් පිළිවෙත්             පුරනා

බැවින් සඟ                 රුවනා

යුතුයි උජුපටිපන්න   ගුණෙනා

• නිවන් මගට නමකි. නිවන් අරමුණු කරගත් මහා සඟ රුවන ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ ගමන් කරන බැවින් ඤායපටිපන්න නම් වේ.

සඟ මැදට                  එන්නෝ

අරි අටඟි මග             යන්නෝ

ඤාය පටි                     පන්නෝ

කියා එබැවින් හැඳින් වෙන්නෝ

• ගරු බුහුමන් ලැබීමට සුදුසු ආර්ය ප්‍රතිපදාවක් පුරන හෙයින් මහා සඟ රුවන සාමීචිපටිපන්න වේ.

පුදමින් සිවු             පසය

උවටැන්වලට         සුදුසුය

එබැවින් සඟ          ගණය

කියති සාමීචිපටි පන්නය

• ශ්‍රද්ධාවෙන් රැගෙන එන සිව්පසය පිළිගැනීමට සුදුසු වන බැවින් සංඝ රත්නය ආහුනෙය්‍ය නම් වේ.

දුර සිට රැගෙන                 එන

දෙයකින් වුවද        සැදැ හෙන

පිදුමට නිසි                    බැවින

ආහුනෙය්‍ය අරිය සඟ      ගණ

• ආගන්තුක සංග්‍රහයක් වූවද පිළිගැන්වීමට සුදුසු වන බැවින් සංඝ රත්නය පාහුනෙය්‍ය නම් වේ.

පළමුව අන්              සැමට

නිසි වන බැවින්       පිදුමට

මහ සඟරුවන           සෙට

පාහුනෙය්‍ය අනුව   දහමට

• මෙලොව පරලොව සැපත පිණිස පිළිගන්වනු ලබන සියලු දාන පිළිගැනීමට සුදුසු වන බැවින් සංඝ රත්නය දක්ඛිණෙය්‍ය නම් වේ.

උතුම් සැප ලැබ                   දෙන

දනක් දීමට නිසි                     වන

බැවින් සහ සඟ                    ගණ

දක්ඛිණෙය්‍ය කියා        පැවසෙන

• ඇඳිලි බැඳ දොහොත් නගා වැදීමට සුදුසු වන හෙයින් අඤ්ජලිකරණීය නම් වේ.

ඇඳිලි බැඳ                          මැනවින්

පිදුමට නිසිය                    සැබැවින්

සඟ රුවන                         එබැවින්

යුතුයි අඤ්ජලිකරණී     ගුණයෙන්

• ශිල, සමාධි,ප්‍රඥා යන ත්‍රිවිධ ශික්ෂාවෙන් පිරිපුන් මහ සඟ රුවනට සිව්පසයෙන් උවටැන් කිරීමට හැකි හෙයින් අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලෝකස්ස ලෙස හැඳින්වේ.

ලොව සැදැහැ ඇති                    දැන

පින නම් බීජ                        වපුරන

සරු කෙත වන                      බැවින

අනුත්තර පින් කෙතය සඟ    ගණ

නිශ්චිත අරමුණක් සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා පිරිසක් මෙහෙයවන්නා

දිව්‍ය , බ්‍රහ්ම ,මනුෂ්‍ය

• ආදර්ශවත් බව
• චරිතවත් බව
• යථාවාදී තථාකාරී බව හා යථාකාරී තථාවාදී බව
• සමානාත්මතාව
• අකම්පිත බව
• කාරුණික බව
• අගතිගාමී බව
• නම්‍යශීලිත්වය
• සෘජු බව
• නිවැරදි තිරණ ගැනීම.
• නිවැරදි දැක්ම
• ආකර්ෂණිය වාග් විලාසය
• ආකර්ෂණීය රූප විලාශය
• ස්ථානෝචිත ප්‍රඥාව
• බහුශ්‍රැත බව

• ප්‍රථම රහතන්වහන්සේලා හැටනම ධර්ම ප්‍රචාරණයේ නිරත කරවූ බුදුරජාණන්වහන්සේ ද ධර්ම ප්‍රචාරණය උදෙසා උරුවේල දනව්වට වැඩම කිරිම.
• මිහිරි භෝජන වැළදිමට හැකියාව ඇතත් මහමඟ පිටුසිඟා වැඩීම හා දිවා කාලයේ පමණක් දන් වැළඳිම.
• පාංශූකූල සිවුරු දැරීම.
• අල්පේච්ඡ බව

• බුදුරජාණන්වහන්සේ රහසින්වත් පව් නොකළ සේක.
• මාර දූවරුගේ රංගනය හා මාගන්දියගේ සරාගී ක්‍රියාකාරකම් හමුවේ විරාගික වූහ.
• සතුරන් හමුවේ ද්වේෂ සහගත නොවීම.
• පද්මාකාර ජිවිතය

• කියන දේ කරන ගුණය
• පළමු හැට නමට දුන් උපදේශය ක්‍රියාත්මක කිරිමට තනිව උරුවේල දනව්වට වැඩම කිරිම.

• කරන දේ කියන ගුණය
• විකාල භෝජන ශික්ෂා පදය පැනවීම.

බ්‍රාහ්මණ , ක්ෂත්‍රිය , වෛශ්‍ය , ශූද්‍ර

• රාහුල කුමරුට මෙන්ම තමාට හිරිහැර කළ දේවදත්තට ද සම සිතින් මෙත් කිරීම.
• තම මැණියන් වූ මහා ප්‍රජාපතීගෝතමීයට මෙන්ම පුණ්ණා දාසියට ද පැවිද්ද ලබා දීම.

අටලෝ දහමින් කම්පා නොවීමයි.

• දෙව්,මිනිසුන්ගෙන් ලැබුණු කීර්ති , ප්‍රශංසා හමුවේ උද්දාමයට පත් නොවීම.
• වේරංජා නුවර වස් කාලය තුල නිසි ආහාරයක් නොලැබීම ,අක්කෝසක භාරද්වාජ, චිංචිමාණවිකාවගේ නින්දා හමුවේ කම්පාවට පත් නොවීම.

අනුන්ගේ දුක්පීඩා දැක හදවත තුළ ඇතිවන කම්පනය කරුණාව වේ.

• සූනීත
• සෝපාක
• රජ්ජුමාලා
• මට්ටකුණ්ඩලී
• පුක්කුසාති

• අගතිය යනු නොමග යාමයි.
• ඡන්දය , ද්වේෂය , භය , මෝහය

• නීති පැනවීම , නීති සංශෝධනය ගිහි-පැවිදි ශ්‍රාවක ශ්‍රාවිකාවන්ගේ ඉල්ලිම් මත සකස් කිරිම.

නීතිය , යුක්තිය හා සාධාරණත්වය මත පිහිටා අවංකව ක්‍රියා කිරීම.

“  ආනන්දයෙනි , මා විසින් දේශනා කරන ලද යම් දහමක් වේද, පනවන ලද විනයක් වේද, එය මා අවෑමෙන් ඔබගේ ශාස්තුවරයා වන්නේය.“

කොසොල් රජු

සෝණදණ්ඩ බ්‍රාහ්මණයා

• නන්ද හිමිට පිහිට නැවත ශෘසනය පිළිබඳ ඇල්ම ඇති කිරීම.
• චුල්ල පන්ථක හිමි රහත් මඟට යොමු කිරිම.
• කිසාගෝතමීයට , මරණය සියල්ලටම උරුම බව පසක් කර ගැනීමට මඟ පෙන්වීම.

බොහෝ ඈසු පිරූ තැන් ඇති බවයි.

වෙසක් පොහෝය දිනයේ

බේලුව ගමෙහි.

දස මාසකින් පිරිනිවන් පෑමේ අරමුණින්

ලෝහිත පක්ඛන්දිකා නම් බලවත් රෝගය

“දිරා ගිය උණපඳුරු ආදිය තබා බැඳ පවත්වා ගන්නේ යම් සේද මාගේ ශරීරය ද එපරිද්දෙන් පවති. එබැවින් තමා ම තමාට පිහිට කොට ධර්මයම සරණකොට වාසය කරන්න.”

සැවැත් නුවරට

ධම්මාරාම හිමි

“මල් සුවඳ ආදියෙන් මා පුදන්නෝ නිසි ලෙස මා පුදන්නෝ නොවෙති. ධර්මානුකූලව පිළිවෙත් පුරන්නෝ ම මා පුදන්නෝ වෙති.”

සිය මිත්‍යාදෘෂ්ටික මැණියන් තිසරණේ පිහිටුවීමට

කාලසිලාවේ නම් ග්‍රාමයේ

විශාලා මහනුවර කූටාගාර ශාලාවට

මහ ප්‍රජාපති ගෝතමී තෙරණිය හා යශෝදරා තෙරණිය

භණ්ඩගාම,හත්ථීගාම,අම්බගාම,ජම්බුගාම,භෝග

ධර්මය නිවැරදි ලෙස තේරුම් ගැනීමට අනුගමනය කළ යුතු පිළිවෙත්ය.

චුන්දකර්මකාර

සුකර මද්දවය

ලෝහිත පක්ඛන්දිකා රෝගය

පුක්කුස නම් මල්ලරාජ පුත්‍රයා

• බුදුන් උපන්තැන
• සම්බුද්ධත්වයට පත් වූ තැන
• දම්සක් දෙසු තැන
• පිරිනිවන් පෑ තැන

මල්ල රජ දරුවන්ට

සුභද්‍ර භික්ෂුව

“සියලු සංස්කාර ධර්ම නැසෙන සුලුය. එබැවින් නොපමාව දුකින් මීදිම පිණිස කුසල් ධර්ම සම්පුර්ණ කරන්න.”

අසුවන විය සපිරුණු වෙසක් පුරපසළොස්වක පොහෝය දිනයේ

• බුදු සිරුර සත් දිනක් සල් උයනේ තබා පුද පුජා පැවැත්විය.
• අටවන දින මකුට බන්ධන ශාලාවේ තැන්පත් කලහ.
• බුදු සිරුර නව කසී සළුවෙන් හා නෙළු කපු පුළුන් වලින් වෙලා සුවඳ තෙල් පිරුණු රන්දෙනෙක බහා රන්දෙනෙකින් වැසුහ.
• සුවඳ දර සෑයක තැන්පත් කළහ.
• මල්ල කුමාරවරු සිව්දෙනා සුවඳ පැනින් හිස් සෝදා  නා අලුත් වස්ත්‍ර ඇඳ චිතනයට ගිනි දැල්වූහ.

මහා කාශ්‍යප මහ රහතන්වහන්සේ වඩින තුරු සම්බුදු ආදාහනය ප්‍රමාද කළ යුතු බැවිනි.